26 Şubat 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 10

'g 10 İsmail Habibe AÇIK MEKTUP Yazan: F. Zâhir Törümkünez eme gazetesinde, İsma- ü Habip İmzasiyle intişar e den ve “Atatürkten hatıralar ve fo- retler., başlığını taşıyan seri maka- lelerden birini bir arkadaşımın ika 7 üzerine okudum. Cumhuriyet ga- zetesinin 25—1—939 tarihli nüsha- sında ve 12 numara altında çikan bu makale, bende derin bir hayret ve teessür uyandırdı. Gazetenin, elime ancak bir gün evvel geçmiş olması yüzünden ce- vap vermek hususunda biraz gecik- tim. Fakat, bir hakikatin ortaya çı- karılmasında birkaç günlük gecik- menin ne ehemmiyeti vardır ki, Türk İstiklâlinin tarihi günlerine we onun büyük kahramanına ait ha» #ıraları kaleme alırken, sayın mu- harririn en küçük vakalar üzerinde bile hassasiyetle durmasını ve şah- si bırslardan tamamiyle tecerrüt cimiş olmasını gönül çok arzu eder- di. Fakat, İsmail Habibin yazıların- Ga, maalesef kendisinden beklenilen samimiyetten hiçbir eser görülme diği gibi, her satırının altından ken- disini “methetmek ve inkılâpta ne #mühim roller oynamış bir adam ol- duğunu göstermek gayesini güttüğü | pek bariz bir şekilde anlaşılıyor. Bir insanm, kendisini methetme- si bir meziyet sayılmasa bile hakkı- dır. Fakat, başkalarınm haklarına ve şahsiyetlerine asla dil uzatma. mak kaydiyle. Sayın muharrir, 1923 senesinde | Kastemonu Valiliğine tayin edilen Ferit Beyi, Konyada bulundukları sırada bir tesadüf neticesinde Gazi- ye tavsiye ettiğini ve Ferit Beyin bu suretle Kastamonu Valiliğine ta- yinsedildiğini yazmaktadır. İsmail Habibin, Ferit Bevi, Ata- türke tavsiyesi kadar garip bir şey #asavvur edilemez Çünkü; Atatürk İUmumi Harp senelerinde Diyarba- rda bulundukları sırada Ferit Bey- tanışmış ve büyük nutuklarında da, Kastamonu hâdiselerinden bah- #ederlerken söyledikleri gibi Kuv- yayı Milliyenin Kastamonuda tees- Büsü için Vali vekâletini o zaman o- rada defterdar olarak bulunan Fe- ride vermişlerdir. Bilâhare Türkiye Büyük Millet Meelisinin ilk açılışm- da, Meclise Çorum Meb'usu sfatiy- le İştirak eden Feridi, yine milli da- wa uğrunda emirlerinde çalışır ola- rak görmüşlerdir. ve) vaziyete nazaran Kastamonu- , Ya bir vali arandığı zaman, Feridi, Atatürke İsmall Habibin hatırlat. | yasına hiç te lüzum olmadığı aşi. kârdır. Herhalde Ferit, milli daya uğrunda çalışanlarm arasında İsma.| il Habipten çok daha ileri bir mev. kide bulunuyordu. ki Kastamonuya kendisiyle birlikte ilmek istemiyen valinin Gaziden| müthiş bir haşlama yedikten sonra beraber gitmiye mecbur olduğunu, hattâ Kastamonuda bile İsmalı Ha- biplen ayrılmamak İçin evinde ona bir oda ayırdığını söyliyecek kadar |tuğu en büyük emeline kavuştur. ileri giden İsmali Habibe, hakikatin | saydı, yani mebusluğunu temin et- biç te yazdığı gibi olmadığını —pek |seydi herhalde daha makul hareket âlâ bilmesine rağmen-. bii ba hatırlatmak isterim. Evet, 1923 Nisanında İsmail Ha- bip Kastamonuya Vali Feritle bir. likte ve ayni otomobilde gittiler, Fa- kat, bu gidiş İsmail Habibin anlat- mast ve tutscağı evde aşçı ve hiz- metçi gibi insanlari beslemek zaru- retinde kalması icap ediyordu. Bit- tabi bu hal kendisi için bir hayli masraf ve külfeti cep ettirecokti. Valinin ev! müsajtti, Pek âlâ kendi- misafirperverliği ve hüsnüniyeti hor kesçe mâlümdu. İsmail Habibin rin- vekkat bir zaman için kendisini mi. safir etmesi talebini reddedemiye- İcek kadar nazik bir adamdı. Bina. ensleyh, İsmail Habip valinin evin. de misafir kalmış ise, bu sebepler- den dolayı kalmıştı. Valinin bu misafirperverliğini bir nevi mecburiyet seklinde göstermi- ye bilmem nasıl dili vardı. Bir arka- daşm iyiliğine karşı ne güzel bir şükran İfadesi bu! Vilâyetin bütün mühim şifreleri. ni valiyle birlikte açtıklarını, be- yanname vesaire gibi ehemmiyetli yazıların kendi kaleminden çıktığı- m İsmail Habip övünerek söylüyor ve diyor ki: “İsterlerse imtihan et- sinler beni, Mühim şifreler hâlâ ez; berimdedir., Yazdıklarınm, İnanılması pek güç şeyler olduğunu kendisi de takdir ediyor ki; bu kayıdı koyuyor. Sayın muharririn buhsettiği vali Feridin ben büyük oğluyum. O z- manlar, yetişmiş bir delikanlı idim. Bütün gün evin içinde ve babamın yanmda bulunuyordum. Babam mü- him şifreleri (açarken, kimseye Hi- mat etmez. Bir odaya kapanır ve işini bitirip çıkıncıya okadar odaya hiç bir kimsenin girmesine müsaa- mall Habiple birlikte şifreleri aç- mak İçin çalıştıklarını görmedim. Kendisinin iddia ettiği gibi bu şif- relerden bazıları hakkında belki malâmatı vardır. Fakat, bu şifreler, ya herhangi bir suretle eline geçmiş veyahut ta kendisine — söylenmesin- öe vali tarafından bir mahzur gö- rülmiyerek söylenmiştir. Vilâyetin beyanname vesaire gibi ehemmiyetli yazılarının kendi kale- minden çıktığını söyliyen İsmail Habibe şunu da hatırlatmak rim ki; Vali Ferit senelerle Peran müstear İsmi altında makaleler, şi- irler yazmış ve gençliğinde gazete ilik yapmış bir adamdır. Binsenn leyh, 'yazlarmı oyâzdirmek icin İs mali Habip gibi kimselere hiç te muhtaç değildi. Bunu Feridi tani- yanlar çok iyi bilirler. Hem bütün bunlara ne lüzum var? İstediği bir adamf devletin mü- him memuriyetlerinden biri olan valiliğe tayin ettirecek kadar nüfu. zu olduğunu iddia eden İsmall Ha. bip, kadir bilmez arkadaşına bu İyi- liği yapıp onu vali tayin ettireceği. ne, kendisini, yıllardır. Poşinde “koş- iste- İki sütunluk makalesinde, yalnız kendinden bahseden ve kendini methü senadan başka bir şey yapmı. unlar kendimden bahsetmek için tığı şekilden bambaşkadır. Onun |değildir, diyerek sahte bir tovazu | 09€ Kadar sürdü. Vekiller Heyetinde | veli ile birlikte gitmekten iki mak.) Zöslermiye kalkışması ne kadar gü- SERBEST SUTUN | SENÇLERİ Nasıl Kayıp Ediyoruz? (Başı 1 incide y okumaz, iki yumruğunu sevinçle masaya vurdu, ve gayri ihtiyari, — Kurtulduk!. diye bağırdı. — Ne oluyorsun, dedim, kim ifbarla, İsmall Habibin bir ev tnt! Kurtuldu? O vakit kendini biraz toplar gibi oldu, fukat hissini saklamağa lüzum görmedi: — Mektup, Almanyadan geli - yor, dedi. Almanlar harp sanayi - ini, tayyare hücumlarma karşı, yer | sltina naklediyorlardı. Bu mektup, şimdiye kadar harp sanayiinin yüzde 80 nisbetinde yer altına ge- girildiğini tebşir ediyor. Demek ki artık kurtulduk, harpten korkma yız. “Arkadaşımı bu kadar sevindi- ron ve heyecana düşüren haber buydu. O vakit anladım ki bu genç Türkten ziyade bir Almandır. Ve heyecanlarını onlarla paylaşmak - tan duyduğu zevki, bu memleke « tin mukadderatı ile alâkadar ol- maktan duymuyordu. * B* şmisalleri böylece tzatabi. liriz. Almanyada, Ameri - kâda ve Sovyet Rusyada tahsil et- miş gençleri nasıl kaybettiğimizi ve kaybetmekte olduğumuzu gös « teren pek çok misaller daha bulu- nabilir, Bu misaller bize şunu gösteri- yor: Sovyet Rusya ve Almanya gibi musyyen ideolojileri temsil eden, mekteplerinde, müesseselerinde, ğ- niversitelerinde, stüdyolarında ve konseryatuvarlarında bu ideoloji lere göre adam yetiştirmeğe çalı - şan memleketlere çocuklarımızı göndermek hatadır. “Buralarda ço- cukların dimağları muayyen ka - hıplara dökülmekte, muâyyen tipte insanlar yaratılmaktadir. Biz Ce etmezdi” Den vir defa amam eriyene dire nı İçin yetişmesini İstiyorsak, onu bişka gayeler için insan hazırla « yan kalıpların içine sokmaktan ka- çinmalıyız. Amerika mekteplerinde de bu- nün tamamen aksini görüyoruz. Orada da genç enternasyonal ve kozmopolit bir tesir altında kalı - yor. Milliyetini kaybediyor, ve va- tanına olan sevgi ve bağını unu - tuyor, Bilhassa henüz dimağı tâm te- şekkül etmemiş, itiyatları kökleş- memiş gençler için bu memleket» ler tehlikeli birer ocaktır. Şu halde Avrupaya ve Ameri- kaya tahsile genç gönderirken, yalnız tahsil ve mektep şartlarını değil, göndereceğimiz memleket - letin içtima ve kültür vaziyetle - rini de tetkik etmek ihtiyacı var. dır ve belki de bu, tahisilden daha mühimdir. Çünkü çocuğun karak. terini yapan âmil, dersten ziyade muhitidir. Vekiller Heyeti Toplantısı Ankara, 26 (Tan Muhahirindeni) — Vekiller Heyeti bugün öğleden evvel yan İsmail Habibi; “Birek bu gü, | PMSVeKİ! Doktor Refik Saydamm ri. | yasetinde toplandı. Toplantı sant on Şârşamba gününden itibaren 920 büt. YAN İmpeks'ci Kardeşler Ve İnkılâp Adliyesi (Başı 1 inelde) | virde görülmeyen bir adalet şövalyeliği ile müddelumumisi- nin dilinden ilân etti, Bu meziyetli ve yüksek manalı beyanattan şunları öğ- rendik; 1 — İhbarda bulunanlar huyu bozuk garazkârlar değil lerdir. Önlerinde bir takün antetli kâğıtlar vardır ki eğer ha- kiki iseler devletin haysiyeti namına derhal merciine haber vermelidir. Bu bakımdan mastumdurlar. JI — Bu kâğıtlar dilimizi bilmiyenler tarafından yapıl- maş bir yanlışlıktır. Masumdurlar, çünkü derhal edilen tashi- he derhal riayet etmişlerdir. 11 — Derhal yapılan bu tashih, tahkikat başlamazdan iki üç ey öncedir ki İmpeks'ci kardeşler tarafından yapılmış- tır. Bundan iyi bir dürüsllük vesikası olamaz. IV — Bu iki vatandaş vicdan ve kitap kanunlarının bü- tün hükümlerince masumdurlar. V — Adliyeyi harekete getiren hükümet, vazifesini yap- mıştır. Masumdur. VI — Cümhuriyel adliyesi de bu masumluklar hükmünü memleketin içine dışına adalet ve besalet yaymıştır. Bazılarının istedikleri gibi başka tarzın bir hükümeti de- Gil. bu rejimin bu hükümeti; fezahate karşı nasıl şiddetli dav- ranıyorsa fazilete karşı da o kadar saygılı ve koruyucu dav « ranıyor. Bundan gurur ve er/niyet duyuyoruz. Memnun olma- yacak varsa belli ki bizden değildir. İnkilâp kelimesini inad için tekrarlıyorum, Bu, inkdâp rejiminin, inkılâp hilkümeti, inkılâp müddelumumisine, o in- kılâpça beyanatı, inklâp memleketine verdirmekle; canevle- rinden incinmiş, belki torunlarının torunlarına miras kala» cak bir yasa tutulmuş iki namuslu ve masum âilenin gönülle rini almış, ırzlarını varlıklarını . Böyle bir iş bundan yüz elli yıl önce bir de İngilterede, o hürriyetler ve üdaletler mem'cketinde olmuş. Bir küçük fark- la; Bizde hükümet suçsuz, onda biraz gafletli. Okumuşlardan işittim, yüz elli yıl önce Londrada bir hü- rün hürü İngiliz bizim Impeks'ci kan kardeşlerimiz gibi han- diyse mahvolayazmış. Aliçeri etmişler, Hürriyetinden ve onu- rundan tehlikelenmiş, Sonunda İngiliz hâkimi, bu Türk inki- lâbının, inkılâp adliyesi gibi adameağızın masumluğunu gör- müş. Masumluğunu ilân etmekle kalmamış, gaflelli gördüğü hükümetini epeyce mühim bir cezaya çarplırmış. Adama ve Çoluk çocuğuna, sülâle şeceresi devamınca her ay bir tazmi- mate hükmetmiş, İtiraz etmişler; (Hükümet böy- | demişler. Hâkim de demiş ki: (Hükümet devleti, milleti tem- sil eder. Gafil dabranmaması hikmeti vücudünün birinci şar. tıdır.) Çok şükür ki bizim işte hükümet gafil davranmamış, va- zile ve fazilet titizliği göstermiştir; yoksa bizim bütçede de bir kalem masraf daha bulunurdu. Maşa ile tutup koymuüş gibi bilirim: Buna da (para ye- dirdiler de ört bas ettirdiler) veya (kimbilir ne dolap dün- dü?) gibi kara ruhluluklarda bulunacak birkaç kişi çıkacaktır. Nitekim Sivas istasyonunun açılacağı gün bu inkilâbin en büyük Başvekilini bir kırık lokomotife bindirip güneş yüzü. nü tava karasına boyamişlardı. O, muhakkak ki bunu affet- miştir, fakat biz inkılâpçılar ve inkilâp gençliği hiç bir zaman unutmayacağız ve gelecek işlerimizde bir örnek rehber edine- ceğiz. Yüzlerini görmediğim İmpeks'ci kankardeşleri! Affediniz, teşekkür ediniz ve göğüslerinizi inkılâpçı Türk vatandaşı gu- ruru ile kabartınız. Sizi, bizler tebrik ederiz. İmar İşi Için Belediyeler Bankasından 5 Milyon Lira İstikraz Ediliyor Da. ). Jişleri için bir proje hazırlıyarak ö5- hiliye Vekâletine © göndereeektir. Dahiliye Vekili Falk Öztrak'ın ri yasetinde teşekkül eden komisyon bu projeyi tetkik ederek en son şek- lini belediyeye (bildirecektir. Bele diye de büna göre İmara başlıyacak. &r. Bu projeye İthal edilecek en mühim işler şunlardır: (Başı 1 incide Biz burada vazifelerimizde gös terdiğimiz dikkat ve itina ile hizmet kabiliyetimizi arttmricağız. Merkez- ide, bizi mümkün olan yardımlariy. le daima takviye edecek ve bu su- retle arzumuza en kisa zamanda varmak yolunu bulmuş olacağız. namına — Belediyeler sadı vardı. Biri, valinin kiraladığı lünçtür. Acaba bunun kendisi farkı. | Ge, projesinin esasları görüşülmekte. otomobilden istifade ederek ayrıca ———— — vesaii nakliye ücreti vermekten| Ankarada Cezalandırılan kurtulmak, diğeri de, Kastamonu- Talebeler Yeni Romanya ya valiyle beraber inerek muhitte! Ankara 33 (TAN muhabirinden) — kendisinin, merkezin mühim bir a-|Di, Tarih ve Coğrafya Fakültesi ta Büyük Elçisi damı olduğu kanaatini uyandırmak lebesinin bu sömestr tatilinde Bal-| Bükreş, 25 VA.A:) — Resmi güze ve bu suretle peşinden koştuğu :m6- kanlara yapacağı seyahat yüzünden | ta, elçiliklerde vikuz gelen bazı de- busluk hulyaşmın tahakkukunu biri talebe arasında vâki olan ihtilâftan Bişiklikler hakkimdaki derece daha emniyet altına almaktı. |dolayı Vekâlet meseleyi tetkik etmiş! neşretmektedir. Halen hariciye neza- Kastamonuda | aylarca valinin €- ve önayak olduğu öne sürülen yeni| reti politik dairesinin şefi bulunan vinde kalıyor, bu da doğru. Amma, (zamanlar grupundan Hukkı Sevran| Radu .Crutzesco, Berlin elçiliğine, ha- bu misafirlikte yine kendisinin izah | ve Hulüsi adlı iki talebenin Fakülte-| len Berlin elçisi bulunan Radu Cu- eitiğinden Oo bambaşka (o sebeplere|den kayıtlarının silinmesine, diğer) vafa Romanyanın İlk Atina büyük müstenittir. iki talebenin leyli meccanilikten ih-| elçiliğine tayin edilmişlerdir. Bankasından beş milyon lira kadar istikraz İmkân: temin edilmiştir. Bunu şehrin İmarı için en faydalı ve tasarrıflu şekilde sarfetmek ü- zere lâzım olan plânları hazırlıya- rak işe başlıyacağız. Istablı âmirenin stadyom yapıl mak üzere terkine — İcra Vekilleri Heyetince karar verilmiş. dir. imar plânmı tetkik için Başvekil kendi reisliği altında bir komisyon teşkil. ederek bu 5 O tarihlerde Kastamonuda uzun |racına, 10 talebenin bir sömestr Romanyanın ilk Ankara büyük ek. müddet oturulabilecek ve tam bir is-İmüddetince nehariliğe nakline ka-| çiliğine de halen Riga elçisi bulunan #irahati temin edecek otel yoktu. Bujrar verilmiştir. Vasil Stoica tayin ounmuştur. p » ; Bir proje hazırlanıyor Haber aldığımıza > göre, belediye bü 5 milyon Ura ile yapacağı imar hakkında katl bir karar alacaktır, |ikmal edip işin 4 — Gas Köprüsünün her iki başından | hayr, ibaren Beyoğlu ve İstanbul tarafina ye zenan esddeler güzergihndn tetimlâk işlerini #kmel etmek, 2 — Beyoğlu cihetinde şimdiki Sizdeg. mun yerinde tysteo binam, şehir gazin; ve oteli, Halkevi binası yapmak, 3 « Şehrin münasip görülecek bir ye, rinde bir matbuat salonu yapmak, 4 — Şehrin süt ve et derdini hatlet. tir. İstanbula ayrıca devlet bütçe-İmek için devlet ziraat kurumiyla müş İsinden yardım da tetkik edilmekte. |tereken, pehrin et ve süt isini başaracak br müemese kurmak, 5 — Pidmlam hazırlanmış, istikümedin. ri çizilmiş bulunan şehrin sna caddele. rinde icep eden İstimlâk müzmelâtim inşaat safhasım hazırla. 8 — Şehir stadyorumu tesis etmek, 7 — Şehir otobüs servisini bie an eş. vak ele almak. Hariciye “Vekil Bugün Atinada (Başı 1 İneide ) Dâhim bir âmili ve iki memleket a - Fasında mevcut sağlam bağları se - lâmlayacağını kaydediyorlar ve A Ba ahalisinin, Sarocoğlunu alkışlar - ken, bütün Yunan milletinin bissiya- tımâ tercüman olacağını bildiriyor - lar. Saracoğlunun beyanatı Belgrad, 25 (Tan Muhabirinden)-— Türkiye Hariciye Vekili Şükrü Sas racoğlunun hareketinden evvel, Yu- goslavya Hariciye Nazırı Çinçar Mar- koviç tarafından şerefine bir ziyafet verilmiştir. Başvekil Çvetkoviç ile Türkiye, Yunanistan ve Bulgâtistarın Belgrad elçileti Romanya maslahalyüzarı, Sa- racoğlunun msiyetindeki zevat, Tür- kiyenin Belgrad sefaretinin yüksek memurları, hükümet erkânı ve Ha- riciye Nezaretinin yüksek memurla. ri bu ziyafette hazır bulunmuşlardır. Şükrü Saracoğlu, Türkiyenin Bel- grad sefaretinde gazetecileri kabul ederek şu beyanatta bulunmuştur: “Güzel seyahatimin netiçesinden pek memnunum. Bükreşte dört Bal kan devletinin mümessillerile değil, dört arkadaş, hattâ dört kardeşle bir- likte çalıştım. Biribirimizden vicda- nen ve zihnen müsterih olarak ve hepimize düşen vazifeyi yaptığımıza kani olarak ayrıldık Güzel memle- ketinizi gördüm ve Yuyoslav milleti- nin vücde getirdiği eserleri takdir ettim. Bir noktaya, canlı bir hakika. te nazarı dikkatinizi edibederim: O da, memleketlerimizden her birinin selâmeti için yegâne esns olan Balkan paktıdır. Bazan nazariyeler orteya konur ve hâdisat bu nazariyeleri ta» kip eder. Bazan da hidisat evvelce vuku bulur ve nazariyeler hâdiseleri takip eder. Bize lâzım olan hepimizi slâkadar eden bir hedef, bir idesl- dir. Ben bu müşterek ideali, bütün milletlerimizin ve şehirli, köylü, bü- tün milletlerimize mensun fertler- den her birinin sinesinde kardeş gibi birbirlerini sevecekieri ve gittikçe artan refahı paylaşacaklarını bir sen- il örü, YORUM. Bu İeale varmak İçip vakıa ile mi, yok. sa nazariye İle mi işe başlamak lâ- zımdır? Bu nokta üzerinde yapıla- eak münakaşaların sonu gelmez, mü- nakaşaları bir tarafa (o birakip hakikati olduğu gibf ele alalım: Bu hakikat, Balkan paktıdır. Nazariyeyi ortava koymak, Pal. kan paktının yalnız deyletlerin, mü- nevverlerin. dirijanların değil, mil letlerimize mensup (fertlerden biri. nin malı olmasına çalışmak siz ga- zetecilerin vazifesidir. Naip Prens tarafından kabul edildim. Bu benim için büyük bir şereftir, Kalbimde dalma prense karşı muhabbetli bir hürmet taşıyacağım. . Hükümetinizin erkânile temas etmekle pek kıymetli zevatin taniştığırın tamamile kani bulunuyorum. Dünya siyaset işlerin- de bu kadar büyük rol oyhıyan bu dostluktah ve bu dortan» ve şahsi te- mastan her fırsatta istifade odeceğim. Bu akşam memleketiniz. hakkında büyük bir takdir hissile ve Balkan gntanti siyaseti hakkında tam bir bu- Yuru kalple hareket edeceğim. Metaksasın sözleri Atina, 25 (Husüsi) — Başvekil Me- bugün Bükreş seyahati hak- w beyanatta bulunarak demiştir “Dost ve adası Müttefik Balkan yarım milletlerinin dostiek ve itti - » daima oldağu gibi muhafa- Za etmekte ve her ihtimal karşısında daima made ve aralarında müfesa- nit olduklarını siza beyan edebilmek- le bahtiyamm. Barışa, fakat vekarh ve haklı bir sa derin bir sürette merbut bü- hahârak, diğer Balkan milletlerinin d6 İttifakımızı akdettiğimiz. eyni şartlar dahilinde saflarımıza #Mihak edeceğini ümit ediyoruz. Yunanistan. da değil, başka yerlerde, Balkan itti- fakmın devamından şüpse elenler mevcut olduğu için şu mestit haberi size verebilirim ki, bu 'ttifak daima daha ziyade kuvvetli olarok devam ve edecektir... Savarona Pireye gidiyor Savarona yatı, Hariciye Vekili Şük Yü Sarâcoğlunu getirmek üzere, dün, Pireye hareket etmiştir. Haber aldır ğmıza göre, Hariciye Vekilimiz yat- ta Yunan devlet ricali şerefine bir verecektir.