23 Kasım 1945 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

İngilterede siyasi hayat Prof. H.H. NGİLİZ (Parlâmento) su üç unsur- dan müteşekkildir: Kıral, Lordlar ve Avam Kamarası... Meşhur bir İn- giliz hukukçusu, demiştir ki: «Parlâ- mento'da, Kıral, İngiltere'nin. hakiki hükümdarıdır. Bir kadını erkek haline veya bir erkeği kadin haline getir- mekten başka herhangi bir şeyi yap- mak kudret ve salâhiyetine maliktir. (Lordlar Kamarası) âzasının bir kısmı, bu ünvanı tevarüs eder. Bazisı da bugünkü Kıral tarafından tayin olu- nur. Bunlar, «Lordlar Kamarası âza- sı» ünvanını oğullarına bırakacaklar- dır. Bundan başka 25 kadar İngiliz (piskopos) u da (Lordlar Kamarası) nın toplantılarına iştirak etmek hak- “ kını haizdir. (Lordlar Kamarası) âza. sının sayısı 750 dir. Avam Kamasında ise 615 âza var- dır. Bazı memleketlerde, meselâ Ame- rika'da hükümet mümessilleri, (Parlâ- mento) âzası olamaz. Fakat İngiltere'- de, - Türkiye'de . olduğu gibi - hükü- met âzası (Parlâmento) da da âza- dır. Bu suretle icra kuvveti mümessil- leriyle umumi efkâr arasında daha sıkı bir temas muhafaza edilmektedir. Hükümet âzası ya Avam, yahut (Lord- lar Kamarası)nın âzası olabilir ; yalnız .Maliye Nazırının Avam kamarası âza- SI arasından tayin olunması şarttır. Bundan başka (Lordlar Kamarası) âzasından birinin, Kıral tarafından, hükümetin teşkiliyle tavzif olunmasi ihtimali hemen hemen varit değildir. Umumiyet itibariyle Kıral, (Parlâ- mento) da en yüksek nüfuzu haiz olan birini, kabinenin teşkiliyle tavzif eder. Bu suretle yeni hükümet bir nevi (Par- lâmento) istikrarını temin edebilir. Türkiye, Fransa, Birleşik Devlet- ler gibi memleketlerde '(Parlâmento) dört senelik bir müddet için teşkil olunur. Bu müddet ne kısaltılabilir, ne de uzatılır. İngiliz (Parlâmento)- sunun müddeti beş senedir; fakat. is- tenecek olursa bu müddet uzatılabilir. İngiltere'de * Kiral, Başvekilinin tavsiyesi üzerine (Parlâmento) müd- detini kısaltabilir. Böylece, (Parlâmen- to) âzası, «biz zaten beş.sene için in- tihap olunduk, bu beş sene zarfında memleket işleriyle meşgul olmasak bile mebus kalırız» şeklinde bir düşünce- den vazgeçmek zorunda kalırlar. Zira Kıralın. emriyle mebusluklarına her ân nihayet “verilebilir. lar ve Avam Kamaralarının başlıca vazifeleri kanun yapmaktır. Umumiyetle kanun lâyihaları hükümet tarafından (Parlâmento) ya tevdi. olu- nur, fakat harb zamanında bir lâyi- bânın, iki Kamaradan birine mebuslar tarafından da tevdi olunduğu görül- müştür. htelif müzakereler neticesinde bir lâyiha kabul olunduğu zaman, bu- nun kanunlaşmasını temin' için hususi bir merasim yapılmaktadır. Hususi bir heyet (Lordlar Kamarası) nda toplana- - rak fransızca olarak «Ze Roy le ve- ult> (Kıral bu- nu istiyor) kel- imelerini : yük- sek sesle bağır- mak suretiyle Kıralın lâyiha- yı tasvip ettiği- ni bildirirler. Gerek Avam Kamarasında gerekse (Lord- lar Kamarası)n da hiçbir âza reis tarafından davet edilme- diği otakdirde söz alamaz. bir .âza katiy- yen Kamaraya veya herhangi başka bir âza- ya hitap ede- mez, daima re- ise hitap eder. Diger bir âza- dan bahsettiği zaman daima şu kelimeleri g5 kullanmalıdır: *Filân mıntakanın muh- terem mümessili> veya (My right ho nourable and. learned friend) <Pek muhterem ve maruf arkadaşım» veya (The honourable and gallant gentleman) «Pek muhterem ve sevimli zat...» Gerek Avam gerekse (Lordlar Kamarası) nda toplantılara dualarla başlanır. Kamaranın reisi duayı müte- akip «intizam, intizam» (order, order) kelimeleriyle bağırarak, âzanın dikka- tini celbeder. Bunu meşhur «sualler saati»'takip eder. Bu, İngiliz demok- rasyasını muhafaza eden timsallerden birini teşkil eder. Bu sualler saati esnasında sorulan suallere cevap verebilmek üzere Baş- vekil:ve Maliye nazırının veya mü- messillerinin bütün toplantılarda hazır bulunmaları şarttır. Diger nazırlar top- lantılara haftada bir defa iştirak eder- lei K Sual sormak niyetinde olan me- büslar suâllerinin bir listesini 48 saat evvel tevdi etmelidirler. Bu suretle Başvekil ve diger nazırlar .cevaplarını hazırlamak için vakit hulurlar. Top- lantı gününde Başvekil veya ilgili nazırlar cevaplarını bildirirler. Suali soran mebus, kendisine verilen ceva- ba göre başka, bir: tek sual sorabilir, (Lordlar Kamarası) nda, süaller saati yoktur. Lordlar Kamarasında İngiliz Kıral ve Kıraliçesinin iskemleleri...