26 Ocak 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

Baltık ALAMHAR bahri vaziyet Cihan politikası noktai nazarından hâlâ mevcud ihtilâfların en tehlikeli noktası Baltık denizi sahasıdır denile- mez. İspanya topraklarında, Çinde kan gövdeyi götürürken, Büyük Okyanus- ta Amerikan - Japon menfaatleri çar- Ppışırken, Amerikalılâr Avrupaya kar- şı tek bir kütle halinde görünmek için gayretler sarfederlerken, nihayet Fran- siz - İlalyan zıddiyetleri en had bir devreye girmişken Baltık denizindeki | stratejik vaziyetinin ikinci derecede ehemmiyetli olacağı iddiası ortaya atılabilir. Fakat böyle bir iddia diğer meselelerle meşgul olmadan doğan bir düşünce eseridir. Yoksa Baltık saha- sı da diğer cihan meseleleri kadar mü- himdir ve ihLimal ki yakın bir âtide orada da birçök hâdiseler zuhur ede- cektir. Bugün Baltık denizi sahillerini iş» gal eden memleketleri en ziyade dü- şündüren mesele koca Rusyanın de niz kuvvetlerini en asri bir şekle sok- mak için son senelerde sarfettiği gay» retlerdir. Rusyanin bu deniz hazırlık» larile yalnız İskandinavya memleket. lerile Finlândiya değil, dünyanın en büyük deniz devleti olan İngiltere bile alâkadar olmaktadır, Geçen sene Lem- muz ve ağuslos aylarında o zamanki Bahriye Nazırı Duff Dooper'in Baltık denizindeki harp limanlarını ziyaret etmesi ve oralardaki bahri vaziyetler hakkında tedkikler yapması buna bir delildir. Rusyanın deniz inşaatında müâz- zam bir plân tatbik etmekte olduğu ve bu hususta büyük bir istical eseri gös- terdiği çoktanberi malümdur. Geçen sene haziranda Sovyetlerin icra komi- tesi reisi Kalinin tarafından Lening- rad tersane ameleleri huzurunda irad edilen bir nutukte Rusyanın İngiliz donanmasını da geçecek olan büyük bir donanma yarstmak istediği söy- lendi. Rusyanın bugünkü harp gemi- leri yerine'en Son deniz inşaatı usul- lerine uygun ve asri techizatlı bir do. nanma inşa etmeğe muvaffak olsa bi- le herhalde İngiliz donanmasına ye- tişmek için çok zamana muhtaç ola: cağına şüphe yoktur. Fakat, geçen günkü İngiliz, Alman tahtelbahir rekabeti makalesinde de zikrettiğimiz veçhile, bügün Rusya dünyanın en kuvvetli denizaltı filosu- na maliktir. Mevcud 160 Rus tahtek bahirinden 72 si Rusyanın Baltık de- nizindeki harp limanı olan Kronstadt. da, 30vu Karadenizde ve 581 de Uzak şarkta bulunuyor. Kronstadt'ın böy- lece bir tahtelbahir yuvası haline ge. tirilmesinden dolayı Finlândiya ve İs- Yeç endişeye diüşmektedirler. Rusyanın bu tahtelbehitlerinden başka Finlândiya körfezinde müker- zeren tamirden geçen eski üç harp ge- mileri vardır. Bunlar 30/5 santimlik toplarin teslih edildiği için Baltık de. nizinin top itibarile en kuvvetli harp gemileri iseler de 1911 de inşa edil. dikleri için eskidirler. Bu eski gemile. rin yerine ikame edilmek üzere inşası mukarrer olan 35 bin tonluk ve 49,55 #antimlik toplara mücehhez yeni harp gemileri ise henüz kâğıd üzerin. de mevcuttur. Son zamanlarda Rus yanın behriye mahafilinde sık sik mevzuu bahis edilmekte olan daha büyük 40 bir tonluk harp gemilerinin Anşasma baştânmamıştır. Buna mukabil Rusya tersanelerin. de en büyük Rus kruvazörü olmak üzere 8 bin tonluk bir kruvazör inşa edilerek hizmete alınmıştır. Yakında bunun 'gibi yedi kruvazör daha hiz. mete alınacaktır, Mutasavver olan 11 büyük destroyerden büyük bir kısmı da hazırdır. Bunlar «Leningrad» dest- royeri sınıfına mensup olup beheri 3 bin tondur ve beşer tane 15 santimlik topla mtcehhezdir. Ayni hal eNju- gas sınıtından beheri 7000 tonluk 12 aded torpido için vakidir. Bunlardan başka Rusyanın harp limanlarında mevcwi olan destroyerler ve torpido. lar Çarlik zamanından kalma olup büyük bir harp kıymetleri yoktur. Yalnız 1936 senesinde inşa edilen ve 300 mayin istiap ettiği söylenen «Marti. adı mayin gemisi yenidir. Buna benzer bir takım mayin gemile- rinin daha inşa edileceği söyleniyor. Rus bahriyesi her zaman ve son defa umumi harp senelerinde birinci sinif mayin harbi ustası olduğunu isbat ettiği için bu mayin gemilerinin inşa» a Baltık denizinde pek çok endişe uyandırmaktadır. Pinlândiya ve İskan- dinav memleketleri tahtetbahirlerle yukarıda zikrettiğimiz orta tip harp gemilerinden olduğu kadar -bu mayin gemilerinden de korkmaktadırlar. Onun için şimal memleketleri ve bil. hassa İsveç şarktan gelen bu tehlike- yi kendi donanmalarını takviye et- mek suretile imkân dahilinde karşıla- mağa gayret etmektedirler. İsveç hâ- Jâ .Sveriye. sınıfına mensup üç harp gemisine maliktir. Bunlar büyük itina ile modernize edilmiş olmakla beraber 1915-16 senelerinde suya indirilmiş- tir. Bunların yerine ikame edilecek olan harp gemileri, daha doğrusu ya- pılacak yeni deniz inşaatı programı hakkında İsveç babriyesi henüz kati bir karar vermemiştir. Geçenlerde İs. veç müdafaa kuvvetleri erkânı harbi. ye reisi ölan genereal Thörmell 7 şer bin tonluk, 20 mil süratte, ve 25 san- timlik toplarla rwücehhez $ sahil zırh. hsı inşasını teklif etmişti. General Thörmell'in muhalifleri böyle birzıvh- ının İsveç sahilini teşkil eden kürfez- lerde işe yarıyabileceğini, halbuki açık âenizde düşmanla karşılaştığı tak- âirde mutlaka mahvolâcağını İleriye sürüyorlar. Bu deniz mütehasasları. nın fikirlerine göre İsveç bir nevi “tes cavüzi müdafaayı göze aldırmalıdır, yani Finlândiyaya ve Kattegat ile Skagerak'dan geçerek Atlas Okyanu- suna giden ticaret yollarını emniyet İsveç icabında bir «Vaşingtone Okru yazörü ve hattâ daha büyük bir harp gemisile harbe tutuşmaya muktedir “ alabilecek gemilere muhtaçir. Bu se. bepten dolayı yeni harp gemileri 28 santimlik toplarla teslih edilmeli, sü. ratleri 20 değil 26 mil olmalı ve daha kalın zırhlarla kaplı bulunmalıdır. Finlândiyaya gelince o ancak sahil muhafazasında işe yanıyabilecek ve hafif toplarla mücehhez iki küçük ge. miye malik olduğundan ve son zama- na kadar destroyer inşa ettirmediğin- den donanmasını takviye hususunda henüz pek geridedir. Fakat Rusyanın Baltık denizinde kuvvellenmekte ol duğunu gören Finlândiya 1924 de tan. zim edilip ancak yarı yarıya tatbik o. lunan deniz inşaatı programını yeni- den tedkike ve ondan sonra tam ola. rak tatbike karar vermiştir. Nihâyet Danimarkada yeni harp ge- mileri inşasını müzakere etmekle meş- gul olmaktadır. Fakat bu müzâkere- lerden yakın bir zamanda müsbet ne ticeler hasıl olması bekliyemez. Da- nimarka donanması bugün «Niels Ju. el» zırhlısından ibarettir, Gemi ıslah ve tamir edildiği halde bugünkü kıy. meti hurda demirden başka birşey değildir. Donanmaya mensup birkaç küçük gemi daha varsa da bunların ehemmiyeti de o eski zırhlıdan daha aşağıdır. Son zamünlarda Danimar- ka donanması için 4 aded 15 santim. lik toplarla mücehhez müttehid bir top ve mektep gemisi inşasından bahs- olundu. Fakat bu husustaki müze kereler ilerilemeğiği için bu geminin de yakında inşa edilmesi beklenile- mez, Görülüyor ki Rusya bir taraftan deniz testihatını ileriye götürmekle meşgul iken diğer taraftan o tehlike. yi anlıyan Baltık devletleri, mukabil tedbirler almak için düşündükleri şeyleri kuvveden fiile çıkarmaktan henüz pek uzakta bulünüyorlar. Rus- yadaki hümmalı faaliyete mukabil diğer Baltık devletlerinde yapılacak işler hakkında müzakereler ve tedkik- lerden başka birşey görülmüyor. İBtİ- mal ki İngiltere, bu vaziyeti yakından müşahede etmek ve anlamak Üzere geçen sene temmuz ve ağustos ayları zarfında Bahriye Nazırı Duff Dooperi Baltık denizinde bir tenezzüh şeyahâ- tinde çıkarmıştı. A.€C.D. İzmirde evkafın faaliyeti İzmir (Akşam) — İzmir vakıflar müdürlüğü, bir taraftan eski vâkıf eserleri tamir ederken, bir taraftan da şehrin güzelliğini temin ve idare- ye gelir getiren muhtelif İnşaat yap- tırmaktadır. İzmirin > Mezarlıkbeşı (mevkiinde beş yeni mağaza ve iki âile evi İnşa ettirilecektir. Plâhları hazırlanmıştır. Başdurak camisinin tamiratı on beş gün sonra “bitecektir. Bu cami için İstanbulda yaptırılan. Türk mimari tarzındaki alçı pencereler getirilmiş, camideki yerlerine konmuştur. Bele- diyenin gösterdiği şekilde elekirik ve su tesisatını ihtiva eden bir de umu- mi belâ inşaettirilmiştir. Vakıflar idaresine aid Sulu mezarlık cadde- sindeki büyük tütün deposunun ta- mirine de başlanmıştır. Tirede Necib paşa külüplünesin. deki eserlerin ilmi tarzda tasnifi için mütehassıslardan teşkili olunan ve İzmirden gönderilen heyet, Tirede çalışmağa başlamışlır. Gene Tirede Tahtakale camisi ile Necib paşa kü- tüphanesinin esaslı suretle tamiri ve kütüphaneye mütalâa salonları ilâ- vesi için keşifleri yapılmıştır. Foçada Fatih camisi de tamir ettirilecektir. e AAA A AT UR Geçen yıl, kurbandan ve kurban derilrinden üç mil. Ti cemiyetin elde ettiği ge- Tir, (250.000) liradır. Bu karmalıyız. Belediye, imar plânı hazırlanıncıya kadar eski İzmirde en Küçük inşaata bile izin vermiyor İzmirin yangın sahasında yükselen mamur köşelerden biri: Vasıf Çınar bulvan İzmir (Akşam) — İzmir beledi yesinin, programlı inşaat fasliyeti şehre bir çok mühim müesseseler ka- zandıracaktır. Belediye, 1937 yılında imtiyaz müddeti bitmiş olan mezba- hayı idare etmeğe başladığı vakit bu müesseseyi ıslah ederek daha fazla varidat getirecek bir hale sokmuştur. Mezbahaya müteaddid ilâveler yâ- pılmış, buz imal edilen kısım genişle- tilmiştir. Bir barsakhane inşa edi. lerek mezbahada (kesilen hayvanla” rm muhtelif imaddelerinden olduğu gibi barsaklarından da belediye sa tış yaparak iyi varidat temin et- miştir, Belediyenin en mühim ve büyük inşaatı, şehrin imar sahası diye ta- | nınan geniş yangın sahasında te- merküz etmiştir. 420,000 metre mu- rabbalık bir sahayı çeviren Kültür- park etrafında yer yer parklar, mey- danlar tanzim edilir, caddeler açı- larak parke döşenirken bir tarafta çocuk hastanesi, ona yakın bir yer- de de büyük şehir garajının inşasi- na başlanmış, bunların inşaatı çok ilerlemiştir. Yakında büyük hâl bi- nasımın ve şehir otelinin inşasına da başlanacaktır. Gene bu yıl içinde inşasına başlanacak eserler arasında | (Belediye sarayı) da vardır. Belediye sarâyı bihası için mimar ve mühen- disler arasında bir proje müsabaka- sı açılacaktır. Belediyenin Kültürpark: ve civa- rımdaki bu inşaat hareketi, halkı da inşaat hareketine teşvik etmiş, yer- yer apartıman, bahçeli evler inşa edilmiş, Avrupa şehirlerinde görülen mamur, güzel caddeler; mahalleler vücudbulmuştur. Imar sahasında in- şaat hızla devam etmektedir. Şehrin eski mahallelerinden iba- ret eski kısım, pek çok eski evler, gi- rintili, çıkıntın dar sokaklarla dolu- dur. Bu kısımda en geniş caddeler ancak on metredir. Şehir meclisinde alınan kararla İ İzmirin müstakbel imar plânı hazır- Janıncaya kadar şehrin eski kısmın- da en küçük inşaata bile müsaade edilmemektedir. Bu yüzden belediye. ye yapılan müracaatlara mütemadi. yen red cevabi verilmektedir. Müstakbel imar plâmnın hazırla nan esasları, Nafia Vekâletince tas- dik ve iade edilmediği için plânın'ha- zırlanmısına da başlanamamaktadır. Bu eraslar, Vekâletçe tasdik edilin- ce belediye reisliği, Avrupadan bir şehircilik mütehassısı getirterek şeh- rin müstakbel imar plânı üzerinde mütalâasını alacaktır. Belediye, yeni müessselerle şehri süsler ve halkın muhtelif ihtiyaçla. rını temine çalışırken âyni zaman da belediyeye yeni gelir kaynakları da temin etmektedir. İnşa edilmekte ve inşa edilecek olan eserlerin, bele- diyeye senede bir milyon liradan faz- ta varidat getireceği tahmin olunu- or. Belediye reisi B. doktor Behçet Uaş İzmirde hiç bir belediye reisi za- manında görülmiyen isabetli kar dk meki İzmirde mamur güzel mahalleler kuruluyor larla bu mühim inşaatı yaptırırken görülmemiş bir enerji sarfetmekte, en büyüğünden en Küçüğüne kadar e bütün işlerile alâkadar olmaktadır. 1939 fuarı hazırlıkları da belediye işlerinin başında gelmek- tedir. Kültürparkın ihale edilen iki ka- pısının, 9 eylül ve 26 ağustos kapı larının inşaatına başlanmışlır. Fuar Ziraat, Vekâleti hazırinmağa başla- mıştır. Maarif paviyonu inşaatı da | hayli ilerlemiştir. Karadeniz mıntakasında satış kooperatifleri Giresun ve Orduda iki büyük fındık kırma fabrikası yapılacak Girsun (Akşam) — Karadeniz muntakası dahilindeki vilâyet ve ka- | zalarda teşekkül eden satış koopera- tifleri gündengüne çoğalmaktadır. Satış kooperatifleri birliği müdür mus avini B. Şükrü Ulayla ihracat şefi B. Sezai Trabzondan Hopeye kadar olan kaza ve şehirlerde yeniden koo- peratif açmak üzere buradan hareket etmişlerdir. Koopratifler köylünün fındığıma ha- Tiç piyasalarda müşteri bulup sala- cağı gibi havalinin Mısır ihtiyacını da temin-edecektir. Satış kooperatifleri birliğine aid olmak üzere Giresun ve Orduda iki büyük fındık kırma fabri- kası yapılacaktır. tesinin tevzi yeri münhasıran İz mirde İkinci Beyler sokak 52 nu- marada Hamdi Bekir Gürsoylar | | | | ve mülhakatı için AKŞAM gaze | *