1 Mart 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3
BUGÜN Azananın İstifası | Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL | İngiltere ile Fransanın Franko hü- metini İspanyanın birlelk o meşrn ümeti olarak tanımaları üzerine Panya Cümhurreisi Azana da ma- ndan İstila etmiş ve Merkezi panyada bulunan cümhuriyet hü- imetini, istediği gibi hareket et- te serbest bırakmıştır. Panya Cümhurrelsini istifaya vkeden âmillerin birincisi, Barse-| erim Ziyal ve Katalonyanın İşgali zerine erkânrharbiye reisinin ken- isine harbin artık kaybedilmiş oldu- nu bildirmesidir. Bu hâdiseden gonra harbe devam edilmesi nâhak Jere kan dökmekten başka bir şey Feğildi, Onun için sulh yapılması 1â- Şundı. Azana bu sulhü kolaylaştır. Mak niyeti ile İspanyadan ayrılmış, Kat bu sırada yabancı devletlerin Tanko hükümetini tantmaları ken- isini hariçte mitmessilsiz bıraktığı myol parlâmentosunun da- Iması da kendisini dahilde mesmet- İz birakınıştır. Bu vaziyet karşısın- a İstifadan başka yapılacak bir şey İmiyordu, Azananm İstifası kismen mukave- Aş kismen sulh ve teslimiyet le- nde olan cümhuriyetçileri, daha azla sulha teşvik edecek bir hare “zg Onun için İspanya dahili har- inin pek yakında biteceğine hük- molunabilir, Esasen İngiltere ve Fransada hüküm süren kanaat te bu merkezdedir. Arananın istifası İle <ümhuriyetçiler hükümetsiz. kalmış Veriyette oldukları için, Merkezi İs- Panyanm mukadderatı, | buradaki müdafaayı idare eden kumandanla- "m, bilhassa Madridin kahraman müdafii General Miajanın elindedir. ivavete göre General Miaja da snl- 4 hu temin için ya müzakerelere giriş- omistir. yahut girişmek üzeredir. © İspanyada dahili harbe süratle ,*on verilmesi için İngiltere ile Fran- *« tarafından gösterilen isticalin se bebi,“mtistakil bir İspanyanm y Pl —- İren hir İN evvel Yalana kuvvetlerin işgalin- den kurtülmasıdır. Çünkü ancak bn yödisenin tekemmülünden sonra da- * başka islerle meşgul olmağa im- 4 “ân hasıl olacaktır, *panyanın İngiltere ve Fransa ile © yaşamak istediği, Fransanın İs- Panya ile müşterek hududu üzerinde “ephe kurmak ihtiyacında bulum- madığı anlaşıldıktan sonra Akdeniz lesi ortaya çıkacak ve bu mete İn halli için tedbir almacaktır. |, Akdeniz meselesi, İngiltere - İtal. W arasında İmzalanan anlasma İle İ halledilmek yolunda en mihim adi. UM atmış, fakat Fransa ile ayni şekil 4 de bit anlasma yapılmaması, sonra SON HABERLER Suriyeye Silâh Gönderiliyor — a— Fransızlar, Almanya ve İtalyanın Bu Hareketine Karşı Tedbirler Aldılar Kahire, 28 (Hususi) — El mısri gazetesinin Beyruttan al- dığı bir habere göre Halep hal- kı bir nümayiş yaparak Suri- yenin bugünkü vaziyetine ta- hammül edilemiyeceğini söyle- dikten sonra “Yaşasın Türki. ye,, diye bağırmışlardır. Hükü- met kuvvetleri halkı dağıtmak! için aşi Şam, (Deyli Heraldın muhabiri bildiriyor) — Burada anlatıldığına göre, İtalyan ve Alman ajanları Su- riyedeki müfrit milliyetçilere mad- di ve manevi yardım tekliflerinde bulunmuşlardır. Bu yardım teklifi. nin ilk nişenesi Suriyenin Şimal hududundan gelen 500 Alman tüfe ği ile kâfi derecede mühimmsttı. Fakat Fransız askerleri bu hediyeyi! ele geçirmiş oldukları için, kimin ihanet ettiği araştırılmaktadır. Ge- çen ay zarfında buraya İtalyan pro- pagandasını İlerletcek yeni ajanlar geldiler. Bunların çoğu Arap olmak- la beraber üçü Avrupalı ve Avrupa- lıların biri Korsikalıdır. Bunlar kıs men İtalyadan gelmiş ve Mistr, Tu- nus ve Filistinde bu işlerle meşgul olmuş kimselerdir. İtalyan ajanla- rımn Alman ajanları ile birlikte ça- hışacakları anlaşılıyor. Fakat İtak yanlar ön safta bulunacaklardır. Müfrit mülteciler, Fransaya kar-! ayaklanmak lehinde oldukları| kaçakçılığının arttığını nazarı dik- kate alarak, kaçak silâhlar devletin emniyetini tehlikeye maruz biraktı- ğı takdirde ölüm cezası verecekle- rini ilân etmişlerdir. Fransızlar mat buatı kontrol için de yeni kanunlar hazırlamaktadırlar. Çünkü hiç ol mazsa dokuz gazetenin Alman ve İtalyan yardımı ile intişar ettiği an- laşılıyor. Bu gazetelere nakdi yar- dımdan başka D. N. B Ajansının bü- tün havadisi bedava verilmekte ve Berlinde hazirlanan Arapça bir bül ten bütün gazetelere gönderilmek- tedir. İtalyanlar o Suriyeli gazetecileri $ alyada Korsika, Nis Tunus gibi Tansız ülkelerini işge' 'ein yeni ce- 4 Yeyanlar başgöstermesi, İtalyan kuv- ! vetlerinin İspanyol üslerini kullan- ; maları ve asıl İspanyada bulunmala- 4" bu anlaşmanın istikrar kazanma- Sina mâni olmuştu, di e İstikrarsızlığın ve istikrarsızlık Yüzünden © hasıl olan gerrinliğin. Müddetsiz devamma imkân bulun! Ynadığı için, İspanyada harbin bitme. *İ. istikrarı bulmayı istihdaf edecek 4 Yeni faaliyetler için son derece elve- £ YİSİİ bir Orsat teşkil edecektir, İngil- iste ile Pransayı da, Franko hiikü- etini tanımağa, ve dahili harbin tı * an evvel bitmesi için teşehbüs- ri e bulunmağa sevkeden âmil ho- İspanya Cümhurrelsi Azananın 1s- çam, cümhuriyetçiler arasındaki | hercibâdühüd mukavemet careyant- İç irmağa ve sulhu bir an evvel la- | “eye yardım edeceği için Akdeniz Meselesinin tebarüz edeceği devreye i Yaklaşıyoruz, demektir. —. j Franko İspanyasına * bedava götür- mekte, Suriyeli çocuklar için İtalya- ya seyahatler tertip etmekte, Suri- yelilere İtalyan üniversitelerinde en kolay şartlarla tahsil imkânı hazır- lanmaktadır. Almanlar mekteplerle meşgul ok mıyarak en büyük ehemmiyeti tica- ret ve siyasete veriyorlar, geememen ae ss amana İ KISA HABERLER —..... ön ; Ankara, 28 (TAN Muhübirinden) — Antalya Maarif Müdürü Kemal Kaya Ma- arif Vekâleti neşriyat müdür muavinli- Hire tayin edilmiştir. © Dikilide bu sabah sat 5 1 on geçe bir zelzele vuku bulmuştur. © Sofya — Polis, eski Başvekli Çanko- fun yakınları nezdinde traştırmalar yap- mış ve Çankofun kardeşin! tevkif etmiş- tir, Bu tedbire sebep Cankolun bazı dost- lart tarafından Lodt'da aktolunan bir iş- timadır. © Alman münakallt nazın Muller, At- manyanın Bremen ve Europanın yerine kaim olmak üzere yeni Transatlamtikler ibşa edeneğini ve (Mavi kördelâyı) kazan- mağa tuğraşacağını beyan etmişir. TAN Dün Avam Kamarasında Chamberlain'e Hücum Edildi Frankoyu Tanımanın İngiltere İçin Zillet, Diktatörler İçin de Zafer Teşkil Ettiği Söylenildi, Chamberlain Teminat Aldığını Bildirdi Londra, 28 (Hususi) — Avam ka- marasında âmele partisinin hüküme- ti muaheze takriri müzakere olun- muştur. Takrirde, İngilterenin Fran- ko hükümetini kayıtsız ve şartsız ta- nımasının dest bir devletin meşru hükümetine karşı bir darbe teşkil et- tiği, bu hareketler beynelmilel ana - nelerin kabaca ihlâl edildiği, demok- rasilerin İngiltereye karşı İtima rının sarsıntıya uğratıldığı anlatılı- yor ve hükümete itimat olunmaması teklif ediliyordu. Müzakereyi amele lideri Mister Atlee açmış ve hükümetin tanıma kararını evvelâ meclise bildireceğine dair söz verilmesine rağmen bu şe- kilde hareket etmediğini, kararı ev- velâ yabancı bir devletin başvekiline bildirdiğini, daha sonra da yalandan better aldatmalarla hareketini mu- hik göstermek istediğini anlatmış ve Zonguldak Kazası Tahkikatı e Kurtulan Ameleler Kazanın Nasıl Vukua Geldiğini Anlatıyor Zx (TAN Muhabiri den) — 23 vatandaşın ölümüyle ne- #icelenen grizo kazasının O tahkika- tna devam ediliyor, Tahkikata yar- dım edecek heyeti fenniyeyi takviye maksadiyle İktisat Vekâleti maden başmühendisi Halil Eğmen de bu- gün Ankaradan buraya gelmiştir. Dünkü kaza havza tarihinde en Mister Chamberlain'e hitaben şü söz-| meclisi aldatmadığım, M, Daladier leri söylemiştir: tarafından söylenen sözlerin anlaşıl- “ — Frankonun İspanyadan en bü-|dığı gibi olmadığını, hükümetin ta- İ yük kısmı işgal ettiği yen bir şey| nıma kararını geçen hafta sonunda değil, Bilbaonun Frankistler tarafın- | verdiğini izah ve Mister Atlee'nin dan zaptındnberi vaziyet bu mer - kezdedir. Fakat cümhüriyet hükü - meti henüz mevcuttur ve bu hükü- metin yarım milyona yakin ordusu - | vardır. Demek ki, başvektl, beynel- milel kanuna karşı gelenleri tan işaret ettiği bütün noktalar üzerin- de teminat alındığını “lâve etmiş ve altı gün evvel general Frankodan a- lınan bir telgrafı okumuştur. Gene- ral Franko bu telgrafında harici hiç bir müdahaleyi kabul etmiyeceğini, mak hususunda israr edecek. hükü- | ve siyasi mücrimleri müsamaha ile met Frankoyu tanıyacağına göre ne- | karşılıyacağını anlatıyordu. den umumi &f ilânı, mihvere ademi iltihak için, yabancı askerlerin çıka- rılması için, batırılan ve zarara uğ- riyan İngiliz gemileri hesabına tez- minat verilmesi için teminat alma- dı?,, Mister Chamberlain verdiği ce- | vapta, Mister Atlee ile arasındaki mü Başvekilden sonra liberaller na- mına Sir Arşibald Sinelsir söz söy- lemiş ve Frankoyu tanımanın İngil- tere için zillet, diktatörler için zafer teşkil ettiğini söylemiştir. Daha sonra Mister Eden tanıma lehinde söylemekle beraber yabancı- cadelenin daha fazla şahsi mahiyet-| ların İspanyada kalmalarının dalma İte olduğunu söylemiş, daha sonra, | endişe uyandıracağın: anltmıştır. Polonyada Almanya Aleyhinde Nümayişler Devam Ediyor Varşova, 28 (A.A.) — Pat ajansı, | iki saat devam etmiştir. Danzigde fen fakültesinde yeniden hâdiseler çıktığı ve sayıca çok fazla olan Alman talebelerinin Polonyalı talebelere hücum ettiklerini, polisin ise 'müdahale ederek taarruza uğrı- n Polonyalı talebeleri tevkif eyle- diğini bildirmekte ve ancak Polonya komiserinin müdahalesi üzerine bun- Jarın serbest bırakıldığını ilâve ey- lemektedir. Danzig fen fakültesinde çıkan ye- ni hâdiseler üzerine Polonya hükü- meti bu mektebin kapatılmasını Dan- zig hükümetinden istemiştir. büyük ve en çok insan kayıbını mu- cip olan kazalardan birisidir. İlk tahkikat neticesine göre; kaza bir dinamitin patlaması neticesinde vu- kua gelmiştir. Ocakta üç ekip gün- de 24 saat devamlı olarak çalışmak- ta idi. Kaza sabaha karşı üçüncü e- kip faaliyet halinde iken Sürmene- nin Of köyünden lâğımcı Muradın yanlış bir hareketi neticesinde vu- kua gelmiştir. Ocak içinde dinami- “in ateşlenmesi memnu ve bazı fen- nİ şartlara tâbi iken Murat buna ri- ayet etmemiş ve kendisiyle beraber birçok © arkadaşlarının da ölümüne sebebiyet vermiştir. Kaza olunca derhal kurtarma ser- visleri yetişmiş ocakta ölümle yüz- yüze bulunan diğer işçileri kurtar- mıştır. Kurtarma servisleri maden mü- hendislerinin nezareti altında hâlâ ocağın temizlenmesiyle uğraşıyor- lar. Kurtarılabilen o ameleden Balcı Muharrem faciayı şöyle anlatmış tır: “— Ocakta çalışıyorduk. Birden- bire müthiş bir gürültü fle beraber önümüz tamamiyle çöktü. Biz 12 ke) şi idik. Derhal bacanın çökmiyen baş yukarısına koştuk. Ne kadar bekle- diğimizi bilmiyorduk, meğer tam beş saat içerde kalmışız. Vakit geç- tikçe havasızlık başlıyordu. Bir an oldu ki hepimiz "birden ceketlerimizi Buradaki talebeler “Alman evi,, ne hücum ederek tesadüf ettikleri Al manlara hoyratça muamele ettikten sonra binadaki eşya İle evrakı tahrip etmişlerdir. Danzigteki Polanyalı (talebenin maruz kaldığı fena muameleleri pro- testo etmek maksadile üniversitede ve yüksek mekteplerde mitingler tertip edilmektedir. Süvari polisler, sokaklarda dolaş- maktadır. Almanya sefareti kuvvetli polis müfrezelerinin himayesi altın- dadır. Dün Cracovie'de Polonyalı tale- beler, Alman konsoloshanesi binası- na yaklaşmak istemişlerse de polis tarafından püskürtülmüşlerdir. Karakovi üniversitesi talebesi tek- rar bir alay teşkil etmişler ve Bekin bir mankeni ile sokakları dolaşmış- lardır. Manken, Bekin omuzlarında Hitleri, Bekin kulağına bır şey söy- lerken göstermektedir. Alay Alman konsoloshanesine gitmek istemişse de, polis buna mâni olmuştur. Ha- riciye nazırı âleyhinde haykırmalar ———— sallamak suretiyle sun'i bir rüzgâr yapmıya çalıştık. Bir yandan da yer- deki islim borularına vurarak kur- tarma ekiplerine yerimizi haber ve- riyorduk. Bu halle saatlerce uğraş” mış, sonra bayılmışız. Gözümüzü dı- şarda açtık... Diğer taraftan Deutsche Vereini- gang ismindeki Alman ekilliyet par- tisinin şefi âyandan Hasbach, başve- kil general Skladkovskiye şu telgrafı çekmiştir: “Poznandaki Alman falebesinin yaptığı işitilmemiş taşkınlıkları şid- detle protesto ederim. Almanlara a- H emlâk tahrip edilmiş ve Almanlar fena muamelelere maruz kalmıştır. Mücrimlerin derhal cezalandşırılma- sını, bu gibi hâdiselere mâni olacak #edbirler almmasını ve Alman halkı- nın emniyetinin temin edilmesini ri- ca ederim.,, Türk - İngiliz Dostluğu (Taymis) in İstanbul muhabiri es- ki İngiliz Sefiri Sir Percy Laurene'in memleketimizden ayrılması münase- betile yazdığı bir yazıda İngiliz sefi- rinin Türkiyede #asılasız muvaffaki- yetlerle dolu bir memuriyet hayatı geçirdiğini söyledikten sonra şu söz- leri ilâve ediyor: “Sir Perey Lanrafine, beş yıl önce Ankaraya vardığı zaman, Türkiye - İngiltere münasebetleri, mütemadi- yen düzeliyordu. Seleflerinin hayırlı mesaisi, büyük harpten kalan İngiliz husumetini kaldırmıştı. Fakat o za. man, Sir Percy'nin geniş Alçüde ba- şardığı bugünkü son derece samimi dostluğu vaadeden emareler pek 87- dı. 1908 Türk inkılâbını takip eden kısa devre İstisna edilirse Türk - İn- giliz münasebetlerinin, Disraelinin zamanındanberi, hiçbir vakit bugün. kü kadar iyi olmadığı görülür.” Amerikanın Yeni Tayyareleri Washington — Orduya yeniden 5500 tayyare verilmesi bakkmdaği tahsisstin kabul edilmesi erine âyan meclisi ordu encümeni reisi bu tayyare adedinin 7500 e çıkarılması için teklifte bulunmuştur. Sulh politikasının neticesi. Ağlamıyan çocuğa süt vermezler #EELE (Gösteriş İyi Amma; (Teşhir Etmiyelim! Yazan: B. FELEK N RE iyi bilmiyorum ama vakti. le kibarlık diye bir huy var- dı. Bunun şeklini şemailini tarif e- demem, hattâ bugün onu tarif için — Şöyle olmamalı, böyle olmama- Ir... gibi menfi sözler söylersek Bek- taşinin Allah hakkındaki sözüne benzer. Malümya! Bektaşi o Cenabıhakkın mevcudiyeti hakkında bir hocaya sormuş: — Yahu, şu Allahı bana bir tarif eder misin? Hoca gerinerek cevap vermiş: — Ha, dinle ahbap! O ne yerdedir; ne göktedir; ne doğmuştur, ne do- ğurur, ne yer, ne İçer, ne elle tutu- lur, ne gözle görülür... Bektaşi dayanamamış ve şu gü- nahta bulunmuş: — Canım uzatma, anladım! Şuna yok deyiversene! demiş. Kibarlık ta öyle bir telâkkiye uğ- rayacak diye korktuğum için ağzı- mı açmıyorum. Lâkin böyle bir zü- zel huy vardı. Ve o huyun sevkiledir ki; Birine bir iyilik yaparsanız sakır şakır ortaya dökmezlerdi. Böylece iyilik gören de mahcup vaziyete dü- sürülmüş olmaz. Bu mütealamı teyit İçin ara sıra yazdığım bentlerde küçtik büyük ya- pılan iyiliklerin ortaya dökülerek teşhir edilmesinin daima aleyhinde bulunmuştum. Ve çok defa şurada burada giydirilmiş veya doyurulmuş olan kimsesiz yavruların resimleri- nİn güya bir propaganda imiş gibi gazetelerde basılmasının şiddetle 9- leyhinde bulunmuştum, Bugün, karilerimden bir zat hana bunu teyit eder bir mektup yaziyor. Bu mektubu aynen koyuyorum: “Yarmın büyükleri ve yiğitle Hi olan bu yurt yavrularına bu- günkü talihsizliğin verdiği yoksul- luğu (bir /ki metre çulu dikip giydirmekle) e giderdiklerini ku- runtulryan ve bunu ilân etmekle kendi hodgümlıklarmı teşhir e- denlere (sağ elin verdiğini s0) eli- miz görmemelidir) şeklindeki bü- yük ata sözünü belletmek doğru olmaz mı? Bu gibi şarlatanlıklara muarız olan ve bunun için çok güzel ya- zılar yaran, değerli, ağır başlı, halkın ve halk çocuklarının dostu diye tanıdığım ve sevdiğim gaze tenizin böyle resim ve haberleri meşretmesini samimi bir okuyu- cunuz sifatile doğru bulmuyorum. Siz doğru buluyor musunuz?” Ve bu mektuba da “Tan” da çık- mış bir resim kesiği leffedilmiş. Okuyucumun pek haklı olan bu muahezesinin yalnız bir özrü vardır. O da böyle resimleri çıkartıp gare- tenin istihbar kısmına pek sıkı bir süzgeç görmeden girmesidir. Bu res- min ve yazmın gazetemizde İntişarı bizi gösteriş Için böyle teşhirler ya. pılması aleyhinde bulunmaktan alı- koymaz. Bence, hulâsa şudur; Aleme ilân edeceksek, iyilik yap- mıyalım daha iyi olur. İngilterenin Deniz Bütçesi Londra, 28 (Hususi) — Yeni sene- de İngiliz deniz bütçesi 194 milyon sterlin tutmaktadır. Deniz nezareti- nin borç alma salâhiyeti 30 milyon- dan seksen milyona çıkarılmıştır. Masrafın çoğu yeni inşaata gitmekte. dir, 3 saffıharp gemisi, 4 kruvazör, bir tayyare zırhlırı, 16 muhrip ve tahtelbahir yeni İnşaat arasındadır.
