11 Ekim 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 14

ink — 4 VAKIT ii Teşrintevvel 1934 Yugoslavya devleti nasıl teşekkül etti ? hk Resmi adı, Sırplar, Hırvatlar ve Slu-/ venler krallığı olan Yugoslavya 1918 | senesinin ton ayında varlık buldu. | Umumi harp sonunda Avusturya - Ma- caristan ordularının yenilmesi üzerine bu devletin arazisi içindeki Yugoslar- larm arazisi eski Sırbistan ve Karadağ arazisi birleştirilmiş ve bu suretle bu yeni devlet vücut bulmuştur. Onun beynelmilel hukuk bakımından tesis tarihi bir Kânunuevvel 1918 dir, Bu tarihte o zaman (devlet nabi olan Prens Aleksandr, Yugoslavlar (o milli meclisi tarafından diğer ülkelere de devlet naibi olarak ilân edilmiş ve bu suretle bu yeni devlet teessüs etmiş - $. Avrupanm büyük devletleri bu key- fiyetten haberdardılar, Bu suretle teşekkül eden yeni dev- etin arazisi 96,136 murabba mile var miştı. Halbuki Umumi harpten evvel- iâ Sırbistan ancak 36,938 mil gepiş - Jiğinde idi. Nüfusun yekünu 12 mil - yonu geçmektedir. Bu nüfus milliyet bakımından şu kısımlara ayrılır: Sırp — Hırvatlar 8,946,448, Slo- venler 1,024,761 Cermanlar 513,472, Macarlar 472,409, Arnavutlar 441,740, Romenler 229,398 Slovaklar ve Ru - ten, 174,466, İtalyanlar 12,825, Türk- ler ve Müseviler 201,368, Sonra bu nüfus (odin bakımından Ortodoks, Katolik, Müslüman, Pro - testan ve Yahudiye ayrılmaktadır. Yugoslavyanın siyasi tarihi olduk- ça dikkate değer. Bu devlet daha teşekkül eder et - mez Fiyome meselesi ile karşılaşmıştı. İtalya Fiyome limanının kendisine verilmesini istiyordu. Bu yüzden ba - sıl olan ihtilâf uzun uzadiya sürünce - mede kaldıktan sonra Yugoslavya, A- merika Cümlvurreisi Mister Vilson'u haline Şisrek kebel. oetiler minde. edilmesini istediler. İtalyanlar bu teklifleri kabul etme- dikleri için sulh (o konferansından da çekilmiş ve mesele gene sürüncemede kalmıştı, Bunun üzerine İtalyan şairi Da - nonçiyo ile arkadaşları bir emrivaki yapmak için Fiyomeyi işgal ettiler, Devletler meseleyi hal için türlü türlü teklifler ileri sürdülerse de bun- Jar bir işe yaramadığı için Yugos - lavlar İtalyanlaria doğrudan doğruya müzakereye girişmişler, iki taraf ara- amda ancak (1920 Teşrinisanisinde Rapallo muahedesi imza edilmişti, İ- talya bu muahede ile bir hayli arazi - kaznnıyor ve Fiyome Milletler cemi - kat Fiyomeye ait maddeyi tatbik et - 1924 te imzalanan Roma munhedesi ile hallolunmuş, Yugoslavya bu mua - hedeye bağlı olan bir itilâifname ile Fiyomenin İtalyaya aidiyetini kabul etmiş, İtalya da Yugoslavyaya bu li- manda bir ticari mıntaka bırakmıştı. Umumü harbi takip eden bu seneler Italya ile yeni hududü tesbit ile geç- tiği gibi diğer komşu memleketlerle yani Romanya, Bulgaristan, Arnavut. Iuk, ve Macaristan ile de ayni şerait i- çinde geçti, Merkezi hükümet bu seneler zar - fında hudut meseleleri ile meşgul ol - duğundan dahilde intihabat yapmak - tan çekinerek 1914 ten O kalma Sırp mebusları ve sair ülkelerden gönderi- len ihtilâl komiteleri murahhaslar: ile lr kk Spa YP şaş #habat yapıldı. Fakat fırkalarm biri de 50 Hırvat mebusu müessesan meclisi» me iştirak etmediler. Bunlardan başka Hırvatlarla Slo « venlerin Klerikal sınıfı ademi merke- ziyet lehinde idiler. Müessesat meclisine 58 korünist te intihap olunmuştu. Demokratlarla radikaller bir ol - dukları için vaziyete az çok hâkim ol- dular ve M. Pasiçi iş başma getirdi - ler, Bosnadaki müslümanların zapte - dilen arazisi 1000 milyon dinar vade- derek Müslümanları kazanan, buna benzer tabirlerle Slovenleri Hırvatlar. dan ayıran Pasiç müessisler meclisin. den yemi bir kanunu esasi çıkarmağa muvaffak oldu. Kral Aleksandra birinci suikast 1921 senesinin (28 Haziran günü devlet naibi olan prens Aleksandr ye- ni kanunu esasi ahkâmma riayet ede- ceğine yemin etti, Yapılan ihtilâllerde bir suikast oldu ve kral sarayma av - | tep talebeleri de det ederken üzerine bir bomba atıldı. Bu suikastin komünistler tarafımdan hazırlanmış olduğu anlaşıldı Çok geçmeden genç bir Bosnalı ko- münist (Dahiliye nazırı (ODrako- viç'i öldürdüğü için Parlâmentolar son (derece (şiddetli (o kanunlar çıkararak bu tedhiş hareketlerine mu- kabele etmek istemiş, meclisteki 58 komünist mebusun mebusluğu âlğa e- dilerek fırkaları feshedilmişti. “Radiç” in frrkası meelisâ devam etmediği için muhalefetin kuvveti kı - rılmış ise de iş başımdaki demokratlar. la radikaller de (o geçinemedikleri ve birbirleriyle çekiştikleri için bir iş ya- pamıyarlardı. Nihayet bunlar 1922 de birbirlerinden ayrıldılar, Kral, yalnız radikallerden bir kabine teşkil ettire- rek 1923 te intihabat yenilenmiş ise de gene bir netice alınamamış, hükü- met yeni bir ekseriyet kazanamamış, fa- tirilmiş, İmrahor, kat sayıları (70) e çıkan Radiç taraf- tarları gene meclise devam etmekte ısrar ettikleri için Pasiç hükümetini düşürmeğe de imkân kalmamıştı. Radiç, Yugoslavyada © son derece şiddetli nutuklar söyledikten (sonra, Hirvatların davasını Avrupaya anlat- mak için evvelâ Londraya kaçtı, daha sonra Viyanada yerleşti. Daha sonra 1925 te bütün muhalefeti (o otrafında toplamak için tedbirler alarak demok- ratlarla anlaştıktan başka (| çiftçiler, Slovenler ve Müslümanlarla uzlaştı, Ve taraftarlarını meclise girmeğe, hü- kümeti düşürmeğe sevketti. (Fakat demokratlar ikiye bölündükleri için Pasiç gene vaziyetini kurtardı. Fakat vaziyet son derece buhranlı idi. Hökü- met her lâhza düşmek tehlikesi geçi- riyordu. Onun için hükümet ile muha- lefet birbirini tehdit ile meşğul olup | duruyordu, Muhalefet grupunun başına de - mokratların lideri Dairdoviç geçmişti, 1925 Temmuzunda (bu grup kabine teşkiline davet olunduktan sonra Ra- diç de geri döndü, Fakat hükümete iş- tirak etmedi. Ve bir kaç ay sonra Da- irdoviç Kral ve ordunun tesiri ile ge- çikmeğe mecbur oldu ve iş başma, bir akalliyete istinat eden © Pasiç geldi. Ve Hırvat teşkilâtmı feshederek Radi- çi ihtilâldilik töhmetiyle hapse attı ve yapılan umumi intihabatta pek zayıf bir ekseriyet temin etti. Radiç, “Cümhuriyetçi Hirvat” fır- kasmı “Hirvat çiftçi klübü” ne çe virdi ve eski müttefiklerinin hepsi ile yeniden anlaşarak müttehit bir blok teşkil etti. Daha sonra bir aralık Radiçin, Pa. siç ile anlaştığını ve Maarif nazırlığı- na getirildiğini görüyorsak ta bu anlaş- ma da Yugoslavyada istikrarı temel - leştirmeğe yardım etmedi. Bilâkis bir kaç sene sonra Radiçin öldürülmesi | yüzünden Hirvatlarla Sırpların arası büsbütün açıldı ve bunun üzerine Yu- Belediye seçimi faaliyeti Rey vermiyenler, iki gününüz ## 1918den beri Yugoslavyanın siyasi tari- Birçok yerlerde verilmesi lâzım gelen rey sa hinde göze çarpan en bariz nokta Sırp - Hırvat mücadelesidir Dün belediye intibabatınm o- nuncu günüydü. Halkın günler -İ köyleri dolaşmıştır. İntihap sandığı ile bir de muzika Bu sandiğa denberi devam eden büyük alâka | atılan reyler nisabı geçmiştir. ve heyecanı arasmda dün de san- dıklara rey atılmıştır. Dört kazada rey, nisabı geç- miştir. Diğer kazalarda da nisap tutulmak üzeredir, Fırka vilâyet idare heyeti azaları da dün inti « hap yerlerini gezerek rey atımına nezaret etmişlerdir. Rey atma müddeti yarın ak - şam saat 21 de bitecek ve hemen reylerin tasnifine başlanacaktır. İntihap encümenleri tasnifi, sa - bakla kadar çalışmak suretiyle bitireceklerdir. Eminönü sandığı dün Atik Ali- paşa camiinde bulnmuş, Alemdar, Molla Fenari, Mahmutpaşa ma - hallelerinde oturanlar bu sandığa rey atmışlardır. Bu sandık başma bir çok mek- muallimlerile birlikte gelmiş, kendilerine hatip- ler ve muallimleri tarafmdan be- lediye intihabatı hakkında malü » mat verilmiştir. A Fatihte Fatih sandığı sabahtan öğleye kadar Kazlı çeşme karakolunda bulunmuş, Kazlı çeşme mahalle - sinde oturan halkla buradaki deri fabrikalarmda çalışan ameleler reylerini atmışlardır. Ameleler işlerinden kalmamak için ikişer ikişer sandık başıma gelmişlerdir. Fabrikalardaki bütün ameleler tam bir intizam içinde rey vermiş” lerdir. Sandık öğleden sonra buradan kaldırılarak İmrahor camiine ge- Hoca evhat, Hacı hamza, Apti çelebi Ali Fr kih mahalleleri rey atmışlardır. Üsküdarda ve Beykozda Üsküdar sandığı sabahtan ak» şama kadar Beylerbeyinde bulun- muş, muzikanın neşeli havaları arasında Beylerbeyi, Burhaniye, Küplüce, Abdullah ağa mahalle- leri rey atmışlardır. Burada da mektep talebeleri sandık başına gelerek rey faaliye- tini görmüşlerdir. Beykoz sandığı dün öğleden evvel Akbaba köyünde bulunmuş, öğleden sonra da Dereseki köyü» ne götürülmüştür. Her iki köyde de bilâistisna bütün köylüler ka - dmlı erkekli reylerini atmışlardır. —————— goslavyada diktatörlük ilinma lü“ zum görüldü. Ancak bu sayede fırka- lar arasındaki hâd münakaşalara niha- Yü k mümkün olabilecekti. Fakat aradaki (kin ve husumetin yatışmadığı, bir çok Hirvatlarım mem- leket haricinde Hirvat davasını güt « meleri ve Hirvat Cümhuriyeti ülkü « sünü gerçekleştirmek için uğraşmala- rından anlaşılıyor. Bunlarm messisi yüzünden ve Avrupa (siyasilerinden bazıları ara sıra Hirvatistana uğra - yor ve orada tahkikat yaparak bunla. rm neticesini neşrediyorlardı. Bu neş- riyat Hırvatların acı şerait içinde yaşa- Nihayet bir Hirvatm Kral Alek - sandr Hazretlerini öldürmesi, Hirvat. lar ile Sırplılar arasındaki husumetin | ne kadar kökleştiğini gösterdiği gibi bunun (daha fazla kökleşeceğini de göstermeğe yardım eder. ömer Rıza Kadıköy sandığı Süadiyede durmuş, Kozyatağı ve Süadiyede oturanlar reylerini atmışlardır. Kadıköyünde ve Beşiktaşta Kadıköy mıntekasında da ni» sap temin edilmiştir. Beşiktaş sandığı sabahtan ak- şama kadar Bebekte Cami mey * danında bulunmuş, bütün Bebek- liler reylerini fırka namzetlerine vermişlerdir. Mektep talebeleri de sandık başına gelmiş ve sıhhiye müfettiş- lerinden Doktor Ali Bey talabele- re intihabat hakkında malümat vermiştir. Beşiktaş mıntakasında 10.000 rey atılmıştır. Bu mmtakada ni- sap 12.500 dür. Şu hale göre bu- gün ve yarın atılacak reylerle ni- sap çok geçmiş olacaktır. Beyoğlunda Beyoğlu sandığı dün Tophane- de Kılıç Ali camiinde bulunmuş, gümrük hamalları, sandalcılar, gemi ameleleri rey vermişlerdir. Beyoğlu mmtakasmda dün akşa - ma kadar atılan rey miktarı kırk bine yaklaşmıştır. Nisap kırk üç bin olduğuna göre, bu mmtaka - da da nisaptemin edilmek üzere - dir. Sarıyer sandığı Kemer burgaz nahiye merkezinde bulunmuş, Ke- mer burgaz, Pirinççi, Pentehör köylüleri rey atmışlardır. Bura - da da nisap temin edilmiştir. Adalar Sandığı Büyükadada durmuş, Bakırköy sandığı köy » lerde dolaştırılmıştır. Pazar günü memurların öğle - den sonra reylerini atmalarını te- minen resmi daireler öğleden son- ra tatil edilmişti. Yalnız bazı memürlarm-bu tatilden, hususi iş- lerini görmek suretinde istifade Türkiye Türkiye futbol birincilikleri müsa- bakalarma girecek (İstanbul grupu futbol şampiyonunu tayin için yapılacak yrup| Dün Kocaeli ve müsabakalarına başlanacağını yazmış - tık. Bu grupa dahil olan Kocaeli, Ça- nakkale, Bandırma, Balıkesir, Bursa, ettikleri anlaşıl” memurların buğü rini vermeleri, ve beledi vazife'€ rı muhakkak add€ Bugün sand nacaklar * Sandıklar bu$” i Tunacaktır: ge Eminönü san©” şama kadar Fi bulunacak, Binbir nan mahalleleri ye Fatih sandığı © kadar Aksarayda “ inde bulunacak Keçi hatun, Hot! mahalleleri rey 8 öğleden sonra ' camiinde bulun“ yin ağa, Kasap” Bayazit, Camb tafapaşa mah tır. Üsküdar wi Çengelköy camii Kuleli, Çengel” rey atacaktır. “ sonra Kandilli ca" cak, Kandilli, rey atacaktır. j Beykoz sandığı” tırılacaktır. Kadrköy bire kadar Bosts” den on beşe K8€ meydanında, of Kadar Bakkal&0?” © Beşiktaş sandıf Dikiltiş mahallesi Beyoğlu sand rap camiinde buff | Sarıyer sandif ma kadar Oday nacaktır. Adalar sandii kaymakamlık bi cak, Bakırköy #8 de dolaştırılacak şampiyon nluğu İstanbul muntak ri şiktaş — sahasmdi Ser delikli gün çekilecektir. 45 Osmanlı Ban” Türk Anonim Şirketi, — Tesis tar Sermayesi: 10,000,000 ingiliz Türkiyenin başlıca şehirleri ile ve o Mançester'de, Mısır, ve Yunanistan'da Şubeleri. ve Yunanistan'da Paris, Marsilya Kıbrıs, o Irak, Yugoslavya, K Filyalleri vardır. Her türlü banka muameleleri SAVAŞ TAN BARI; Yazanlar : Vâ-Nü ile Çürüksulu V , Öz Türkçe ile yazılmış ilk roman n i Tevzi Merkezi: VAK IT Matbaasi — Fiyatı 50 kuruş — Her Kitapçıda sekel) İsis < sagkğığilaiğ