26 Ağustos 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

POLİTİKA .4*la Sovyet- Alman itilâfı Moskovada Almanya Hariciye Nazırı ile Sovyetler Birliği Başvekil ve hariciye komiseri arasında B, Stalin hazır bulunduğu halde imzalanan ve imzası tarihinden itibaren meri olan on sene müddetli misakın metni derhal neşredilmiştir. Münhasıran Almanya ile Sovyetler Birliği arasındaki sulh ve müsalemetin hiç olmazsa on sene müddetle yani Avrupanın son derecede karışık olan bir devrinde muhafazası gibi bir arzu ile akdolunan bu vesika ile âkidler, birbirine karşı doğrudan doğruya veya dolayısile ve münferiden yahud başka devletler ie birlikte her hangi şekilde tecavüzde bulunmamağı ve cebir ve kuvvet kullanmamağı ve birbirinin aleyhine kurulan ittifaklara ve gruplara girmemeği bilâkaydü şart teahhld etmişlerdir. Almanya için elzem ham madde bulunan manganez, petrol, keten, ham 103. müdahalede bulunmıyacaktır. Sovyetler Birliği de hangi devletle harbe gi- rişirse girişsin Almanya kendisine mümanaat göstermiyecektir. Bu misak ile Almanya ile Sovyetler Birliği, biribirlerini rahat bırakmağı ve bitaraf kalmağı teahhüd etmiş bulunuyorlar, Fakat daha evvel akdolu- nan iktisadi muahede ile Rusya kendi topraklarında çok mebzul olan ve Almanya için elzem ham madde bulunan manganz, petrol, keten, ham fos- fat ve kereste ve emsali mevaddı vermeği teahhüd etmiş bulunduğundan Sovyetlerin Almanyaya karşı bitaraflığı hayırhahane olacaktır, Sovyetler Birliği Almanyanın aleyhine olan her hangi ittifak ve grupa girmemeği teahhüd etmekle Almanya aleyhine ittifak akdeylemesine Ihti- mal kalmamış, Almanya dahi Rusyanın aleyhine Japonya ile ittifakı fiilen bozmuştur, AKŞAM Kadeş vapuru dün geldi Almanyaya ısmarlanan 3500 tonluk Kadeş vapuru dün, limanımıza gel- donatılmış miş, 1,25 de Dolmabahçe önünde demirlemiştir. Bayraklarla olarak limanımıza gelen Kadeş, Etrüsk tipindedir ve süvari B. Hüsameddinin idare- sindedir. Kadeşin bugünlerde tecrübesi yapılacaktır. Hinderburg Tannenberg meydan muharebesinde Bugün meşhur Tannenberg muha- rebesinin oO25inci (yıldönümüdür. Hitlerin, Almanlarca kutlu olan bu gün zarfında Danzig'i ilhak edeceği evvelce hâber verilmişti, Tannenberg, şarki Prusyada bir kö- yün ismidir. Ayni mahalde iki meş- hur muharebe olmuş, birincisinde (1410) yılında) Polonyalılar ve Lit- vanyalılar Töton şövalyelerine galebe çalmışlardır. 1914 dekinde de Alman- lar Rusları yenmişlerdir, 1914 harbi başlayınca, iki Rus or- dusu şarki Prusyaya dahil olmuştu. Birincisi Kovno'dan hareket etmişti. Rennenkampf'ın okumandasındaydı. Königsberg'e doğru yürüdü. İkinci Rus ordusu da Samsonof'un idare- sinde Varşovadan kalkmış, o Alllens- tein'e yürüyüyordu. Moskoflar çok süratli İlerlemişlerdi. O ana kadar Mazuri bataklıklarile ayrılmış bulunuyorlardı, Şayed bir- leşebilselerdi Königsberg sukut ede- cekti. Alman ordusu fena vaziyete düşmüştü. 'Tam bu sırada Hindenbutg şarki | Prusya kuvvetlerinin ele aldı. meden kumandasını Birleşmelerine meydan ver- iki düşman kuvvetini birer birer yenmek kararile Rernenkampf'ın önünde yalnız süvarilerden bir «per- de; bıraktı. Bütün kuvvetile cenuba geldi; Oo Samsonof'u o Tannenberg'e çekti, 26 - 29 ağustos arasında Ruslar İki cenahlarından tamamile kuşatıldı. Sol cenahları Narev bataklıklarına saplandı; büyük bir felâkete uğradı. 90,000 esir! General Samsonof, askerlerinin ba- şında kendini kahramanca öldürttü. telsiz şifresini ele geçirerek iki ordu. nun harekâtına dair malümat edin- mesi kolaylaştırmıştır. Samsonof yenildikten sonra Hin- denburg, Rennenkampf üzerine dön- dü. © da askerine şarki Prusyayı tah- liye ettirdi. NOVOTNİ'de Soprano ve opera tenoru EPITROPAKIS Müntehap bir repertuarla Tarihi birgün: 26 Ağustos Bugün 26 ağustostur. Ya» ni 'Türk milletinin tarihinde «Başkumandan muharebesi» diye meşhur olan muazzam hâdisenin başladığının yıl dönümüdür. 1922 den beri 17 yü geçtil Türk miileti, Türk ordusu, bugün çok kuvvetlidir. Bu- gün milletimizin, memleke- tmizin gösterdiği ümid, ku vetli ve metin manzaranın © başlaigıcımı bugün 17 mel P yıldönümünü kutladığımız ( 26 ağustos teşkili ediyor. 1922 badiresinden parlak bir zaferle çıkan Türk mil leti dünyayı bugün tehdid etmekte olan buhranı em. niyet ve itimadla karşılıyor. sö. Milletimizi bugünkü istik. Iâl ve inkişafa ulaştıran bü- yük taarruza tekaddüm eden günlerde meyus, bedbin pek çok kimseler vardı. Türk or- dusunun taarruz kabiliyeti olmadığını söylüyorlar, si- yasi tedbirlerle bir neticeye varılması zaruretinden bah- £ sediyorlardı. Hakikatte ise, Türk ordu- * su ihtiyaç ve noksanlarını tamamlamak üzere bulunu- yordu. Atatürk henüz hazi- ran ortalarında iken taar- ruza karar vermişti, Yalnız cephe kumandanı, erkânı harbiyei umumiye reisi, Mü dafaal Milliye Vekili Mus tafa Kemalin bu niyetinden haberdardılar, Şef, İzmit ve Adapazarı is. tikametinde bir seyahate karar verdi. Mareşal Fevzi Çakmakla görüştükteri sonra, Mili Müdafaa Vekili general Kâzımı yanına aldı, Cephe kumandâ- nı İsmet İnönüyü Sarıköy istasyonu- na davetle orada Üçü birlikte görüş- tüler. Hazırlıkları süratle tamâmlan» ması için karar aldılar. Sakarya meydan muharebesinden sonra düşman ordusu, büyük ve kuv- vetli bir grupla Afyonkarahisar - Dum: Tupınar arasında bulunuyordu. Diğer kuvvetli bir grup'da Eskişehir mınta- kâsındaydı. Bu iki grup arasında ihti- yatları vardı, Sağ cenahını Menderes halavilisinde bulundurduğu kuvvetlerle sol cenahını da İznik gölü şimal ve cenubundaki kuvvetlerile muhafaza ediyordu, Böy- lece, düşman cephesi Marmaradan Menderese kadar uzanıyordu denebi- lir. Düşman ordusu teşkilâtı üç kolor. du ve bazı müstakil Kıtaat halindey. di. Üç kolordusu on iki fırkadan mü- rekkep ve mjistakil kıtaaf ayrıca üç fırkaya baliğ olmaktaydı. Biz, garp cephesindeki kuvvetleri» mizi iki ordu halinde teşkil ve tensik etmiştik, Bundan maada doğrudan doğruya cepheye merbut teşkilâtımız da vardı. Bizim bütün kıtaatımız on sekiz fırka teşkil ediyordu. Bundan başka üç fırkalı bir süvari kolordumuz daha zayıf mevcudlu ayrıca iki süvari fırkamız vardı, Teşkilâtı muhtelif olan muhasım iki ordu mukayese edilirse ta» rafeyn insan miktarı kuvvetleri tak. riben yekdiğerine muadil bulunuyor- du. Yalnız Yunan ordusunun mâki- neli tüfek, top, tayyare, vesaiti nakli. ye, cephane ve fenni malzeme noktal nazarından, dünyanın serbes ve mü- zahir sanayiine istinad etmek itiba. rile büyük bir tefevvüku vardı. Diğer taraflan ordumuz, süvari miktarı iti. barile faikti. Atatürkün ötedenberi düşündüğü taarruz plânının esası şuydu; Ordularımızın kuvayı asliyesini düş- man cephesinin bir cenahında ve mümkün olduğu kadâr cenahı hari. cinde topliyarak bir imha muharebesi yapmak, Bunun için en muvafık yazi. yet de Afyonkarahisar civarında bulu- nan sağ cenah grupu cenupta ve Akarçayla Dumlupinar hizasına ka. dar olan sahada toplamaktı, Düşma- nın en hassas ve mühim noktası ora- Ebedi Şef Atatürk büyük taarruz esnasında Kocatepede sıydı, Seri ve kati netice almak, düş- manı bu çenahından vurmakla rolüm» kündü. İsmet İnönü ve Fewsi Çakmak, bu noktai nazardan lüzumu kadar tedki- kat yapmışlardı. Harekât ve taarruz plânımız çok evvel tesbit edilmişti. General 'Tansend Konyaya gelmişti. Atatürkle görüşmek arzusunu izhar ediyor. Büyük şef, 23 temmuz 1923 akşamı Ankaradan hareketle garp cep- hesi karargâhının bulunduğu Akşe- hire gitti. Harekât hakkında mareşal Fevzi Çakmağın huzurile görüşmek münasip bulundu. Atatürk 24 tem. muzda Konyaya gidip 27 de tekrar Akşehire gelmiş bulunuyordu. Mİ Mücadelenin üç büyük şefi, başbaşa vererek görüştüler ve 15 ağustosa ka- dar bütün hazırlıkların tamam olma- sına karar verdiler, 28 temmuz günü Akşehirde bir fut. bol müsabakası tertip edilmişti, Bu maksadla ordu kumandanları ve bâzı kolordu kumandanları davet eğildi. 28/29 gecesi kumandanlarla, umumi tarzda, bir taarruz hakkında müda- velei efkâr edildi. 30 temmuzda gene üç şef başbaşa verip teferrüatı karar- laştırdı. 1 ağustosta Milli Müdafaa Vekili de geldiğinden bu vekâlete taal- lük eden hususat tesbit olundu. Atatürk çabuk davranılmasını em- rettikten sonra tekrar Ankaraya dön- dü. İsmet İnönü 6 ağustosta ordula- Tına taarruza hazırlık emrini mahrem olarak verdi. Erkânı harbiye reisi ile Mili Müdafaa Vekili de Ankaraya dön- düler. Hazırlık bu merkezde olduğu halde, Vekiller bu vaziyptten tamamen ha- berdar değillerdi, Artık meseleyi on- lara da resmen söylemek zamanı gel- mişti. Bir toplantı aktedildi. Harici, dahili ve askeri vaziyet izah olundu. Heyeti Vekile de taarruz hakkında mu- tabık kaldı. Atatürk, muhaliflerine de, altı yedi gün zarfında bir netice ala- cağını bildirdikten sonra Ankaradan ayrıldı. Mareşal Fevzi Çakmak esasen 13 ağustosta cepheye geldi. Atatürk ise Ankaradan ayrılışını herkesten giz- ledi, Yalnız birkaç mahrem dostu bu sırrı biliyor, Atatürk Ankarada imiş gibi hareketler ediyorlardı, Hattâ Çan- kayada bir çay ziyafeti verdiği bile ga zetelere yazıldı Bu sırada, Atatürk Tuzgölü üzerin. den otomobille Konyaya gidiyordu. Bu şehre vasıl olur olmaz, telgrafhaneyi e EĞ Sr za maker en ağ Ani a Mazimizle iftihar ediyoruz, istikbali- MİZE SONSUZ emniyet ve itimadımız var kontrol altına alarak bir ta- rafa bir şey sızmamasına gayret etti, Büyük önder, 20 ağustos saat 12 de Akşehirde bulu- nuyordu. Kısa bir müzake- rTeden sonra yirmi altı ağus- tos sabahı taarruz için cep- he kumandanına emir ver- di. 20/21 ağustos gecesi bi- rinci ve ikinci ordu kuman- danlarını cephe - karargâhı. na davet elti, İsmet İnönü ve mareşal Fevzi Çakmağın huzurile, yapılacak harökâ- tı, harita üzerinde bir harp oyunu suretinde gösterdi ve cephe kumandanına O gün verdiği emri tekrar et- ti, Kumandanlar faaliyete geçtiler, Taarruz sevkulceyş ve ayni zamanda bir Labiye baskını şeklinde icra oluna caktı, Bunun mümkün ola- bilmesi için tahşidat ve tertibatın gizli kalmasına ehemmiyet vermek lâzınıdı. Bu sebeple bütün harekât gece yapıldı. Kıtalar gün- düzleri köylerde ağaçlar al- tında istirahat ediyorlardı, Taarruz mıntakasında yolların ıslâh edilmesi düş- manın dikkatini celbetme- sin diye diğer bazı mıntaka- larda da yollar tamir eodile- cekti. 24 ağustosta umumi &a- rargâh Akşehirden Şuhut kasabasına nakledildi. 25 ağustos sabahı şehirden Ko- catepenin cenubu garbisindeki çadırlı ordugâha. nakledildi. Atatürk ve kıy- metli arkadaşları 26 ağustos sabahı muharebeyi idare ettikleri Kocatepe- deydiler. Sabahleyin 5,30 da topçu ateşile taarruzumuz başladı. 26, 77 günlerinde düşmanın Kara» hisar cenubunda 50 ve şarkında 20, 30 kilometre imtidadında bulunan müstahkem cephelerini düşürdük. Mağlüb olan düşman ordusu kuvvayi külliyesini 30 ağustosa kadar Aslı Hanlar civarında ihata etti. 30 ağus- tostaki başkumandan muharebesi es» nasında düşman kuvvayi asliyesini imha ettik. Düşman başkumandanı general Trikopus de üsera meyanın- daydı. Böylelikle kati netice beş gün- de elde edildi. 31 ağustosta ordularımız kuvvayi asliyesi İzmir istikameti ümumiyesi- ne hareket etmişti. İlerliyordu. *... Türk milleti, yalnız kendine, ken. di «damarlarındaki asil kan» & güve- nerek, hiç yoktan bir ordu yaratıp büyük evlâdları Atatürk, İsmetinönü ve Fevzi Çakmağın sevk ve idareşin- de bütün dünyaya karşı koymuş, iş- te böyle galebe çalmıştır. On yedi sene evvelki bu zaferin en büyük kiymeti, bize, kendimizin kuvveti, cevheri hakkında hakiki fik- ri vermiş olmasıdır. Mazimizle iftihar ediyoruz, İstik- balimize karşı sonsuz emniyetimiz vardır. 30 ağustosta Dumlupınarda yapılacak merasim programi - Merasim Dumlupınarda. 30 Ağustos günü saat 1130 da yapılacaktır. Merasira Amiri birinci kolordu komutanedır. 2 — Merasom günü Dumlupınardaki Meçhul asker Âbidesine Büyük Millet Mec- lisi, Başvekâlet, Vekâletler, Ordu ve Cüm- hariyet Halk partisi adına birer çelenk konacaktır. Her makam kendi memuru ile oraya gönderecektir. 3 — Bağlı listede isimleri yanlı vilâyet- lerden biri partiyi, diğeri umumi meclisi temsil etmek Üzere ik! kişilik birer heyet meraaimde bulunacaktır, Bu heyetler de lâyetleri adına birer çelenk koyncaklar. dır, Çelenk tedariki yorluğunda kalan vi- lâyet heyetleri çam dalından veya bas şaktan bir çelenk yapıp Üzerine rozetleri a! bağlayıp koyabilirler 4 — Merasime iştirâk edacek kıtalar A) Askeri kıta (MUM Müdafan Vekâ- letinin tayin edeceği mlkdarda), B) Afyon, Manisa, İzmir izeilerinden mürekkep bir kıta (bunların mikdarını tesbit, tertip ve hareketlerini tanzim Maarif Vekâletine atddir.) (Devamı 13 üncü sahifede) e , VEE EEE Um” Gi YYEdasr