6 Ocak 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 7

# / Son Elli Sene içinde ilimde Tarakki Yazan: Salih murat sai SN Plank mazariyesi Üzerinde (beş gene geçmeden (Binstein) hususl iza- fet nazariyesini ilân etti, Bu nazariye mihanikin temel taşları olan Newton kanunlarının takribi olduğunu ilân edi yordu. Kütle ile eb'adin sabit olmayıp cismin süratine bağlı olduğunu mey- dana koydu. Yüneş manzumesi için bu kadar ehemmiyeti haiz olmıyan bu na- zariye makrokozmos ile bilhassa sü- ratleri bazan ziya süratine yaklaşan elektronlar âleminde mühim inkılâp yaptı. Bir taraftan ingiliz fizikçilerin-i den (Rotherford) elektronlar üzerin- de tecrübeler yaparak atomu parçalı- yordu. İşte bu asrın başlangıcında bu Üç mühim mazariye ile karşılaştık, EN BÜYÜK MUZİP KİM? Bu arsın büyük o âlimlerinden biri olan Eddingtona o hak mek lâzım gelirse ilim âlimin asayişini bozmak /itibarile enbü yük muzipliği yapan şüphesiz Rat. herforddur. Simyacıların esrar kahve hanelerine benziyen inlerinde aradıkla ri şeyi Razerford fizik lâboratuvarmda arıyordu. Simyacrlar potaların içine at tıkları bir takım malzemeyi karıştıra.! rak altın taharrisine çıkmışlardı. Ra. herford ise atomları parçalıyarak cer. heri bir şekilden diğer sekle tahvile çalışıyordu, çalıştı ve muvaffak oldu. Bü muvaffakiyet kâinat mekanizmesini anlamak yolunda ilim adamlarının aç tıkları çığırın en mühimlerinden biri. dir. Çünkü kâinat mekanizmesinin ge. girdiği İstihalelerin kimya potasından ziyade fiziki tarzda cereyan etmesi da ha mantıki ve akla yakn görünüyor. Çünkü Razerford bizzat tabiatın takip ettiği usulü Jâboratuvara sokmuş olu. yör. Röntgen Şualarının keşfi buna benzer bir takım şuaalrın keşfine esas| teşkil etti, Fransız (Becguerel) üran. yum cevherinin çıkardığı biraz sonra Madam(Curie) radyum gibi unsurla tiklerini keşfettiler, surlar kimyaya yeni (radyo Şimi) teessüs uğraşan Razerford 1 Tın helyum unsuru; olmadığını meydana larınm takip ettikle; şuaları ve poliniyum, rın Şaular meşret- Bü radyo aktif un bir veçhe verdi ve etti, Bu sualarla 909 da alfa şunla- ndan gayri bir şey koydu. Alfa şun- edildi ki harari radiyasyon nazari. yesi, foto elektrisite mazariyesi ve ha. rareti mahsusa nazariyesidir, BOHRUN MUVAPFAKIYET Danimarka fizikeilerinden (Bohr)1913) te Plank nazariyesine yeni bir tatbik sa hası buldu. Bu nazariye ile Razerfor. dun atom mazariyesini mezeederek bir tayf nazariyesi yaptı. Bor bu nazâriye yi meydana ko; Jelerden biri olan atom bünyesinin haline doğru mühim bir hatve atmış oldu. Gerek Plani gerekse Borun eser. Teri Kirşofan eserlerine istinat dr. Fil. hakika Alman âlimirinden Kirsehoff 1859 da hararet meşreden cisimlere ait unu neşrettiği gibi yine ayni sene Bünsen ile birlikte kimyevi unsurinrm tayf hatlarma dair bir kanun neşret. miş idi, Kirsoftan sonra İsviçreli Bal. Mer ve bilâhare İsveçli Mydberg tayf mazariyesini ileri götürmüşlerdi. hayet 1913 ge Bohr şayanr hayret bir dirayetle Kuvantom ile Razerfordun atom modelini mezcederek İdrojen — hatlarını izaha muktedir oldu. Ra. rai atom modeline göre İdrojen ui Proton denilen müspet elektrik hik esinden ibaret bir nüve ile bunun iz tada peyk seklinde devreden men Tektrondan ibarettir. Atom kütlesi. 1840 ta biri elektronda ve mü da vi al kisi pı yi e müteba Kuvan : ford İürejen m, sAriyesinin Razer. düvalite a; bu mahreklerin k, birinin diğerine nı, st yok İdi. Bohr mazariyesine göre bu kuturları gelişi güzel mik / ymakla en müşkül mese). tarda olmayıp mahrektedi elektronla rm hareketleri kuvantom vahidinin tam bir mislinden ibarettir. Binaena- leyh bu nazariyeye göre mahrekler bir kuvantomlu mahrek, iki, üç kuvantom lu mahrekler isimlerini alırlar. Her ku vantom adedince göre mahreklerin nısıf /kutur, sürat, devir adedi ve kudretleri mahrekinde (yani idrojen atomunda) muhteliftir, Meselâ birinci kuvantom /elektronun sürati ziya sliratinin 140 ta biri olup saniyedeki devir adedi 6000 milyardır. KIMYACİLER FİZİKÇİELR Bu asra Kelinciye © kadar un surlara kimyagerler hâkimdi. Elde bir /Mendelef cetveli vatdı. Bu cetvel un. surların bazı kimyevi ve fiziki hassa. larmi gösteren bir levha idi. Bunun kim -iyagerlere hizmetini inkâr etmezsek te bu cetvel bilâhare fizikçiler tarafından daha iyi bir şekle sokulmuştur. Fizik. çiler kimyagerlerin atomi vezin mef. | linde atomlar vezinleri sırasile dizil miştir. Bu vezinler arasında muayyen İve sabit bir nispet yoktur. Her unsu- run atomi vezni ya (H) veya (0) ne göre bulunurlar. Atomi adet ise Mendelef cetveline tabit adetler sil silesini sokmuştur. Bir serbest elek tronu havi olan idrojnin atomi adedi (1) ve cetvelin sonunda gelen ve 92 ser best elektronu havi olan uranyumun atomi adedi (92) dir. Rus Mendelef bu cetveli sayesinde iki unsuru keşfinden evvel haber vermiş idi. Mendelef cetve linde mevcut olan bir takım boşluklar tabiatta mevcut olup henüz keşfedil. emiyen unsurlara mahsustur. Bohr na İzariyesi sayesinde bu boşluklar dolma. #a başladı. HAFMİM NASIL KEŞFEDİLDİ? Evvelen 0 1923 te Kopenhâglı iki fizikçi tayf usulile yani spektros kop ile Hafniyum(Kopenhagın) Jâtince ismi olan Hafinadan) keşfedildi ve cet velde 72 numaralı haneye oturtuldu. Şimdi cetvelde üç boş yer kalmış. tır. Bu yeni keşfedilen unsurlardan j- linyem atlı unsur Amerikada keşfedi- len yeğâne unsurdur. Atom adetler iyonizasyon meselelerinin haline de ihizmet etti, Yukarda ismi geçen ingiliz İN- fizikcilerinden Thomson müspet Şuala- rı bulmuş idi. Tomson kimyager Aston ile birleşerek Neon atir atıl garin bir tek unsur olmayıp atomi vezinleri 20 ve 22 olan iki türlü neon gazından mü rekkep olduğunu keşfettiler, (Aston) bu vadide çalışarak 1919 da klorun iki izotoplu olduğunu buldu. İdrojenin atomi vezninde görülen bir fark üze. rinde bir takım nazariyeler serdedildi ve bu fazlalık deruni kudretine hamle. diliyordu, Geçen sene Almanlar İdro- jenin iki izotoplu olduğunu buldular jen O meydana çıktı, Plank mazariyesine esas hazırlıyan (Wien) in eserini unutmamalı, (Wien) 1893 te hararet neşreden © disimlerin meşrettikleri hararetin mevce tulünün cismin mutlak derecei hararetle hasılı zarbınnı sabit olduğunu bulmuş “idi; buna Wien sabit miktarı ve bu kanuna Wienin tebdili mekân kanunu diyo ruz. İşte bu kanunlar Plankın kuanta nâzariyesinin tesisinde mühim (rol oynamışlardır. YİNE AYNŞTAYN SAHNEDE Planktan beş sene sonra yani 1905 ie Aynştayn kuvantom nazariyesine yeni tatbik sahasr buldu, Buda ziyanm diğer tekerrürlü bir ziyaya, yahut ha- reket kudretinin ziyaya, yahut ziyanın hareket kudretine tahvili meselesi idi, Birinci vetire — yani bir tekerrürlü gi Yanın diğer tekerrürlü ziyaya İnkılâ- bi — fleoresans hadisesinde görülüyor. Hem mer'i ziyada ve hemde rnötgen şu alarında görülen bu hadise bugünkü e- lektronların mahreklerini değiştirmesi. le izah edilmektedir. Geçen asrın ortala rmda ingiliz fizikçilerinden G. Stokes jflooresans hadisesine ait neşretmiş ol- duğu bir kanunda flooresant ziya te kerrürünün kendini hasıl eden ziya te kerrüründen daima küçük olduğunu iddia ediyordu. İkinci vetire, yani hare ket kudretinin siya hâsıl etmesi keyfi- humuna karşı bir atomi adet mefhumu) çıkardılar, Filhakika Mendelef eeive 7 — fazla para getiri bir Fransız üfürükçüsü alimlerden Para almaz'bm, bir “kumi bara (o vardı, herkes © rava pâra atardı - ları tedavi etmek kud- 7 re | ak başlamış o südeğ “ vakit gerek ruhiyat enstitüsünde Maznun M. Pülyezi esas vazi- | ve gerek kendi küçük odacağı- fesi itibarile bir orkestro şefidir. | zında hastaları kabula başlamış. Maamafih başka marifetlerde | Az zamanda kendisine müracaat göstermek hevesi rolunda uyan- | edenler mübim bir yekün tut- Diş, geniş. alınlı, karçil aşka muş. Öyleyal Ne nice fakirler olan bu küçük boylu adamcağız doktora verecek para bulamaz- pebiyak, enetitleğelm , meric larda tedavilerini bir mucizeden kursl, ir müddet devam et- | larda tedav ms ti ln PE okumak- ! beklerli asını d söyliyelim ilgi , Ra ırında ü yen zerrelerden teşekkü! et Töntgen arımda görülüyo 5 anan i ük ürü ş oluyor. Geriye ne kaldı? isir filhakika, vö yüksek süratle|miş ol e saral elik Di hai zolan ka-'mi ya ve kudret öyresi denilen tot şualarıdır, Üçüncü mesele, yani zi-'küçük demetler çeneyi. beş — : i tevli i ire ne lüzum kalır? Kuantom naza yanm hareket kudreti tevlit etmesi te) re e ü i i k ardan biri yapılmış ola- yi ri üdekkikleriniyük inlalâplard İlani le mühim isi|caktı. Temel taşları uzun zaman evvel diseleri basit YE ifade etmiş olu. atılmış olan bu keşifte yapıldı. Bir asır yor. Kudret unarlarınn yalnız sıcak'kzdar evvel İrlandanın.büyük riyaziye cisimlerden intişar ötmekle kalmadığır;cisi Hamilton zerre lie e mı belki ziya dediğimiz hadisenin de'hareketi arasmda bir riyazi müşa) e ziya kuantomundan ibaret olduğunu bulmuş eye meli memmeye L i i » elektrisite nazariy es! sene fizik Nobel mükâfa ii VR li a kri kanun) Fransız asılzadelerinden (De Broglie) haline Kayla için bir tecrübeciye ib-'ile Alman fizikçilerinden pine tiyaç ii o da çok geçmeden görü -İtarafımdan ıslah ve yeniden tesis edil- ü nün kütlesini sini| di. dü. Elektronun kütlesini ve hamulesini! il g İLME ölçmekle ilim tarihinde büyük bir nam! MEVCE ILE MN ve kazanmış olan Amerika fizikçilerinden| Fransız fizikçi ma miri Vi (Milikan) Ayniştayn nazariyesinin tee'sinin hareketinin bir mevce ii rübe neta; rielne uyduğunu ispet etti. Ya|müterafik olduğunu .cesurane — ki ni bordu soidü bulunan neficenin düs'attı. Bu iki hareket süratleri hasr üsavi iği mil iği an'bınım ziya sürati murabbama müsâvi al yk li 1 olduğu anlaşıldı. Burada işe in Sik 5 kü İzafiyet mebdeine göi stay kuan.)karıstı. Çünkü İzafiy İki sene sonra Aynştayn kuan re e i - de sürati ziya süratini iyesii bir saha daha i-/mad i ziya hm ie harareti demez. Nazariyenin Ğİ erkam Şimdi kuzntom farazi|mundeleye nazaran mevee Si iy | 5 , mektedir, Aynstayn 1915 senesinde vi sfini hulâsa edelim: — Harekette bu i izafiyet nazariyesini neşretti. Bir/lu r ze in Mi söyl in tarafımdan tir; bu. ihtizaa nz ei 3 cezbedileceğini ve binaenaleyh şua ile süratini tecavüz d ai Giri güneş arasında bir cezp filinin mevcut leden grup AR olduğunu ispat etti. Büyük rasıtların/olduğu sürate müs n i bu nazariye mevce ğ emin ilede sonraları!nazariyeleri birleştirilmiş oluyor. Yu- saha nazariyesi namile bir nazariye çır|karda mevzuu kardı ki henüz tetkik sahasımdadı Ek hasıl Aynştayn yirminci asrın fizikin de mühim rol oynamıştır. TERKİBİ KİMYA Fizikçilerle kimyagerlerin elinde terkibi kimya lâborutuvarlarda tah lili kimya yerine geçmeğe basladı Br ibi bir o surette r e ei Nolel büyük olup zerrenin si ai mükâfatını kazanan Münih yüksek'daki sürati murabbar hası İN e mühendis mektebi kimya müderrisi müsavidir. Meselâ bir pan ğe (Fiseher) dir. Bu zat kana renk veren 'rete inkılâp ederse 900 ene peş emoglebin dediğimiz maddenin mürek Iyon ergdir - kem Pi ” kiplerinden biri olan ei ir. e yap m bir surette ihzâra muvaffak olmus! lek ö , İni de fizikteki terakki eklirile yeri EN mia a Ni ıl gk İN çipi i dalin 200 sene salışabilirdi. mele Gibbs termodinamikİDe Broglinin bu aga elan un © İve vektör tahlilinin inkişafına hizmet lektren mahreklerine « i mazariyeine İettiği gibi Almanyada kimyager (Ner-/daha muvafık iel a pi in | nst) termodinamik ve hararet nazariye/haniki diye ortay; e i ve ilim lerine mühim eserler ilâve etmiştir. İşubesi hakkında fikri sorulan bir şi ESİRE LÜZUM YOK MU? fesör bu yeni ilim şubesinin in i- Kuantom nazariyesini kabu! etmekİğini teslim etmekle beraber De Beg: le maddeyi (atomlaştırma) | vetiresine)lie ve Rahrdan hangisinin daha ir gelmiş oluyoruz. Madde, elektrik. hokkabaz olduğunda tayinde âcizim i- ve kudret — bunların hepsi küçük f4- yor, lerinden gayri hir de mevcudiyetini dü- şünen Ay n deruni kudretin bir miktarı dde şeklinde olduğunu €©y dana koymuş idi. Bu kudret ise pek İre mekni kudre deruni kudretinin i il! ini ü bilir. De Bıoglienin| yesi ihtirak meselelerine tatbik edil- süratini tecavüz ede nan bir zerre bir ihtizazla mütersfik! si İste bu suretle mevce ve korpüskül ahsettiğim Plank en i sali de karagöz oyunlramdaki beberuj hi gibi tabii hadiselerin herbirinin iza-| tında bir rol oynuyor. Zerrenin hareki| VAKIT 6 Kânunsani 1931 Orkestra sefliğimi, üfürükçülük mü yor? Alimlerin bilmedikleri bildiklerinden çok olduğu için şahit çağırmış! ki Pülyezin iddiasına bakılırsa hastaları parasız tedavi edermiş, Icra sindikası bu gayri kanuni rakabetten kuşkulanmış, 30 teş- rinisani1892 tarihli kanuna isti- naden mahkemeye müracaat ey- lemiş. İşte bunun için Pülyezi hesap vermeğe davet olunuyor. Tedavi edilmiş veya tedavi edildiği kanaatine kapılmış olan birçok hastalar bu tabip taslağı nı mahkeme salonuna kadar teş- yi ediyorlar. İçlerinden birisi orkestro şefinin kendisini teşhis edilmiş bir kanserden kurtardı- ğını bile iddia ediyor! j Pülyezi maneviyata vakıf olan- lardan da şahit bulmuş; bilâper- va, Nobel mükâfatını kazanan | meşhur alim profesör “Şarl Rişe, yide müdafaa şahitleri meyanım- da celbettirmiş. Büyük alim bu davetten mütehayir mahkemeye geliyor ve iki tedavi olmuş bas- ta arasına oturuyor. Maamafi bu meselede rey veremiyeceğini, “Tıbbi noktai nazardan İspirtizm ile işgal et- mediğini,, sarahaten söyliyor. : Söz sırası ispirtizime enstüti- si kâtibi umumisi Mösyö Riper ! dedir: Mösyö Riper - M. Pülyezi elini hastanm başına kor ve sadece dua ederdi. Reis - M, Pülyezi hastalardan para almadığım söyliyor. Halbu- ki makamı iddia kendisinin orkes tıra şeklinden ziyade öfürük-. çülükten kazandığını beyan edi- yor. M. Riper-Bir kumbara vardı.. Herkes oraya ispirtizme müesse- â satı için gönlünden kopanı atar. dı (handeler) Reis — Siz namuslu adamlar» sınız. Fakat kanun herkes için birdir diploması olmadan teda- viye kalkışmak hakkı kimsed | yoktur. Madam Moro iyi olan hastas ! lardan biri... Pülyezi ye keman ! kirişi sanmiş; oda onu iyi etmiş, Madam Moto — Sayesinde u-. yuyorum. Beş parada vermedim, Dostum bir profesğrü etti. Oğlumu tedavi etti. | altı ayda iki kilo kazaudı resi lerine bakımnız.. Daha niceleri. Her biri tedavi olduğunu tekrar ediyor ve - nuna hüsnü şahadette bulunuyor, Sıra profesör Rişi ye gelince d yor kiz i ik | ; — Ispirtizme ile tedavi olun- maz zannındayım. Fakat kat'iyetle söyleyemem. Pülyezinin avukatı söze k şıyor: > — Tabiatta henüz esbabını ihata edemediğimiz birçok has diseler! yokmu? Profesör Rişi içini çekiyor ve cevap veriyor; — Heyhat ki bilmediklerimi; zapmettiklerimizden çok fazladır. Neticede mahkeme Pülyeziyi yüz frank cezayi naktiye ve ra sindikasına beş yüz itasıma mahküm ediyor. ri işiden “iyi olmuş hasta, lardan biri şiddetle sıkışıyor. muhzırlar onu dışarı çıkarıyorlar,