1 Mart 1990 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 24

DONANIM KURSU - 8 ANALOG-DİJİTAL DÖNÜŞTÜRÜCÜLER Donanım kursumuzun şu ana kadar olan bölümünde temel elektronik bil- gilerini edindiken sonra artık öğren- diklerimizi yavaş yavaş uygulamaya başlayabiliriz. Burada yine en önemli yardımcımız eski dost C-64 olacaktır. ÖGeçen ayki yazımızın son bölümünde aualog—dijital çeviriciler hakkında kı- sa bir bilgi vermiş ve bu arabirimin bil- gisayarla dış dünya arasında bağlan- tıyı gerçekleştirdiğini belirtmiştir. Şim- dı bu konuyu daha yakından ele ala- ilk olarak dijital sinyalleri analog sinyallere çeviren devreleri inceliyece- ğiz. Bu iki sinyal tipi arasındaki fark- kı geçen sayıda belirtmiştik: Dijital bir sinyal için belli sayıda farklı kanaldan gelen sadece 1 ve O değerleri söz ko- nusu iken analog sinyallerde tek bir kanaldan çok saıırıda değer gözlenebi- lir. Bunun ne işe yarayacağını biraz sonra basit bir örnekte göreceğiz. Resim 1'de bir dijital-analog dönüş- türücünün prensip şemasını görmek- tesiniz. Bu devre aslında sadece bir toplam yükselticisinden ibarettir. Bu tür bir yükselticinin görevi girişlerin- deki gerilimleri toplamak ve toplam gerilimi çıkıştan vermektir. Burada gi- riş geriliminin yükseltilme oranı Rr ge- ri besleme direncine ve Rx giriş diren- cine bağlıdır. Dijital-analog dönüştürücülerde de- ğişik seviyelerde giriş gerilimleri yeri- ne sabit bir referans gerilimi olan Uref kullanılır. Bunun için her bir giriş için bir anahtar mevcuttur. Bu anahtarlar ise bilgisayarımızın dijital çıkışları ta- rafından yönetilir. User Port'daki Dü- D7 çıkışları bu iş için tasarlanmıştır. Bu arada prensip şemasında görü- len giriş dirençleri 1/2 oranlarında ol- malıdırlar. En alçak Bit'e (0.Bit) kar- şılık gelen giriş direnci en yüksek de- ğere sahiptir. İkinci girişdeki direncin değeri ise ilkinin tam yarısı kadardır. Bir sonraki ise ikincinin yarısı kadar- dır ve bu böyle sürüp gider. Sonuçda en alçak Bit en büyük dirence sahip olduğu için buradan en düşük akım Resim 1: Dijital-analog bir dönüştürücünün prensip şeması, 24 ANIL GÜL geçer. Buna karşılık en yüksek Bit'te ise çok düşük bir direnç olduğu için buradan oldukça büyük bir akım ge- Aslında burada kullanılan toplam yükselticisi doğrudan doğruya gerilim- leri değil akımları toplamaktadır. Her giriş gerilim için o girişdeki dirence bağlı olarak Ix— Ux/Rx büyüklüğün- de bir akım oluşmaktadır. Tüm akım- lar S noktasında birleşip Ir toplam akımını oluştururlar. Bu toplam akım ise Rr geri besleme direnci üzerinden tekrar bir Ur gerilimi oluşturur. Bu Ur gerilimi ise her zaman Ua çıkış gerili- mi ile benzerdir. Böylelikle akımların toplanması sonucunda gerilimlerde toplanmış olur. Bu açıklamalardan sonra herhalde neden en alçak Bit'e en yüksek diren- cin karşılık gelmesi gerektiğini anla- mışsınızdır: Küçük değerler için az akım geçeoeğı için yüksek, büyük de- doğru seçilmişse akımlar birbirleriyle 1:2:4:8 oranlarında olmalıdırlar. Dijital-analog dönüştürücümüzün girişinde 0000 0000 değerinin olduğu- nu farzedelim. Bu durumda tüm anahtarlar açıktır ve girişlerde herhan- gi bir akım görülmez. Dolayısıyla çı- kış gerilimi de sıfırdır. Bir başka örnekte dönüştürücünün girişinde 1111 111i değerinin olduğu- nu farzedelim. Tüm anahtarlar açık olacağı ıçm çıkışı.a en yllksek gerılım değcre karşılık gelen gerilim değişme- lerini de belirler. 8-Bit bir dönüştürücünün gırışınde 255 değişik kombinasyon mümkün- dür. Eğer maksimum çıkış değeri 5 Volt ise her bir değere 5/255-—19,6 mil- volt karşılık gelir. Resim 2'de 4-Bit'lik bir dijital-analog dönüştürüye ait bil- giler yer almaktadır. 2-Bit bir dönüştürücü için maksi-