30 Mart 1932 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

Tiftik meselesi Iktisadi buhranın (sebeplerini taharri eden matbuatımız, en ileride buğday meselesini görmek- le doğru ve selim bir neticeye varmış, fakat bu neticeyi bütün teferruatile tebellür vps Buğday, ün en mühim bir tetkik may ik beraber, bizim geçirdiğimiz bubranın ye- göne sebep ve hedefi değildir. Çünkü, buğday dahilen istihlâk edilmektedir. Buna tekaddüm etmesi lâzım gelen bir tiftik meselesi vardır. Tiftiklerimiz hemen bir buçuk senedenberi, bir fiyat ve talep hezimetine uğramış bulunmakta- dır. Halen Istanbulda 28000 ve ve Anadolu 12000 balye tiftik fiyatsız ve müşterisiz bir vaziyyette beklemektedir. Memleketin ticari manzarası bu tiftiklerin yakın bir atide elden çıkarılacağını işrap eder gibi de- ğildir. Tiftik ihracatının durgun luğu, milli sermayenin mühim bir kısmını akim ve atıl bıraktığı gibi diğer taraftan yeni sene tiftikle- rinin kırpım zamanı da hulül etmiş bulunuyor. Yeni malların eski stoklara iltihakı ise, esasen mevcut fiat tenezzülünü haddi işbaa getire- cektir. Hatta, gerek müstahsil ve gerek stok sahipleri, düçar olacakları muzayakanın tesiri ile ellerindeki mallarını ölü bir fiatle bir takım eçnebi sermayedara devrederlerse o bunu pek tabil © görmek iktiza edecektir. Aynı zamanda mevcut stokların nihayet banka faizlerile elde tutul- duğunu hesap ve bu faizlerin gün- begün tezayüdündeki neticeyi şim- diden derpiş eylemek de icab eder. Tiftik, Türkiyemizin en mühim ihracat emtaasından biridir ve bu emtaamız bir tehlike geçirmekte- dir. Tiftiklerimizin himayesi servet ve sermayemizin himayesi de mektir, O takdirde ne yapılabilir? Işte muhterem Türk matbuatının üze- rinde imâli fikretmesi pek lâzım bir mevzu... Bu işin oehemmiyetini taktir ederek velev eski olsa da devaye ait düşüncelerimi yazmak isterim. 1 — Hükümet, bu sene tahsil edeceği ağnam resmini, köylüden takdir ve tespit edilecek bir fiat ile tiftik olarak almalı ve bunları stok yaparak evvelâ fiat tenezi- lüne mani olmalıdır. Çünkü bu gün tiftik piyasasında seri bir tenezzül vardır. 2 — 1930-1931 senelerinden müdevver stokların mühim bir kısmı velev zararına da olsa, Av- rupaya satılabildikten sonra bunun mütebakisi milli mensucat fabri- kalarına gene bükümetin takdir edeceği fiatle verilebilir. Bütün mensucat fabrikalarının yüzde bir mikdar nispetle, men- sucatına tiftik ilâvesi mecburiyeti vazolunursa, o zaman stokların istihlâki temin edilir. Hükümet, ağnam resmine karşılık aldığı tiftikleri piyasaya çıkararak melhuz zararı telâfi eder. 3 — Fabrikalarımızın bu su- retle çıkardıkları kumaşları sarf için, daima o kumaşların tercihi hakkında, memurine, mekteplere askerlere bir mecburiyet tahmili biz, bu nevi ihracat emtiamızı, dahildeki | istihlâkâtımızı tanzim etmek suretile himaye etmek, istihsal maddelerimizi devamlı bir hezimetten kurtaramayız. Tiftik meselesi köylü ve tücca- rın hayat ve refah meselesi ol- muştur, Netekinı, yaptığı, afyon ve yumurtalarımız da böyledir. Eskişehir zahire borsası reisi Muharrem ZEKTİSADİ KISIM Cihan iktisadiyatı Fransada iktisadi,mali buhran başlıyor Yunkers de tediyatını tadil etti Amerika buğdayları Iki seneden beri şiddetle devam eden iktisadi buhran içinde Fransa adeta çöl ortasındaki bir vaha gibi masun ve mahfuz kalmıştı. Fakat son günlerde buhran bu mahfuz adanın da kapısını çalmış ve içeri girmiştir. Şimdi devlet maliyesi dahil olduğu halde bu memleketin iktisadi şubelerinin her birinde buhran alâmetleri zuhur etmiştir. 1926 senesinde M. Puankarenin himmetile parasını düzelten ve bütçesini yoluna koyan Fransanın bütçesi artık geniş rahneler gös- termektedir. Fransız âyan mec- lisinin maliye encümeni umumi mazbata muharririnin son raporu Fransanın umumi vaziyeti maliye- sinin feci manzarasını tasvir etmiştir. Bu rapora göre Fransanın 1930 - 31 bütçesi iki milyar frank açık vermiştir, Martın otuz birinde kapanacak olan şimdiki bütçe üç milyar frank açık verecektir. Bu bütçenin varidan kısmına Al- manyadan beklenilen 1578000000 franklık tamirat taksiti ithat edilmiştir. Almanyanın bu parayı vereceği oyoktur. (Binaenaleyh senei haliye bütçesinin hakiki açığı dört buçuk milyar frank olacaktır. Bundan sonra malt senelerin sonu olarak takvim senesinin nihayeti muteber olacağından yeni bütçe dokuz aylık olarak ve 4l milyar frank olarak tanzim edilmiştir. Halbuki yeni bütçeye alınması çok şüpheli olan (o 1,173,000,000 franklık tamirat taksiti vardır. Varidat gayet geniş tahmin olunmuştur. Mazbata muharriri yeni bütçe- nin iki buçuk ilâ üç milyar açık vereceğini tahmin etmekte- dir. Fransada hayat sönüyor Mazbata muharriri gelecek büt- çenin tanzimi esnasında altı ilâ yedi milyar frank açık ile karşıla- nacağı kanaatındadır. Mali vaziyeti karanlık olan Fransanın ticari ve alelümum iktisadi vaziyeti gittikçe fenalaşmaktadır. Işsizlerin miktarı günden güne kabarıyor. Borsalar cansızdır. Lo- kantalar ve gazinolar bomboştur. Bunların bir çoğu iflâs etmiştir. Meşhur Paris moda mağazaları adeta hiç iş yapmıyor. Fransaya gelen seyyahların mik- tarı geçen 12 ay içinde yüzde 50 azalmıştır. Fransız mensucat ve madeni imâlat sanayii İngilterede gümrük tarifesi konmasından çok müteessir olmuştur. £ Fransanın Normandi ve Britani eyaletleri Ingiltere piyasasının kapanmasın- dan dolayı sebze ve meyvalarını ne yapacağını bilmiyor. Son: hafta zarfında Fransada işsiz amelenin resmi miktarı 304 bin 547 kişiye baliğ olmuştur ki geçen seneye nisbetle 250,000 kişi fazladır. Bunlar her türlü maişet vasıta- sından mahrum olanlardır. Kısmen işsiz olan amelenin miktarı iki milyondan fazladır. 32 gazino vergilerin indirilmesine rağmen kapanmıştır. Kalan 160 kumar ga- zinosuda iflâs etmek üzeredir. Bu suretle 150,000 müstahdem açıkta kalacaktır. Seyyah azlığından demiryollar büyük zarara uğramıştır. Bunların varidatı yüzde 10 tenakus etmiş- tir. Şimali Fransadaki demir ve çelik kalhaneleri hasılatı 530000 tona inmiştir ki harpeten evvelki miktardan 50,000 ton noksandır. Buhranın ne olduğunu Fransa şimdi anlıyor. Yunkersin vaziyeti Cihan buhranı dünyanm en sağlam addolunan müesseselerini bile sarsmıştır. Cıhan kibrit kralı Kreugerin intihara mecbur olacak derecede sarsılacağını kimse ha- tırına getirmemekte idi. Dünyanın en kuvvetli tayyare fabrikası ve hava yolları işletme müessesesi Yunkersin tatili tediyat edeceği hiç beklenmiyordu. Almanya devleti bu müesseseye mühim tahsisat veriyordu. Askeri tayyare bulunması yasak olan Al- manya hükümeti bir gün harpte kabili istifade olacak sivil tayya- reciliğe büyük ehemmiyet verdi- ğinden Yunkers müessesesi Ak manya devletinin adeta gözbe- beği idi. Bunun için tahsisat vermekte ve her veçhile teshilât ve müzaheret göstermekte idi. Böyle olduğu halde Almanya hükümeti OYunkerse tediyatını tatil etmesine meydan vermiyecek muaveneti yapmamıştır. Yunkers müessesatı tayyare imalâtından ve tayyare işletmekten değil belki az sobası ve sair işlerden do- ayı müşkilâta uğramıştır. Cihan buhranı soba ticaretini sarsmış (olduğundan (o Yunkers bundan müteessir olmuştur. Al manya hükümeti müessese kendi dahili işlerini sağlam esaslara binaen düzeltmesi şartile muave- net vadetmiştir. Yunkersin Iran- daki faaliyeti dahi şimdilik tatil edilmiştir. Amerika buğdaylarını satmıyacak Müttehidei Amerika hükümetinin elindeki buğdayları satacağı şayi olduğundan bundan cihan buğday piyasası fena halde müteessir ol- muştu, Fakat sonradan bu şayianın borsa oyunlarından başka bir şey olmadığı anlaşılmıştır. National Grain kumpanyasının ikinci reisi Mr. Milnor'un sıbbi esbaptan dolayı Avrupaya seya- hate çıkmış olması şayialara vesile ittihaz olunmuştur. Amerika bükümeti hububat dairesi reisi ile bu kumpanyanın reisi dairenin Avrupada buğday dumpingi yapacağını kat'i surette tekzip etmişlerdir. Amerika hükümetinin elindeki buğdayları cihan piyasasına çıkar- mıyacağı hakkındaki resmi haber- ler piyasada sükünet hasıl etmiştir. Bakır itilâfı Cihan bakır müstahsilleri umumi istihsali tahdit ve tenkis hususunda nihayet itilâf etmişlerdir. Kongoda zengin bakır madenleri bulunan Belçika şimdiye kadar kendisine arslan payı istiyor idi. Fakat, nihayet Belçikalılar dahi cihan buhranı karşısında itilâfa yaklaş- mışlardır. Beynelmilel | itilâf O mucibinçe cihan bakır omüstahsilleri cihan bakır istihsalâtını geçen bir kaç ay içinde ehemmiyetli (surette tenezzül eden istihlâke göre tenkis etmeğe karar vermişlerdir. Bu itilâf maden piyasası üzerindeki korkunç kâbusu kaldırmıştır. Müttehidei Amerikada bir kaç gün evvel bir kasırga beş hükü- meti baştan başa süpürmüş, yüzlerce insan ölmüş, binlerce insan da yaralanmıştı. Kasirga şimdiye kadar emsali görülmemiş garip ve korkunç bir şekilde başlamıştır. Alabama hükümeti dahilinde Northport'ta birdenbire ufukta baca şeklinde simsiyah bulutlar peyda olmuştur. Siyah bulutların içinde ateşin kürreler çıkmış ve hep birden bunlar şehrin üzerine sinmiştir. Kasırga şehrin evlerini iskam- bilden yapılmış gibi birbiri üzerine yığmıştır. Gariptirki evlerinin" dıvarları bir birinin üzerine devrildiği va- kit binaların çatları ve damları kâğıt parçası gibi havada uçarak bir kaç kilometre uzaklara atıl- mıştır. Telgraf ve telefon direk- leri testere ile kesilmiş gibi dip- lerinden biçilmiştir. Ormanlarda ve bahçelerde ağaçlar köklerile beraber çıkmış- tır. Bir çok adamlar yüksek vol- tajle tellerin altında kalarak elek- triklenmek suretile ölmüşlerdir. Depolardaki tahta ve direkler rüzgârın önüne düşerek rast gelen Telefon ülart 19327 Müthiş kanyiğa Amerikadaki kasırga beş hükümeti süpürdü Evlerin duvarları yıkıldı, çatılar kâmilen havaya uçtu Amerikada bir kasırga: Hortum gelirken insan ve hayvanı yere devirmiştir. Kasırga Narth porttan başlamış ve civardaki hükümetlere doğru ilerliyerek geçtiği yerleri harabe- zare döndürmüştür Bazı ailelerin bütün enkaz altında kalarak telef olmuştur. Rüzgâr bir yaşında bir çocuğu alıp götürmüş, ve çocuğun izi bulunmamıştır. Kasırga esnasında bir çok yer- den yangınlar çıkmış ve enkaz yığınları yanmıştır. Bu tahribatı tufanasa yağmurlar takip etmiştir. Kasirgadan ve ateşten canını kur- tarabilenler bu defa sığınacak bir yer bulamıyarak su içinde kalmışlardır. Kasırga gece yarısı başlamış ve sabaha kadar hükmünü icra etmiştir. £ Sabah olduğu vakit Northport Flander sahnei harbin- deki harabelik manzarasını arzet- miştir, Kasırga başladığı vakit yeri sarsan ve titreten korkunç gürültü işidilmiştir. Iran kabinesinde bir istifa Tahran, 28 (A. A.) — Posta nazırı Suruesrafil, istifa etmiştir. Mumaileyhin halefi sabık Fars valii umumisi Debiriazam ola- caktır. AYATA Emlâk sahipleri! Üzüntü ve zahmet çekmeden Çok irat almak isterseniz Emlâkinizin idaresini UMUM EMLÂK ACENTESİNE Ü tevdi ediniz! Bahçekapı, Taş han No. 20-21-22 07 Posta kutusu ; 668 İstanbul