9 Nisan 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 10

Mimar Sinan ihtifali bu i gün merasim —— —— le yapılacak Sinanın pilânlı eserleri üzerinde yapılan tetkikler, Solda mimar Sinan türbesi, sağda Sinanın en güzel eserlerinden Şehzade camisi (Büyük Türk mimarı Sinanın 390 inci yıldönümü münasebetile bugün Süleyma- niyedeki mezarı başında bir ihtifal ya- mimar B. Ko- plânlı eserleri hak- göndermiştir, neşce- imal Altan, Sinanın kında bize bir yazı diyoruz.) Son tasnif edilen arşivin muvaffa- kıyetli neticelerinden en mühimmi, eski Türk mimarları tarafından yapı- lan 16 mcı asra ald bir takım resim- ler arasında Koca Sinanın kendi elin- den çıkmış bir plânn meydana çık- ması olmuştur. Bu plân Üsküdardaki Mihrimah ca- misinin esasını andırmaktadır, Mih- rimah plânını tarif etmeden evvel Si- nanın muhtelif tiplerine mahsus vü- cude getirdiği diğer plân tertiplerini araştıralım. 1 — Hasekide «Hürrem» sultan ca- misi»; dört duvar üzerine olup dilim- li şekildeki köşe kürevilerile tek kub- be esasındaldır. Dıştan, her köşede iki- şer adet kontrfor vazifesini yapan kub- be destekleri tertip edilmiştir. 2 — Siliyrikapıda «Hadım İbrahim paşa camisi; beden duvarlarile bir- leşmiş çıkıntı mesnedlerle sekiz köşe tertibindedir. Caminin -yüksek şeklini temin için- var inşasından sonra orta kubbesi teş- kil edilmiştir, İçerisinde köşe tesirini hafifleten dilimli istalaktit şekiller üzerine süsler görülür, bilhassa min- beri çok sanatkâranedir. Ankaradaki Sinan eseri Cenabi Ah- med paşa camisi de bu şekle benzer. 3 — Koca Sinanın yeni bir tarz tak- sime mahsus duvarla birleşmiş ayak- larla, ayrıca münferid sütunlar ih- düsile 6 köşe tertibindeki eş tiplerin- den: Sultanahmedde Şehid Mehmed pa- şa yokuşunda Sokullu camisi, Fındık- ıda Mulla Çelebi camisi, Eğrikapıda Anamasi zindanları mevkiinde İvaz efendi camisi, Babaeski şehrinde (Trakya) Cedid All paşa camisi, eşsiz kıymetini bir daha tebarlz ettiriyor | biribirine mütenazir şekilde revaklar k silmesinden yukarı ikinci bir du- İzmir kız lisesinde yıllık müsamere si Münferid sütunlarla altı köşe üze rine hususi bir şekil gösteren en kıy- metli örneği Topkapıdaki «Ahmed par şa camisişdir. Üsküdarda bulunan Nurbanu (Atik valide camisi) plânı ay- nen bu teşkilâttadır. Sinandan son- raki eserlerde bu esası takip eden İs- | tanbulda Cerrahpaşa ile Hekimoğlu paşa camileri bulunmaktadır. Koca Sinan böyle sade şekillerle, kö- şeli plânlarla meydana koyduğu yük- sek eserleri içerisinde ilk şaheseri Şeh- zade camisini inşasettiği zaman pilpâr ye denilen dört kalın ayağa müstenid merkezi kubbe etrafında dört geniş ni- &1f kubbe yapmak suretile caminin içerisini tamamen bir açıklık tesiri al- tında bulundurmuşlu, Kıymetli şah- eseri Süleymaniyede ise ayni ayak ter- tibile iki yan mâberleri kapatmamak üzere ortaları daha yüksek ve geniş vücude getirmiş, merkezi kubbeye bi- ver köşeden bitişik iki geniş nısıf kub- be ile medhalden mihrabe doğru uzar nan sahayı bu tertibatig dört elhet- ten açmıştı, Üsküdar iskelesi karşısın- linbe; bu plânda Koca Sinanın tersim çeşnisinden çıkan tatbik esasları o ka- dar sarihtir ki: Caminin içerisinde dört dilimli şe- kilde iki kalın ayak görülür. Bu iki ayakla cümle kapısı tarafında iki kontrfora dayanan askı kemerlerine merkezi kubbe oturtulmuş, öne, sağa, sola yonca yaprağı şeklinde birer ge- niş nısıf kubbe açılmıştır. Cümle kapısı tarafında nısıf kubbe olmayışı, camie girene bir genişlik hissi vermektedir, İnsan kendini bir- denbire merkezi kubbe altında bulur, göz, hiç bir mânlaya tesadüf etmeden enine doğru bir sahayı bütün güzelli- ği ile ihate eder. Bu şekil ve tertibat, Sinanın diğer plânları içerisinde hat- t& Sinandan evvelki ve sonraki eser- lerin hiç birinde yoktur. Mimar; Kemal Allan Müsamereye iştirak eden kiz talebeden bir grup İzmir (Akşam) — Şehrimiz Kız lisesinde yıllık bir müsamere verilmiş ve büyük bir muvaffakıyet kazanmıştır, Müsamere salonu baştan başa dolmuştu. Müsamereye İstiklâl marşile başlandı, Genç kızlarımız, hiç bir falso yapmadan ritmik ve estetik danslarını bitirdikten sonra «Zoraki Tabibs komedisini mu- vaffakıvetle temsil ettiler, AKŞAM 9 Nisan $3$ Cumartesi İstanbul — Öğle neşriyatı: 1130: P'âk- la Türk musiklei, 1280: Havadis, 1308: Plâkla Türk mi 14; SON, Akşam neşriyatı: 1830: Konferans: Eminönü Halkevi namına Kemal Altan (Mimar Sinan), 1850: Eminönü Halkevi gösterit kolu tarafından bir temali, 16,15: Konferans: Üniversite namına: Doçent Galib Gültekin (Hayatı ucuzlatmak için nb gibi tedbirler almalıdır), 1055: Borsa haberleri, 20: Necmeddin Rıza ve arka daşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkıları, 20,45: Hava raporu, 2048: Ömer Rıza tarafından arabea söylev, 21: Bel- ma ve arkadaşları tarafından Türk mu- sikisi ve halk şarkıları, (Sant ayar), 2145: ORKESTRA: 1 - Çaykovski: La bel o buva dorman, 2 - Röbstayn: Lihter- tans, 1 - Meyerber: Dans de zonbr, 4 - Manfred: Babi parat, 2215: Ajans berleri, 2220: Plâkla sololar, opera ve operet parçaları, 22,550: Son haberler ve ertesi günün programı, 23: SON. Türk mu- sikisi ve halk şarkıları, 14,15: Dahili ve harici haberler. Akşam neşri 1840: Pik megri- yatı, 1835: Çocuklam Kamgöz: (Küçük Ali), 19,15: Türk musikisi ve halk şari ları (Servet Adnan ve arkadaşları) Baal ayarı ve arapça neşriyat, 20,1 Türk musikisi ve halk şarkıları (Hikmet Rıza Sesgör ve arkadaşları), 21: Hukukl konuşma: Süreyya Anamur, 21415: Stüd- yo salon orkestrası: 1 - Leopold: Hun- garin, ? - Leopold; Russisohes Echo, $ - Lanner: Die Weber, 22: Ajans haberleri, 22416: Yarınki program. Avrupa istasyonları Saat 20 de Bütün Alman istasyonları Viyanadan naklen 20,10 da konser — Toulouse P'T'T. 20 de operet havaları — Rad. Toulouse 20,15 de karışık musika — Roma 2030'da karışık muzika — Prag 2020 de salon or- kestrası, Saat 21 de Deutsehi, S.dan naklen 2i de bütün Alman istasyonları orkestra konseri — Paris P.T,'T. 2130 da senfon. konser — Brüksel 2130 da orkestra konseri Hüversum 2155 de radyo orkestrası — Varşova 21 de «Monmarir Menekşesiş opereti — Bükreş 21,15 de dans muzika- “gı — Sottens 2i de tadyo orkestrası — Prag 31 de «Çingeneler Baronu» opere- ti — Peşte 2140 da opera orkestrası. Sant 22 de Bütün Alman istasyonları Deutsehi. 8.- * dan naklen konsere devam — Lyon P'T'T. * 22 de orkestra konseri — National 22,35 de keman konseri — Londra 22 de bafit muzika — Roma 22 de senfon. konser — Milino 22 de «Parsifalı (o operas Florans 22 de hafif muzik — Lüksem- burg 22,15 de senfon, konser — Varşova 122 de operete devam — Bükreş 2245 da Rumen orkestrası — Prag 22 de operete devam — Poşte 22,45 de radyo orkestrası. Sant 23 de * Bütün Alman istasyonları 23,20 de ka- rışık muzika — Brüksel 2340 da salon « mutikası — Lyon P. T. T. 23 de dans mu- | sikası — Rad. Paris 23,05 de senfon. kon- ser — Rad. Toulwusa 2330 da İngiliz mu- zikasi — Natinosl 23,15 de radyo orkes- trası — Londrn 2330 da dans muzikası — 23 de dans muzikası — Sottens 23 dans muzlkası — Prag.230 da orkestra konseri, Saat 24 den itibaren i Bütün Alman istasyonları Ii den 306 kadar halk ve dans muzikası ve 3 den 4 e kadar dans ve eğlence — Bükreş 324,15 de orkestra muzikası — Rad. Paris Mide orkestra muzikası — Rad. Toulouse 9 Nisan 1938 SARAY ve BABIÂLİNİN İç YÜZÜ | Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM —Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur /| Tefrika No. 118 N Selâniği ziyaret eden heyetler - Kaza j merkez heyeti teşkili / Müfettiş Hüseyin Hilmi paşa nez- dinden gelen Manyasi zade Refik bey bir takım şayialardan bahsetti, Bun- ları tekzib mahiyetinde yazılan iki be- yanname Mitat Şükrü ve Süleyman Fehmi beyler tarafından bir matbaa- da bastırıldı ve ilân edildi. O akşam Enver bey Selâniğe gele- cekti, Akşam ezanında istasyona gi- dildi. Çok kalabalık vardı, Bulgar çete reisi meşhur Sandans- ki de Selâniğe gelip Olimpos meyda- nında Londra oteline tnmişti, Enver bey ile Sandanski birlikte otelin bak konuna çıktılar. Enver böy Sandans- kiyi halka takdim etti, Sandanski bul- garca bir nutuk irad etti ve artık ada- vellerin ortadan kalktığından, hep birlikte çalışmak lüzumundan bahset- ti, Temmuzun 13 - 26 ncı günü hep nümayişlerle geçti, O günü doktor Nâzım bey hoca kıyafetile İzmirden geldi. O da Londra oteli balkonundan bir nutuk verdi. Bugün akşama doğru Süleyman Fehmi bey merkezi umumi- de yeni mühürler hakkettirilmesini teklif etti, Enver bey eline kalemi ala- rak İttihad ve Terakki cemiyetinin bundan sonra daima kullandığı hilâl içinde hürriyet, adalet, müsavat söz- leri yazılı mühür şeklini yaptı. Bu şe- kil merkezi umumice kabul edildi. Hakkâk Ömer efendiye sipariş veril. di. Bundan iki gün sonra dahilden ilk evvel Üsküb heyeti geldi. Üsküb jan- darma alay kumandanı Galib beyle Necib Draga bey vesonra Taşlıca mebusu olan binbaşı Vasfi bey bu he- yet arasında bulunuyorlardı, Metroviçede bir. mülâzim birisini vurmuştu, Bu mülâzim hakkında ne muamele yapılacağında tereddüd ha- sıl olmuştu, Galib ve Necib Draga beyler mer- kezi umumide bü meselenin müzake- resine iştirak ettiler, Heyetten kimisi (una Metroviçe heyeti merkeziyesi -| karar vermelidir.) ve diğerleri (mer- kezi umumi karar vermelidir.) diyor- lardı, Necib Draga bey meselenin Metroviçe heyetine havale edilmesini, Galib bey de merkezi umumice kâra- ra bağlanmasını müdafaa ediyorlardı. İkisinin de asabileşmiş olduğu görü- düyordu, Manyasi zade Refik beyin riyasetin- de inikad eden ilk celsede buna karar verilemedi. İkinci celsede riyasete dok- tor Nâzım bey geçti; meselenin Met- roriçe heyeti merkeziyesine havalesi ekseriyetle kararlaştı. Ekalliyet tara- fında olan erkânıharb binbaşısı Cemal bey: — Merkezi umuminin halledemedi- ği bir işi bakalım Metroviçe heyeti na- sıl halledecek? Diyerek işin çapraşıklığına son bir imada bulundu. Fakikaten Metroviçe heyeti bunu nasıl halletti? Bu cihet anlaşılamadı. Herhalde merkezi umu- mi bir daha bu meseleyi kurcalamadı, Bugünlerde biribirini takiben Selâni- ğe gelen heyetlere Beyazkule bahçe- sinde verilen ziyafetlerin arkası kesil- miyordu. » (Arkası var) “ İzmirden bay Al ibdürrahman Evrenus- - oğlundan aldığım bir mektubda 105, 107, 108 numaralı tefrikalarımda bahseyledi- ğim meselelerden dört madde hakkında izahat verilmektedir. Deniliyor ki? (Beni fazla alâkadar eden bu dörl ha- disede noksan kalmış bazı noktalar gör- düğümden bildiklerimi yaziyorum: 1 — Hasan Riza beyin İstanbula celbi: Husan Rıza bey saray tarafından İstan- bula davet edilmesi üzerine o morkezi umumice onun bu davete icabet etmeme- sine ve belediye âzasından İsmall beyin evinde saklanmasına karar verilmişti. Hasan Rıza bey: — Ben saray tarafından davet edilenle- rin ikincisiyim. Kanımı, canımı cemiye- te feda etmeğe hazırım. Cemiyet hak- kında sarayın fikirlerini öğrenmek lâzım- dır. Bunları öğrendikçe sizlere bildirece- im. Şayet tahammülümün fevkinde taz- yiklere maruz kalırsam kullanmak üzere bana bir zehirli hap hazırlatınız, demiş- 41. Hasan Riza beyin bu teklifi kabul edi- lerek kendisi İstanbula gönderildi. 3 — Enver beyin firar: Saraydan tenilince Enver beyin davete icabet miyerek saklanması merkezi umum muvafık görülmüştü. Bir gön Rahiti beğ — Beni arkadaşlar istiyorlar. Mühim bir mesele var, gidelim. Dedi. Birlikte Yonyo gazinosunun Üsü kalındaki odaya çıktık. Manyasi Zad Refik, Talât, Hafız Hakkı, Mitat Şükrü, İsmall, kolağası Tevfik beyler - Yenisi ceden - orada bulunuyorlardı. Enver beyin Selânikten uzaklaştırılma". & için gu şekil kabul edilmişti: Enver bef kolağası Tevfik bey ve benimle birli (Dudular) çifliğine gidecek, oradan Vardar Yenicesine geçecekti. Bunun üst rine ben Dudular çifliği subaşısı İb him efendiyi buldurdum. Enver beyin hür Kkümetçe şiddetle arandığını ve Yenici gitmesine karar verildiğini kendisine ani Jattam, İbrahim efendi: — Biz bu gece Enver beyi evinizde koyun. Yarın şafaktan bir saat © doğruca Yeniceye gideriz. i Dedi. Bu teklif arkadaşlarca kab edildi. Araba tedarikini cemiyete fedaki lıkları sebkelmiş olan Bayram ağa © ruhde eldi, * Vardar köprüsündeki handa vazife gö” ren nahiye müdüründen çekiniliyordu. köprüyü geçinceye kadar Enver bej subaşı İbrahim efendinin refakat kararlaştı. Kolağası Tevfik bey de ver beyle birlikte Yenicoye gidecekti, Bi ver bey o gün mason klübüne getirin Hava karardıktan sonra Talât bey ver beyi alıp evime getirmek üzere &on kulübüne gitti, yarım saat sonra do Hafiz Hakkı, Mitat Şükrü, Rahi kolağası “Tevfik beylerle birlikte birah meden çıklık. Bizim evde di #ant görüşüldü. Enver bey kendi ol 81 ve imzası ile müfettişi umumi Hüseyiği Hilmi paşaya: (Ben kanunu esasiyi inde ettirmek © re dağa çıkıyorum). Mealinde bir mektub yazdı. Arke lar Enver beye sağlık ve muvaffak) diliyerek ayrıldılar. Adamım Murad Bö ver beyin silâhını getirdi. İbrahim efesi şafaktan iki saat önce geldi. Biraz son araba. göründü. Enver, Tevfik beylerle rahim efendiyi uğurladık. Ibrahim elendi ikindiden evvel svğ ederek Enver ve Tevfik beylerin Varda köprüsünü selâmetle geçtiklerini müjd elaesi de bu haberi arkadaşlara teb ettim, 3 — Sıddık ve Rauf beylerin firar: gar çetelerinin faaliyeti hasebile vardaf köprüsünde bir bölük asker bulundurul yordu. Sıddık ve Rauf beyler bu bölüğüN. gabitlerinden idiler. Bu iki zabit Ceem yetçi) diye Hüseyin Hilmi paşaya Şar edilmişti. söylendiğindel Rauf ve Sıddık beyler çarşaf giydirilerek o murada Cavid paşanın bir vazife (8 Usturumeaya gönderdiği Nafiz ve karö şi Mehmed beylerin erine kaçırıldılar. B rada bir kaç gece Mehmed beye edildiler. Sonra Osmanlı bankası memu larından olup iki sene evvel vefat eğ Galib ve Selânikli Rıfat beyin kaymnbiri”” deri olup İstanbulda Boğaziçinde ot” ran Emin beyler tarafından - Vardar Kö Bu iş için DE. araba temin eylememi istediler. O sırmğ? araba hayvanım hasta idi. Fakat başi bir araba bulacğımı söyledim. Yukrıda ismi geçen Bayram vetle meseleyi kendisine açtım. dahil bulunan Nişli Fuad beyin memuren evime geldiler. ağayı G Camiş Açık muhabere: İzmirde bay Abdö“ rahman Evrenusoğlu: “ Hakkımda gösterdiğiniz teveccühten ©. verdiğiniz izahattan dolayı teşekkür. ederim. Kâni İrtem DÜZELTME 3 Nisan tarihli Akşam'da intişar ede 116 numaralı tatrkanın bizleei sütunu” da aşağıdan yukarıya yirmi ikinci daki Certesi sabah) sözü (bu sabah) 019“ caktır. m. Gene O tefrikann ikinci sütunünö (müzakere Fethi beyin evinde cereyii. edecekti. Cemal beyin söylediğine görü Cümleleri de (Fethi beyin evinde öğ” zamanında işlerin müzakeresi için top nılmış bulunduğu sırada Cemal beyin lediğine göre) şeklinde yazılmış O icab ederdi, Tashih ve ftizaç ederiz