27 Mayıs 1941 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

A — 27-5-1941 TAN Maliye Vekilinin Beyanatı (Bas tarafı 1 Sacide) Turumuza mütevazin bir bütçe takdim edebilmek için bu sene de bazı zamlar ve ihdaslarla varidat menabilmizi takviye etmek zaru- reti hâsd olmuştur. Masraf Bütçesi Hükümetçe yüksek meclise din edilmiş olan Jâyihada mss - taf bütçesi yekünu “304.071.862, liradan ibaret idi. Ve lâyihanın tarizimi sırasında elde bulunan 18 aylık tahsilât rakkamlarına İs tinaden bağlanmış bulunuyordu. Bütçe encümenince yapılan tot » kikat sırasında nisan gayesi le 11 aylık tahsilât Takxam- ları alınmış olduğundan varidat tahminleri bu rakkamlara göre tâ dil edilmiş ve varidat bütçesinin beliğ olduğu yeküna müvazi ola- ık masraf yekünu dağ09.734.307 iraya çıkarılmıştır. Aradaki 5 mil yon liralık fark düyunu umümi- ye bütçesinde fevkalide tahsisat karşılığı olan borçların itfasına mahsus tertibe ilâve olunmuş ve bu suretle geçen sene bütçesinde 10 mi dan ibaret olan ve hükümetten gelen projede 20 mil yon liraya çıkarılmış bulunan bö fasıldaki tahsisat 25 milyon li - Toya iblâğ edilmiştir. Bütçe encimenince tesiit olanan masraf bütçesinde 1940 yılımı nasaran mevcut 41,257,985 biralik fazlalığın mölcedatı şudur: 800,000 küsür lira düyunu umu- miye bütçesine sammedilmiştir, Ayni bütçe içinde yapılan bazı tenzilâtin bir- likte elde edilen takriben 21,5 milyon liranın 4,5 milyon liraya yakın kiss » | müyon sterlinlik teslihat kredisiy- le diğer kredilerin taksitine, 15 mil yonu fevkalâde tahsisat kargılığı olan borçların itfasına, geriye kalan kısmu- da muhtelif devlet borçlarına ait ter- tiplere Mâve edilmiştir ç Fazlalığın 14 milyon küsur lirasi, başta demiryollar inşaatı olmak üze“ re Ereğli kömür havzasının devleti | tirilmesinden © mütevellit fevkalâde Sarfiyatı, şose ve köprüler, muhacir İs- kün işleri, make imalât gibi devka- ide tahsisatla idare edile gelmekte 0- lan hizmetlerin adi bütçeye alınme- sından mütevellittir. 1.380.000 lira muhtelif Nafia biz- metlerine ayrılmıştır. Şurasını bilhas- sa tebarüz etimek isterim ki, bu mik. darın 750,000 lirası, fevkalâdeden nak- edilen mikdara ilâveten yol inşaatına & Demiryolları Programın 1041 6.271,00 külsur Jiram adi bütçeye ko- Bulan tahnisatla, bakiyesi de kanununu geçenlerde kabul buyurduğunuz dahi- A istilirarla kargılanmak üzere tama- men nzarı dikkate alınmış balünmak- tadır. İçinde bulunduğumuz fevkalâ- de variyetin doğurduğu müşkâlâta ve malzeme yokluğuna rağmen bu sene Zançulduktan Kozluya, Diyarbakırdan Cizreye ve Elisiğdan Paluya doğru olan demiryollar inşaat ameliyat im- kâr müsaadesi nisbetinde ilerlemiş- tir, Önümüzdeki sene de program da- hilinde bu inşaata devam edilecektir. Farkın 1,5 milyon lira Maarif biltçesine ayrılmış ve başta köy ens- titüleri olmak üzere devamlı bir in- köyat gösteren muhtelif maarif hizmet- letinin takviyesine tahsis olunmuş” | tur, 600.000 Birası devlet ziraat işletme leri kurumunuz sermayesine mahsuben verilmek © üzere siramt bizmetlerine 3.108,000 ira ayrılmıştır. Farlalığın 1,190,000 lirası da mah- telif sihhi ihtiyaçlara karşıbk tutul. maştar, Bu arzettiklerimden başka petrol ar tamaları masraflarına karşılık olarak Mmaden Tetkik ve arama eağtiti ne ait mutat tahsisata bu vene için i- Mâveten 600,000 Jira verilmiş, mütefer- rik kanunların ve fevkalâde ihtiyaçla #wn icabı olarak da muhtelif dairelere eman 1,500,000 İira kadar tahsisat 47- ” rtlmişter, Nihayet, doğrudan doğruya Müli Büdafanya tasllâk eden zaruretlerden dolayı jandarma ile günirlik ve orman muhafaza İdarelerindeki askeri teşki- Mitn takviyesi için de ilâveten 2,5 mli- yon lira tahsisat verilmiştir. Bütçenin masraf krsmmdaki fazlalı- ğn wt mararatım bundan ibarettir. Milli müdafaa için ayrılan tahsisat 161 milyon lira Birar evvel arretmiş olduğum gibi, adi bütçe harletnde kalan bütün ve ridat menabiimiz bu sene Milli Müda- faa ihtiyaçlarma iarşrlek tatalmaş ol- duğundan yüküek mecline ayrıca tak- dim edilmiş olen fevkalâde tahsisat lâyihasr ile şimdilik istenilen 83 m yon lira münhasıran muhtelif müd. fna hizmetlerine sit bulunmaktadır, A“ di bütçede Mili Müdafaz grupuna rilan take ikte 161 milyon esya baliğ olacaktır. Sarasını derhet arzedeyim ki Mei Müdafaanın senelik hekiki ihtiyaç sikdarı umumi vaziye- tin İnkiyaf tarıma ve bununla möva ve fevkalâde tahsisatn yekünü mali sene bidayetinde 151 milyon mikdarın- da olduğu halde sene içinde yeniden alman tedbirlerin neticesi olarak bu takam 902,5 milyon Kiraya baliğ ol- muştur ki bu mikdar devlet bütçesinin umumi yekümundan 34 milyon Hira faz- ia bulunmaktadır. Mili Piyango İdaresinin elde ettiği safi hanlat olarak mali ye içinde ha- va bütçesine tahsisat kaydedilen 2 mil- yon*620,000 küsur İira bu rakama da- hil olmadığı gibi askeri icaplardan do- fan ihtiyaçlara serfedilmek üzere, hiz- metin ifasiyle alâkadar olan jandar- ms, gümrük ve orman bitçeleriyle masire imülâir, yol, askeri İsiceleler in- gatı gibi İşler Nafin ve diğer daireler bütçelerine konulmuş olan tabalsat da burun harieindedir, Arset- #iğim ba rakamlar bir taraftan zem- Teketin sulh ve emniyetine verdiğimiz ehemmiyetin derecesini — göstermekle beraber, Gğer (taraftan da şimdiye kadar aldığımız emniyet tedbirlerinin istilzam ettiği meli fedakâr vü- satini tebarüz ettirmektedir. Adi bütçe içinde temini mümkün olman bu ih- tiyaçlar için fevkalâde karşılrklar bul- mak rarareti meydandadır, Geçen ve- neki maruzatım arasmda, muayyen bie programa bağlı işler için 1536 yrından beri muhtelif kanunlarla verilen fev- alilde tahsisatın o ve karşılıklarının tahlilini yapmıştım. Bu prozrama di hit İşlerden doğrudan doğruya Mili Müdafas ihtiyaçları haricinde kalan- ların tamamen Âdi bütçeye alırmış ol maşı dolayısiyle bugüne kadar verilen fevkalâde tahsiestın son vaziyetini kere daha gözden geçirmeyi faydalı bulavorum. Fevkalâde tahsisatın umümü yekünu 1934 ve 1935 senelerinde sörfma ge. guniyet vermiş olduğunuz 14180,000 liri son tasvip bayurulan kananla kabul buyurduğunuz 8 milyen bira dahil olarak bugüne kadar verilen fevkalâde tahsisatın umumi yekünu 512.216.000 Ifraya baliğ olmaktadır. Bu mikdarın muhtelif hizmetler a- rasında sureti tevzi şudur? 368.237.000 lira Mili Müdafanya ta- allük eden muhtelif hiz- metlere Lira demlryellar inşaat masratlarma, Lira muhtebif imar işlerine, Lira maadin ve sanayi tesisatiyle imünakalât gibi 8.902,090 28.604.000 Nafin ve 25.150.000 olarak alınması lüzumlu görülecek tedbirlerin şölmul ve ehemmiyeti der: cesine bağlıdır. Nitekim 1940 meli yılında Mi Müdafanya verilen adi iktisadi ve Gcari ihtiyaç- Tara, Lira sıhhat ve içtima maavenetlerine, Lira maarif hizmetlerine, Lira zirai mevrulara, 13,308.000 5.128.000 2.130,00 512.216.000 Bu rakamların tele ve mükaye- sesi bize şu neticeyi verir ki, şimdiye kadar alınan fevkalâde tahsisatın yüzde 71.9 u milli müdafan birmet- ne, yüzde 13,45 3 demiryollar: $ İ şant masraflarına, yüzde 5.8 sı diğer nafla ve tmar işlerine, yürdea 4003 iktsadi ihtiyaçlara, bakiye yüzde 4.15 de sıhhmi, maarif ve ziraat mevzü- larına aittir. Emisyon vaziyeti Fevkalâde tahsisat o Karşılıklarının bir kısmı, madent ufaklık para dar- biyatından elde edilip keli varidat meyanma giren ve mevcut kanunla, Tın esaslı hükümlerine #nüsleniden a- vans ve kısa vâdeli istikraz şeklinde daimi olarak hazinece İstilsde edil bilen #enabider, tehasslil ettiğini, di ğer kısmının da muhtelif kanunlarla kabul buyurduğunuz hususi salâhi- yetlere müsteniden temin — edildiğini geçen sene arzetniştim, Bu karşılık. ların bazıları, Cümhuriyet Merkez Bankası tarafmdan Banknot ihracmi isüleam etmekte olduğundan Banka- nm emisyon vaziyeti hakkında biraz malâmat vermeyi faydalr bulmakta» yım, Bunu, bilhassa, evrakı makdiye- nin artış misbetini endişe v | ies ihkki etmiye temayül edebilecekleri tenvir İçin yapmıya lüzum görüyo cum, Bankanın 17 Mayıs 1941 tarihi! vas siyetine göre, ideki bankrotla- em umumi yekünu 305 milyon 495 bin 392 lirsâsn | ibarettir, Bunun 197.405.393 rası Osmunlı İmparator. luğu zamanında iliraç ve Cümburiyet Morket Berkasmen deruhte edilmiş olan evrakı nakdiyenin — bakiyesidir Kl, mukabilinde, 46 milyonu | esham ve tahvilât olmak üzere muhtelif kıy- ; metler tevdi edilerek hazinece Ban- kaya borçlanılmış ve tasfiyesi Banka kanunu ile muayyen bir şekle bağ - lanmıştır, Biraensleyh bu evrakı nâk diye urun vâdeli muntazam bir borç baline gelmiştir. Mevcut evrakı nak- diyenin 17 milyon dirasr da karşılığı tamamen altın olaruk Barkaca teda- vüle çıkarılmış olduğuna göre, €- tamen karşılıklı vaziyettedir. 250 wüyon İra reeskont mukabili *eda. vüle vazedilmiştir. Buna #ukabil Bankanın senedat rürdenmda mevcut kıymetlerin yekünü #14 milyon 915 bin 229 Hiradır ki, bunlar da hesine bonolarmdan, ticari usullerle | idare edilen devlet müesseselerinin herine kefaletini haiz Bbonalarmda, İzerek vasıt itibariyle ve diğer | Meclise takdimi için miz Şurasmı arzadeyim ki, bu kıy- metlerin 213 mllyon 198 bin 006 ira sını iktmadi devlet müesseselerinin hazine kefaletini halz bonnları teşkil etmekte ve bu müesseselerin 1040 blinçolurma göre ödenmiş sermaye» leri meemwu ise 5TI milyon liraya baliğ olmaktadır. Tedavüldeki evrakı nakdiyenin 101 milyon Ilrası da a)- Jun terini mukabilinde hözineye ve- tilen övanstan mütevellittir. Terhin edilen altının kiym 7B,124.1 “- radar ibâret bülunduğuna mukabil len yapılmış olan emisyon miktarına nazaran slim karşılığı ha- len yüzde 77.3 ü mütecavizdir. Bu al nların terhini mukabilinde hazibece inabilecek avansın Azami haddi ka. nunen 250 milyon İlra ile takyit edi)- miş olduğuna göre, bu miktarın te- mammıs muadil «misyon © yapılması linde de altın karşılık nisbeti yüz- de 31 küsurdan aşağı düşmiyecek Bu İzühat, emilsyonun buzünkü vaz yelinin karşı Mibariyle endişe ve riel olmaktan uzak bulunduğunu to- barüz eftirmiye kâfidir zannederim. Umumi bir mukayese Diğer taraftan Merkez Bankasında tnevcuk altın miktarı ile halen teda» İvülde bulunan evrakı nakdiye mik- tari arasında yaprlscak umumi bir mukayese de şu nöticeyi vermekte dir: Bugün Merkez Bankası emrinde mevcat âltnm mecrmi kıymeti 119 milyon liradan ibaret elmasma göre, tedavtildeki umum evrakı nakdiyenin yüzde 2,4 üne ve İmparatorluk 73- manından devreilip humus bir te- diye terzina başlandığını demin ar» zettiğim miktatın tenzilinden sonra kalan Cümhurivet devrinde çıkarıl- mış olan bakiyenin de yüzde 32, 33 üne tekabül etmektedir ki, emizyonu istilzam eden içinde o bulunduğumuz, fevkalâde şeraite narsran bu misbet- leri hattâ nozmal telâkki etmek icap eder, Emisyon Oimevruuna âit izahatıma rihayet vermeden evvel şurasını da kaydedeyim ki, mevcut kanun! salâ- vüle çıkarıtacsie errakt makdiye mik- tarım asgari had dahilinde tutmak in gerek harinece, gerek Merkez Bankasınca muhtelif tedbirlere mü - racan edilmekte , olduğu gibi, diğer taraftar yapılmış olan emisyonları isdricen kapatmak çarelerini de e- hemmiyelle nazarı dikkate almakla ye, Bu cümleden olarek düyunu u- mumiye bütçesinde fevkalâde tahsi - sat karşılıklarma ait borçların ifası fasima 15 milyon Hira İlâve edilmek süretiyle bu fasldâki tahsisat mik-, darı 25 milyon liraya çıkarılmış bu- lanmaktadır. Önümüzdeki senelerde de bütçe imikinlarının. müsadesi nis- betinde artlarılmanını düşündüğümüz bu tahsisat yapılmış emisyonların tastiyerine ehemmiyetli surette yar dam edecektir, Masraf bütçesi ve bununla siâka- dar mühtelif mevzular o hakkımdaki imaruzatım bundan ibarettir. Şimdi de sansyi, maadin ve su işleri gibi mevrular hakinda biraz izahat ve- receğim: Sanayi işleri Gerek Teteradi devlet teşelirüileri tarafından kurulmuş olen, gerek hu- sus teşebbüsler mahsulü bulunan sa- nayi müesseselerimizin istihsilitında değer inkişsflar görülmüştür. Gayri müsait bazı âmillerin mevcut bulunmasa rağmen, bütün allira- darların gösterdikleri umumi gayret sayesinde bu tstihsalit gerek hacim, yülselmi Smat İstihsalâtımızda görülen bu ar- taşın tuzünkü fevkalâde ahval İçinde memlekei iktısadi ve s3)! nizamının mahfuziyeti bakımından müsbet te- sirleri bilhassa kayda değer, MADEN İŞLERİ: Beşis taşkömürü «lmak yete maden İstihsalâtımızda da artışlar kaydedilmiştir. Memba- Tarımın o boşlralarını teşkil eden Ergani ve Kuvarsan işletmelerimizde bir evvelki senenin attı bin küsür t0- nuna mukabil İMO geneşinde 9 bin tona yakm bukır istihsal edilmiztir. Ham istihsalitmız müsait seyrini 1040 senesinde dahi muhuüfaza etmiş- tir, X SU İŞLERİ: Büyük su işlerine ait 31 milyon Tiralk Kanuna o müstenit beğ senelik programa giren mevzu lardan halen tashhide bağlanarak İnşaatına geçilmiş olanlar 24 milyon ligyı bulmuştur. Dünya vaziyetinin ihdas ettiği müşkül şeralte rağmen inşaatın, tabii seyri dahilinde inkişaf hiyetlerin müsandesine Tâğmen teda-| » Hessı umuma geçen senelerde ol- duğu gibi muayyen olan müddetlen sekiz sy evvel tanzim ve takdim €- dilmiş bulutumaktadır. Şimdi zakam- ların mukayesesine geçiyorum: 1938 senesinde bütçeden ve feviea- Mide membalırdan 3229 iyon lira tahsil ve 208.3 milyon lira tediye e- dilmi; ki, aradaki fark 267 mi- yon Jiraden ibarettir, Bundan, sene sonunda biliçe emanetine almak su retiyle ertesi seneye borç olarak dev- eedilen 14.9 milyon lira tenzil edilir. se hesap devresi 11.8 milyen liralık bir fazla ile kapanmış demektir. 1999 senesinde ise yine bütçeden ve fevkalâde membalardan 389,7 mil- yon lira tahsil ve 380,8 milyon lira tediye edilmiştir. daki fark 94 liradan ibarettir, Sene sonunda 183 iyon Heenm bütçe emametine al dığı nazarı Jübara almırsa, hesap dev resinin 8.9 milyon İlralık bir açıkla kapandığı anlaşılır. Ru hal 1999 ye Mnâs başlıyan Avrupa harbinin güm rük vergileriyle, gümrükten gayri Giğer veriler üzerinde yaptığı tesi- sin zaruri bir neticeddir, Bu veryi- lerde o sene tahmine nazaran 287 milyan Jiralk bir noksan bulunduğu halde hesap devresi yalnız 8,8 milyon Hralık bir açıkla köpanmış, bu ân geçmiş senelerin varldat fazlaların - dan mütevellit hazine mevcudiyle karşılanmıştır. NAKİT VAZİYETİ: Vee ve biün- ka mevcutlariyle bu yoldaki paralar dar mürekkep olarak 1980 mali yi andan 1 Haziran 1940 tarihine dev- rolunan nakit mevcudu 456 iilyon Yradan fbarettir. Sene nihayetinde bütçe emanetine almış olan 33 ron yon Hira bundan tenzil edildiği tak- &irde, 303 milyon lira kalır ki, bu miktar yeni malt yil bidayetine mü- devver kabili istimal nakit mevcu - Gunu ifsde etmektedir, Varidat Bütçesi 1941 mali bütçemizin varidet Xıs- mt 300743,001 lira olarak tahmin e- dilmiştir. Masrat kışmına lt izaha arasında arzettiğim givi, hükümet ta- ından Yüksek Meclise tşikdim edil. miş olan İâyihadeki tahmin 1948 mali yılmm 8 aylık tahsilât rakamlarma istinat ettirilmişti, Bütçe Encümenin- | ce müzakeresi sırasmda Nisan gayesi itibariyle 11 aylik tehellât rakamla. rı alınmış bulunduğundan, Ercümen- de varidat muhammenatı bu tâkâm- lara göre tetkik olunarak erzetliğim yeküna yardaıştır. Geçen seneki ma- Tuzatımda, Avrupa herbinin devlit ettiği buhranın gümrük verilerimiz üzerindeki tesirini tahil etmiştim, Bu tesir 1940 mali yılmda da müte- zayit bir surette devam etmiştir. FÜ- bakika, geçen sene muhtelif vergilere yapılmasını kabul buyurduğunuz. fev, kalâde mahiyetteki zamlar arasında, gümrüklerde tahsil edilen istihlâk ver gilerinin nisbetleri yüzde 10 derece - sinde tezyit edilmiş ve muhtelif eşya üzerine yeniden hlk vergisi ve- zedilmiş olmasma rağmen 11 aylık tahsilât rakamlarına göre yapılan he sap neticesinde, imuhammenata maza- ran 1940 yılı gümrük varidatımızda- ki ekstlliğin 8 milyon liraya yakın öldüğü — anlaşılmıştır. On bir ayle seyrine göre xümrük vergileri tehsl- lâtınm sene sonunda 175 — 38 mil- yon İira raddesinde olacağı tahmin edilmektedir. Bu miktar Avrupa har. binden evelki en son normal sene 0- lan 1938 mall yılı tahsilâtiyle sula yese edilirse, gümrük varidetındaki tenakus nizbetini 1980 da yüzde 29 raddasinde iken 1940 da yüzde 50 ye yani hemen iki misline yakı: bir had «| 8e çıktığı görülür, Gerçi geçen söne muhtelif vergilerde kabul buyurulan fevkaldde zamların da tesiriyle da- hil vergilerimizin Bazları tesaylt göstermiş ve 1840 varidat muhamme- natma nazaran 20 milyon raddesinde farislık elde edilmis fse de, bu far- lalığın 1841 yilmda da aynen elde ©- dikmesi mümkün © görülmemektedir. Fihekike — önümüzdeki yıl varidat tahminatına esas olan besaplara göre: 5.250,00 lirmar gümrük vergilerin- de, 2,500,000 lirası buğdayı koruma vergisinde, — 2,000,000 lirası faiz ve action hasılatında, 1,600,000 lirası stok lardan bir defaya mahsus olarak alın- mış olan ietihlk vergilerinde ve 300,000 llrası da muhtelif varidat. olmak Üzere 1940 tahsilâtma nazaran teman 14,5 milşen liraya yakın bir düiştiklök olacağı anlaşılmaktadır, Bi- naemaleyh 1040 tahsilâtmda görülen 20 milyon İira fazlalığın ancak 5,5 mil. yon lirasının önümlzdekl sene varidat dabminlerinde nazara alınabileceği ne- ettirilmesine Azami surette çalış — maktadır, Önümüzdeki sene de bü yoldaki mesniye progrâri dahilinde devam edilecektir, Sulama ücretlerinin zirat istihsalat bakımından dahn verimli esmalar da- hilinde cibayetini temin edecek yeni bir kanun Kiyihasmın Yüksek Meclf- se takdim edilmiş olduğunu da bu münasebetle srzederim, Bütçenin, varidat kasma sit ma- ruzatıma geçmeden övvel son İki mall sene hazine hesabi umumileri ara - sında bir mukayese yapacağım, Bu vesile ile şurasini srzedeyim ki, has sine hesabı umumiyesinin Yüksek nen Veriler sencilerden müleşek - | müddet maji yılm kilamından iibg- kildir. Fozla tafsilâta girişmeden val- ren İT ay oktuğu helde 1939 mall yili Bcesine varılmıştır. Diğer taraftan masraf bütçesindeki maruzatım sıra- sında izahı ettiğim ilâvelerie 1041 mas- zat bütçesi 309,24,807 lira olarak tes» bit edilmiş olduğundan aradıki 35,5 mül liranın karşılanması için muhte- İif vergi ve resimlere yeniden zam ya- pılması saruri görülmüş ve vatandağ- İarr, bu sene de fevkalâde ahvalin ics- bettirdiği bir fedaklirliğa davet etmek mecburiyeti hasıl olmuştur, Yeni vergi zamları "Dahili vergilerimizin, beynelmile buhranın tesirlerine mukavemet et- mekle beraber 1940 yılı tahminlerini de aşmış olması, geçen sene kabul ba- yurulmuş olan fevkalide zam kanunu. Bun gayesini tamamiyle tahakkuk et- trdiğini ve memlekelin Hetisadi fan- Jiyet ve hareketini de tazyik etmemiş oldağunu göntetmektedir. Biraz vel arzettiğim 48,5 miyon Kiralık far- İ kın karşılığını teşkil etmek üzere yük- sek meclise takdim edilmiş olan kaman Miyibasiyle derpiş edilen zamlar süce- ti ümumiyede geçen seneki kanuna giren mevzulara temas etmekle bera. b vu kene #'rant ve hayvan mahuy- iktiyle ihracat mevaddı fiyatlarında hastl olan tereflü nazara almarik bun dan müstefit olan vatandaşların da bu muvakkat fedakârlığı iştirak etmeleri mümkün görülmüş ve son senelerde vaziyetin müsaadesi nisbetinde tenzi- le tâbi tutulan hayvanlar vergisiyle tuz resmine MEtİi Müdafaa vergisi ma» hiyetinde olarak bir mikdar zam pılmış ve ihracat maddeleri üzerine de ayni mahiyette hafif bir resim ko- Bulması muvafık görükmüşt Normal zamanlarda ihereatn ver- giye tâbi tutulmasındaki mahzurlar ma İm bulunmakla beraber beyneli mübadelâtn bugünkü (şartlar içinde muvakkat ve hafif bir verginin ihra- Catı müteessir etmiyeceği nazara alın- miştir, Geçen sene kabul buyurulmuş e Muamele vergisi kananu ile a verginin tarh ve tahakkuka alt esas hükümle rinde yapılmış olan islâhatın semere- leri daha ilk tatbik senesinde kendi- Bİ göstermiş ve vergi nisbetinde hiç bir değişiklik olmadığı halde 1040 yr- kli aylik hasılatı 1939 yılmın son devresi tahsilâtıma (nazaran 6,135,900 lira raddesinde bir fazlalık kaydetmiş. ör Sınai mammlit Giyatlarında ve mik- darlarında hasıl olan yükselişin bün- da müestir olduğu tabi balunmakla beraber börle yüzde 50 yi mütecaviz bulunan bir artışm yalnız bununla $- rahı mümlcün değildir. Fiyat ve mik- dar yükselişi kadar, hattâ mühim ni bette olarak geçen sene kabul buyur. duğunuz yeni muamele vergisi kam Burun temin ettiği ıslahatın da bunda Amil olduğu şüphesizdir. Gerek bu netice, gerek yine geçen sene kabul buyuzduğunuz fevkalâde gam kanununun verdiği neticeler yük- sek meclisin vergi kanunlarımızı mem leketin iitisadi bünyesi ve vaziyetin i— hususunda dalma gösterdiği büyük 4- sabetin yeni bir delilini teşkil etmek- tedir, Varidat bütçesine ait eahatıma niha- yet vermeden evvel, hayvanlar vergi- “ İsalarda serbest dövizi “ İktnlarmın husulü döviz vaziyelimizin caplariyle azami derecede telif etmek| si kayıt ve yoklama neticelerini de yük sek meclise arsrtmek isterirn, Aldığı” mez mallmata göre Keçen seneye ha- saran bu sene muhrelif hayvanlarda seman 295.184 adet fazlalık mevcut bulunmaktadır. o Köylümüzün bişlics servetlerinden birini teşkil eden hay- vancılığımızda devam ettiği görülen ba inkişafı memnuniyetle kaydediyo- rim, Hazine vaziyeti Memlektimizde ancak ( Cümhuriyet devrine nasip alan ve fevialâde şorü- i£ alında dahi hiç bir müşkülütn ma. für kalmıyan muntazam tediyatımız, hazine vaziyetinin sağlamlığını göste ten en kuvvetli delildir. Dahili istikraz tahvillerine ve ha- #ine bönolarına olan rağbet, eski de- virlerde tahmin ve tasavvur edilmiye- cek dereöelere varmaktadır, Srras-Er- gurme İstikrazının 5,5 milyon Uradan ibaret son tranşına halkımızın iştirak, nisbetinin yüksekliği bunun beriş bir delilini teşkil eder, karılınakta olan hazine borolarının gör düğü büyük rağbet, azami haddin Tattırılmasttı gene içinde yüksek mec» ise örzetmeyi İstilsam edecek derecg- de geniş olmüş ve bilfii) çıkardan bo- Bolarm baliği bagün 63,600,000 lirayı bulmuştur, Beisyon mikdarını tahdide matuf alınan tedbirler arasında, verdiğiniz bu mezüniyetin de muvaffakıyetli bir hetice tevlit etmiş olduğunu arzettiğim rakamlar isbat etmektedir, Hazine vaziyetinden bahsederken bu Runla alâkadar olarak yöktek meclise takdim edilen ve ikisi geçenlerde ka bul buyurulmuş olan üç kanan lâyiha- sina da temas etmek isterim, Birin- cisi İran » İcak demiryolu istikraz ka. Bunudur ki emsali gibi yirmi senede ifa edilecek uzu vadeli bir istikrar dır, Senelik azami irat haddi 15 mii- yon liradan ibarettir, İkincisi amortisman sandığı tarafın. dan azami 25 milyon liralık tasarruf bonosu çıkarılmasına dairdir. Kısa va. deli bir istikraz mahiyetinde olan bu bonolar tasarruf o sahipleri için İyi şartlarla emin bir plâsman teşkil ede- cektir, Hamtls tamamen Mülli Müdafa- anım fevkalide masraflarma tahris dilecek olan bu bonolara halkimiz. gerek kendi menfaatleri, gerek bir memleket hizmeti bakımmdan büyük rağbet göstereceklerini ümit ediyorur, Üçüncüsü yüzde beş faizli hazine tahvilleri ihracı hakkındaki lâyihadır, Bu tahviller, bankalar kanunu mu sibince banka ve şirketlerin hazineye yatırmıya mecbur oldukları ftarşıfrk ve ibtiyatlarla uman, mllhak, husüsi bütçeli dalrelere ve imtiyazi: Şirket- lere ait tekalt sandıklarının ihtiyaçı ları fevkinde kalıp harineye yatırıla- cak fazla mevcutlarına tshvis edile. J #ldığı tedbirlerin birlnet derecede mü cektir. Bununla temini derpiş olanan varidat kezalik Milli Müdafaaan fev- kalâde masraflarına karşılık tutlacak- r, Döviz vaziyeti 1906 danberi tatbik etmekte oldu-| umuz döviz bütçesi usulünün ver- diği müsbet neticelere işaret etmek yerinde olur, Yeni döviz bi izde sesini daireleri erbest di tediye» sini İstilzam m hizmetleri ve bil- hassa milli müdafaa ihtiyaçları tama- men karşılanmış bulunmaktadır. Döviz variyetimizden bahsederken, Künumuevvel ayında İngiltere ile âk- dölünen ve sterlin sahasına dahil memleketlerle (ticari mübadelemizi geniş mikyasta inkişaf ettirmekte mü esir olan tediye anlaşmasma da işa- vet etmek İsterim. Bu anlaşma döviz vaziyelimiz üzerinde müsalt Wir te- sir icen etmiştir. Buna raunzam öl rak ihrecat mallarımızın diğer piy, satılması im- bir dereceye kadar salâh kesbetme- viz tahsisine bu suretle fi nabilmiştir. Dış ticaret Avrupa harbinin dış tlcarel hacmi üzerindeki menfi tesiri devam etmektedir. Tisaret müvazenesi Tehj mizde olmakla beraber ilhalâtm azal- ması, devlet varidatı üzerinde cidu- zaman kendini görlrmeklen Ks madığı ve 1938 de 814 milyon lira- yı bülün mevdüsi miktarının o 1989 nihayetinde 280 milyona indiğini ge- çen sene arzetmiştim, O tarihte yük- şelmiye meyyal o©lan Mart 1940 da 293 milyonu bulan bu miktar, si- yasi vukuata tibi olarak May ve Huiran aylarında yeniden tenezzüle, Hazirandan sonra tekrar terelfüe baş lamış, 1960 takvim yılı nihayetinde 298, Mari İM nihayetinde 3128 mil yon liraya vârmıştır. Harbin Balkan- lara sirsyeti Nisan ayı İçinde yen: çekiliş temayülünün başlamasına se - bep olmuştur ve Nissn nihayetinde 2984 milyona düştüğü helde 10 Ma- ysta 3023 milyona çıkmıştır. Bütün bu hareketleri arzetmeklen maksadım bir taraftan buhranlı zamanlarda ban kalarımızın vukuatı karşılamak hu- surunda gösterdikleri kabiliyeti, e Ber taraftan halkımızın bankalara karşı tarsmen yerjede olan emniyet ve itimadımın devamını tesariz ettir. mektir, Münharran siyasi ahval te #iriyle vukubulan çekiliş (hereket - leri bu gibi zamanlarda tabil telâkid edilebilecek (o hududu biçbir Saman Geçmemiş Milli müdafaa masrafları Avrupada çıkan ve bir kaç ay sonra #kinel yılını tamamlıyacak olan har- bin seyir ve inkişaflarınız sürat ve ehemmiyeti ve bu büyük siyasi bülıran müvacehesinde mevcudiyet ve İstik- Milletinin mlldafan ve muhafazası için kal- ğu gibi iktmadi hayatımızda da tesir icra etmekten hali kalmıyor, İlhalât ve ihracat yekünları 1938 yılımda 294.7 milyon Jira iken 1939 da 245.6, 1940 da ise 1803 milyon Ti- radan ibaret kalmıştır. o İhracstmiz ayni yıllarda sırasiyle 144,0, 1273 ve 1.4 milyon lira olmuş Sthaldtmız ise İSMi yekünu olan 1408 den 1939 ön 1183 ye, 1040 da 68,9 milyon Ji- raya düşmüştür, Harp bali doleyisile hemen her memlekette birçok maddelerin ihrac takyit edilmiş olmasından ve beynel- milel nakliyat müşkülâtnden doğan. bu vaziyeti inümkün olduğu okadar önlemek üzere lizumlu mallara sör- best döviz tahzisi ve akreditif tersini gibi tedbirlere ilâveten bazı memle- ketlerle akdolunan anlaşmalarla ta - kas müamelelerine vüset Yerilmekle ve bu suretle fhracatımız mukabili de muhtaç olduğumuz malların iths- Vine çalışılmaktadır, OIMI senesinde gayri muntazır yeni ahval suhür et- medi takdirde, #thmlâtemızı 1940 ce» nesinden daha yükseğe çıkarabilece- ğimizi ümit ediyoruz, Yeni takvm yi- İmanı ilik diş ayında #ihalâtmmiz, geçen senenin ayni devresine nazaran kıy- met ve miktar itibariyle simdiden az çok bir artış göstermiştir. Tienret #n- handa geyretlerimizi, harp şartları- a uymak suretiyle İthalât imkânları. pr genişletmiye dağru tevcih etmiş bulunuyoruz, Milli para Dünya durumu dolayısiyle Bir ta- raflan — birçok #racat mallarımızın hariç piyasalarda serbest dövirle ve müsait fiyatla alcı bulmam, diğer ta- raftan İthallln da bizrarur azalması serbest döviz ve alim karşılıklarının gitikçe artmasım Intaç etmekte ve bu vaziyet paramız YI istikrarını tak- viye eylemektedir. Serbest altın sa- taşlarında zaman zaman görülen gayri tibil yükselişlerin sadece siyasi buh- ranlardan mütevellit olduğunu ve &- Yalar için hakikt bir zarsr teşkil et- mekte bulunduğunu geçen sene urun uzadıya arzelmiştim, MİN paramızm fevkalâde ahval içinde geçirdiği son bir senelik munzam tscrübe devrö- sinden sonra da ayni imütaldaları tek- rar ve teyit etmekten başka bir ser yapmıyacağım. l Borçlar Dahili Ve harlet borçlarının 1941 mali yılma sit taksileri tamamen bütçeye konulmuştur. Borçlar vesile- siyle düyunu umumiye mecliat hak - kında son defa hükümelçe ithsz 0- uman karara temaş etmek isterim Avrupa harbinin gecen eeneki inki- saflarında imütevelit vaziyet, düş mu umumiye meclisini ifayı vazife e- demiyerek bir hale getirmiş olduğun den devletin itibarmı ve bâmillerin hukukunu muhafaza gayesiyle hü- kümet Meclise ait vazifeleri bizzat 1- $a etmek kararını vermiş bulunmak tadır, Bu suretle eski devirlerden kal Miş ve mall tarihimizde ser hatıralar bırakmış olan bir teşekkül tamamen ortadan kaldırılmız bulunmaktadır. Aldığımız bu karar; borcunu tanrmak ve ödemek — husununda Cümihuriyet hükümetinin — Öledenberi hassasiyetin yen! ibarettir, Müli tasarruf Bankalarımız emniyetle çalışmakta ve her sene olduğu gibi kör temin ve tevzi sdöcek şekilde bilânçolarin kapamış bulunmaktadırtar, Urum! mahiyette olarak elde edilen bu m#- teelerde Cümhürlyet İdaresinin Htı- sadi sahada yüksek (direktiflerinizle esir olduğuna şüphe yoktur. İçinde — bulunduğumuz fovkelâde şartları rağmen mevduat o vaziyeti memnuniyete şayan denebilesek bir haldedir. Dünya siyasi buhzanınm mmiisnt miktarı Üzerinde de zaman bütün milletlerin #btiyarma mecbur kaldıkları #eğakârliklerm senmeti tes emmül edilir ve bu arada harp ve sa- hasının hudatlarımıza o intikal ettiği düşünülürse aldığımız müdafan tedbir ye tertiplerinin istlzam ettiği mali Külfetlerin genişliği ve tamamen yex rinde olduğu tezahür eder, 1949 bütçe tahminleri karanlık ve Gok kararsız bir devrede yüksek tas- Gikinize iltiran etmiş ve hükümetçe tatbik mevkiine konulmuştu, Marazâ- umdan anlaşıldığı üzere bu bötçe mu. vaffakıyetle tatbik olunmuş ve bütün müdafaa 'btlyaçlarımız adi ve fevkalâ- de membalardan elde ettiğimiz karşı" lıklarla temin olunarak tediye İntiza- mt, hazine İtibarı tamamen muhafaza edilmiştir. Bu seneki bütçemizin ge- rek tanzimi, gerek bütçe enclimeninde tetkiki ayni şart ve hadiselerin içinde olmay ve bu vaziyet ihtiyaçlarımızı geçen seneye bazaran daha yüksek ra- kamlarla karşılamak ıstırarımı doğur- muştur, İşte ba ciddi sebeplerdir ki, vatandaşların vergi mükelleliyetlerini muvakkat bir devre için birar arttır. mak mecburiyetinde kalmış buluru- yorür... Maliye Vekili 1941 mali yılı bütçe sinin Meclisin yakm alâka ve ifşadatı ile ihtiyaca en uygun bir şekli alaca kından ve bu sayede azami derecede muvaffakıyetle tatbik olunacağından emimbulunduğunu kaydederek sözleri mi bitirmiştir, Filistin'deki Fransız Konsolosları Baş tarafı 1 inelde) İngiliz radyosu tarafından Su- riye havasını bulandırmak üzere hazırlanan Collet teşebbüsünün muvaffak olamadığı malümdur. Collet'nin kumanda ettiği kuv- vetlerin yüzde 95 i Fransız man- dası altındaki topraklara dönmüş. tür. İrak vaziyetine dair Londrada ileri sürülen mütaldâalar Löndra, 28 (A, A) — “Rew. ter”; Raşit Âli hükümeti nazır- larının ve ailelerinin yaptıkları seyabatlere dair Lomdraya gelen haberler, Raşit Âlinin İngiltere ile harbin neticesini gittikçe süp- heli gördüğü ve henüz vakitken dağılmak ve kaçmak için terfi bat alındığını akla getirmektedir Londra salâhiyettar mahfille. rine göre, bir çok nazırlar alleleri il birlikte İrakı terkelmişlerdir. Almanlardan hakiki bir yardım görmek ümidi kaybolmuştur. Ra- sit Âli taraftarları teşebbüsleri» nin Arap âleminde hattâ bizzat İrakta tasvip edilmediğinin her gün yeni bir delilini görüyorlar Londrada bu hadiselerden alela <ele neticeler cıkarılmamakla be. raber Raşit Âlinin Alman telki ni ile mülâhazasızca başladığı fe. İâketli hareketin yıkılmak üzere bulunduğuna hükmetmek lâzım gelir, Malüm olduğu üzere natp Ab- dül - İlâh İrak topraklarındadı ve zamanı geldiği vakit bir hü. kümet kurmak üzere tedbirler al. maktadır. akli Karadeniz İle Ege Arasındaki Seferler Köstence, 26 (A.A) — Roman ya denizyolları idaresi Ege denizi seferlerine başlıyacaktır Bulgar bandıralı birkaç vapur Selânik'e giderek Karadenizle E- ge denizi arasında seferlere İsmış bulunmaktadır bay