2 Ocak 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 2

——7 VAKIT 2 Kânunusani 1932 « e Türkiye Ve meri ( Başmakalemizden mabat ) neşet ediyor. Demek istiyoruz ki As merikanın sanayi kuvveti on, on beş sene evvele nispetle buzün artmış ol- duğu halde bu sanayiin muhtaç oldu-| ğu pazarlar bilâkis daralmıştır. Bu yazıyete göre Türkiye gibi hiç olmaz'| sa kısmen smayileşmiye ihtiyaet olan| memleketlerle Amerikanın bazı sana. yi merkezleri arasında yeni bir müna- sebet şekli bulunabilir. Meselâ bir kaç sene evvel Fordla hükümet arasmda bir mukavele yapıl mış, bu suretle İstanbulda bu miles- #esenin bir şube açmasına imkân hasıl olmuştur. Bir iki senedenberi İstan-| bulda faaliyette bulunmakta olan bu mühim müessesenin çok iyi bir istik- bale namzet olduğu (şüphesizdir. , Diğer Amerika (iş adamları için bü günkü Ford müessesesi bir misaklir ki buhran semeleri içinde hile Türk — Amerika münasebatının inkişaf bula-| ne » gelince; gümüş çıkmakla en ziyade bu saha müteessir ola- caktır, Bu gün paramızın dahili | iştira kuvveti nisbeten eyidir. Hayat pahalılığının gittikce ucuz laması, eşya fiatlarının sukut et- mesi bunu gösteriyor. Ancak memleketimizde iş âle- mi lazım gelen vüs'ati alamamak- tadır. Bunun sebebini dahildeki paranm ve bu pâraya İstinat eden kredinin az olmasına atfet- mek icap eder. İste gümüş para | çıkacak olursa her şeyden evvel dahili iğ alemi kazanmış olacak- tır. Buna bugünkü kadar ihtiya» cımız olduğu bir zaman olma- mıştır. Zira Türkiye baştan ba- şa tesis devri içinde bulunan bir memlekettir. Bugün Türkiyede tesis için az şey yapılabiliyor. Yapılması ikti- za eden, yapılmakta olanın belki yüz misli olması lâzımdır. Bu iti- barladır ki gümüş çıkarmak ve gümüş mübadele vasıtası olarak kullanmak; 1 : Mevcut kâğıt pa- ranın dahili ve harici iştira kuv- veline tesir ilka etmemek. 2: Gümüşün fiyatını beynelmilel gü- müş fiyatından yüksek tutup, harice kaçmasını teshil etmek gibi yanlış tedbirler almamakla mümkün olabilir. Şu halde gü- müşün, şayet ehemmiyetli mik- tarda mevcutsa, para olarak pi- yasaya çıkarılması bazı yeknasak tedbirler almak sayesinde tesisi Cümburiyet Türkiyesine faydalar verecektir. Eütün bu işler arasında chem- miyetle mütalea edilecek nokta gümüşün beynelmilel fiatı mese- | iesidir, Filhakika bugün beynelmilel gümüş piyasası iki mubalif kuv- vetin tesiri altında O bulunuyor; Bir tarafta asıl gümüş ocak- larını kontrol eden Amsrikalılar ve gümüşün yüksek fialında Ağa ticareti dolayısile alâkadar . olan İngilizler, diğer taraftada gümüşün fiatın düşüren Çinliler ve Çinlileri teşvik eden Ruslar- dır, Gümüş etrafındaki beynelmi- lel kavga da, gümüş fiyatını > smillerle, gümüş fiyatını itdiren amillerin kuvvet müba- rezesi neticesidir ki gümüşün beynelmilel fiyatını tayin ediyor. Binaenaleyh, Türkiyede gümüş İjatının kote edilmesi ehemmi- yetli ve ince bir mesele halini alıyor.,, Jurnal Doryan ne diyor? “Joumal d' Ozient,, güzetesi, başmu- harririmiz Asim Beyin gümüş para bas: trılması meselesi hakkında yapığı tet kikler hakkında ve “Koci, imzasile şu baş makaleyi yazmıştır, naklediyoruz: Mehmet Asım Bey, gümüş pa- bileceğini açık surette gösterir. Hususiyle son kontenjan usulünün tatbikinden sonra (o memleketimizde; yerli sanayi yeni bir terakki fırsatı el| de etmiş bulunuyor. Fakat Türkiye de milli sanaylin terakki ve inkişafı için de hariçten bir takım unsurlar tedarik o etmek mecburiyeti vardır. Türklerin hariçten getirmiye mecbur! oldukları bu (unsurların mühim bir kısmını aynen istikraz ve yahut mü - badele suretile Amerikadan getirmek olamaz mı? Her halde Saraçoğlu Şükrü beyin | avdetinde söylediği sözlerden © sonra) Başvekil İsmet paşanın senebaşı mü- nasebetile Amerikalı matbuat ajansı. na verdiği beyanat Türkiyeyle Ameri ka münasebatınm İktasadi sahadaki terakkisine (yeni bir alâmet olarak telâkki edilebilir. Bu itibarla Türk efkârı umumiyesi (İçin memnuniyeti mucip bir hadisedir. Mehmet Asım tanın mübadele vasıtası olarak çıkarılmasının memlekete büyük bir yardımı olacağını takdir edi- yor. Zira şehirler ve köylerde du- rup kalan bütün gümüş, daldığı derin uykudan birdenbire uya- nacak ve alış verişi canlandıra- caktır. Mecidiyeler, çeyrekler ve küçük kuruşlar, tekrar, isimlerini değiştirerek gelip çantalarımızda yerlerini bulacaklar. Bu proje haklı olarak bazı endişeler uyandırmıştır. Gümüş maden, bugün, meti- diyelerin geçirdiği devirden beş misli az kıymettedir. Binnetice gümüş bir para an- cak (fiduciaire) itibari bir para olacalılır, zira, kimse gümüş pa- raya, gümüş madeni kıymetini vermeyi düşünmiyecektir. Bu tak- dirde ceplerimizde kilolarca ma- den taşımak icap edecektir. Binsenaleyh bugün piyasada mevcut para cinslerini yeniden | madeni para cipsleri ilâve ede- rek, arttıracağız. Bundan inplation olacak mı ? Hem evet, hem hayır. tedavüle çıkarılacak olan para büyük bir mikdar olursa evet, Küçük bir mikdar olursa hayır. Meselâ, bugün tedavülde olan madeni paraların heyeti umumi- yesini kuvvetlendirmek için iki milyon liralık gümüş para çıka- nlirsa infilation olmaz. Bu mik- dar tedavülde” bulunan kâğıt paraların tahminen yüzde biri kadardır. Fakat beynelmilel mübadele- İ leri tanzim eden yegâne madeni kıymet olan altın karşılık olma- dan 20 milyon liralık gümüş para çıkarılması mevzuu bahsolursa, hükümetin aldığı mu- sip tedbirlerle mesut bir istikrar kesbetmiş olan kâğıt paramız sarsılabilir. Işte Mehmet Asım Beyin or- taya çıkardığı mesele budur. Tahran seyahati Hariciye vekiline iş bankası müdürü de refakat edecek Ankaradan bildirildiğine göre, iş bankası umum müdürü Cel$l beyin Hariciye vekili Tevfik Rüştü beyle birlikte Tahrana gitmesi kararlaşmıştır. Celâl bey İranın iktisadi vaziyeti hakkında tetki- katta bulunacağı gibi, iş banka- sının Tahranda bir şube açması Eğer | Irak Başvekili Dün gece Gazi Hz, nin zi- yaletinde bulundu Ankara, 1 (A.A) — Irak Baş- vekili Nuri Pş, Hz. dün akşam Reisicümhur Hz.de dayetteydiler. Gece yarısı tebrikâtı mütekabi- lesinden sonra Hilâliahmerin ter- tip ettiği baloda bulunmuştur. Hilâliahmer balosunda Ankara, 1 (A.A) — Reisicüm- hur Hz. yılbaşı gecesi geç vakit Hilâliabmerin Ankara Palastaki balosunu şereflendirerek halkın neş'e ve eğlencesine iştirak et- i mişlerdir. Macar Başvekili Ne istiyor? Budapeşte, 1 (A.A) — Kont Karoli sene sonu münasebetile neşrettiği bir beyannamede Tri- anon muahedesinin yeniden tet- kik ve tadilini istemiştir. Fenlandiyada icki yasağı Helsingfors, 1 (A.A) — İçki yasağı hakkında arayı umumi- yeye vuku bulan müracaat neti- cesinde 12910 rey içki yasağının devamı ve 64671 rey bu yasağın kaldırılması lehine zuhur etmiş- tir. Rusya » Romanya Bükreş, 1 (A.A) — Sovyetler birliği ve Romanya bükümetleri- pin ademi tecavüz misakı hak- kında yakında içtima edecek konferansın Rigada toplanması hususunda (anlaştıkları söylen mektedir. Ispanya hadiseleri Almeria, i (A.A) — Badajoz- daki umumi grev hitam bulmuş- tur. Salâhiyettar bir menbadan bildirildiğine göre Gastiblanco kasabasında sivil muhafızlardan 4 kişi katledilmiştir. Radeck Komünist fırkasından çıkarıldı Riga, 1 (A.A) — Moskovada- ki Komünist fırkası merkez he- yeti Radeck Yarolawskynin Ko- münist fırkasından çıkarılmasına karar vermiştir. Paris belediyesinin bütçesi Paris, 1 (A.A) — Belediye meclisi Paris şebrine ait bütçeyi tastik etmiştir. Mütevazin bir halde bulunan bu bütçe 4 mil yar frank olarak tesbit edilmiştir. Bingazide Halyanlarla mücahitler arasında Romadan Taymise verilen ha- berlere göre Bingazideki Sünusi» lerin son mukavemeti kırılmak üzredir. Geçen 11 Kânunuevvel- de asilerin reislerinden Yusuf Rabil, Aptülhamit Abat, Osman Siyamile yüz müsellah asker (Mı- sır - Bingazi) hududu üzerindeki Italyan kordonunu kırmak iste- mişler, bunların içinden yalnız Aptülhamit kaçmıya muvaffak olmuş, fakat ötekiler kaçamamış- lardır. Daha sonra Osman Siya- mi (Derne) civarında teslim ol- muş, ayın İ9unda Yusufla üç arkadaşı mukavemet gösterdik- lerinden derhal vurulmuşlardır. Ömer Muhtarın şahadetinden- meselesini de görüşecektir. Celâl |beri yüz mücahit Mısıra kaçmışlar, beye bankanın müfettişlerinden Osman Nuri bey rafakat ede- cektir, 200 kişi muhasemat esnasında şehit düşmüşler ve 100 kişi teslim olmustur. Bir şehri daha işgal ettiler Şangay, 1 (A.A) — Japonlar Koukung Tse şehrini işgal etmiş- lerdir. Çin askerleri geri çekil- me hareketlerine devam etmek- tedirler. Vaşington, 1 (A.A) — Nev- York Heralt gazetesinin verdiği bir habere göre Amerika hükü- meti Japonyaya yeni bir nota göndererek Mançuride muhasa- matın ileri götürülmemesi husu- sunda ısrar göstermiştir. Nankin, 1 (A.A) Çin askerle- rinin Mançuriyi hiç bir mukave- met eseri göstermeksizin tahliye etmekte oldukları tekzip olun- maktadır. Adam öldürmk Usullerinde Terakki Amerikada yapılan resmi tet- kikata göre Amerika canileri son zamanlarda cinayet usulleri- ni değiştirmişlerdir. Bu cümleden olarak son sene zarfında Şikago şebrinde zehirle sekiz kutil ya- pılmıştır. Bu sekiz cinayetten ikisinin, hangi zebirle yapıldığı, birçok tablillere rağmen buluna” mamıştır. Zehir, maktullerin uz- viyetlerinde o kadar az eser bı- rakmıştı ki, katiller itiraf etme- seydiler, bu ölümlerin birer ci- nayet oldukları anlaşılamıyacaktı, Her iki cinayette de, katiller ze- hiri, aynı yerden “almışlardır, fa- ! kat bu menbaı bir türlü söyle- memişlerdir. | Mamafi, yapılan tahkikat neticesinde, Şikago şeh- rinde adeta bir zehir borsası mevcut olduğu anlaşılmıştır. Bu cinayetlerden diğer ikisin- de katiller, sessiz tabancalar kullanmışlardır. Birisi, cinayeti, odada oturan maktüle, anahtar deliğinden silâh çekmek suretiyle yapmıştı. Fakat bu silâhın içinde gaz neşreden kurşunlar vardı. Katil, eğer maktülün elmasların- dan birisini satmak gafletinde bulunmasaydı, aslâ bulunmıya- caktı. Öteki cinayet de aynı va- sıtayla olmuştur. Katil, bir ağa- ca çıkarak balkondan içeri gene böyle gazlı kurşunlar çekmişti. Maktül seyyar bir canbazhane artistiydi, katil bu suretle bu- lundu. O'da bir artistti, bir ak- şam evvel şiddetli bir münakaşa ya girişmişler, kıskançlık cinaye- te sebep olmuştu. Bir başka cinayet de radyom vasıtasıyla yapılmıştır. Yetmiş yaşlarında zengin bir ihtiyar, €s- rarengiz şerait içinde ölü olarak bulunmuştu, Yapılan fethi mey- yitte vücudunda radioaktif şua- lardan mütevellit yanıklara ben- zer eserler bulunmuş ve mesele anlaşılmıştır. Zengin (ibtiyarın varisi, bir müddet evvel kendi- sine senei devriyesi münasebeti- le bir yüzük hediye etmişti. Yü- züğün taş yerinde, radicaktif bir madde vardı, ölümü bu tev- lit etmişti. Amerikada, yeni ve fenni usul- ler sade cinayetlerde değil, firar hadiselerinde de © kullanılmıya Vilâyetlerimizde Yeni sene eğlencelerle tes'- it edildi Mardin 1 (Vakıt) — Yeni se- ne münasebetile bura maarifçi- leri güzel bir müsamere hazır- ladılar. Memleketin tanınmış ze- vatı ailelerile Gazi mektebinde verilen bu müsamereye geldiler. Müsamerede piyesler temsil e- dildi. (o Monoloğlar ( söylenildi, tombala çekildi. Mardinde ilk defa yapılan bu müsamere sabaha kadar devam etti. Çok güzel ve nezih bir su- rette eğlenildi. Diyarbekirde Diyarbekir 1 (Vakıt)— Yılba- şı münasebetile dün gece sine- ma binasında kolordu tarafın- dan bir balo verildi. Erkân, üme- ra, zabitan ve (münevverler ailelerile birlikte iştirak ettiler. | Ve Balo sabaha kadar neşe ve | şetaret içinde devam etti. Halepte Bombalar atıldı 10 kişi yaralandı Halepten bildirildiğine göre, sarhoş olduğu tahmin edilen bir Fransız askeri Berekât mahalle- sinde iki bomba atmış, üç kişi ölmüş, on kişi ağıf surette yas ralitiiriğybis kadının. ayağı on muştür. Bu halden son derece heyecana gelen halk mektep talebelerinin de iştirakile Hale- bin mütaaddit o mabhallelerinde nümayişler yapmışlar ve kendi- lerini dağıtmıya gelen Jandar- ma ve polis kuvvetlerini taşa tutmuşlardır. Nümayişçiler,Fran- sız kuvvetleri ve tankları tara- fından güç hal ile dağıtılmışlar- dır. Heyecan teskin edilmemiştir. Nümayişler esnasında Jandarma ve polislerden beşi ve bir de Fransız askeri yaralanmıştır. Diğer taraftan Halep muha- birimizin bildirdiğine nazaran, dükkânlar ayın beşine kadar kapalı (kalacaktır. Dükkânlar boşaltılmış, eşyalar evlere taşım- mıştır. Emniyet ve asayiş yok- tur. Yeni hadiselerin çıkmasına intizar edilmektedir. Fransızların nüfuzu gün geçtikçe tesirini kaybetmektedir, Fransız taraf- tarlarının müntehibi sani intiha- batında (kazanmaları (o halkın galeyanını mucip olmakta devam ediyor. Sandıklara reyler akıla madan kâğıtlar konmuştur... başlanmıştır. ğ Leavenvort hapishanesinde bu- lunan mahpuslar, kaçmak için fevkalâde asri bir usul tatbik etmişlerdir. Üç mabpus, motör- süz bir tayyare imal etmişler ve kaçmıya karar vermişlerdir. Fa- kat son dakikada, tayyarenin üç kişiyi birden alması kabil görül. memiş, birisinin kalması icabet” miş. İşte buradan bir mesele çıkmış ve hadise anlaşılmıştır. bene ass arsası