27 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

KEMALiZM PRENSiPLERi Yazan: Saffet Engin i ve ikinci cildler Satış yeri : Fiah : 1 incı cild 100 2 nci „ 75 kuruştur Cumhuriyet matbaasıdır 18 inci yıl sayı: 6033 u m h u riyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 Halid Ziya üçaklıgil Cumhuriyet matbaasıdır Flatı 50 kuruşpttir.' Satış yeri : Sah 27 Mayıs 1941 Millet Meclîsi Bütçeyi Müzakereye Başladı Kahraman ordunun ihtiyaçına 161 milyon lira ayrıldı Topyekun Başvekilin beyanatı harb Giridin Hanyasını, Kandiyesini ve Resmosunu, bu şehirIerin içinde oturan masum insanlarla birlikte, tahrib ve imha eden bombalar, tarihe, yani beserî vicdana hesab vermek mecburiyetindedirler. Bu türlü hareketierle belki bazt yerlerde çabuk netice alınabîlir. Fakat süphesiz ayni zamanda harb alabildiğine uzatıhr vc bu tahrib ve imha behemehal mislile mukabele azmini, önüne geçilemiyecek bir ihtiras ateşi halinde mitletlerin halblerinde yakar. kdenizin ortasuıdaki Girid adası halkı, Osnıanlı idaresindeki isyanlarında verdik leri acarlık misaılerine rağmen, son günlerde başlarına gökten insan ve ates yağdığını gordükleri zaman elbet çok mütehayyir ve mustarib olmuşlardır. Hele Hanya, Kandiye ve Kesmo şehirlerinin kulliyetli tayyare kütlelerile dört saat fasılasız bombardunana tâbi lutularak Holandanın Roterdam sehrinde j a pılana benzer bir imha felâketine uğıatılmalan bu harbin tüyler ürpertic (acialanndan birini leşkil ettıgine şüphe yoktur. Hatırlardadır ki Rotcrdam bir kaç kesif bombardımanla bir enkar yığını haline kalbedilmiş ve bu hailede askerden ziyade genc, ihtijar. erkek kadın, çoluk çocuk kurban gitmişti. Bu harb şekli, insanlığın, adına topyekun harb denilen, son icadıdır. Memuriyetlerin ıslahı için çalışılıyor, memlekette gıda ve erzak vaziyeti normaldir MiUi Şef Dün Mecliste meşgul oldular Ankara 26 (Telefonla) Reisicumhur İsmet İnönü bugün aksama doğru Büyük Millet Meclisine gele" rek dairelerinde bir müddet meşgul oldular. Alman tayyareleri tarafından büyuk bir bombardunana tâbi totnlan Kandiye şehrinden bir manzara Girid harbi Sulh sembolü Ruzveltin daha geniş Lozan muahedesinin bugün ilân safhaya girdi imzalandığı gün Almanlar yeniden mühim miktarda takviye kuvvetleri getirdiler Atletler, Mudanyadan Ankarada Millî Şefe bir zeytin dalı götürecekler Bursa (Hususl) Lozan muahede. sinln imialandıgı gunün yıidonümü olan 24 temmuzda, Mudanyadan bir atletle yola çıkarılacak olan, sulh sembolü bir zeytin dalı, tıpla, Sam. sun . Ankara yolunda yapıldıgı gıbı atletten atlete verılerek Ankarada Lozan kahramanı Reisıcumhurumuz İsmet tnönüne gotüriılecektlr. Bu. nun ıçın 20 temmuzda Mudanyadan hareket edecek olan atlet; Mudanya mütarekesinln İmzalandığı blnanın bahçeslnden bu sulh dalını alarak hareket edecek; Mudanya hududunda Bursalı atletler dalı tesllm ala . caklartiır. Bursa hududunda Bllecik. lıler, daha sonra E^kişehirliler ve Ayaşlılar sulh dalını tesllm alarak Ankaraya götüreceklerdir. Gemi kafile sistemi tatbik ve bitaraflık kanununun ilga olunması bekleniyor Malemada Dunkü Mecliste soz soyleyen meb'uslardan Ali Rana Tarhan Hüsnü Kitabcı Ziya Gevher Etili Alman Başamiralı Kafile usulü tatbik edilirse bunun bir tecavüz telâkki edileceğini bildirdi Nevyork 26 (a.a.) Gazetecılerin bir çoğu, Reısıcumhur Ruzveltin yann soyle mesı sabırsızlıkla beklenılen nutku üze. rlnde Hood saffıharb zırhlısı hâdısesı. CArkası sahife 5 sütun 4 te Ilk müzakerelerde Meclis, masraf bütçelerinden bir kısmını aynen kabul etti Söz alan meb'usların hepsî de umumî masrafların daha ziyade kısaltılması üzerinde ısrar ettiler Yeni Zelândalı kıt'alar Alman askerlerile boğaz boğaza bir harbe tutuştular Kahire 36 (a.a.) Ortaşark tngillı teblıgi Gırıdde Kandıya ve Resmoda vaziyette hıç bir değışiklık yoktur. Maleme mıntakasında Almanlar havadan nakledüen muazzam takviyelerın gelmesı uzerıne siddetli bir hava bombar. dımanının hımayesi altında Hanyanın garbındakı kıfalarımıza karşı siddetli bir taarruzda bulunmuşlardır. Duşman, agır zayıata ugramış olmakla beraber mevzılerımize gırmıştır. Yeni Zelânda kuvvetleri mukabll taarruza geçmişler . dır. Siddetli bir muharebe devam et . raektedur. Yukanki misaller topyekun harbin ne demek olduğunu larife kâfi olsa gerektir: Askerle sivili, askeri müessesc ile sivil binalan farkctmeksizin uluorta bir memlekctin her tarafuıa vc her sınıf ^B halkı üzerine gelişıgüzel saldırmak. biı yere yalnız kadınların .ihliyarlann ve çocukların sığmdığını ividen iyiye bilseniz bile hiç düşünmiyeıek vo asla merBaşTekilimiz Doktor Refik Saydam hamet hissi taşımıyarak onların başına dahi ateş yağdırmak suretile imha etve encümenin, muhtelif dairelerin bütçe mek. Sivil halk mubarebe sahııelerindcn tekliflerini kendi azasından raportörlere Ankara 26 (Telefonla) Büyük MılAli Rana Tarhan kürsüde mi kaçıyorlar, tajyarelerle bu perişan tetkik ettirmek suretile bütçelere daha let Meclisi bu gün saat 14 te Abdulhaİlk sözü Meclis Müstakil Grup Reis iyi nüfuz imkânı vermesine teşekkür firari kafilelerine yetişerek onları mitik Rendanm başkanhğında toplanarak vekili Ali Rana Tarhan aldı ve 1941 etti ve bu tesekkürün sonuna Müstskil ralyoz ateşine tutmak. 1941 malî yılı bütçe müzakerelerlne baş malî yılı bütçe lâyihası hakkında MusTopyekun harbinin felsefesini kuran adı. Maliye Vekili Fuad Ağrahrun Vir takil Grupun mütalealarmı çok veciz Grupun şu temennisini ekledi: « Muhterem raportörlerin gelecek lar bu hareket tarzile harbin çabuk bi saatten fazla süren beyanatından sonra bir şekilde anlattı. Ali Rana Tarhan tirilmesinin hatta insanlığın hayır ve bütçe heyeti umumiyesi üzerinde mü Bütçe Encümeninin yeni bütçe üzerin sene Vekâletlerin esas faaliyetlerını de menfaatine daha muvafık olduğunu id zakereler açıldı. (Arkasi sahife 5 sütun 5 te) deki çalışmalarından sitayişle bahsetti dia etmislerdir. Fakat eğer harbin ktndisinde, csastaki biıtiin barbarlıklanna rağmen, an'anevî bir asalet varsa ki muhakkak vardır müdafaasız insanları gelişigüzel öldünnekten ibaret olan bu topyekun davasını müdafaaya imkân bulunamaz. Giridin Hanyasını, Kandiyesini ve Resmosunu, bu şehirlerin içinde oturan masum insanlarla birlikte, tahrib ve imha eden bombalar tarihe, yani beşeri vicdana hesab vermek mecburiyetindedirler. Alman tebliği Berlın 26 (a.a.) Alman ordulan başkumandanlığının tebliği: Gırid muharebesinde Alman hava kuvvetleri Akdenız İngıliz filosuna karşı fevkalâde muvaffakiyetler elde etmiştir. Alman hava kuvvetleri 20 mayıstanberi düşmanm 7 harb veya hava dafi kruvazörünü, 8 destroyerini, bir denizaltısmı ve 5 hücumbotunu batırmışlardır. Başkaca, tam bir bomba isabetile bir saffıharb gemisi ve müteaddıd kruvazdr ve destroy'er ciddî hasara uğratılmıştır. İtalyan deniz ve hava kuvvetleri ayni müddet içinde 4 duşman kruvazorü batırmışlar ve diğer muteaddid cüzutamları hasara uğratmışlardır. Bu suretle şarkî Akdenizdeki İngiliz hâkimiyeti, mihver müttefiklerinin deniz ve hava kuvvetleri arasındaki mükemmel işbirliği ile mühim bir darbe yemiştir. Girid adasında da. bıırada harbe tutuşmuş olan teşekkülleri ve bilhassa kara ve hava kuvvetlerinin savaşı, muvaffakiyetle tetevvücte devam etmiş ve mütemadiyen takviyeler gönderilmiştir. Girid adasında yapılmakta olan kara r muharebelerinde Alman hava ku\\ etleri dün de muvaffakiyetlı taarruzlarda fArkası sahife 5 sütnn 4 te Muğlada siddetli zelzeleler durmadı saatte 11 sarsmtı oldu, şehirde 255 ev yıkıldı, köylerde mühim hasar var 24 Maliye Vekilinin izahatı Bu türlü hareketlerle belki ban yerlerde çabuk netice alınabilir. Fakat şuphesiz a>ni zamanda harb alabildiğine uzatıhr. ve bu tahrib ve imha behemehal mislile mukabele azmini, onüne geçilemiyecek bir ihtiras ateşi halinde milletlerin kalblerinde yakar. Topyekun har binin bugün vereb'leceği muvakkat neticelere bedel davet edeceğı mukabelelerin şiddetinden korkmalıdır. Beşerijeti zorla barbarhk devrine ııca etmekte ldmse için menfaat tasavvur olunanıaz. Fakat mazarrat türaen tümen. Habeşistanda ayaklan ç.plak vatan tnüdafileri üzerine yağdırüan \akıcı ga? yağmurlan elbet bir gün kanh çiçekleı açan bir bahar yaratacaktı. Giridin Avrupa medeniyetinden uzak, kcndi âlemlerinde rustai hayat yaşayan masum insanlannı çoluklan ve çocuklarile öldürmekte beşer vicdanının kabul edebıleceği hiç bir hak yoktu. Bu facia dolayısile Girid heîabına insanlığın isyanmdan korkmağa, hem de bihakkin, yer vardır. TJsulu ne olursa olsun bu kendisinde az çok asalet tasıyan bir harb değil, belki cehennemî bir boğusmadır ki ergeç mislile mukabeleler davet etmemesine ımkân yoktur, ve bu sidisin ucubucağı gelmez bir inarsiye kadar muntchi olması ihtimali yok değildir. Meseleyi halletmek için insanlann ccmiyet hayatlarında niçin başıbos bırakılmadıklarını düsünmek kâfidiı Beynelmilel vaziyet daha büyütt bir cemiyet hayatından başka birsey değildir. Onda dahi insanlık çerçevesi haricıne çıkan hareketler daha siddetli mukabeleler davet etmek sureiile variyet behemehal beşer vicdanının kabul edebil?ceçi kadroj a irca olunacakdr. Askeri hiçbir maYUNUS NADÎ . (Aıkast sahife 3 sütun 6 da Varidatm mühim kısmı Milh Müdafaa masrailarım karşılıyor Bu sene umumî masraflarda 41 milyon lira fazlalık vardırMillî para istikrarmı muhafaza ediyor Dış ticaretimiz düzelmekte ve millî tasarruf artmaktadır Ankara 26 (a a.) Maliye Vekili Fuad Ağralı, 1941 malî yıh bütçesinin müzakeresine başlanılması münasebetıle, bugun B. M. Meclisınde aşağıdaki beyanatta bulunmuştur: c Sayın arkadaşlanm, Bütçe encümeninin dıkkatli tahlilinden geçen 1941 malî yıa muvazenei umumiye kanun lâyihası yüksek tetkik ve tasvibinize arzedilmiş bulunuyor, Muğlada Hükumet konağı, resmi daireler ve Belediye parkı (Yazısı 5 înri sdhijeâe) Sayın üstad Bay Hüseyin Cahid Yalçm, Fransadaki sefalete dair Sov>Tetler Birliğinin resmi telgraf ajansında bir havadis görmüs. Bu havadis bir Macar gazetesinden naklediliyormuş. Macar gazetesi diyormuş ki: «Birçok Fransız kadmı zerzevat döküııtulerini sokaktan toplayıp pişirınek zaruretine düşmüşler. Haftalarca et, hatMillî Müdafaa tedbirlerimiz ta patates bıılmak kabil olmuyormuş. Halk aylardanberi süt ve tere>ağı yüzü Avrupada başlayan harbin tevlid etgörmUyormuş.» tiği vaziyet dolayısile bir taraftan bazı Sayın üstad Bay Hüseyin Cahid Yalvergilerimizde hasıl olan tenakusa, d;çııı. nereden çıktığı ve kimler tarafınğer taraftan millî müdafaa masraflarmdan bize kadar geldiği tasrih edildiği daki ehemmiyetli tezavüde, geçen seiçin bu havadisin doğruluğuna inanıyor ne de işaret etmiştim. O zamandanben ve bir propagandaya kurban gitmediğiharbin sahası tedricen genişlemiş ve mize emniyet getiriyor. gösterdiği yeni yeni inkışaflarm tesirı Membalarını tasrih etmeseydi dahi bilhassa millî müdafaa ıhtıyacları bakıhavadisin doğruluğu hakkında kendisile mmdan, gün geçtikçe daha büyük olgene hemfikir olacağım sayın üstad, bu muştur. Masraf bütçesinin tahlıli sırafacianın sebeblerini araştınyor. Ona gösında buna dair etraflı ızahat vereceMali\e Vekili Fuad Ağralı Meclis kürsüsünde izahat verirken re, bu havadise inanmak ilk okuyı.sta ğim. Şimdilik yalnız şurasını arzedeyim güçtür; insanın adeta inanamıyacağı gekı 1940 malî yılında çerek adi bütçeMillî müdafaa tedbirlerimizi, siyasî lara tahsis etmeği daha faydalı gördük. lir. Fransa gibi, harbden evvel dünyaden gerek fevkalâde menabiden Millî Bu sebeble ötedenberi fevkalâde tahsinın en bol, en müreffeh ve mes'ud bir Müdafaa Vekâletıne verılen tahsisatın \aziyetin her turlü inkişaflannı karşısatla idare olunan bütün diğer hizmetmemleketi nasıl olurda simdi hu mütmecmuu, devlet bütçesinin umumî ye lamağa musaid bir halde devam ettıler adi bütceye alınmış ve tafsilâtını kununu mühim nisbette geçen bir mik ıebilmek üzere önünmüzdeki sene için (Arkasj tahife 5 tütun 1 de) fevkalâde menabii tamamen bu ihtiyactara baliğ olmaktadır. Birkaç söx Avrupanın açlığı ve harb hiş ıstırab içinde bulunur? Bu felâketin en büyük sebebi şüphesiz Fransamn duşman istilâsı altında bulunmasıdır. Ve bu kıssadan mühim bir hisse çıkaran üstad, hükmünü veriyor: Fransa mütareke yapmamalıydı, harbe devam etmeliydi. Bu suretle, gene ıstırabdan knrtulamasa bile hiç olmazsa düsmana her gün verdiği mihonlarca frankı ödemezdi! Sayın üstadın son fikirleri hakkında müsbet bir mütaleada bulunmaktan kendimi âciz görüyorum. Fransa mütareke yapmakla mı daha iyi etti, yoksa harbe devam etseydl mi daha iyi olurdu. bunu kendileri her halde bizden daha iyi bilirler. Yalnız, Avrupada açlığa dair bir noktaya temas etmek isteyorum: 1934 se nesinde idik. O zamanlar Fransa, Hüseyin Cahid Yalçmın dediği gibi belki Avrupanm en müreffeh memleketlerinden biriydi. Belki o zamanlar Fransada zerzevat doküntülerini toplayan insanlar görünmüyordu. Fakat buna rağmen Avrupa gene açtı. çok açtı, felâket halinde denecek kadar açtı. Ben, merhum Avusturyanm payitahtı Viyanada bulunuyordum. Şimdi Fransada olduğu gibi, resmen ilân edihniş bir sefalete ortalıkta rastlanmıyordu. Fakat, fehirde etrafa biraz dikkatlice bakarak riolasanlar, süprüntü tenekelerini altüst ederek, orada buldukları etsiz kemikleri sıyıran uçuk benİ7İi, hasta suratlı adamlara sık sık rastlarlardı. Bu yalnız Avustur>ada değil. hemen bütün Avrupada böyleydi. Ve o zaman hiç bir Avrupa memleketi her hangi bir düsmanın istilâsı altında bulunmuyordu. Sayın üstad Hüseyin Cahid Yalçmın da takdir edeceğini ümid ederek söyleyebiliriz ki, umumî felâketlere umumî sebebler aramak, hakikate varabilmek için daha makul bir yoldur. N.