25 Mart 1935 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 1

OÖN ALTINCI YIL. No: 4904 Adımız, andımızdır. Bi * 25, MART ıgğaîmzu'rsst ; - Duyuklarımıziç sayfalarımızda — Her yerde 5 kuruş aT aa Bi —.“weo Türk Dili Araştırma Kurumunun Bildiriği Türk Dili Araştırma Kurumu $tanlığından: L — Türk Dili Araştırma Ku- Tumu, bütün ulusal varlıklar gibi, dilinin kurtuluş hareketinin d:'nrntıcısı olan, eşsiz ve Ulu Ön- b ATATÜRK'e €nmez saygılarını sunmağı ilk re bilir, 2. — Türk Dili Araştırma Kuru- arama Dergisini bastırıp Yaydıktan sonra, bütün yurd- daşlardan şu üç soruda bulunmuş- - 8) Yabancı kelimeler için Der- Side gösterilenlerden başka türk- ve karşılıklar hatırlıyor musunuz? 1 b) Dergide gösterilen karşılık- arda yanlışlık görüyor musunuz? c) Dergide gösterilen karşılık- lardan hangisini en uygun ve dile €n yatkın buluyorsunuz? Dil kurtuluş hareketine ulusu:- Muzun ne kadar candan ilgilendi- 8ini gösteren en parlak tanıt, bu lar üzerine Türk Dili Araştır- urumuna iki yüz bine yakın Sevab gelmiş olmasıdır. Bu cevablar ayrı ayrı, a) Katma fişleri, ) Düzeltme fişleri, e) Seçim fişleri, halinde sıralanmıştır. Aynı zamanda Etimoloji kc?_lu- Muz, yabancı dillere geçen türk kökleri hakkında araştırmalarına a devam etmiştir. 3. — Türk Dili Araştırma Ku- Tumu, bundan sonra bir (KARŞILIKLAR KILAVUZU KOLU) :“""“! ve elinde bulunan bütün 23/12/1934 denberi devam e- den bu çalışmaların verimini yurd- daşlara sunuyoruz. 4.— Kılavuz kolu bu çalışmala- rında Tarama Dergisinde bulunan yabancı sözlere tek karşılık ko'y— ma yolunu tutmuştur. Yalnız bir- kaç anlama birden ayrılmış olan sözlerde her anlam için ayrı kar- şılık vardır. Dergide olmıyan a- rabça ve farsça sözlerden (Ka- musu Türki) de bulunanlar da Kr lavuza alınmıştır. Osmanlıcada bulunan yabancı terimlerden, kullanma dilinde çok yaygın olmıyanlar, kılavuza alın - raryarak, Terim Kamusunu yap- makta olan kolun bölüklerine bı- rakılmıştır. Çalışmalar arasında, Taîamn Dergisi başta olmak üzere birçek dil kaynakları göz önünde tutul- muştur. Bunlardan en belli başlı- ları şunlardır: 1. — Şemsettin Sami'nin Kamu- su Türki'si, j 2. — Ahmed Vefik Paşa'nın i Osmani'si, Leğî e—— Esad Efendinin Lehçet-ül- lügat'ı, i 4. — Muallim Naci'nin lügati, 5, — Salâhi'nin lügati, 6. — Asım'ın arabça kamus ter- Cl";:eî Asım'ın farsça Burhanı Katı tercümesi, 8. — Ferhengi Şuuri tercümesi, 9. — Kâşgarlı Mahmud'un Di- vanü lügat-it-türk'ü, 10. — Ebuhayyan'ın Elidrak li- lisan-il-etrak'i, 11. — İbnümühenna lügati, 12. — Şeyh Süleyman'ın Çağa- Kaf myl.;'.lg:ll'lüseyîn Kâzım'ın Büyük ürk Lügati, T"ıfî —-ugRadloff’ım türk lehçele- ri lıîgutt', 15. Wilhelm Thomson'un Or- hon âbideleri, 16. — Fransızca Larousse ve Littr& lügatleri ile Fransız Akade- misi lügati, 17. — Redhaus lügati, 18. — Bianchi lügati, 19. — Pavet de Courteille'in Şark Türkçesi lügati, — 20. — Oscar Bloche'un (Dicti- onnaire ötymologigue de la langue française) i, 21. — Paul Rouaix'nin (Dic- tionnaire des idöes suggöröes par les mots) su, 22. — B. Lafaye ve A, Sardou'- nun fransızca Sinonim lügatleri, 23. — Kluage'nin alman iştikak lügati, 24. — Sachs Villatte'in fran- sızca - almanca lügati, 25. — Walde'nin lâtin dilinin iştikak lügatiyle İndo - Cermen dillerinin mukayeseli lügati, 26. — Feist'ın Got dilinin işti- kak lügati, 27. — Horn'un yeni fars iştika- kının esası, 28. — Holder'in eski Kelt söz haznesi, 29. — Yunan dilinin büyük iş- tikak lügati ile başka lügatleri, 30. Verbitski'nin Altay - Aladağ türk lehçeleri lügati, 31. — Poppe'nin Mongol dili- nin pratik dersliği, 32., — Pekarski'nin şimdiye ka- dar taranmamış olup türk kelime kökleri için en zengin bir kaynak, volan ( 3000) den artık sayfalı Ya- kut lügati, 33. — B. Keresteciyan'ın (Dic- tionnaire &tymologigue de la lan- gue turgüe) ü. Bütün bu izerlerden başka Türk Dili Araştırma Kurumunun şim- diye kadarki çalışmalarından söz karşılıkları ve türk söz kökleri üzerine elde edilmiş verimler de gözden kaçırılmamıştır. Türk Dili üzerine yapılan araş- tırmaların bir büyük kolu da dili- mizin pek eski ve pek zengin bir ana kaynak olduğunu ortaya koy- muştu. Başka dillere geçmiş ve o dillerde değerli sözler kurmağa yaramış olan öz türkçe söz kökle- ri ayrı ayrı irdelenmiş, burilardan gerekli olanları, bugün kullanıl- dıkları işlenmiş şekiller altında, dilimizin öz malı olarak alınmış- tır. Türk Dili Araştırma Kurumu, bunlar hakkında uzmanlarımızın irdellerini gazetelere verecektir. Doğrudan doğruya uygun ve kolay anlaşılır bir karşılığı bülün- mıyan sözler için, dilimizin bili- nen söz köklerinden türkçe önek- ler ve soneklerle sözler yapılmış- tır Ötedenberi kullanılmıyan bu gi- bi karşılıkları iyice belirtmek için bunların fransızcaları da gösteril. miştir. Herhangi harfin kelimeleri çık- tıktan sonra, gene bir takım eksik- likler kalmış olursa, bunlar, hep bir araya toplanarak, en sonra bir ulama listesiyle gazetelere verile- cektir. 5. — Bugünden başlıyarak (U- LUS) gazetesinde çıkacak olan Kılavuz sözleri için daha uygun bir karşılık bulabilen yurddaşla- rın bir ay içinde kendi önergele- rini Türk Dili Araştırma Kurumu Genel Kâtipliğine göndermeleri- ni dileriz. Bu yazılar kısa ve açık olmalı- dır. - Dil işine yardım edecek olan- lara kolaylık olmak üzere, bildiri- ğimizin altına, bir örnek konul - muştur. Başlıca şart yeni bir kar- şılık gösterilmektir. —. - Yeni karşılıklar gazetelerde çık- tıktan sonra, kitab şeklinde de basılacaktır. Türk Dili Araştırma Kurumu Başkanı Erzincan Saylavı SAFFET ARIKAN Kurum — Müessese Bildiriğ — Beyanname Soru — Sual İlgilenmek — Alâkalanmak Tanıt — Burhan * Anlam — Mânâ Terim — TIstılah İzer — Eser Uzman — Mutahassre İrdel — Tetebbu Önerge — Teklif Ulama — İlâve Kılavuz sözleri üzerine yazılacak önergelerin örneği şudurt? ' — Osmanlıca . ,.... - Sebebi: e e AD kelimesine Kılavuzda ....... karşılığını uygun (yahut: yeter) görmüyorum. (kısaca) ». :. ..0 H ye e e b ge G0 a. & 4 Gp . EYa n ee M 0 B E 8e V Önergem şudur: ..... (1) İmn yapılamıyacaktır, 3 (1) Burada bir önerge gösterilmiyen yazılar #zerine bir şey Osyeleri ona vermiştir. Osm (_ınlı'c;awdıdn V _Toı'irk,ceye"kvarşıl.ıklar Kılavuzu özlerin karşısına (T. Kö.) beldeği (alâmeti) konmuştur. Bunların her biri hakkında sırası ile uzmuanlarımızın (mütehassıs) E. n söz l1 — Öz türkçe kökle"fe" gele Yazılarını gazetelere vereceğiz- voğr lıkların iyi ay 4ş 2 — Yeni konan karşı limelerin bugünkü i 3 — Kökü türkçe olan ke len şekil gibi. SA A Tn hayat, âbı hayvan — Bengisu — Yüzakı, yüzağartan G.mek: Âbıruyu ulemayı zaman — Sinlerinin yüzakı (yüzağartanı) dökmek — Yüz suyu dökmek (Bak: tezellul- KSek) — (Fr.) S'humilier «gacrifier de son â t propre.,, — Babalar YA Tnek: Abâ ve ecdadımızdan müntakil — larrmızdan ve dedelerimizden kalma-.. <£ ğ — I. böd, âbâdan — Bayındır (Bak: Mamur) ( Orissant et prospöre j ir ol- Tnek: Ankara on yılda bayındır b”uî:mî'ü!e "u — Ankara est devenu en dix ans Orissante et prospöre t:ifh""- âbâdanlık — Bayındırlık — Titö “Etat de ce gui est fHlorissant et pr i eZ di Örnek; Türkiyenin bayındırlığı gımkî:ti :u- Maktadır — La prospörit6 augmente © *İlement en Turgule Uru nafıa — Bayındırlık işleri — BPublics Zamanın bil- Baba- (Er.) Pros- gspört» (Er-) Travaux etmek Aba — Kul i (Bak; zahit) — Tapkam no::;k: Güneş tapkanları — İi < — Bayındırmak — (Fr.) Serviteur, esclave Âdorateurs du wd edilmesi için, çlenmiş ve Mâbed — Tapımak — (Fr.) Temple Abdesthane — Ayakyolu Âbgün — Mavi Abide — Anıt — Örnek: Anadolun (Fr.) Monument un birçok yerlerinde Selçuk l tlar vardır. — 11 existe Türklerinden kalm_ı anı : a fIaıur:ı.;k plusietrs rögions de P Anatolie des monu- v moents appartenant aux Tüurcs Seldjoucides Abidevi (muazzam) — Anıtsal — (Fr.) Monu - mental, colossal, grandiose (Anıtsal'deki son “),, ince okun Abes — Boş, saçma — (Fr.) Absurde, vain ğ - Fi de , ; Boş yere uğtaştık — Nous fimes Ox::_:s e!!ışırfs — Saçma sözler — Paroles ab- surdes Abus — Somurtkan Abusülvecih — Suratı asık, asık suratli acaktır ) Acaba — Acaba (T. Kö.) Acayip (Nida) — Çokşey! — (Fr.) Cest &tonnant?, Tiens! i Örnek: Çokşey! Demek cavap (T. Kö.) vermek istemedi. — Tiens, alors il n'a pas voulu don- ner üne reponse 5 c Ayrıksın — (Fr.) Excentrigue a n — Un homme &x- Örnek: Ayrıksın bir adam centrigle ş Acayip — Tansık — (Fr.) Merveille : Örnek: Acayibi sebai âlem — Acunun yedi tan. sığı — Lbes sept merveilles du monda ip — Şaşılacak — (Fr.) Etonnant kz Agg:ek: Orada şaşılacak şeyler gördük — Nous y avons Vu des choses #tonnantes Acele — Çabukluk, evedilik — (Fr.) Hâte Örnek: Bu ne çabukluk! — Çuelle hâte! . Bu iş evedilik götürmez — Cette affaite ne soufire pas de hâte, Acele — Çabuk, evedi — (Fr.) Vite! Rapidement Acele etmek,istical etmek -Çabuk olmak,evemek — (Fr.) Se hâter, s'empresser, se presser Aceleye gelmek — Evediye gelmek Aceleye getirmek — Evediye getirmek T Müstacel — Evgin Örnek: Müstacel telgraf —Evgin telyazı Müstaceliyet — Gecikmezlik, evginlik Âcil — Gecikemez Âcilen, müstacelen — Terzelden, gecikmeden —« (Fr.) D'urgence, sans retard Acul — Evecen Acemi — Acamı (T. Kö.) Acibei (ucubei) hilkat — Danak — (.Fr.) Monstre Âciz — Eksin — (Fr.) İncapable, impuissant Örnek: Eksin bir adam olduğu belli! — Bu a- dam bu işi başarmaktan eksindir Âciz kalmak — Eksinmek — (Fr.) Demeurer dans Vimpuissance de.. Acz — Eksinlik Örnek: Onun eksinliği doğuştandır Aceze — Kimsesizler Örnek; Darülâcesze — Kimsesizler yurdu Acuze — Kocakarı Adâb (Bak: edeb) — Edevler Örnek: Bu sözleriniz. konuşma edevlerine gereğine göre, fransızcaları yazılmış, ayrıca örnekler de kon ulmuştur. kullanılan şekilleri alınmıştır: Aslı ak olan hak, aslı ügüm olan hüküm, türkçe “çek,, kökünden ge- (adabı münazara) aykırr düşüyor. Adabı muaşeret — Yaşama töreni (1) —— (Fr.) Sa. — voir.vivre Adâbı umumiye — Utsal törü — — (Fr.) Boönnea — mocurs , Örnek: Kanun açık saçık yazıları utsal törüye uygunsuz sayar — La loj considere les &crite — / öbscdânes comme contralres aux bonnes moeurs .Adâbü erkân — Yol yöntem, sıra saygı -(Fr.) Eti- — güette, röğles du savoir-vivre Örnek: Bu adam yol yöntem (sıra saygı) nedir bilmez — Cet homme ne connait pas les rög « les du savoir-vivre Adale — Kası -« (Fr.) Muscle Adali — Kasıl — (Fr.) Musculaire Adâvet — Yağılık, düşmanlık — (Fr.) Animositd, hostilit& Adi, adalet — Tüze (2) —— (Fr.) Justice Adli — Tüzel — (Fr.) Juridigue Adliye vekâleti -- Tüze bakanlığı — (Fr.) Ministöre de la justice Âdil — Tüzemen — (Fr.) Juste Adu — Yağı, düşman Addetmek — Saymak — (Fr.) Considörer comme.. Adem — Yokluk — (Fr.) N&ant (1) Tören, merasim karşılığıdır. (2) Orhun anıtlarında (Tüz) Âdil, (Tüzsüz) gayri âdil demektir, N 'a ya MA Ki h nn