9 Temmuz 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 13
1939 9 Temmüz MEŞRUTİYETTE SARAY ve BABIALİ Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur. 'Tefrika No. 62 Müzakereler uzayor, bir netice elde edilemiyor İki heyet temmuzun onuncu günü | akşamı Lozana vardılar. Sapa bir yer- de bulunan Gibbon otelinde yerleşti- ler. İlk mülâkat temmuzun on ikisinde “aki oldu. Mevkiine ve zatına verdiği ehetomi- yetle Said Halim paşa İtalyan heyeti- nin kendisine resmen takdim edilmesi-| «i istemesile Kabine reisinin emrile Malyanın Bem elçisi bu vazifeyi ifa | etti, a biraz garip oldu: | metini temsil eden yan edecek mü- | 1 talimatı haiz Gi ile idi, ki İstanbulda te- | şettüt içinde bulunan fikirleri pek az temsil edebilecekti! İstanbuldan ha- inden evvel Selânik mebusu Ka- *asu efendi ile konuşmuştu; azasından bulunduğu vükelâ heyetince konuşu- İan noktaları da biliyordu. Ancak mü- kâlemelerde takip etmesi icap edecek hattı hareketin ne olacağı kendisine tayin edilmemişti. Mülâkat saati Nogara vasıtasile tekarrür edince İtalyanlar ayrıca ha- ber vermiyerek Osmanlı heyetinin bu- lunduğu #alona girdiler, cl tutuştu. lar. Said Halim paşanın ilk sözü: Bugün hava sicak! Oldu. Fozinato: — İstanbulda daha #icaktır! Diyecek iken süküti tercih etti. Bu “t&ymette daha bazı sözlerden sonra nİ- Tayet bahis asıl meseleye intikal etti, İki taarftan da hazikâne, dostane ve karşılıklı itimad sözlerinden sonra nihayet bahis asıl meseleye intikal et. ti. İki taraftan da nizkâne, döstane ve karşılıkh itimad sözlerinden sohra Sald Halim paşa: Mebus Ka udan öğrendiğime «göre mesejenin mubtariyet esasına gö- re halli tekarrür etmiştir. | Dedi. İtalyanlar iki hükümet arasın- da bu yolda bir itilâf mevcud olmadı. ğni ve cağını boş yere Said Halim paşaya anlatmağa çalıştılar. Said Halim paş& muhtariyet noktasın, | dan kıl kadar ayrılmadı, Üç gün süren müzakerelerde İtal. | yanlar Said Halim paşayı muhtariyet | dairesinden harice sürükliyemediler. Nogara Karasuya telgraf çekerek Said paşayd tam talimat verilmesini bildir. di. İtalyan dele nin Osmanlı dele- gesine hükümetinden talimat verilme. | sini istemeleri garip ve diplomasi va- kaları arasında nadir bir bâdise değil mi? İş bu kadarla kalmadı. Said Halim paşa ile müzakerenin ilerlemesine imkân olamıyacağını an. uyan İtalyanlar Nogara ve Karasu va- sıtalarile Sald paşaya inhina kabiliye. ti daha ziyade birisinin terfikini iste. diler. Osmanlı heyeti Trablusta İtalyan hâkimiyeti tanımak istemiyorsa da muhtariyete muvafakatile Osmanlı hükümranlığından biraz uzaklaşmak- ta idi. Eski iddialara göre bu da İtal- yan emellerine müsaid bir adım ol. duğu için İtalyanlar müzükereyi kes. meği muvafık bulmuyorlar, Osmanlı hükümetine ricat yolunda daha bü- yük adımlar attırarak ve başka dev. letleri işe karıştırmıyarak maksu: rına varmak istiyorlardı. Osmanlı hü- kümetinin müşkül mevkiini takdir | eden İtalyan delegeleri işin halli için hükümetlerine muhtelif şekillerde tel. | kinlerde bulunuyorlardı. Ciolitti bun. lardan yalnız Trablusta Osmanl pa- dişahının dini bir mümessili olmasını ve düyunu umumiye hissesine iştiraki kabul ediyordu. Faakt müzakereler uzuyordu. İşl kısa kesmek arzusile Ciolitti Osmanlı devletine Trablusta müsaadelerde bu. Tunmak esasından ziyade İtalyan me talibini arttırmağı muvafık gördü, Asirde İtalyanın » Yemende İmam Yal ların ayni verilmesinin, feth hakkile adaları ğ edebileceğini ve hiç oltnazsa adalar n ciddi müsaadeler istiyebi. leceğinin ileri sürülmesini İtalyan de- Jegelerine tebliğ etti, Muharebe esna. nin | Olumıyacağı Için meclisin feshedilece- İ durdurulm. | Osmanlı delegelerinin ne talimat ile | İsviçreye geleceklerini ———————— sında ihraç edilmiş. olan İtalyanlar için tazminat dahi istedi. Said Halim paşa bu yeni taleplerden | büyük bir infisle kapıldı ve İtalyan delegelerine: — Bir adalar meselesi ihdas ederek müşkülâtı arttırıyor, hüsnüniyet gös-| termiyorsunuz, dedi. Bu talepler hakkında tanzim olu- nan zabıt dehi diğer müzakerelerde de yapıldığı veçhile İstanbula gönderil- di. (1) Bu sırada İstanbulda Kabine bukranı çıkmış, Said pâşa istifa ede- rek ine Gazi Ahmed Muhtar paşa ti. (7 şaban 1330 - 22 temmuz 1912). Istanbuldan bir cevap çıkmadığı ve Said Halim paşa Şürayı Devlet riyase- tinden sakıt olarak 28 temmuzda Lo- andan müfareket ettiği cihetle İtal yan delegeleri de Lozanı terkettiler. Ciolitti Nogaranın vaziyeti anlamak üzere İstanbula dönmesini emretti. No- gara 30 temmuzda İstanbula vasıl ola- Tak Hariciye Nazım Noradonkiyan efendi İle bir mülâkatla bulundu. Vükelâ heyetl o gün yeni delegeler tayinine karar verdi. Noradonkiyan efendi Nogaraya Kabinenin mütemer- rd müslümanlara meram anlatabile- cek nüfuza malik olduğunu, ancak buna muvaffak olabilmesi ve efkârı teskin edebilmesi için İtalyanın da harp hareketlerini durdurması icap eyliyeceğihi, milliyetperverlerin galip bulundukları mebusan meclisine Trab- lusun Zıyağını kabuj ettirmek kabil gini bildirdi. Yeni delegelere sujhe müfid olacak talimat vereceğini, ga- yeye vusulün ancak iki tarafın biribir. | lerinin . mevkilerini düşünmelerine mütevakkı? olduğunu da ilâve etti. Ciolitti Ege denizinde gat eği ümi kirmak için 6 tarafli hireketlerin. teş. | didi emrini verdi, Yeni Osmanlı deleğeleri sabık Sof. ya elçisi Nabi bey ile Budapeşte baş- konsolosu Fahreddin bey idi. İstanbul. | da Almanya elçisi Wangenheim Noga- | raya İtalyanın Trablusgarbi muhafaza ederek Bingazide İngilterenin Mısır- deki vaziyetine muadil bir mevki tut- ması sulhe medar olacağını söylemiş- ti. Ciolitti ilhak kararı kati olduğu ci- hetle Alman elçisinin bu yolda fikirler, | le Türkleri takviye eylemekten fera- | gat ettirilmesini Almanya hükümetin. den istedi, Almanya hükümeti de Wangenbeim'e bu bapta talimat ver. | di. Yeni sadrazam Gazi Ahmed Muh. tar paşa Almanya elçisine: — Meselenin halli şu iki suretle ka- bildir: Ya Trâblus İtalyaya terkedilir ve Bingazi bize kalır; yahud İtalya flilen işgal ettiği yerleri ahr, bunun haricinde kalan kısım arazi yerlilere aid olur ve İtalya sonra yerlilerle işler rini yoluna kor! Demişti, Bu sözlerde İtalya hükü- metine bildirilmişti. Çioliti bu yolda tekliflerin hiç birisini kabule yanaş. muyordu. İki taraf arasında yeni te. mas ve mükâlemler gene İsviçrede Caux kasabasında cereyan edecekti. Yapılan teklifler ve verilen haberler gösteriyordu. Bu defa Ciolitti göz dağı olmak üze. re adaların halkın umumi rTeylerine müracaat edilmek şartile reddedilebi. leceğinin Osmanlı delegelerine bildi. riimesini İtalyan delegelerine emretti, N (Arkası var) Muhterem avukat bay Kemal Hikmet Haşimoğluya: Rakonici mülâkati hakkın da mektubunuzda beyan buyurulan tari- hin nereden istihraç ve tesbit edilmiş ol- duğunu zikrelmiyorsunuz. Tefrikamdaki kayd İtalyanın eski Başvekillerinden Ginlitti'nin (Memires de ma vie) eserin- den muktebestir. Başvekâleti zamanına tesadüf eden bu mülâkat hakkında Gio- eserinin 157 wci sahifesinde (1907 inde Rus imparatorunun Ra- ikümdarımızı ziyareti beynel- iyetl ve büyük ehemmiyeti haiz dise oldu) diyor. (ii Bu Zabitnameler evrak hazlnesinde bulunmak icap eder, Mhattsessüf ben gö- remedim. Bunlar bir gün meydana çıka- rılıp neşredilir de Giolittinin (layatimın Hatıraları) eserile karşılaştırılır ise isti. iadeli siyasi bir etüd olur, © AKŞAa Almanyadaaskere çağırılanlar Henüz sıhhi muayeneden geçmiyen bir çok kimseler davet edildiler Berlin 8 (A.A.) — 1918, 1919 ve 1920 doğumlulardan ve 1684 ile 1917 seneleri arasında doğup ta tecil edi- lenlerden maâada 1906, 1907, 1910 ve 1918 de doğmuş olup da henüz sıhhi muayeneden geçmiyenler 7 temmuz. dan 9 eylüle kadar. sihhi muayene heyetlerine müracaat etmeğe ilânlar vasıtasile dâvet edilmektedirler, Amerika, İtalyan ipeklilerin- den fazla resim alıyor Vaşington 8 (A.A.) — İtalyan ipek mensucatının tâbi tutulduğu munzam tarifeler hakkinda beyanatta bulunan Hull, bu tedbirin siyasi mahiyette ol. madığını, çünkü Amerikan mali: ni bu kararı ittihaz etmeğe sevkeden kanun çoktanberi meri olduğu İçin mezkür tarifelerin bu kanuna tevfi- kan tatbik edilmekte olduğunu söyle- miştir. Biyasi mahfillerde söylendiğine gö- re bu beyanatı ile nazır İtalyan mat- buatının bazı makalelerine cevab ver. miş ve bilaraflık kanunu müzakerele» | rinin arifesinde hükümetin harici si- yasetine karşi beliren muhalefeti tes- kin etmiş olmaktadır. Kutup seyahati Amerikalı kâşif Byre yeniden büyük seyahate çıkıyor (AA) Amerika Birleşik Devletleri Reisi Roosevelt bugün büyük kutup kâşifi amiral Byrd'in cenup kutpuna yapacağı se. Vaşington-8 İ ferin plânlarmı tasvib etmistir, Amiral Byrd, gazetecilerle konü- İ şurken, sefere teşrinievvelin 15 ine doğru çık nı ve bu seneki seferin esas hedefinin, evvelki seferler esna- sında Amerikalıların keşfettiği era- zileri Amerika Birleşik Devletleri hü- kümeti adınâ temellük etmek olduğu- nu bildirmiştir. Uzak Şarktaki bahri kuvvetler Paris 8 (A'A.) — Petit Parisien ga- zetesi, Uzak 'Şarktaki kuvvetleri gös- tereri bir tablo neşretmektedir. Bu tabloya göre, muhtelif devletle- Tin Uzak Şatktaki filoları şu kuvvet- tedir: İngiltere: Hollanda: Fransa: Sovyetler? Amrikanın filosu: 120.000 tonilato 50.000 >, 40.000 30.000 pasifik 1.000.000 1.240.000 860.000. Yekün: Japonya: Fransadaki İspanyol altınları Burgos 8( A.A.) — İspanyol altın. larının iâdesi meselesi hakkında kont Jordana ile görüşecek olan mareşal Petain, Burgos'a gelmiştir, Amerikaya giden altınlar New - York 8 (A.A.) — oeFederal Reserve Batık» 7 temmuzda Amerike- ya bilhassa Japonya, Kanada ve İn. giltereden takriben 11 milyon altın dolar geldiğini bildirmektedir. Amerikada sıcak dalgasi New - York 8 (A.A.) — Sıcak dal- gaları neticesinde Birleşik Devletlerde ve Kanadanın şark eyaletlerinde ge- çen suma günü güneş çarpmasında 20 kişi ölmüştür. 4 Amerika Bahriye Naziri öldü New - York 8 — Bahriye Nazırı Claude A. Swanson, dün 77 yaşında vefat etmiştir. Mumaileyh, birkaç ay süren bir hastalıktan sonra beş haf- tadanberi nekahat hâlinde bulunmak. ta idi. Bahriye nezarelinden verilen ma- Iümata göre perşembe günü beynine kan hücum eden Swânspn, doktorla- rın gayretine rağmen cuma sabahı, saat 9,06 da velat etmiştir. > si. | Belediye binası n Sahife 13 © 8redö' yapılacak? Divanyolunda Sultanahmed parkının karşısındaki saha münasib görülüyor - Belediye binası için B, Prostun plânma göre Sultanah- med meydanında eski hapishane bi- nasinin yerinde Adliye sarayı, bunun yanında Vilâyet binası, şimdiki Tica- ret mektebile Tapu idaresinin bulun- duğu sahada da Belediye binasi ya- pılacaktı,, Fakat Ticaret mektebile Tapu ida- resinin tahliyesi ve yıktırılması uzun zamana muhtaç olduğundan Beledi- ye - yine B, Prostun mütalâasını alarak - yeni Belediye binasını Sul- tanahmed meydanmda yaptırmaktan vaz geçmiştir. Münasib görülen . şekle göre, Sul- tanahmed parkının karşısında Beş- vekâlet arşiv dairesi olan eski taş istimlâki düşünülen binalar mektebin yanından itibaren Ayasofyı köşebaşına kadar uzanan binalar İs- timlâk edilecek ve bu sahaya yeni Belediye binası yapılacaktır, Arşiv âniresi eski bir eser olduğum dan muhafaza edilecektir. t Belediye binası yapılacak sahanın arkasına Yerebatan sarayı isabet ediyor. Belediye ten heyeti, yeni bina nın buraya inşası takdirinde kaça mal olacağını ve binanın Yerebatan sarayının yaziyetine ve temellerine dokunup'dökunmuyacağını tesbit ede cektir, Belediye binasının inşası için kâfi miktarğa tahsisat olduğundan karar verilince yeni binanın hemen inşasına başlanacaktır, pa İspanya eski müdafaa meclisi reisi muhakeme “ediliyor Bu zat, Mâdridin tesliminden sonra İspanyada kalan yegâne sosyalist lideridir Madrid 8 (A.A.) — İspanyol sosy Mist partisinin Largo Caballero ile birlikte lideri olan ve geçen marlia Madrid'i nasyonalistlere teslim eden sabık müdafaa meclisi reisi Julian Besteiro'yu muhakeme edecek olan divanıharb bu sabah saal 10 da top- Janmıştır. Divan, üç general, bir miralay, üç kaymakamdan mürekkeptir. Besteiro nasyonalistlerin muzaffe- Tiyetinden sonra İspanyada kalan da- hili harbin yegâne «büyük mesul» ü- dür. İthamname, bilhassa şu noktalara istinad etmektedir: 1 — İspanyol sosyalist faaliyetinin inkişafında mâznunun mesuliyeti, 2 — Ağustos 1917 umumi grevinde mesuliyeti, 3 — Londrada Kral âltıncı Geor- ge'un taç giyme merasiminde Cüm- hüriyet hükümetini temsil ederken bazı İngiliz siyaset adamlarile müza- kerelerde bulunmuş olması keyfiyeti. Bu üç cürümden, bilhassa birincisi mühim addedilmektedir. . Besteiro iharb divanının, dahili | harbden evvel ve harb esnasında İs panyadaki sol cenah partilerinin fağ- | liyeti hakkında hesab sorabileceği Yer güne büyük Cümhuriyetçi şefldir. & İkinci cörme gelince, ” bazı kimseler cürüm tarihinin eski olması itibarla bu hususta takibattan vazgeçilebile- ceğini söylemektedirler. çi Sosyalit liderine verilecek ceza hak kında yürütülen tahminler biribirine | uymamaktadır. er Bazı kiisöler maznunun yaşının v9 fena olan sıhhi vaziyetinin nazari iti. bara alinarak beraot ettirileceğini zânnetinektedirler, Fakat birçok kimi» seler Bestgiro'nun bilyük Cümhurk yetçi şeflerden biri olması itibarile | misal teşkil edecek bir cezaya çarpii | rılmasını istemektedirler, eN Harici siyasetimiz ve dış ticari vaziyetimiz ” * “ (Baştarafı 12 nel sahifede) muşlır. Bu yoldaki mesaiye kuvvetle devam edilecek, böylece meydana ge- tirilerek metaryellerden her daire ken- di sahasında istifade edebilecektir. Bu meyanda Ticaret Vekâletinizi yakından elâkalandıran ithalât reji- mimizin hayat pahalılığı davasile olan sıkı irtibatı asla gözden uzak tutul. mamaktadır. Himaye politikamızın terbiyekâr, hazırlayıcı ve yetiştirici bir himaye hududu içinde kalması için gümrük ithalât tarifesi üzerinde bir reviziyona ihtiyaç bulunduğu muhak- | kaktır. Bu maksatla İktisad ve Tica. | ret Vekâletleriniz hazırlığa başlamış bulıyımaktadırlar. Hasırlık müşterek mesai ile tamamlanacaktır, ” Ticaret Vekilinin izahatından son | ra sual sâhibi müstakil grup reis Ves | kili B. Ali Rând Tarhan kürsüye ge- lerek B. Cezmi Erçine teşekkür j ve sözlerini şu cumlelerle bitirn — Keridilerine bunu arzetmek iste rim ki, çalışmalarında ihtiyaçların er hayati olanları üzerinde, yakında mere verecek bir yol takibine muyf fak olurlarsa vatandaşlar kendileri müteşekkir kalacaklardır. (AL . Meclisin yaz tatili Bundan sonra B. Hasan Saka ve af kâdaşları tarafından Meclisin yaz tas tili hakkında verilen bir takrir öküne muş ve Büyük Millet Meciisi 11 eye Yil pazartesi günü taplanmak üzere yaz tatili yapmağa karar vererek Bilmıştır, z
