26 Mayıs 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 6

SAYFA 6 f 26 MAYIS 1936 SA'| ö öltire, * İmparatorluğun borçları Bunu söylerken elimizde olmayan bir nokta üzerinde tavakkuf etmeyi de | vazife bilmekteyim. Bu da imparator- luktan devren aldığımız borçlardır. Bun- da dahi aldığımız taahhüdleri tamamen dığımız tedbirlerin müsbet neticelerini işaret etmektedir. Filhakika mühim bir ihracat madde- miz olan üzüm fiatını korumak için Zi- - raat ve İş Bankalarının koydukları ser- maye ile bu mevzuda çalışan teşekkül ve günü gününe ifa etmek en i emellerimizden biridir. Diğer memle- ketler bu gibi borçlar hakkında ne gibi karar alırsa alsın bizim bu samimi dü- ü ize tesir ed ktedir. Ancak , ynksek heyetinize malumdur ki, bu gibi borç meseleleri büdçemizin, hesabları- mızın müvazeneli olması ile halledile- miyor. Ecnebi parasiyle ödenmek lâzım ge- liyor. Buna da arsıulusal ticari müna- sebetler âmil ve hakim oluyor. Ticari mübadeleler daraldığı, ne kadar alırsan o kadar alırım, kaideleri yerleştiği sı- ralarda bu borçlara mukabil — ödenen türk paralarının transferlerinde ciddi müşkülât ve hattâ imkânsızlıklar baş- gösteriyor. İşte türk hazinesi bu sene bu gibi bir sıkıntıya maruz kalabilece- ğini hissetti. Alacaklılarımızın vekille- rine, borçlarımızın en,»büyük kısmının taalluk ettiği fransız hükümetine, vazi- yeti ve ticaret kifay&tsizliğinden his- — settiğimiz sıkıntılı vaziyeti izah ettik. İki hükümet arasında memnuniyetle zikredeceğim bir anlaşma husule geldi . Sonra bu esas dairesinde düyunu u- mumiye meclisi ile yeni bir mutabakat hasıl oldu. Bu borçlardan Tumıyede türk pa- rasiyle tediye edilen .kismı ile Alman- yada, mahalli para ile ödenen ve Alman- ya ile yapılmakta olari kliring muka- velelerinin lehimize temin ettiği fark- larla karşılanmakta bulunan kısım ko- nuşma haricinde tutulmuştur. Türk - alman hamilleri bundan zarar görmiye- cek, türk hamilleri, türk parası, alman hamilleri de alman pa;a'ıı alacaklardır. Bunlar haricinde kalıp senede 85 mil- yon frank tutan bu borcumuzun yarısı- nı Türkiyeden mal mubayeası suretiyle ödenmek esasına müstenit beş senelik bir anlaşma ; ap İmış ır, Sanayimizin in- kişafı için müktazi bu Ueş senelik dev- re zarfında ayrıca her, sene yirmi, yir- mibeş milyon fransız franklık bir dö- viz kredisi almakta itilâfımız ahkâmı cümlesindedir. Bir döviz cedveli Beş senelik devre için harici borç- Tarımıza karşı taahhüdümüzü ifayı ko- laylaştıran bu anlaşmayı huzurunuzda arzederken âti için de tedbirler almak vazifesini ihmal etmeyeceğimizi ilâve etmek isterim. Büdce encümeninin üze- rinde umumiyetle durdugu bu mevzu- da aldığımız tedbirleri teshil etmek ü- zere büdce kanununa ilâve ettiği bir madde ile her sene icra vekilleri heye- tince tasdik edilecek bir cedvelde döviz ihtiyaclarımız tesbit edilmiş olacaktır. Aynen büdce tahsisatı aşılamıyaca- ğı gibi bu cedvelin hududu dahi aşılamı- yacak ve aynı zamanda döviz işle- rimiz. ve mürakabesi: büyük başba- kanımızın yakın — mürakabesi — al- — tında cereyan etmiş olacaktır. Bu ted- bir döviz olarak elimize geçecek olan paraların hesablı istimalini takviye et- miş olacaktır. Diğet taraftan demin da- lıı bır münasebetle arzettiğim gibi da- “—ima yabancı pazarlarda müşteri bulacak |- pamuk, kuru ve yaş meyve gibi istihsa- - lâtımızın çoğaltılması sayesinde bu ih- racat maddelerimizin ve her sene bin- lerce ton hacim ilâve edilmekte olan silolarımız da temizlenecek olan ve bü- yük pazarlarda kendine has ve kıymetli bir tip olarak tanılan buğdaylarımızın ve işletilecek yer altındaki zengin ma- /| denlerimizin hariç pazarlara gönderil- “ mesi yolunda verdiğiniz direktifler da- — iresindeki çalışmalarınızı bu mesele ile esasından balletmiş olacaktır. Harici ticaret Takvim yıllarına göre hazırlanmak- ta olan harici istatistiklerimiz 1935 yı - dlmndaki iktisadi bünyemizin bir sene ev- veline nazaran memnuniyet!e karşıla - nacak bir inkişafını kayıt ve işaret et- mektedir. 1934 Senesinde, Bibalâtnme — Y SAA 86.790.000 TÜTAĞALIMİIZ | ça çicin dN * 92.145.000 1935 senesinde : , İthalâtımız 88.823.000 İhracatımız . 95.861.000 Bu rakamlar bir taraftan iktısadi |bobranın geçirilmekte salâha doğru gi- d nekte olduğunu gösterdiği gibi di- ğ ei (ğer cihetten zirai ve sınai sahalarda al- ÇÖRMAŞ bu mhasulü değer fiatla satılma- sında büyük bir kuvvet olmuştur. Bu iki milli bankamızın bu husustaki me- saisini huzurunuzda şükranla anarım. Pamuk mahsulümüzün değer fiatla satılmasında da bu sene faaliyet sahası- nr genişleten milli sanayiimizin büyük rolünü zikretmek lâzımdır. Tütün, fındık, incir gibi diğer zirai maddeelrimiz ile hayvani maddelerimiz de değer fiatlarla elden çıkarılmıştır. Milli paralar Milli paramızın kıymeti 1930 sene - sinde tesbit edilen parite üzerinden ve hiç sarsılmadan devam eylemektedir. Büdce ve tediye tevazünlerinde daya - nan milli paramız her yerde lâyık oldu- ğu itimat ve mevki'ni almış ve en kuv - vetli paralar sırasında rağbet kazanmıştır. Merkez Bankasındaki altın stoku 1935 takvim yılı içinde 2 milyon liralık bir çoğalma ile 29, 50 milyon liraya baliğ ol- muştur. Her vesile ile ve fırsatta bu stoku çoğaltmak emelimizdir. Gümüş paralar Verdiğiniz salâhiyete istinaden bu a. yın nihayetine kadar 12 milyon İiralık gümüş para tedavüle çıkarılmış bulunu- yor. Gümüş paranın halkımızca gördü- ğü rağbeti ve aynı zamanda ufaklık pa- rada hissedilen ihtiyacı nazarı dikkate a- larak önümüzdeki sene de daha dört milyonluk çıkarmış olacağız. Bunun i- cab ettirdiği gümüş hazırdır. Bu suretle gümüş para darbı hakkındaki kanun hükmünü yerine getirmiş ve verilen sa- lâhiyet dairesinde darbiyatı tamamlamış olacağız. Borclar Dahili ve harici istikrazlarımızın de. miryolu inşaat ve mübayaatı için çıka- rılan bono ve tahvilleri ve muhtelif ka- nunlarla eski ve yeni borçların senelik itfa karşılıkları olarak lâzım gelen tah- sisat büdceye Yüz kuruşu geçmiyen tekaüd ve yetım maaşlarının tasfiyesine devam olunmak- tadır. Bu sene 40 kuruştan 75 kuruşa ka- dar olanların tasfiyesi bitmiş ve 1936 mali senesinde 76 - 100 kuruşa kadar olan kısmın onar senelikleri verilmek i. çin şimdiden tebliğat yapılmıştır. Bu süretle bu tasfiyeye taallük eden kanun hükmü de tamamen yerine geti- rilmiş olacaktır. Sivas - Erzurum istikrazı Bu bahse nihayet verirken vermiş olduğunuz salâhiyete istinaden 1935 senesinde Sivas - Erzurum istikrazı- nın 4.5 milyon liralık üçüncü tranşını - da muvaffakıyetle neticelendirmiş bu- lunduğumuzu ve büyük türk milleti- nin milli vazifesini idrâk ve ifa husu- sunda gösterdiği tehalükü büyük bir zevk ve minnetle arzederim. Bu istikrazın 1936 senesinde yine 4.5 milyon liralık üçüncü tranşı da çı- karılacaktır: Milli bankalar Heyeti umumiyelerini akdetmiş bi- lânçolarını neşreylemiş olan milli ban- kalarımız bir senelik iş hayatlarını kâr- la kapatmışlardır. Bu netice hususi kredi işlerinin de iyi bir durumda olduğunu bize anlat- ması itibariyle üzerinde memnuniyetle durulacak bir hâdise teşkil eder. Bankalardaki mevduat cüzdanları muh- teviyatı inkişafını muhafaza etmekte- dir. Bu vaziyet milli bankacılığın iş tu- tumu itibariyle yüksek mevkiini ifade ettiği kadar halkın bankalara olan iti- madının da canlı ifadesidir. Mevdua- tın korunması için alınan devlet ted- birlerinin ve milli tasarruf ve iktisat cemiyetinin kıymetli faaliyetinin de bu memnuniyet verici neticesinin alın- masındaki rolü büyüktür, Son Sözler: Sayın heyetinizi fazla tasdi etmek istemem, Sözümü bitirirken 1936 iş ha- yatımızı ifade ve ihtiva eden bu büdce- nin tevazününde ve rakamlarının sami- mi ifadelerini muhafaza ve temin husu- sunda büdce encümeninin pek büyük Bu akşam Avrupa istasyonlarında dinlenebilecek seçme program (Ankara saati ile) Konserler : 19.15 Varşova (Piyano) 21 — Bükreş (Piyano) 21 — Moskova (Konser) 21.50 Belgrad (Konser) 22.10 Varşova (Senfonik) 22.15 Bükreş (Listz) 24.30 Budapeşte (Konser) Hafil müzik : 19.30 Budapeşte (Tsigan) 23.45 Bükreş (Şarkılar) Dans : 19.55 Varşova 21.10 Prag öz 2420 Belgrad 24.30 Bükreş 24,30 Budapeşte 24.50 Varşova Ankara tadyosu 12.30 19.30 19.50 20.10 20.30 20.40 Plâk yayımı ve ajans haberleri Klasik plâk yayımı Doktor konuşuyor Karpiç şehir lokantasından nakil Ajans haberleri Karpiç lokantasından nakil İstanbul radyosu Hafif müsiki (plâk) Haberler Muhtelif plâklar ve ses musikisi Keman solo: Bayan Pakize İzzet Nezih tarafından (Piyano refa- katile) 20.30 Stüdyo orkestraları 21.30 Son haberler Saat 22 den sonra Anadolu Ajansının g lere mal havadis servisi verilecektir. B. Leon Blum Kabine krizini uzatmıyacak Paris, 25 (A.A.) — Eko dö Pari ga- zetesinde B. Jan Hüten, diyor ki: “B. Blum, 4 haziranda Sato kabine- 18 — 19 — 19.15 20— Faşist temayüllü Reks partisi Sosyalistlerle katoliklerin zararına . . . olarak yirmi bir (Başı I. inci sayfada) partisi, bilhassa resmi katolik partisin- den ayrılmış olan katoliklerden mürek- kebtir. Öğrenilen son neticelere göre yeni meclisin vaziyeti şudur: Katolikler, 63, Sosyalistler, 70, Liberaller, 23, Reks partisi, 21, Cepheciler” veya “Flaman nasyona- listler”, komünistler, 9. Seçimde kaybeden ve kazanan partiler Brüksel, 25 (A.A.) — İç işleri ba- kanlığının muvakkat rakamlara dayanan bir tebliğine göre, katolik partisi 10 ilâ 15 mebusluk, sosyalist partisi 6 mebus- luk, liberal partisi 2 mabusluk kaybet. mişlerdir. Şimdiye kadar parlâmentoda temsil edilmemekte olan “Reks"ciler 15 ilâ 20 saylavlık elde etmişlerdir. Fla- man nasyonalistleri, evvelce ellerinde bulunan 8 mebusluğa 5 mebusluk, ko- münist partisi de 3 mebusluğa 5$ mebus- luk daha ilâve etmişlerdir. Bu tahmin- ler gece yarısına kadar gelen neticelere göredir. Kati netice bugün yahud ya- rın belli olacaktır. Bu neticeler, Belçika'nın üç ananevi partisi olan katolik, sosyalist ve liberal partilerini kendi etrafında toplıyan B. Van Zeeland'ın vaziyetini tehlikeye sok- mamaktadır. B. Vanderveld'in bir nutku Brüksel, 25 (A.A.) — Dün akşam seçimlerin ilk neticeleri ilân edildikten sonra “halkçılar evi"nde söz alan B. Vanderveld, şöyle demiştir: “— Sosyalist partisinin uğramış ol. duğu hafif zayiattan faydalananlar bur- juvalar değil, komünistlerdir. Öte taraftan liberallerle katolikler, mebusluk kazandı “Reks” partisi lehine korkunç bir boz- güna uğramışlardır. Şimdiden görülü- yor ki faşizm hareketi, parlâmento reji- minin normal bir surette işlemesini böz- mak istiyecektir. Bunun için bu tecavü- ze karşı sarsılmaz bir mukavemet gös. termemiz gerektir.” Katoliklerin bozgunu Brüksel, 25 (A.A.) — Sosyalir in organi olan Pöpl gazetesi hususi bir ta- bında seçimlerin neticeleri hakkında fi- kirler yürütülmekte ve sağ ve sol cenah müfritlerinin yani “Reks” partisi ile ko- münist partisinin katolikler, liberaller ve sosyalistler zararına kuvvet bulmuş oldukları kaydedilmektedir. Bu gazete, diyor ki: “Katolikler için bu neticeler hakiki bir vaterlo'dur, bir bozgundur. Sosya- list partisi, ehemiyetini gizlemekte hiç bir fayda melhuz olmıyan zayiata uğra- mıştır.” Pöpl gazetesi şunları da ilâve edi- yor: “Bütün bu neticelere rağmmen sos. yalist partisi, gene yeni meclisin en mü him partisi olacaktır.” Reks partisinin programı Brüksel, 25 (A. A.) — Reks partisi- nin genç lideri B. Leon Dögrel “Nasyon Belj” gazetesinde diyor ki: Reks partisinin zaferi, bir hareket noktasıdır. Bu zafer, partilerin dikta- törlüğünü ezecek ve millete karar ver- mek ve hareket etmek hüriyetini vere- cektir. Bizim gayretimiz, tamamiyle meşrutiyet çerçivesi içinde yapılacak- tır. Bazı memleketlerde mevcud olan askeri oligarşilerle hiç bir alâka ve münasebetimiz yoktur. Parlamentoda memleketin canlı menfaatlerini müda- faa edeceğiz. Bu menfaatler şunlardır: “Milli müdafaa, vicdan huüriyeti. Bunların en hararetli ve azimkâr taraf- tarları olacağız”. Sovyet - İngiliz deniz konuşmaları Moskova, 25 (A.A.) — Radek, İz - vestiya gazetesinde yazdığı bir maka- lede Londrada İngiltere ile Sovyet Rnsyı arasında yapılmakta olan deniz sinin istifası ile açılacak olan &£ indirmek için kararlarını en çok yirmi dört saat içinde almak tasavvurunda- dır.” ç B. Hüten, yeni hükümetin eski kabi- nenin istiafsının ertesi günü kurularak bir kaç gün sonra meclis önüne çıkaca. ğını söylemektedir. B. Hüten, B.Blum tarafından mec- lise sunulacak olan ilk iki projenin şun- lar olacağını yazmaktadır: » 1. — Umumi af projesi, bu projenin sol cenah bu siyasal mahkümların lehine olması ihtimali büyüktür. 2. — Endüstride kırk saatlik haftayı mecburi kılan proje B. Blum'un konuşmaları Paris, 25 (A,A.) — B. Leon Blum bugün tüze bakanı B. Dellosu kabul et- miştir. Siyasal mahfiller bu görüşmenin gelecek kabinenin dış bakanlığı mesele- siyle alâkalı olduğunu sanmaktadırlar. İngiltere - Mısır Konuşmalara başladılar Kahire, 25 (A.A.) — İr_ıgiliz’lerle mısırlılar arasındaki konuşmalara tek. rar başlanmıştır. -— — dikkat ve mesaisini yüksek huzurunuz- da zikretmeyi ve kendilerine teşekkür eylemeyi vazife bilirim. İsabetli ve daima feyizli - kararları- nızla 1935 senesi büdcesini nasıl mu- vaffakıyetle tatbik etmiş isek, yeni se- ne büdcesi üzerinde de esirgemiyeceği- niz irşadlarınınzın ve yüksek direktif- lerinizin ve büdce tatbikatının muvaf- fakryetle başarılmasında - yegâne âmil olacağına kuvvetle inanır ve takdim o- Junan lâyihanın tasvib ve kabulünüze lâyık olduğunu ıneylerım. (Devamlı alkışlar). bine buh- ından bahsederek — büyük ranının devamı müddetini asgari hadde | harb neucesınde eski Rusya donanma- sının h iyle tahrib edilmiş olduğunu kaydettikten sonra diyor ki: * — Sovyet Rusya kendisine kar - şı düşmanlıklarını açıkça ilân eden devletlerin boyuna kuvvetlenen filola- rına karşı memleketi müdafaa için do- nanmasını yeniden yapmaya mecburdur. Bununla beraber Sovyet Rusya inşa e- dilmekte olan donanmasının kalitatif tahdidi için | şmalara girişil dair ingiliz hükümetinin teklifini ka- bul etmiştir. Tabii Sovyet Rusyanın böyle bir tahdide muvafakatı Almanyanın da İn- giltere ile buna benzer bir mukavele imzalamasına bağlıdır. Sovyet Rusya - nın ikinci ihtiraz kaydı, uzakşarka ait- tir. Japon donanmasının en mühim kıs- mı Sovyet Rusyanın Uzakşark kıyıları- na yakın olan denizlerde tahaşşüt etmiş bulunmaktadır. Sovyet Rusya, Japon - ya ile deniz silâhlarının tahdidi için bir mukavele yapmak ister, Fakat böy- le bir mukavele henüz mevcud değil- dir ve bunun içindir ki, Sovyet Rusya Uzakşarktaki donanmasının ne tahdidi ne de bu bapta malümat vermek hu - suslanndğ kaydaltına giremez. Bununla beraber Sovyet Rusyarıım bu hareket tarzı Avrupada deniz kuv- vetlerinin tahdidi işine engel olmama- lıdır. Esasen Uzak şarktaki Sovyet do- nanması ÂAvrupa denizlerinde donan -- malar arasındaki nisbet üzerinde bir tesir yapamaz. Eğer Sovyet Rusya Uzakşarktaki donanmasını tahdid etmek istemiyorsa bu doğrudan doğruya Japonyanın Va e şington andlaşmasını feshetmesi ve Londra der:iz konferansından çekilme- siniı bir neticesidir. Çünkü —Japonya bu suretle deniz silâhları hususunda kendisini her türlü teahhüdden kurtar- mış bulunmaktadır.,, İngiliz hükümeti Müşkül vaziyette (Başı 1. inci sayfada) çirmek için bir propaganda mücadelesi yapacağı kestirilmektedir. Negüs, İtal- yaya karşı tatbik edilmekte olan zecri tedbirlerin muhafaza edilmesi ve hattâ bunların şiddetlendirilmesi davasını güdecektir. Londradaki Milletler Cemiyetinin hararetli taraftarları, Necaşiyi parlak bir surette karşılamağa hazırlanmak- tadırlar, Negüsün Londrada bulunmasının İ- talya aleyhinde büyük nümayişler ya- pılmasına sebebiyet vermesi ihtimal dahilindedir. Milletler arası satranç müsabakaları neticeleri Moskova, 25 (A.A.) — Milletlerara- sı satranç müsabakalarının sekizinci devresinde, Riumin, Kahn'ı, Flehr, E- liskazes'i, —Kapablanka, Lilienthal'i yenmiş, Botvinnik - Ragozin, Löven- fiş - Lasker berabere kalmıştır. 9 uncu devrede: Kahn - Flehr'i yen- miş, Kapablenka - Eliskazes, Botvin- nik - Lövenfiş, Ragozin - Lilienthal arasındaki partiler de beraberlikle bit- miştir. Lasker - Riumin arasında yapı- lacak parti sonraya bırakılmıştır. Fransız eshamı düşüyor Paris, 25 (A. A.) — Finansal hafta- nın bariz vasfı, fransız eshamının düş- mesi olmuştur. Bu düşmeye biraz da B. Juho'nun i iş konfed yon! milli komitesinde söylemiş olduğu nu- tuk ve bilhassa bu nutkunda doktor Şaht'dan mülhem olan “iş anlaşmala- ları” sistemine ve bazı esas sanayiin millileştirilm esine yapmış olduğu tel- mihler sebebiyet vermiştir. Borsa mahfilleri, B. Juho'nun beya- natının B. Blum'un geçen pazarki nut- kunun yapmış olduğu tesirin tamamiyle aksini hasıl etmiş olduğunu söylemek- tedirler. Umumi düşünce, iktidar mevkiinde hüsule gelmiş olan fasılanın sebeb ol- duğu kararsızlık devresi bitmeden ev- vel vaziyette selâh husul bulmasının imkânsız olduğu merkezindedir.