26 Aralık 1947 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 13

“-olunmak isteniyordu; fakat BİRİNCİ DÜNYA HARBİNDEN BUGÜNE Yakın tarihten hatıralar ve tahliller — Eski Birinci ve Altıncı ordu kumandanı Emekli General Ali İhsan SÂBİS Tebrizden Maltaya 9 RAP isyanı, Bedevilerin hareketi, Süriyedeki araplarıda tahrik ediyordu. Süriye ve Filistindeki kuv- vetlerimizin çoğu, sahil şimendüfer yolları vesaire muhafazasında, asayişi temin işlerinde dağılmıştı. Cephede İngilizlerle çarpışan muharip kuvvet, tekmil Süriyedeki kuvvetlerin dörtte biri kadar yoktu Eğer, Süriye şimendüferleri, hu- susiyle Şam civarından cenuba doğru giden dar hatlar, cephedeki kuvvet. .leri beslemeğe kâfi “değilse, fazla kuvvetler Şam civarında veya *hiç olmazsa Haleb'in cenup taraflarında ikinci bir müdafaa gurubu yapılarak oralarda Ihtiyatta tutulabilir ve birin- ci hattakileri değiştirmeğe, takviyeye veya onların ricatini himaye ederek kendi gerisinde, onların toplanmaları- nı temin etmeğe yarayabilirlerdi. Bağdadı istirdat plânı Evvelce eksik tedbirler, 13 üncü Kolorduyu İran içine sokmak” ve Bağ- daddan uzaklaştırmak gibi hatalar vesaire yüzünden kaybedilmiş olan Bağdad, şimdi iki ordu ile istirdat yine bu plânda da hülya veya (ütopi) mev- cuddu. O sene Bağdad'ın sukutu mesuliyeti, haksız olarak general Kâ zım Karabekir'e yükletilmiş ve O, 18 inci Kolordu Kumandanlığından alınarak Kafkas cephesine , gönderil. mişti. Ne dâhiyane plân Şimdi, Halil paşa, Ordular gurubu kumandanlığına çıkarılarak, iki Ordu ile Bağdat Fatih'i olacaktı, Musul ci- varındaki “Altıncı Ordu, Dicle boyun. da Cenuba doğru ilerleyerek İraktaki İngiliz ordusunu cepheden işgal ede- cekti, Karstaki Dokuzuncu . Ordu, Tebriz ve Dilhan civarındaki Dördün- cü Kolotduyla beraber İran içinden dolaşarak Hemedan ve Kermanşah üzerinden Bağdad şimalindeki İngiliz Ordnsunun sağ yanını-ve gerisini vu- racaktı, Ne dahiyane plân!,.. Bir tak- sim 1,500,000 mikyasındaki Kipert haritası üzerinde, mikyasa dikkat Kermanşah üzerinden Bağdada yürü- mesi kolayca bir iş zannedilmişti... Bu plân kararlaştırıldıktan sonra, Gurup kumandanlığına, Altıncı Ordu , kas Orduları Gu- kumandanı Halil paşa; ve Altıncı Or. du kumancdanlığına, Dördüncü Kolor- du kumandanı Ali İhsân paşa tayin olunmuştu.- Halil paşa, Musuldan, Ba- tuma geldi. Dokuzuncu Orduya Ya” kup Şevki paşa ve Batumdaki Üçün- cü Orduyada Vehip paşanın yerine tayin olunan Esat paşa kumanda ediyordu, Aldığım yeni emir üzerine, Dilhan ve Tebriz havalisindeki Dördüncü Kolordunun kumandasını, yeni gelen Albay Salâbattin. beye devrederek Dilhandan Vana hareket ettim. Vandan Karsa Vandan doğruca kısa yoldan ve dağlar üzerinden Musula gitmek iste- miyordum. Vangölü cenubundaki dağ- lar üzerinde ve arasındaki keçi yol- larından; at üzerinde Musula gitmek ve ağırlıklarımızı da mekkâre sırtında göndermek mümkündü; fakat benim, at üstünde.ve dağ yollarında geçire- cek vaktim yokdu. Diyarbakır (Diya- ribekir) üzerinden dolaşarak otomo- bil ile Musula gitmek, yine mümkün- dü; fakat benim asıl niyetim, Kafkas- yaya doldurulan Türk kuvvetlerinin ne maksatla - kullamlacaklarını anla- mak ve Dokuzuncu Ordu ve Gurup” kumandanlarile ve İstanbulda Enver paşa ile görüşmek, icabına göre fi- kirlerimizi izah etmek ve yanlış he. sapların önüne geçmekti. Rusların geri Sel alemi son- ra, Birinci ve İkinci Kafkas Kolordü- ları şeklinde yeniden 5 edilmiş olan Üçüncü Ordu, Vehip paşanın kumandasında olarak Erzincanı, Er. zurumu, Trabzonu, Karsı, Gümrüyü, Ardahanı ve Batumu zapt ve işgal etmişti. Romanyadan vesair yerler. den geri celbedilen dolgun mevcutlu fırkalar ve kolordular *Karadenizden Batuma ve oradan Kars taraflarına sevkolun müştu . Bunlardan Yakup Şevki paşanın kumandasında Doküzuncu Or. du teşkil edil mişti. Fakat bu or dunun nerede ve ne maksatla kullanılacağını bilmiyordum. Ha- lil paşanın Kaf. rubu kumandan- lığına tayin edilmesi, Vehip paşa- nın çekilerek onun yerine biye Yanyalı Esat" paşanın: Üçüncü Ordu -kumandanlığını deruhte etmesi, benim Altıncı Ordu kumandanlığına tayin »olunmaklığım ve Altıncı Ordunun da Kafkas Ordular Gurubu kumandan- lığına bağlanması, zihnimde bazı şüp- heler, fena tahminler uyandırmıştı. Bunlar hakkında malümat alarak alâ. kadar kumandanlarla yüzyüze görüş. mek, vaziyeti, tasavvurları, maksad- ları e etmek istiyordum. unun. için Vandan, Kars, Batum, ete yoluyla Musula gitmeğe ka- rar verdim. Bu kararımı, Başkuman- dan vekili Enver yaşaya arzettim ve cevabını beklemeden Vandan otomo- bil ile Iğdıra ve oradan tirenle -Kar- sa hareket ettim, Enver paşanın bu yolu takip etmekliğime ve diger Or- ve Gurup kumandanlarile . ve İstanbulda kendisiyle görüşmekliğime müsaade etmemesi ihtimalini düşün- lemeden . bir oldubitti yaparak “Ba. tum yolunu tutmuştum. Yolda aldığım cevapta Enver pa- şa bu yoldan ve İstanbuldan geçerek Musula gitmekliğime müsaade etmişti; Birinci gün Dilhandan Vana, ikinci gün, Vandan, Abaga'dan geçerek Doğu Bayzıd veya Eleşkird ovasına vardık, Akşam geç vakit Doğu Bay- zd istasyon binasına gelebilmiştik, Yanımda bir yaverle bir emirsubayı ve emirber neferim vardı, Hepimiz bir otomobile sıkışmıştık. Ağırlıkla. rımızı ve Dördüncü Kolordudan Ak tıncı Orduya giderken naklettirdiğim birkaç subayla efradı dağ yollariyle Musula göhdermiştim. (Arkası var ) Ali İhsan Paşa Batumda