14 Nisan 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

Da ge tea vx. ize LR vel g4 men 14 Nisan 1933 ER Istanbulun imarı me... Liman nerede olmalıdır? Seyrüse, ıslah için neler yapmalıdır ? Imar plânını hazırlıyan profesör Prostun raporunun neşrine devam ediyoruz Programa ilişik olan notlar Cihan buhranından müteesir olmuyor Gibi görünen bir şehrin ekönemik, car! ve smal menfaatleri kaygusile Yâpılan araştırmalar neticesinde ya- Zilkriştır. Bü #raştırmaların neticesi olan Proje İstanbulun o kadar haklı gü- * « Dünyanın en meşhur manzarala- Tından birinin estetiği Sarayburnu küçük limanı ile tehlikeye girmekte- dir, Dünyanın tanıdığı eski Saray, Ayasofya, Bultanahmed gibi âbidevi Silhuetlerin estetiği bugün doklar ve fabrika bacaları manzaralarile kıy- Mmetlerini kaybetmek üzeredir. Füme. tekâmül tarihlerinin tet- Bir şehrin sınaf ve Rationnel teşek- Külü bunu mecburi kılar. Liman binalarının estetiği hakkın- da slâkadar dairelerin bugünkü mü- dürlerinin verdikleri vaatlere ve bütün şehrin nizamlarina rağmen, ekono- Mik İcaplara hiç bir şey mani olama- Yarak ve Sarayburnu hoş görülme- yen bu binâlarla muhat kalacaktır, Bunun için şehirciniz Galata köp- Tüsü ile Sarayburnu arasındaki yapı- deniz tesisatını ancak muvak- Kat olması kaydile kabul edebilir, Bu liman kalkmalıdır ve böyle bir taslak İstanbula lâyık bir ürbanisme plânında yer bulamaz. Nasil ki Türkiye cümhuriyeti Aya- #ofyayı dinden ayırarak bütün insan- liğin istifadesine vazetmiş ise Saray- burnu ve üzerindeki bütün binalar da Ayni telâkkiye lâyıktır. see İstanbul Peyizajı Boğaziçi ve Haliç Sularını tabit bir liman gibi göz önün- de parlatarak zihni şaşırtıyor. Fırtına» mahfuz bir deniz parçasının li- Man Leşkil etmek üzere değeri olma- 81, sahillerinde yazih ve açık bir ni- zamia büyük mağazalar, depolar, fab- Tikalar tesisine müsait büyük vüsatte il arazi bulunmasına mütevakkıf- m Böyle yerler ne Boğazın ve ne de Har sahillerinde vardır. Hiç bir nok- tasında üzerlerinde merkezi teşekküle Muntazam surette bağlı mihaniki te- Sisât ve mağazalar inşası mümkün ol- Mayan hudutsuz boyda fakat mahdut Gerişlikte rıhtımlardan başka bir şey Yâpilamaz. Liman müdürlüğünden alman malümata göre limana giren ve Sıkan eşyanın muamelesi iki binden adam ve üç yüzden fazla mâvna- YA ihtiyaç göstermektedir. Vapurların Boğazda serpilmiş bir durması, müteaddit ticari ve sı- hai depoların Boğazda Beykozdan da- ha ilerlere kadar dağınık bir surette edilmiş bulunması bu kadar may- Da ve ameleye ihtiyaç gösteriyor. 'Tİ- Saret depolarile fabrikalar ve Ilman #rasında bir münasebet olmayışı ro- kör masrafları, uzun mesüfeler için vakit zaya ve bu uzun deniz se. | esnasında amelenin ve İşsiz kalması gibi neticeler ar Yor: iyi teşkil edilmiş man havzaları bu mahzurları tamamile ortadan kal. dirir, İstanbul timanı müdüriyetinin gös- olduğu büyük gayretlere rağ- tahmil ve tahliye ile nakliye için az randmanlı en çok el emeği sarfı icabeden limanlardan biridir, ... Liman müdürlüğüne ait bu 300 mavna ancak Haliçte korunabildikle- rinden bu sahayı işgal edip durmak- tadırlar. Bunların işgal ettikleri saha hak- kında bir fikir edinebilmek için bu mavnalar yanyana bir sırdya dizilse 1800 m. boy hasıl edeceklerini düşün- mek kâfidir. Halbuki iki köprü arasi 700 m. den ibaret bulunduğuna göre limanın mavnaları üç sıraya dizilse tekmil bu sahayı işgal etmeleri lâzımgelir. Bu 300 adedi Galata nhtımı tevsi edilince bir az azalacaksada yine bir miktarı kalacaktır. O halde iki köprü | arasındaki sahilde mahalli nakliyata bu mavnslar ne mühim bir müşkilât iras edecektir, ses Liman idaresinin liman projeleri umumi harpten vvel teşkil edilen mevzii limanlar usulünü kabul edi- yor. Ve limanı buna göre inkişaf et- tiriyor. Az zamanda tatbik edilecek olan bu tevsi projesi İstanbulun bu- günkü ticari ve sınai vaziyetine teka- bül ediyorsa da ileride içtinabi müm- kün olmayan ekonomik ihtiyaçlar ile ticaret ve sanayi; el emeği ve işletme meselelerini daha ucuz bir surette hal- le mecbur olunca bu limanın tama- mile matlüba muvafık görüleceği şüp- helidir, Gerek ekonomik ve gerek estetik ba- kımlarından yukarda söylenen müta- Iâalar ve Kuruçeşme kömür depoları hakkındaki muhik itirazlar karşısın- da radikal bir karar alınması gerek- mektedir; A) Boğaziçindeki bütün sanayi mü- ©sseselerini ve depolarını kaldırmak ye bunları bir yere toplamak ve Ku- Tuçeşmedeki kömür limanını yeni 1i- mana nakletmek. Fabrikaları Halicin nihayetine ge- tirmek. Ve depoları liman ve demiryo- lu civarmda yapmak. (B) Demiryolu ile irtibatı olan ve bir de havzası bulunan modern bir H- man tesis etmek, İlk yapılması lâzım gelen ameliyeler Seyrüsefer Bu proje iki maksatla yapılmıştır: 1) Seyrüseferi hemen islâh etmek. 2) Bu işi ekonomik bir surette vü- cude getirmek. Bir şehirde seyrüseferi islâh için en evvel akla gelen basit çare sokakları genişletmektir. Zahirde mantıki gö- rülen bu fikir hakikatte bir hayalden ibarettir. Avrupa şehirlerinin inkılâbı göste- riyor ki, bu tevsi nazariyesile çok uzun zaman sonra tahakkuk edecek netice- ler için muazzam paralar sarfedilir ve ekseri şehirciliğin esas maksatlarına tamamile muhalif tesirler husul bulur. Filvaki, sokaklar genişleyince sey- rüsefer islâh edilir; fakat buna mu- kabil bina arsalarının sahası küçültü- lür. Ve bunlar da zaten küçük arsa- lar daha küçülünce meskenin sıhhi ol- ması için muhtaç olduğu açık saha- lardan büsbütün mahrum kalır, Diğer taraftan bu arsa ve bu bina- lann sahiplerine, kiracılarına veril- mesi lâzungelen istimlâk bedelleri © kadar büyük olur ki bunu tahakkuk eltirmek için uzun seneler İster ve ya- pılan islâh ameliyesi hissolunmaya- cak kadar yavaş gider. Nihayet genişletilen caddelerde ev- velce teessüs etmiş olan ticaret dağı- lir ve hayat daha pahalılaşır, Nazım plânın mümeyyiz sıfatı: mo- zemininden istifade ederek (bilhassa | | $ol sahilde) tepeleri, köprüler, Viya- dükler ve Lünellerle birleştirilmiş bu Suretle istimlâk bedellerini asgariye indirmiştir. Bu İlk devrenin tatbik edilmesi yeni İstanbulun ana damarlarını tesbit ede- cektir. Yapılacak muhtelif imar amo- liyeleri arasında tesbit edilen ana dar marlarının tatbiki ilk yapılacak en mühim iştir. Bu fikirle ticari ve faal yolların ge- nişletilmesinden içtinap edilmiştir. Böylece muhtelif mahallelerde ticare- tin birden yerini değiştirmek mec- buriyeti karşısında kalınmayacaktır. cek ve bütün şehirlerde modern tra- fiki felce uğratan kruvazmanları (çarpışmaları) âdela tamamile bertar raf edecektir. Aklı başına geldi. Kaltaban, boşbo- li li ele deal ğaz herifin lâfına inan-olur ıhu?.. Bel- Meyiller umumiyetle azdır; Küçüğe göz koydu, tebelleş ol- Bu da don've karlı havalarda ihmal | © — Yapılacak sınai imalât basit şeyler olduğu gibi: harice döviz çıkartacak malzeme istimalini icabetmez. Mahal- li el emeği için mühim ve istifadeli iş- lerdir, Bu işler hemen imara ve refâha fad- desi görülen hasılatı ameliyeler olup: bugünkü caddeleri genişletmek için ayni para istimlâk bedeli olarak veril- e uzun seneler bir faideleri görünmez ve görülse bile bu faideler teklif edi- len yol şebekesine nazaran çok az ola- caktır, Bu hüsus hakkında bir itiraz yapıla- Muhakkak budur, böyledir, başka türlü de olamaz. Akıl var, yakın var. Bununla beraber, yoluna getirip birinden sorup soruşturmak ta lâ- zim... Fakat kimden? Hızır iridadına yetişti; — Allah ömürler versin, vezirza- dem! Kumpanyanın âktörletinden Hâ- mid. (2) İrfan, dalkavuklarla para yediği günlerde, yanındakilerden biri bunu tanıştırmıştı, bilir ki, oda şudur: Halicin sol yama- Konuşmağa koyuldular: Cında teklif edilen yollar az adette bi- — Nereye paşam, bizlere niyet yok nanın önünden geçiyor, binaeneleyh | galiba? faldesizdir. Halbuki bu düşünce yanlıştır, bu- gün şehirler vâsi sahalar üzerinde te- €ssüs elmiş olduğundan herkes işine gitmek için uzun mesafeleri süratle Başaktrise âşıklığını sağır sultan duymuş, o bilmez. mi?,. Hemen ilâve etti: — Sormaklığım da abes, hakkın var... katetmek retindedir, Bundan da Nekre, alaycı adam, Derhal ince hiç bir binâ önünden geçmeyen top- sesle, Küçük Karakaşyanın taklidine Tak altı demiryolları ve otostratlar gi- | girişti: bi doğru yollar yapılması lüzumu ha — Babacığım, babacığım!.. En ve- sıl olmuştur. fakâr maşukaların üşıklarım, en sa- Pariste: Parisin tevsi için kabul | dık zevcelerin zevelerini sevdiği dere- edilmiş olan Prost plânı 6-milyon hal. | ce sevdiğim babacığım!.. Evet, bü be- kın münakalesini otostratlatla temin kâffesi tamamile hakikat- etmektedir. tir müşfik, muhterem babacığım! İstanbul için teklif ettiğim daha Ve arkasına ökledi: moderndir. Çünkü bu plâna göre şeh- rin kendisi otomobil yolları ile şebe- kelenmiş olacaktır, İrfanın yüreğinde halecan: © — Evet, ben de sebebini merak et- İlk merhalede yapılması lâzım ge- tim. len ameliyeleri de bir kaç parçaya ayırmak lâzımdır. Birinci parça: Atatürk Bulvari ve bu bulvarın Beyoğlu tarafında İngiliz sefaretine kadar temdididir. Bu yol Atatürk köprüsü ile beraber açılmalıdır. Bundan sonra bütçe müsait olduk- ça: İngiliz sefüreti önündeki müna- kaleyi de bir taraftan Galatasarayma bir taraftan da Tarlabaşı caddesine doğru sevkederek neticelendirmek icab etmektedir, İngiliz sefareti ile Taksim arasının açılması ikinci derece müstaceliyetle yapılması icabeden mühim bir istim- Jâk ameliyesidir; Bu da yukarda söylendiği gibi teş- kil edilecek yeni mahallelerden bu açılış dolayısile yıkılacak (binalarda oturanları alabilecek kadar bina ya- pıldıktan sonra tatbik edilmelidir. İs- tanbulda tatbik edilecek her hangi *” şehircilik projesi hakkında tuz. Bilhassa ameliyelerin bu birinci par- çası için bu fikrin yayılm- una mey- dan vermemelidir; çünkü az bina is- timlâk edilecektir; bütün masraf top- Tak tesviyesi ve sınai imalâta sarfe- dilecektir. Harice döriz ihracına lüzum olma- yacak, milli para İstanbulda sarfolu- hacak, bu da ticarete faideli gibi vergi tahsilâtma da faidesi do- kunacaktır, Şehirciniz: Metotla, ihtiyatla hare- ket ederek ve Dahiliye Vekilinin talebi üzerine hazırlamış olduğu kanun Pro- jesi hükümlerini selâbetle tatbik ede- e bir suretle imarı ld " (3) Meşrutiyetten sonra operet diren. törüğü eden ve Rozalinin kocası olan değil . (4) Tiyatrocular dilinde, (hain) oynıyan, (5) Yetiştiğimiz ve bildiğimiz meşhur Mnakyan... k > k Ermeni başlamış, İdaresi sonra da, Mi- nağın hayli temsiller vard. Balkan harbinden evvel, çıkışın. 50 nel yıldönümü yapılmış ve kendis- ne maarif nisan: - ümiğti