24 Mayıs 1946 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 14

p7DEtik Mebusan Meclisi 1293 - 1877 senesinde açılmış olmasına nazaran, ilk mebus seçimi de o tarih- te olmuştur. Fakat bu seçim nasıl oldu? -Bir dereceli mi, iki dereceli mi? Onu bilmiyorum. Fakat o tarihte alınmış olan (Mebusanı Osmani) den mürekkep resimlere nazaran, ilk mil- letvekillerinin devşirme nevinden ol- duğu pek âşikâr... Ama, İkinci Mebusan Meclisi da- ha çeşitli oldu. Başta yine «ulema» ve »«meşayih» “bulunmakla beraber sırasiyle “derebeyi, eştaf, tüccar, €s- naf, doktor, emekli ve emeksiz zabit, avukat vesaireden mürekkepti. Hattâ bunların içinde, nasılsa Sultan Ab- dülhamide hoş.görünerek«İzzetlü Pa- şa» rütbesi kazanmış bir «tavaş» vatfdı ki, bu zata, «Meclisin bülbülü» denilirdi. İttihatçılar, devlet idaresinde ve siyaset .entrikasında. henüz pek acemi beraber, meseleyi tereyağın- dan kil çeker gibi idare “ettiler. Evvelâ, intihap hakkına malik olanların . defterlerini yaptılar. Çami duvarlarına iastılar.. Sıra ile yazılmış olan bu isimlerin karşısında boynunu bükerek ne yapacaklarını düşünen- lere «iki dereceli intihab> ın ne ol- duğunu anlattılar, Hem de, :son za- manlarda «yapıldığı gibi -sütün sütun makaleler, konferanslar, hitabeler ve- sairelerle değil; ancâk, üç satırlık bir izah ile... İşte size, © izahı aynen kopya ediyorum : (Asılan “defterlerde çok“isim var. “İntihap için bünların hepsi bir yete toplansa, çok kalabalik olur. Bunun için bir kanun yapıldı. Bu: kanuna nazaran her beşyüz kişi, .bir.adam «seçecek..»Bu seçilen “adamlar da 'top- lanıp, mebusları intihap edecek...J “Nasıl?.. İki dereceli intihap yap- «mak için güzel bir manevra değil mi?. Maamafih İttihatçılar işin tıkırın- da; gitmesini. temin etmek için, ..orta- »yaparlak 'bir fikir sattılar : (Millet “asırlardanberi “istibdadın “boyunduruğu altında yaşamıştır. He- nüz hürriyete kavuşmuştur. Milleti bu hürriyete nail.eden cemiyeti .muh- “tereme; tabiidir ki;“irşat vazifesini ide ifa edecektir. “Buintihap “işi herkesin akıl erdirebileceği işlerden “olmadığı için,, halkı tenvir edecektir.| Öyle Daha «düne « kadar “(mebus) eliimesini ağzına salamayan bir “millet, -mebus“seçebilir *mi,“hiç? , Hazırlıklar” bitti. Nihayet, intihap ,günü geldi : İİntihap: sandıkları «kırmızı tüller ekurdelelerle süslenmiş, önde. efra- drene» “ellerinde “bayraklar olduğu — Jeyin/:Şikâyet-edin! 14 ww pe ia, ” sikile sald YAR e eği das. İlk Se miri halde, bir taraftan muzikâlar çaldığı, diger taraftan vatan şarkıları teren- nüm edildiği halde, İstanbul sokak- larında dolaşıyordu.) Hey .gidi gün- ler, heyl.. (Millet, obugünlerin büyük “bir bayram olduğunu, yüzlerindeki beşa- ret asârı ile gösteriyordu. Herkeste, azim bir sevinç vardı. Artık millet, her hususta kendi mükadderatına hâkim olacaktı. Bu «sandıklara rey varakasını atacak her Osmanlı, rs kını “ve hürriyetini kazanacak; Mi rutiyetin nimetlerinden istifadeler, bulunacaktı O sırada Ermeni Patriki Olan İzmirliyan efendi bile, ruhani bir md belediye frene gelip bizzat kendi reyini ve Fakaaaa a iğ vatandaşları» ,mız her nedense, . birdenbire .pirelen- diler : “Biz, “bu intihap susülünü “be: genmedik | dediler. Ayak dirediler. İlk heyecan'8”Teşrinievvel' 1324 - 1908 günü .başladı. Ayın 10 uncu Pazar .günü, 'iş azdı. (Tatavlada) top- lanan»üç -bin “kişilik -bir kafile, .kilise- ye dayandı. Oradaki intihap memur- larına tecavuz edildi. Kahraman pa- likaryaların kırmak istedikleri san- lar güç kurtarılabildi. Bitti, mi?.. . Hayırl,. Artık beşbin “kişiyi bulan kafile oradan “hareket etti. (Zito) feryatlariyle Beyoğlunun büyük caddesini geçti. “Galatasara- yın önüne geldi. O tarihte, orada .bir bina vardı ki çMldapcık dai- resini teşkil eder Asıl nümayiş. lik başladı. -— İntihap'feshedilmelidir! .Yolsuz alüntiştur ! diye bağırıyorlardı.. İş, burada 'da bitmedi. Muazzam iy ente çağıra İstanbul tarafı- mag .Babıâlinin önüne geldi. Yarı 2. sö Türkçeşikâyetler edildi. “O devrin “devlet serkânı, henüz sabık devrin “bâkayasından oldükları için kös dinlemişlerdi. Yaygaraya, hiç kimse pabuç bırakmadı. Hattâ sadrâzam paşa hazretleri.binek, taşına .geldi : — Eğer..intihapta -.bir çe Time «meclisin açılmasını bek- Ziya. ŞAKİR Maamafih nümayişçiler, sadrâzam paşanın nasihatını yutmadılar . Ohi)!,, diye bağırmaya başladılar. Tâ ki, “Ertuğrul Alayına mensup bir-müf- reze suvari İran 'Sefarethanesi önün: de belirdi. O ri nümayişçiler de, perişan, dağılıverdi Bu gafiller, fintihab) ın ne oldu- gunu bilmiyorlardı. Henüz rüşdünü isbat'etmiş olmayan milletin vesaye- tini deruhde eden İttihatçıların" işle- rin& karışıyorlardı. Halbuki İttihatçı- lar, çoktan kararlarını vermişlerdi. Şunun. . bunun muhalefetine - kulak asacak “Kadar zayıf yürekli değillerdi. İşlerine" karışanları, haşır haşır haşlı- yorlardı. 'Muharrir Ali Kemali, Mi- zancı Muradı, Prens“'Sabahâttini ve diger muhaliflerini yerlerde sürüklü- yorlar; . Rıza “Tevfik beyi .sopadan geçiriyorlardı. Mademki milletin ve- sayet “hakkını “üzerlerine almışlardı, elbette, dedikleri olacaktı... Ve, nite- kim de, İstanbulda, 75 namzet vardı. Bunlardan cemiyetin namzedi . olan 10 kişi kazandı. . Reylerin “âzamisi olan 503 ü, Manyasi"Zade Refik: bey, asgari 340 vo o Dâva vekili (Koz- midi) efendi alm eme ti içinde, sene- lerce devlete hizmet etmiş ve: isimleri milletin: kafasına yerleşmis solan kim- sseler vardı. “Bunlar rey adedi “itiba- riyle cidden gülünç mevkide kâlmış- lardı, Meselâ, Sadrâzam Kâmil Paşa 218, Sadrâzam Hüseyin. Hilmi .Paşa .B, imeşhur ulemadan, Manastırlı İsmail Hakkı efendi 7, muharrir Ahmet Ra- sim bey”6,'en yüksek şeref ve fazilet sahiplerinden 'Reşit Âkif Paşa, orman nazırı meşhur (Mavro Kordato) 2, meşhur . Fatin ,Hoca » ki, şen .nazik zamanda; «İstanbulda»(cemiyet) istem. sil etmişti -“21, en yyüksek'ilim adam: larımızdan Ahmet Şuayip bey 1, tem: yiz mahkemesi reisi, Emin bey 1, /Sadrâzam .Avlonyalı Ferit Paşa 1... Taşra intihabı da, yine (cemiye» tin wzayı 'âlisi) “dairesinde “cereyan etti, Zaten, başka türlü olması da doğru değildi. Mademki cemiyet, henüz rüşdünü isbat etmemiş olan bir ,sabinin: vasisi .idi, tabiidir ki, -onun-arzuşu» yerine: gelecekti. So lm İRİ”