9 Temmuz 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

DIŞ 18 senedenberi Sovyet Rusyanın otoritesi altında bulunan bir kıta Mançurideki Japon kuvvetlerine mukabil bu havalide 200 bin kişilik Sovyet ordusu ve 1000 Sovyet tayyaresi aksi * Moskovadan ve Tokyodan gelen ha- | “berler, Dış Mogpolistan ile Mançuko İhududunda sık sık Sovyet ve Japon wvetleri arasında muharebeler vu- bulduğunu, bu muharebelere top- Çulardan başka tank ve hava kuvvet- lerinin de iştirak ettiğini bildiriyorlar. Pariste çıkan İntransigeant gazetesi, Dış Moğolistan hakkında yazdığı uzun bir makalede diyor ki: Mançuri kıtası Japon kontrolu al. tında bulunuyor ve Kwantung ordusu denilen 300,000 kişilik bir Japon kuv- weti tarafından müdaafa ediliyorsa haricil Moğolistan da yirmi seneden- beri söz ile Çine, fakat hakikatte Sov. yet Rusyaya bağlıdır. Bundan bir çeyrek ağır evvel gene. ral Ungem namında bir sergüzeşicu Harici Mogolistanı, kendisine merkez ye Sovyet aleyhtarı faaliyetine üssül- hareke ittihaz etmişti. Göneral Unger- nin etrafına topladığı kuvvetler, 1921 genesinde Rus kuvvetleri tarafından dağıtılmıştır. İşte o tarihtenberi Sov- yet Rusya, Harici Mogolistanda Japon- Jarın Mançurideki otoriteleri gibi tam bir otorite ile hükmünü icra ediyor. Harici Moğolistanın merkezi olan Ourga şehrinin adı moğolea «Kiz #dare» mânasına gelen Ulan En “gevrilmiş, bir hükümeti u- rulmuştur, lam her dairesi biri Moğol, biri Bourfat, öteki komü. nist Rus olmak üzeree üçer kişilik bi. ter heyetin idaresine verilmiştir. Ha- rici Moğolistana giren ve çıkan her şeyden ağır resimler alınmakta, yalnız Sovyet malları resimden muaf bulun- maktadır. Moğolistan cümhuriyeti da- #hilinde ecnebi hiç bir konsoloshane “yoktur. Moğolistan toprakları ecnebi. İere tamamile Okapalı bulunuyor. Moğolistanda, Sovyetlerin parasile, Sovyet kontrolü altında milli bir Mo- ğolistan bankası açılmıştır. Moğol or- dusu, Sovyet zabitleri tarafından ter- biye ve idare edilmektedir, Bütün tec. hizatı ve bilhassa tayyareleri Sovyet Rusyadan geliyor. 31 mayıs 1924 tarihinde Çin ile Sov. yet Rusya arasında aktedilen umümi prensip anlaşmasında Moğvlistan m- geleleri halledilmemiştir. Anlaşmanın beşinci maddesinde, iki hükümetin sonradan aktedecekleri bir konlerans. ta Sovyet askerlerinin Moğolistandan çekilmesi meselesini hal ve tesviye ede- cekleri beyan olunuyordu. Bu korfe- rans toplanmamıştır, Hattâ, 21 ağus- tos 1937 senesinde aktedilen Sovyet Çin ademi tecâvüz paktına müzeyyel ticaret ve mübadele anlaşmasının bi- rinci fıkrasında; «Muhtelit bir Çin - Bovyet müdafaa komitesi Sovyet hü. kümetinin otoritesi altında bulunan Moğolistanın merkezi olan Ulan Ba- torda icrayı faaliyet edecektir» denil. mektedir. Bu fıkra, Rusyaya fihakın tasdiki- ni tazammun ediyor. Binaenaleyh son telgraflarda Yukuu bildirilen muha- “ Mançurinin "rafında takriben 200000 kişilik bir or. du ve en mükemmel tayyarelerden herin kumukıdası altındadır.» Fransiz muharrir, bu muharebeler hakkında Japon ve Sovyet membaların- dan gelen haberlerin biribirine zıd bu» lunduğunu ve Moğolistan haritaları- nin yokluğu hasebile, harekât sahası İyice anlamak güç olduğunu kaydet- tikten sonra diyor ki: *Son tebliğlerde ismi geçen ve da- ha uzun müddet de geçecek gibi gö- rünen yerlerden biri Halunarsan'dır. Denizden 1500 metre irtifada ve bü- yük Hsıngan dağının yamacında bu- lunan bu yer, Moğolların mukaddes bir yeridir. Moğolar, buraya ibadet ve 44 derece sıcak kaynakta yıkanmak siçin binlerle gelirler. Moğollar, civar» . MN OSTAN Dış Moğolistamı ve Çinin mrdalaji demis göslerir harita daki Lâma mabedine nüzüllerini gö- türmezden evvel bu sıcak sulara da- larlar, yıkanırlar. Bize gelen haberlerden iki tarafın geniş bir askeri harekete geçeceği ne. ticesini çıkarmak mevsimsiz bir tah- min olur. Fakat bu ihtimal da müsteb- ad değildir. Bu İhtimal tahakkuk et- tiği Lakdirde bidayette vaziyet, şu manzarayı göslerecektir: Karşı karşıya bulunan kuvvetlerin yekdiğerine müsavi bulunması, Sov- yet Rusya için Şarkta şarki Sibirya. nın sahil kısmından ve garpte Harici Moğolistandan ayni zamanda Japon- lara darbe indirmek imkânı bulun ması... Fakat biribrinden çok uzak ve Diyarbakır ancak yekdiğerine bir şimendifer hat- tile bağlı bulunan bir mntakadan öbür mıntakaya sevkiyat yapmak güç- Tükleri vardır. Japonlar, iki noktada ayni zaman- da ve yahud münavebe ile karşı koy- mağa mecburdurlar, Fakat Mançuku arazisini kateden birçok şimendifer *hatlarından istifade etmek imkân vardır. Herhalde Avrupanın müthiş uzak. lığına rağmen önümüzdeki haftalarda bu havalide cereyan edebilecek hâdi. seleri ihmal etmemek lâzımdır. Bir yerde yangın çıkınca, şayed bidayet- te ihmal edilirse süratle başka yer. lere sıçrayıp yayılır.» mektupları Diyarbakır cıvarında eski devirlere aid bir taş bulundu Demiryolu imlası yapılırken mey- dana çıkan taş tedkik ediliyor Diyarbakır (Akşam) — Bismil kaza- sına yakın demiryolu üzerinde imlâ yapılırken eski zamanlara ald bir taş bulunmuştur. Bunu haber alan Halk. evimiz dil tarih edebiyat komitesin. den lise felsefe öğretmeni Kâzım Bay. kal, coğrafya öğretmeni Seyfi Alpak ve emekli öğretmenlerden Süleyman Saver dün buraya yirmi sekiz kilo- metre mesafede ve Bismil kazasına bağlı Halan köyünün garbinde de miryolu imlâsı yapılırken çıkan bu taşın yanıan gitmişlerdir. Yapılan tedkikler neticesinde bu taşın Eti devrine aid olduğu ihtimali verilen bir kasabanın kapı şifi olduğu tahmin edilmektedir. Taş iki metre uzunluk ve bir metre genişliktedir. Bundan başka toprak altında ucu gö rülen diğer bir parça daha vardır ki, bunun da bu büyük taşın parçası ol. ması muhtemeldir. Taşın üzerinde bü- ük bir böcek oyması şekli görülmüş. tür. Taş kaba kalkerdendir. Hafriyat ya- pır da diğer taş da çıkarılır ve her İki taş, birleştirilirse daha iyi tarihi bir neticeye varılacağı anlaşılmıştır. Bun- dan başka daha bir takım tuğlalar da bulunmuştur. İki kısımdan ibaret olan bu tuğlaların bir kısmı yuvarlak küp ve düz olan diğer kısmında zemin tuğ- lası olduğu kanaati hasıl olmuştur. Büyük taşların çevresi bu çeşid tuğ- lalarla örtülü ve dolu olduğu bu ma- hallin 300 metre ilerisinde bir küçük höyük görülmüş ve heyeti umumiyesi. nin buradaki büyük höyüklerle alâ- kası olduğu anlaşılmıştır. Heyet bu gördüklerini rapor halinde alâkadara- na vedecektir. Halkevi umumi toplantısı yapıldı Halkevinin umumi toplantısı Halk. eri salonunda yapılmıştır. Toplantıya, valimiz doktor Mithat Altıok ile pek çok halk ve güzide zevat gelmişlerdi. Bu umumi toplanlıda Halkevi reisi doktor Neşet Üster Halkevinin geçen 1 senelik faaliyet raporunu ve gelecek sene için hazırlanmış olan çalışma, programını okumuştur. Bu raporda geçen sene yapılan işler ile önümüz- deki çalışma senesinde yapılacak işler kılâp nesli için kâfi gelmediğini, Halk- evleri mânasının daha geniş olduğu- nu, bütün bilen yurddaşların bilme- yenlere kültür aşılaması icap ettiğini ve bunun tahakkuku için bütün mü- neverlerin ve bilhassa muailimlerin vazife alması Jâzım geldiğini söylemiş ve çok alkışlanmıştır, Bundan sonra Halkevi orkestrası ta- rafından garbin seçilmiş parçaların. dan çalınmak suretile çok güzel bir konser verilerek toplantıya son veril- MOGOLİSTAN kekin sermayesi- nin artırılması kanunu İktisad encümeni Sümerbankın faaliyetini muhtelif bakımlardan şiddetle tenkid etti Beş senelik plâna ekserisi dahil fabrikalardan tahmin edilen mıkdardan çok pahalıya mal olmuş Ankara 8 (Telefonla) — Sümer. bank sermayesine 58 milyon lira ilâ- vesi hakkında olup Meclisin dünkü içtimaımda müzakere edilen kanun projesi İktisad, Maliye ve Bütçe encü- menlerinde hararetli müzakereleri mucib olmuş ve Sümerbank muame- lâtı muhtelif bakımlardan tenkide uğ- ramıştır. Sermayenin tezyidini icab ettiren sebeplerin başında beş senelik plâna dahil fabrika ve müesseselerden bir Bakırköy fabrikası tevsi Malatya bez fabrikası Kayseri bez fabrikası Nazilli basma fabrikası Ereğli mensucat fabrikası Bursa merinos fabrikası Karabük demir ve çelik fabrikası İzmit birinci kâğıd fabrikası İzmit sellülör fabrikası Gemlik suni ipek fabrikası Hamım kibrit ve süper fosfat fabrikası Birinci beş senelik plânda gösterilen işlerin muhammen kıymetile bugün tahakkuk eden maliyetleri arasında nisbet itibarile değil, ihtiva ettiği meb- lâğ itibarile en büyük tefevvüku gös- teren, Karabük demir ve çelik fabri- kasıdır. Bu fabrikanın bidayette 25 mil- yon liraya çıkacağı hesap edilmişken bilâhare buna 15 milyon lira daha ilâ- ve etmek zarureti hasıl olmuştur. İktisad encümeni, mazbatasında bunu etraflı surette tebarüz ettirdik- ten sonra şöyle diyor: «Bu beş senelik sanayi plânının tat. bikatta en göze çarpan noktalardan biri de Iptidni maddeleri dışarıdan ge- lecek olan sellüloz ve merinos ipliği fabrikalarıdır. Bunlardan Gemlik sel- lüloz fabrikası muhammen kıymetten 5,5 Merinos fabrikası da 35 misli fazlasına mal olmuştur. En bilgisiz insanların dahi gözüne batacak olan bu farkın mütehassıslara havalesi çok faydalı olur. «Mimi geliri arttırmak gayesile yeni kurulan işlerin icab ettirdiği fedakâr- luk hiçbir zaman ana gelir kaynakla- rını kurutacak hale gelmemelidir. Ak- si takdirde yapılan iş tahripkâr bir lüks olmaktan İleri geçemez. «... İşte bu mülâhazaya mebni Gemlik suni ipek ve Bursa Merinos ipliği ve bugünkü halile selüloz fabrikaları yeni Türk endüstrisi işinde iyinot, alacak teşebbüsler değildir. «İlk yapılan her işin âcemilik ve tec- rübesizlik zararı mukadderdir. Bun- dan içtinab etmeğe imkân yoktur. Sı- nai plânımızın tatbikinde bunu na- zârı itibara almamak insafsızlık olur. Bu işte tecrübesizliklerin zararı İle ih- mal, teseyyüb ve mânasız lüksün do- gurduğu zarar payını ayırmak lâzım- dır. Ancak yüksek tedkik ve ilmi bir salâhiyetle aydınlatılabilecek olan bu noktada encümenimizin kifayetsizli- ğini itiraf etmeğe mecburuz.» Encümen, bu şayanı dikkat müta- Iâalardan sonra şu sualleri sormakta. daki inikâsları ne olacaktır? «İfrat ve tefrite (o düşmeksizin, ol- gun ve realist görüşle alınacak müs- bet ve şuurlu tedbirler, istikbalin za- rarını çok hafifletebilir. Bütün dikka» timizi maziden ziyade istikbale tevcih etmemiz gerektir. Mazinin tenkidi ise her zaman mümkündür, İstikbale ma- tuf tedbirlerin teahhuru zarar hudu- dunu her gün genişletebilir.» kısmının tahmin edilen miktardan çok pahalıya mal olmaları gelmekte- dir. İktisad encümeni esbabı mucibe mazbatasında, birinci beş senelik sa- nayi plânı mucibince yapılmış ve ya- pılmakta olan işler için yahmin edi- len tahsizatla bugüne kadar sarfedil- miş ve edilecek tahsisatın miktarı bir cedvel halinde gösterilmiştir. Bu ced- vel şöyledir: Muhamen Sarfedilmiş ve tahsisat edilecek para 1,150,000 1529/008 2.433.000 1,850,000 5,462,000 0252932 4542,000 1083510 4045000 1,860,000 1.,000,809 3,790,000 1,025,009 490,000. 050,000 1410900 150,000 550.000, 500,000 Yekün (39095000 İktisad encümeni, sınai tesisat ve işletmeler hakkında verdiği rapora İs- tinaden, bu tesisat ve işletmelerin rantabititesini tahlil ettikten sonra da şu mütalâayı yürütüyor: «... Ezici hayat pahalılığının Sü- merbank sanayiine bugün temin etti. ği suni rantabilitenin ortadan kalk- ması bile fili mürakabenin başlan- gıcıdır. Hesaplı ve makul himaye al. tında çalışmağa mecbur edilecek fab- rikalar, tasarruflarını arayıp bulma- ğa mecburdur. Hele zararı tedkikle mükellef olanlar, mücerred mütalâa- lara müstenid icraattan ziyade rakam ve hesap aramağa mecburdurlar. «Memlekette sanâyi yeni doğmakta iken Fazlai istihsaj kanunu çıkarmak, çocuk doğarken ihtiyarlık hastalıkla- rı için tedbir almağa benzer! «En yüksek himaye haddine vasıl olduğumuz hâlde husust teşebbüsün sanayi işine girmemesi ve hattâ gire- memesi bu kanun yüzündendir. «Hususi teşebbüse karşı koyduğumuz engeller Sümerbankın sermayesinin Cezyidi şeklinde bütçenin külfetini arte tırmış, Sümerbank sanayii de hayalı pahalılaştırmışlır!» İktisad encümeni mazbatasının #ön- larında sanayi teşebbüslerine veril mesini elzem gördüğü yeni veçheyi tayin için mütehassıslardan mürek- kep bir heyetin teşkilini bir zaruret olarak tavsiye etmekte ve yarım işin zarar hududunu arttıracağından, İs- tenilen tahsisatın verilmesini, yerin. de gördüğünü kaydetmektedir. Bütçe encümeni Sümerbankın ser- mayesine hükümetçe ilâve edilmesi teklif edilen 58 milyon lirayı 19,5 mil- yon liraya indirmiştir. Meclis bu projeyi, Bütçe encümeni- nin teklif ettiği şekilde kabul etmiş- tir. Kadıköy Halkevinin temelat. | ma resmi yarın yapılacak Kadıköyde inşası kararlaştırılan yeni Kadıköy Halkevi binasının te melatma merasimi yarın saat 18 de Vali doktor Lülfi Kırdar taratından r, Yeni Kadıköy Halkevi binası, Bae hariyede Süreyya sineması sırasında ki arsada inşa edilecektir, Slovakyada ne kadar Macar var? Budapeşte 8 (A.A.) — Gazeteler, Slovakyada 58,000 Macar bulunduğu neticesine varan yeni nüfus tahriring itiraz etmekte ve Slovak toprakların. . da yaşıyan Macarların hakikatte 110 bin kişiden fazla olduğunu iddia kali il i