24 Mayıs 1946 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

e » Mazhar ÖNAD Le Jid)in (Yeryüzü”Ni- vi dalgın dalgın düşünüyo. yi gay ve aye tahta bir sıra r. Mektep rahlesi tünde de kitap — Yürürken de di, “ yatarken de okur. Bir tek formayı geç- şartiyle tabii... © Bazı kitaplar koruluk yerlerde; bazı 3 - Mamaamieninmi nr Miezina e okun- hi fe & ron ) m: (Kitaplar, “ bizimle iber kır hayatı yaşayabilir- ler! i z de buyururuz ki: ( Kitaplarla birlikde güzel kır hayatı yaşayabiliriz !J Ben, seyahat arabalarında şarsıla m gibi, köy ghırla» rının samanlıklarına gömülerek mahrem mevzulu, kaçak kitaplar da okumuşumdur. , İnsanların bir ruh taşıdığını isbata gibi, ruha usanç zi dâvada ısrar eden varlığını isbat için bin de getiren kitaplar go bi, mefhumunu inkâra çabalayan uka- Jâların kitap şeklinde İN amamnler ii 4 Hususi kütüphanelerin gözlerinde © baştacı olan kof elitler olduğu gibi, j n rafları üzerinde >» hazine ma- ; kitaplar da a i Bir sürü cafenflı söZz- lerle. , çıkardığı kıymetsiz yi eserler gibi, bir sürü budalanın, e. m tırmak vi iz ay m ait kaplar olduğu kitaplar da gaça za ii Mk neem v bu V anin kitaplar. Met — tanıdığını sanan gafillerin sayısı o edebileceği kitap var mıdır, yok mudur ? Fakat ârif e Mine geceler gibi baştan çi- (Seçme ei lie altında ya; sılmiış hita, aplar da vardır ki, herhangi bir kıymet hakkında, bilinmeyen hakikatler- le, söylenmemiş sözleri bir rini getire- cekleri pa, sadece, malüm hakikatleri ve harcı âlem sözleri tekrardan başka birşey yapmazlar. Bununla beraber insana hayatı sev- diren kitaplar « da vardır. Fakat eserinin kötülüğüne inanarak yesinden ölen muharririn kitabı yoktur Kin ve düşmanlık tohumları saçan Kalp olduğu gibi, bu kötü tohumların ulünü biçen kitaplar da vardır. Ökeneüklari zaman insanı vecde garkeden kitaplar olduğu gibi, bizden fazla asil yaşamasını bilen ve bize kar- deşlik hissi telkin eden insanların kitabı da vardır. Birçok defa okuyup üzerinde düşün- düğümüz halde hiç birşey anlamadığımız kitaplar olduğu gibi, bir tek defa oku- yup' üzerinde hiç durmadığımız halde çok şey anladığımız kitaplar da vardır. Kitapları bu kadar yakından tanı. Kös görerek bizi taklit eden insan» ar olduğu gibi, bir tek kitabı yakmak ar şa al bulunduğumuz zaman bize lânet edecek insanlar da vardır , pi yoktur; iz okusam? (Öjeni Grande) Eser, (realizm) in büyük mümessili (H. Dö Balzak)ın en güzel romanlarından biridir. En güzellerinden biri diyoruz; çünkü seksen cilt roman yazmış ve bilenlerce cüru- funun fazlalığına birçok kereler işaret edilen (Balzak) gibi her şeyi yutan bir devin eser- leri arasinda kendi nizamlarına göre böyle bir tasnif yapmak haksızlık sayılmamalıdır. akat, öyle geliyor ki, (Balzak)ı tetkik eden sanat hakkında klişe hükümleri olan mütehassislarla, onu sadece (realizm) bakı- mından inceleyenlerin anlayışları birbirlerine zıd bir durum göstermektedir. Bu mütehas- sısların. (Balzak) dan şikâyetleri, onun roma» nında (dekor)u ve er er havasını teşkil eden her şeyin can si ta anlatilimaları nokta ed yakm rlnmskla beraber, bu kadarla üslübuna ve (psikoloji) deki sim da sira- yet ettirilmektedir. Ama, bu mütehassıslar, yine de ona hayrandırlar; günkü m mücerred. kelimelerin içine âiğ: madıklari, yalnız o (realizm) inceleyici kaçmayan bazı hakikatleri maları. onları bu hayranlığa götürmektedir. ; (Balzak), cok defa, bir tek ihtirasın, hare- kete getirici kuvvetlerini teşkil ettiği kabra- magların omübdii olarak incelenir ve (psi- kolojik) incelikleri kavrayamadığı ileri sürü- lür. Gerçekte; (Beşeri Komedya) müellifi, bu iddiadan ne kadar uzaktır. Uzaklığı şundan- dır ki, bir yaaa ele aldığı insanları teerid yoliyle tek bi r İbtirağsın #âviyesinde hareket ettirmesi (edlism) olamaz. Eğer, bu bir teeridden ileri gelmiyorda sırf müşahe- denin romaneiyi zorlaması sonucu İse, roman eiyı, teeridin zihni bir ameliye ol doğan suçtan kurtarmak gerektir. bilhassa (Öjeni sy de bütün vuzuhiyle göze çarpmaktadır. Balzak) bu romsnında bir hasisi ele almıştır. Fakat bu hasis, tecridin değil, ger- çeğin basisidir. o Yaşayan bir insan, ama hasis (olarak (yaşayan bir insan... O kadar hasistir ki, evinde yenilen ve içilen şeyleriu santime vurularak hesabi çıkarılma” den birşey yenilmez ye içilmez, Bir gün (Grande) nin - yani haşis adamın- Pariste ölen kardeşinin oğlu, (Grande) lerin oturdu- ğu (Lâvar) nehri kıyılarında bir şarapçılık merkezi olan (Somür) ilcesine çıkagelir. (Grande) nin kardeşi Parisli (Giyyom Grande) işlerinin fena gitmesi yüzünden intiharı ka. fasına koymuş ve oğluna bir riyal vererek amcasına evire ıştır. Delikanlının - Şarl - gö ve zarifliği, (Grande), Bl kızı(Öjeni) in kalbini tesbir eder. a kendisinin beş ; babası da uy ölmüştür.Bunun işin, niyeti, Hindistana ilmek ve orada para , İl» /AVEL yapmaktır. Hasis (Grande) ise yalnız yol pa- erer başka birşey tanımaz. Bu vaziyette ken (Öjeni) âşık olduğu yeğeninin imdadına adap; babasından habersiz, a oldu- ğu altıbin franklık altınını (Şarl)a verir. arl) zengin olup Fransaya dönünce (Öleni) ile İİ eletkeskii ir. Bir yılbaşı günü hasis (Grande) , kızının bütün servetini (Şarl) a verdiğini haber alır. Kızımı su ve ekmekten başka birşey verilme- Bayan (Grande) kocasını barıştırmaktır.Kızının, anasından ser- vete kavuşacağı ve dargın oldukları takdirde kendisinin : bu servetten olacağını (moter)den öğrenen (Grande), bir yolunu bulup kiziyle barışır: Ana ölür. Kızda, anasından kalan mirası babasının servetiyle birleştirir. Bundan şönra, hasis (Grande) ;:kızına milyonları aşan. servetinin sırlarinı kalb hu- zuru İçinde öğretir, Onun yeter derecede bu bu sıralarda (Grande) nin bastalığı gelip ça- pey «Nihayet ö yılın sönuna — (Gran- de)nin, seksen iki yaşinda, * uğradığı felç çabuk ilerledi. doktor (Bergerin) , ihtiyardan ları, battaniyeleri tutup devşiriyor ve sonra (Nanon) a ları “sakla, sakla bunları, kimse çalmasın, diyordu.» Netekim bu, #0 nnnda, .hasisin “hayatına mal enelişöi «Kili- senin, sa'nın resmini lap maksadiyle vi anlar gümüş haçı uzattığı zaman (Grande), onu kapmak için > bir ha- rekette; bulundu, ye bu son gayret hayatına mal oldu.» (Grande) kızına son sözlerini söy- ler: «— Her şeye iyi bak! Öteki dünyada bana hepsinin hesabını vereceksin.» Babasının saya gelen delikanlı zenginleşince miştir ve başka birisiyle evlenmek hevesinde- dir. (Öjeni) bunları öğrenince, bunca iyilik ettiği adama birde ikbalperestlik hırsını tatmin etsin diye aşkına kulak asmaz. Mah- keme reisiyle, istemiye istemiye evlenir. Ondan dul kalınca ömrünü bayır işleri göre- rek tek başına geçirir, Görüldüğü gibi, (Balzak) , bu romanda tecridin değil, tam teşhisin ustasıdır. Vecdi BÜRÜN değişmiş- —