17 Ekim 1932 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 2

Sahife 2 17 Teşrinievvel 1992 Silâh fabrikalarının kontrolü hakkında Türk noktai nazarı (Baş tarafı birinci sahifemizde) ölacak ve bütün memleketlerin murahhasları » tarafından — idare edilecektir. Bu murahbaslar silâh- Jan bırakma mukavelesile her devlet için kabul edilecek ihti- yacın nisbetine göre olacaktır. Hususi menafi artık. biç bir rol oynamadığından insaniyet için en büyük belâlardan biri, telâkki edilebilen bu sanayide kâr endi- #€si ortadan kalkacaktır. Saniyen silâh ve mühimmat fabrikaları beynelmilelleştirilince, coğrafi vaziyet ve nakliye vasıta- ları ve saire nazarı dikkate alına" rak, iktisaden en müsait olan yer lere taksim edilecektir. Salisen bu taksim hem âdilane, hem. emniyet verici bir halde olmalıdır. Tabiri digerle her istib- Sal: merkezi bir kısım silâh ve mübümmati imali edecek; bu su- retle hiç bir hükümet, memleketi dabilinde fazla miktarda harp levazımı bulunduramayacak ve biç bir. hükümet yalnız kendi sana- yüle silâhlanamayacaktır. Rabian her hükümetin bu bey- pelmilel imalâtta sipariş yekünuna müsavi derecede menfeattar ola caktir. Bu suretle hükümetler için harp levazımı imalinden hususi menfeatlar temini fikri ortadan kalkacaktır. Her hükümetin siparişi, bütün devletlerin fili kontrolu. altında hazırlanacaktır. Bu kontrol hak- kında bütün devletler müsavidir. Bu kontrola parlamentolar, ve ya milli içtimalar müdahale edebilir. Nihayet harp sanayiinin âdilâne ve emniyet verici bir surette taksimi zerine bir kısım silâh «ve mühimmat fabrikaları kâmilen beyeti, bunun mahzurlarını beliğ bir surette anlatarak hususi ima- lâm ilgasını isteyen | Fransız heyetinin beyanatına kayıtsız ve şartsız iştirak eder. Yalnız bir pokta vardır: Hükümet imalâtni beynelmilel bir hale getirmek ve kontrol etmek lâzımdır. Hususi silâh ve mühimmat fab- rikalarını ilga ederek devlet fab- rikalarını silâh imalinde serbest bırakmak bu sahada hiç bir şey yapmamış olmağu mü bir yarım tedbir faydalı olmaktan ziyade muzurdur. Çünkü devlet fabrikalarma malik olmıyan mem- leketleri diğerlerinin keyfine tabi tatmaktadır, Yalnız hususi fabrikalar üze- rinde cari kısmi bir kontrol türk heyetince | silâh ve mühimmat imalinin kontrolü deği! bir kısım devletlerin diğer bir kısım devlet ler tarafından kontrol edilmesi demektir. Türkiye böyle bir şeye yanı olamaz. Esasen bu gibi emeller beynel- milel sahada kabili tahakkuk değildir. Eğer yalnız hususi fab- rikalar ilga edilirse her devlet kendi memleketinde fabrikalar inşasına başlıyacaktır Bu bal şiddetli bir aksülâmel tevlit edecektir. Bütün memleket- lerin müteessir olduğu iktisadi ve mali buhran esnasında böyle meşum bir bal tarzı asla temenni edilemez. İşte bunün bir deli Türkiye, yalnız hususi silâh ve mühimmat fabrikalarının kontro- lundan kendisi için teveccüh edecek tehlikelerin önünü almak ve milli müdafaasını temin etmek için, bu müşkül buhran zamanında kendisine birçok paraya mal olan silâh ve mühimmat fabrikaları inşasına mecbur olmuştur. ir. Böyle Hususi fabrikalar kâmilen orta- dan kaldırılır, yahut devletler | fabrikalarına tam bir serbesti verilerek sadece hususi fabrika- ların kontrolü ile iktifa, edilirse h fabrikaları olmayan diğer devletler de tabi | Türkiyenin misalini takip edeceklerdir. Bu milli olduğu kadar beynelmilel âmelenin, vergi verenlerin, mali vaziyetin zararına olacaktır. Bunun içindir ki Türk heyeti, erek “hükümet, gerek hususi h ve mühimmat fabrikaları zerinde sıkı bir kontrol bulun- durulması hakkında Ispanyol hey- etinin talebine tamamen iştirak eder. Türkiye için bu" hakiki ve fili kontrol “ ancak silâh ve mühim- mat imalinin beynelmileli bir bale konmasile kabildir. Türkiye bu | tam ve müessir tedbir haricinde, | tam müsavat esasina müstenit ol | mayan tetbirlere müzaheret ede- meyecektir. Silâh ve mühimmat imal eden hükümet fabrikaları ile husus fabrikalar şiddetli bir beynelmilel kontrol altma alınmazsa Türkiye arzusu bilâhna olarak gerek hu- susi gerek hükümet fabrikaları imalâtınn serbes olmasını istiye- cek, bu sahada yarım kontrolü kabul eden biç bir mukaveleye iştirâk etmiyecektir. Çünkü böyle bir tedbirin dev letler arasında müsavi bir mua- 'meleye imkân bırakmıyacağı gibi hakiki ve fili bir kontrol temin edemiyeceğine de kanidi son dakika P. Ponsot geldi Hariciye vekâleti vekili kendisini i Fransanın Suriye ve Lübnan fevkalâde komiseri M. Ponsot refakatinde zevcesi olduğu halde bu sabah Semplon ekspresile Sirkeci istasyonuna gelmiştir. Tren durur durmaz M. Ponsot inmiş ve Fransız sefiri kont Dö- Şamprönün elini sıkmıştır.. Kont dö Şambrön M. Ponsot'u istasyonda hazır bulunan hariciye vekâleti vekili Şükrü Kaya, hari- ciye müsteşarı Numan Rifat beyleri takdim etmiş ve sefirle istikbaline gelen sefaret erkânmi tanıttırmıştar. M. Ponsot büyük bir neşe ile Şükrü Kaya ve Numan beylerle görüştükten sonra istasyonun misa- firlere mahsus odasında bir müddet! görüşmütür. Bunu müteakip Şülerü Kaya bey ile madam Ponsot bir otomobille, M. Ponsot ile Numan Rifat bey diğer bir otom- ebile binerek Sirkeci istasyonun- dan ayrılmıştır. Istasyon e salonunda bir iki dakika devam eden samimi has- bihal Türk- Fransız müzakeresinin her iki taraf için memnuniyete şayan bir safhada bulunduğu intibainı veriyordu. Futbol Istanbulspor, Eskişehir takımını 2-0 yendi Dün İzmirde futbol birincilik müsabakaları yapılmıştır. Istanbul 0 Eskişehir takımını Bu cuma günü son maç Istan- bulsporla İzmirin — Altınordu takımı arasında yapılacaktır. Bu Sahahki 'Telgraflar -J Rus - Romen müzakeratı Rus hariciye komiseri M. Litvinof müzakerenin safhalarını anlatıyor Moskova, 16 (A.A.) — Hariciye komiseri M. Litvinof, Sovyet - Romanya ademi tecavüz misakı hakkında Tas ajansına demiştir Romanya ile bu muahede üze- rindeki konuşmalarımız bundan on ay evvel Rigada başlamıştır. Romanya hükümeti daha evvel Romanya ile Sovyet Rusya ara” sında iktilâflı bulunan meselelerin bir kenara bırakılmasını, Lehistan hükümeti vasıtas klif etmişti, Bunların. başlıcası o Besarabya meselesi idi, Bir kaç hafta içinde Rigada hemen misakın bütün maddeleri Üzerinde anlaşma elde edilebildi. Ve bu maddeler iki memleketin murahhasları arasında imzalandı. Ayrılık iki noktada baş göste miştir. Romanya murahhası, Iâflı meselelerin bir. tarafa bıra kıldığının muahedeye yazılmasına yanaşmamıştır. Bundan başka Ro- manya Besarabyanın işgalini Rus- yanın dolayısile tanımakta olduğu Şeklinde tefsir edilebilecek bir ademi tecavüz formülü teklif et- miştir. Konuşmalar başka kimselerle tekrar başlanılmak düşüncesiyle durduruldu. Fakat, Sovyet Rusya son dere i bulan bir uzlaşma düşüncesi / gösterdiği ve ihtilâf noktalara dair yeni yeni formül ler teklif ettiği halde Romanya zlarında israr edi- nin mümessili evvelce kararlaştı- nlan esaslardan büsbütün başka yeni bir proje üzerinde konuşul- masını teklif etti. Bu esaslar ge- gende M. Titüleskonun Pariste anlattığı esaslardır. Bu teklif ev velee yaptığımız bütün müzake- releri bir tarafa bıraktığından kabul etmedim. Ve ancak Riga konuşmaları neticesinde ihtilâf noktalalarda — anlaşmağa çalışmamızı söyledim. 13 eylülde Cenevreye gitmez den evvel Romanyanın müttefiki olan bir devletten yeni bir proje daha aldım, Bu projenin de metni Riyada kararlaştırılan metinden büsbütün başka idi Evvelce kararlaştırılan maddeler üzerinde tekrar konuşmamak şartile anlaş- mayı kolaylaştıracak yeni tekli leri kabul edebileceğimi bildirdim. Aynı şeyi Romanyanın Varşova sefiri M. Cadere de söyledim. Ve bununla | konuşmalara tekrar Cenevrede başlamak için sözleşti İsviçrede M. Caderele tekrar buluştuk. itün misak üzerinde yeniden anlaştık. Ihtilâfı tek nokta kalmış. Bu nokta ayrılık ta o kadar mühim değildir. Fakat, ben Cenevreden ayrık madan evvel M. Cadere bana, Romanya hükümetinin, yapt teklifi kabul etmediğini bildi Bütün bu anlattıklarımdan da görülüyor ki, Romanya (diğer komşularımız inle mua- hede yapmayı candan isteseydi ve başka maksatlar gütmeseydi İ mushede çoktan aktedilmiş olurdu. , Viyanada kanlı çarpışmalar 4 kişi öldü, bir çok yaralı var, polis 45 kişiyi tevkif etti Viyana, 16 (Hususi) — Viyanada kanlı hadise- | ler olmuştur. Hadiselere sosyal demokratların fasişt- lere taarruzu sebebiyyet vermiştir, vaka şudur: Bugün bir takım fasişistler Simering'te bir top- lantıda bulunduktan sonra dönerlerken sosyal de- klübü önünden geçerken üzerlerine ateş edilmiş, 3 faşist ölmüştür. Derhal poli mişsede bunlara da ateş edilmiş ve bir polis de mokratların İmüştür Afyon mebusları Afyon dahilinde tetkik seyahati yapıyorlar “Afyon 16(Hususi) — Mebusumuz Ali bey, beraberinde mebusları- mızdan Haydar ve Cemal beyler olduğu halde şebrimize gel Afyona gelinceye kadar diğer #asyonlarda birer heyet tarafından karşılandılar. Mebuslarımız.. Afyon. İstasyo- nunda vaktin geç olmasına rağ men, halk ve memurlardan mürekkep kalabalık bir kütle tarafından çok samimi bir şekilde karşılandılar. İstasyondan | hep birlikte Halkevine gidildi. Orada memleket işlerine dair konuşuldu. Mebuslarımız, vilâyet dabilinde gezeceklerdi Italyan sefiri Yeni sefir dün akşam Istanbula geldi Yeni Italya M. Vincenze Lojacco dün akşam Stella Ditalya yapurile şehrimize gelmiştir. Sefir ile birlikte refikası ve üç çocuğu da gelmişlerdir. Sefir cenapları geceyi vapurda geçirmiştir. Bu akşam Ankeraya hareket edecektir. M. Lojacca 48 yaşında çok nazik ve sevimli bir zattır. Uzun müddet hariciye nazaretinde muhtelif vazifelerde bulunmuştur. | yetiş- Rusya - Japonya İki hükümet aralarında arlaşıyorlar Londra, 16 (Hususi) — Buraya gelen haberlere göre son zaman- larda Rasya ile Japonya arasında bir anlaşma olmuştur. Bu anlaşma mucibince Japonya, kendisine 1â- zam olan © petrolleri Rusyadan alacaktır. Rusya yeni Mançuri hüküme- tini tanmağa karar vermiştir. Rus - Japon münasebatı dostça bir şekil alıyor. Fransız intihabı Fransada âyan intihabının neticeleri Teri şunlardır. Muhafazakârlar 6 Cumhuriyetçiler Sol cenah cumhuriyetçileri 11 18 Radikaller Radikal sosyalistler 43 Cumhuriyetçi sosyalistler 6 cenahın ve bilhassa redikallerin menfeatine olarak bir kaç âzelık yan mahsus bir de yacaktır. heyecan husule gı Dortmunt 16 (H şehrinde faşistlerle sosyalistler arasında kanlı bir müsademe olmuştur. Bir faşist ve yoldan geçen kadın ölmüştür. çok kimseleri tevkif etmiş | Buhun üzerine polis bütün bu mahalleyi muhas Sara etmiş ve tahkikata başlıyarak 40 kişiyi tevkif elmiştir. Bu vaka bütün Viyanada büyük bir Almanyanın Durgont 12 yaralı vardır. Polis bir Zelzele Isi günden beri bir kaç defa zelzele oldu Son günlerde bir çok taraflarda zelzeleler olmaktadır. Yunanistan- da hafif zelzeleler devam ediyor. Şehrimizdede iki geceden beri zelzele hissedilmektedir. Evvelki geceki hareketiarz tam gece yarını saat 24dü 19 geçe olmuştur. Bu zelzele uykuda olanları uyan- dıracak kadar şiddet Hares ketiarz 15 saniye kadar sürmüştür. Dün sabah saat yedi buçukta hafif bir zelzele daha olmuştur. Bir çok yerlerden gelen malümata nazaren bu zelzele Çankırı ve Kütahya civarında da hissedilmiştir. Emet, 16 (Hususi ) — Bu gece saat yarıma doğru on dakikt fasıla ile oldukca şiddetli iki z2i- zele oldu. Hasarat yoktur, Adanada sıcaklar Adana 16 (Hususi) — Burada sıcaklar devam ediyor. Yeni tefrikamız: Deli Selâmi İzzet'in naklettiği bu harikelâde heyecanlı edebi, nefis maceranın yakında tef- rikasına, başlıyoruz. Deli Bu senenin en güzel eserle- rinden biri olacaktır.