18 Şubat 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2
PENGEREMDEN Kelimelerde Soysop Yazan: M. Turhan TAN ir okuyucu mektubunda meblâ- ğın ash - fakat biraz manalı surette . soruluyor. O şive dikkatimi uyandırmasaydı Sual-Cevap sütunu na kısa birkaç satır vererek işin için- den çıkmak benim için pek kolaydı. Lâkin okuyucumun dilimize © geçen yabancı kelimslerdeki soysop keyfi yetine temas etmek ietediğini sezdi » ğimden cevabımı bu sütunda verme- yi gerekli gördüm. İ Meblâğ, herkesce bilindiği üzere| had, miktar ve mutlak surette para demektir. Bu kelime erişmek, ha - ber vermek, bildirmek n gelen belğ lügatinden doğuyor. Nite- kim belâgat, beliğ, bülüğ baliğ, tebliğ iblâğ, mübalâğa gibi çoğu birbirine manaca ufak bir yakınlık gösterme - yen kelimeler de hep belg aslından- dır ve bu suretle kendileri a; soy- sopâ mensup bulunmaktadır. Bu bereket arapçanın tasrifi bir dil ol - masından ileri geliyor. Malüm ol - d üzere tasrifi dillerde kelimele- rin şahsı, hades ve zaman, İfa de eden cüzüleri arasında 0 kadar kaynaşma husule gelmiştir ki bun - ların ne suretle ve kelimenin neresi; de bulunduğunu anlamak © imkân yoktur. Türkçemizde Ise hadese, şah. sa ve zamana taallük eden © kelime parçalarını ayırmak o mümkündür. Bunlar hecai dillerde olduğu gibi ayrı birer varlık teşkil etmezse de) 4 yine kelimeden ayirt edilmeleri müm kün unsurlar o halindedir. & Meselâ) “gelmiştim” dediğimiz zaman “ge hadese, “miş” ve “id” den hafifle - dilmiş olan “di,, zamana, imden boz- ma olan (m) de konuşan şahan delâ - let eder, Halbuki tasrifi bir lisanda kelimeleri bu suretle parçalamağa imkân yoktur. Zannımda yanılmıyorsam mebli; gibi basit bir kelimeyi bana soran okuyucunun maksadı dilimizin bünyesinde cezri değişiklikler yap » mak isteyenlerin boşuna yorulduk - larıni şöyle bir münasebet düşürerek söyletmeki * Için Yapılan Çalışmalar Dün bir akşam gazetesi, Nevyork İ sergisine iştirak etmek üzere yapılan hazırlıkların ilerlemediğini ve veri- len tabsisatın da şimdiden bittiği i- çin bir teftiş heyetinin sergi komi- tesinin hesaplarını tetkik ettiğini yaz miştir Dün alâkadarlardan aldığırmız ma lümata göre bu haber asılsızdır: İktr. sat Vekâleti yeni sergi heyetine ha yırlık emrini verdiği zaman b önceki heyetin hesspl: e yeti meşgul etmemek için, eski heye tin hesaplarının Vekâlet muhasebe | tarafından devir ve teslim alınması- mi muvafık görmüş ve ba iş bir ay İ evvel bitmiştir. Bir teftiş hesapları tetkik ettiği ha Nevyork Sergisi Memleketimize gelecek ya bancılarla, dış memleketle- re gidecek yurddaşlarımı- za döviz kolaylığı olmak ü- zere yeni bir karar verile - ceği hakkında bir haber çık mıştır, Bu hususta aldığımız ma lümata göre hükümetçe bu yolda verilmiş yeni bir ka- rar yoktur. Celâl Rayar hü İ men ılsızdır. Satın alınmış da parası verilme: | | ve sipariş edildiği ve tamamlan» | halde teslim alinmıyan ve be- deli ödenmiyen eşya da yö dığı İ zel sanatlara git eserler Ştitinin ikine arzedilmektedir. Jüri dün anıp tetkiklerine devem et-| ikâya şimdiye kadar, ve çini de gönd Sergiye müzeler İdaresi de iştirak etmektedir. Bunların alırzası i- çin de her türlü emniyet tedbirleri alını mul i Türk ç bilecektir. MAARİFTE : n Müilüni Cezalandırı'dı ! dün Vali “Hava bulutlu,, söztinden kendi - ve ördek denildiğini tevehhiim eden | adam fıkrasında olduğu gihi biz de) nden dilimizi aslah | iyelerine intikal ettik. O halde | sütunu doldurmak İçin meblâğ sileği ne mensup olün mübaliğa kelimesi üzerinde de biraz duralım: Mühalâ ğa, herkesce malüm olduğu üzere, duyguları ve düşünceleri — şişirmek! demektir. Vaktiyle bu hal, edebiyat. ta hüner sayılırdı. Hattâ bir atı tay . sif ederken “koştuğu demde gölgesi kendine yetişemez, gibi gülünç şey. ler söylenirdi. Bu meyanda bir mü .! hendis zade şairin babasını güya met. betmek için söylediği şu söz de ede - biyat tarihlerine geçmiştir; Dülger Nuh kim oluyor ki babamın dükküm kapısında hünerden dem vurabilsin. Nuhun çok ilmi yoktu. Eğer pedetim kendisiyle çağdaş olaydı ilmi saye - sinde onun tufanı üzerinde köprü Zamanımızda böyle şiir yazanla. rı, şüphe yok ki, timarhaneye ka - parlar. Fakat muharrir, şair, ressam ve saire arasında sik sık yapıldığını! gördüğümüz - üstad © kelimesinden başlayıp yaradıcı sanatkâr unvanına kadar derece derece yükselen - gifat bağışlamak merasimi de eski müba. lâğaların teselsülünden başka birşey muavini Hüdainin riyasetinde topla- narak İlk tedrisat işletine alt bazı me ka, seleleri halletmiştir. Bundan muhtelif suçlardan dolayı 11 ilkmek- tep muallimi hakkında da tecziye ka | rarı miştir. Ortamektep Müdürleri Dün de Toplandılar Maarif şürasında konuşulacak İş- ler hakkında tetkikler yapan bütün orta mektep müdürleri dün akçar | Beyoğlu akşam kız sanat mektebinin soniçtimalarını — yapmışlardır. Lise Orta, muallim ve sanat mektepleri mü dürlerinin iştirakile daha bir toplen- t: yapılarak Istanbul maarif vaziyeti hakkında bir rapor hazırlanacak ve Vekâlete gönderilecektir. Meskeri Bedellerinder Muvazene Vergisi Alınmıyacak İlk tedrisat mua'limlerine veril- mekte olan raraken bedellerinden buhran, milvazene ve hava vergileri kesilip kesilmiyeceği hakkında söru- Jan süale Maliye Vekâleti cevap ver- miştir. Vekâletin bu cevabına görel munilimlerin mesken bedellerinde: kazanç ve müvazene vergileri kesil. miyecek, fakat buhran vergisile hava kuvvetlerine yardım vergisi kesile- cektir, kümeti tarafından o döviz temin etmek için düşünül - müş olan bu tedbir hâkkın- da o zaman bazı tetkikler yapılmıştı. Bu arada türis Döviz Kolaylığı Için üşünülen Tedbirler Bu Hususta Evvelce Mevzuu Bahsolan || | Esaslar Hakkında Yeni Bir Karar Yoktur ler için de ayni kolaylıkla döviz verilebilmesi ve gele- cek yabancıların dövizleri - ne daha yüksek fiyatla pa- Ta temini (düşünülmüş ve yine ayni düşünce ile bir de takas şirketi kurulması is- tenilmişti. Fakat her ikidü | | şünce mevkii tatbika konu - lacak bir proje haline so - kulmamıştır. Şehrimizde a- lâkadar mahafil bu yeni ka- rar hakkında henüz bir ma- lümat mevcut © olmadığını söylemektedirler. BELEDİYEDE ; Gözetilecek Şartlar Şehir meelisi dün tâplanmıştır uğramış bulunan mektep've yol ver- gilerinin terkini hakkındaki teklif, tetkik edilmek üzere kavanin encü- menine gönderildikten sonra şehirde yapılacak binaların tâbi olacağı şera- he dair yapılan talimatnama ile bu talimatnameye dair mülkiye ve nafıa encümenleri tarafmdan - hazırlanan okunmuştur nakaşa ve müzakerelere mevzu olan bu talimatname, şehir mar plânının tatbikine bir başlangıç mahiyetinde- bulunmaktadır. Tali- pi in hirinei maddezine göre belde içinden geçen şimendiler hatlarının her iki tarafında istimlâk hudutlarından itibaren 15 şer met- re bir saha dahilinde inşaata müsas- de edilmiyerektir. Talimatnamenin 16 ncı maddesine haziran Çatladıkapıdan Sarayburnu. na kadar çekilen bir hattı müstakim içinde ve deniz taratmda kalan kı- sımda Imar plân yapılıncıya kadar insaat yapılamıyacaktır. Talimatname okunduktan sonra tapu idaresi (le belediye tarafından arsalarda yapılan İfrazlar arasında mevcut binaların kaldırılması hüsu- sunun temini İçin hükümet nezdinde teşebbüste bulunulması talimatname de mevcut bazı maddelerin yeniden tetkiki icin bir defa da kavanin en- cümeni tarafından gözden geçirilme- sine karar verilmiştir. Meclis önü - müzdeki hafta zarfında bu devre top- lentılarına nihayet verecektir. Belediyeden Randıman Alınamadığı Tesbit Edildi Belediye teşkilâtının çalışma tarzı hakkında tetkikat yapan vali ve be- lediye reisi Lütfi Kırdar, iş randıma- inin haddi asgariye düştüğünü gör müş ve bu randımanın matlup dere- ceye çıkması için bütün belediye teş- mazbe Uzun lediye reisi bu tamimde gelen evra- kım, diğer müdürlüklere havale edil. midir ? Herkese hakkını vermeli ve kimse- yi “beşerden üstün,, göstermeğe yel. tenmemeli. Çünkü hakikat ve tabiat çerçevesine sığmayan sıfatların kü » fürden farkı yoktur. TI: Öğretmen Bay Fevzi Işığa: Temas ettiğiniz mevzuu tenvir e- debilecek Türkçe iki eser tanıyorum: Galatasaray lisesi muallimlerinden Ernest Manbürinin “İstanbul sey- yahları rehberi,, ve İhtifalei mer - hum Ziyanın (İstanbul ve Boğaziçi) adlı kitabı. Teveccühünüze teşekkür ederim. ——— #* Vali ve Belediye reisi doktor Lütfi Kırdar tarafından bu gün saat 17.30 da Vali konağında şehir mec- list azalarıma bir çay ziyafeti verile- cektir. Vali ve Belediye Reisi Lâtti Kırdar dün sebze halini teftiş etti. Dünkü toplantıda müruru zamaha| kilâtına bir tamim göndermiştir. Be-| dikten sonra da ehemmiyetle ee müdürlüğüne göndereceklerdir. POLİSTE: Kömürden Zehirlenip Öldü Büyükadada Çil sokağında 9 nü- maralı evde oturan bahçivan Yoryi evinde ölü olarak bulunmuştur, Ce- «edi muayene eden Yorginin kömürden zehirlenerek ö Bünü tesbit etr y morga kaldırılmasına lüzüm g müştür Dört Metreden Düştü Tavi hükümet tabibi iş ise de ih pazarında oturan Ömer minde bir işçi Mehmetpaşa camiinin tamirat işinde çalişirken 5 metre yüksekl'gindeki iskeleden düşerek başından ağır gtaralarnanıştır.. GY Çerrahpaya hastanesinde tedavi alt Pa anrlinişor. is 1 İki- Yatigıh' Başlangicı Kasımpaşada Dereboyu sokağında Fevziye ile yine Kasımpaşıda Am- bar sokağında Fatmanın evlerind yangın başlangıçları olmuş ise de İ- kisi de ateş büyümeden söndürül - müşlerdir. —— a — edilmesini ve işin kısa zamanda ne- #icelendirilmesi lüzumunu bildirmiş- | yeni salon arasında dünya motörü ayni yerde demirli o- Kazasında Beş Kişi Yaralandı Dün Üsküdarda beş kişinin muh. telif yerlerinden ağır yaralanmaları ile neticelenen bir otomobil kazası olmuştur. Şoför Necip tarafından idare edi- len 1570 numaralı plâkayı taşıyan taksi otomobili Usküdardan aldığı 4 müşteriyi evlerine götürmek üzere Fıstıklıdan geçerken direksiyonun i- yi idare edilememesi yüzünden tram- vay direğine çarpmıştı. Çarpma çok şiddetli olmuş, otomobilin on kısmı tamamen parçalandığı gibi içinde bu- lünan Remzi, karısı İkbal, ile Ceylân ve Altan ismindeki kadınlar ve şoför muhtelif yerlerinden yaralanmışlar- dır. Biraz sonra hâdise mahalline gi- den zabıta yaralıları Nümune hasta- pesine kaldırmıştır. Yapılan tahki - kat neticesinde şoför Necibin otomo- bili idare &demiyecek kadar sarhoş olduğu anlaşılmıştır. Tahkikata de- vam edilmektedir. DENİZ ve LİMANDA : Yolcu Salonu İnşaatı Bitti Denizbankın yaptırdığı yeni yolcu salonunun inşaatı tamamile bitmiş ve dahili techizatına başlanmıştır. Yeni salonun hazirana kada ikmal edilecektir. Gümrük binasile rük memur kulübeleri arl için ayrıca tarassut yapılmaktadır. Bir Deniz Kazası Evvelki gece Kumkapı açıklarında demirli bulunan Hasan kaptan ida resirideki Silivri limanına bağlı Yeni MÜTEFERRİK : Türkkuşu Talebe Kaydediyor Türkkuşu yeniden üye kaydına başlamıştır. 17 yaşını bitirip boyu 1.58 santimden aşağı olmıyan lise ve tir. Evrakı takip etmiyenler olacaklardır. Belediye Memurlarına mesul yüksek tahsil gençlerinden arzu ©- denler 6 adet fotoğrafile Türk Hava İ Kurumuna müracaat ederek kayde dilmektedirler. Ayrıca A. B. C. trizm brövesi alanlar ile geçen sene kampa İnzibati Cezalar Ücretle müstahdem belediye me- murları hakkında verilen inzibati ce- zaların tatbik edilemiyeceği hakkı da Dahiliye Vekâleti tarafından ya- pılan tebliğ üzerine bu gibi memur-| Jara verilecek cezalara dair dün bele diye teşkilâtına yeni bir tamim gön- derilmiştir. Bu yeni tamimle, vazife- lerinde devamsızlık gösteren, yahut işe geç gelen ve yahut ta vazifeden erken ayrılan memurların terziye hu susunda alâkadar şube müdürlerine salâhiyet verilmektedir. Şube mü - dürleri bu gibi memurlardan kıstül- yevm yapacakları gibi bu cezanın si- cillerine geçirilmesi için her hafta bir liste hazırlıyarak belediye zat İş- sevkedilemiyenlerin de kayıtları ye- nilenmektedir. Yoklama Müddetleri Uzatıldı 310 — 330 doğumluların askerlik yoklamaları devam etmektedir. Alâ- kadar dairelere fazla tehâcüm dola. yısile vaktinde müracatt elemiyen- ler bulunduğu gözönünde tutulara! yoklama müddetini eski yatiddetten itibaren on beş gin uzatmışlardır. X Şoförler cemiyeti dün, ekseriyet olmadığı için senelik kongrelerini ya- pamamışlardır. Dün lokanta ve otel müstahdemleri cemiyeti senelik u- mumi heyet toplantısını yapmış ve Yeni idare heyetini intihap etmiştir. Garsonlar Cemiyeti dün seneli k kongresini Yaptı, 18-2-939 SUAL SEVAB £ Yüksek Ziraat Enstitüsüne Kimler Alınıyor? S — Orla ziraat mektebi me- zunları yüksek ziraat Ensti- tüsüne alınmıyorlar. Bu me tepler lise derecesinre değil midirler? € — Değildirler. * S — Devlete bağlı banka ve müesseseler hakkındaki ba - remin son maddesi (orta tah- sil veya bu derecede meslek tahsili görmüş olanlar) di - yor. Güzel Sanatlar Akademi- si resim şubesinden mezi - num, otra tahsilim tamam de- ğil. Bu maddeye dahil mi- yim? € — Hayır. * S — Gazetenizde okuduğu - muz Bulgar Sadık tefrikam kitap halinde çıkmış mıdır? C — Tefrikası © tamamlandıktan sonra düşünülecektir. * S — Muayyen bir tahsil de - recesini memuriyeti esnasın » | da ihraz eden bir kimse ha » len mevcut memurin baremi- | Je, hazırlanmakta olan ban - kalar baremine göre kıdem ve derecesinde zam görür mü ? C — Görür. * S — Lise sınıflarındayım. E- melim orta veya liseye Fran - sızca öğretmeni olmaktır. Li- semi ikmal ettikten sonra bu hakkı kazanabilmek için han- gi yoldan tahsil görmeliyim? C — Ya Üniversite Edebiyat fa- ne bağlı Tisan. kurslarına, ya h, Coğrafya ve Dil jrisat muallim muay in. İmti- apılırsa bu imtihana da girebi- ği han yı Bir Kadın Çocuğunu Kadıköy Vapuruna Bırakıp Kaçtı Dün akşam Kadıköy vapurunun belâsında gazete kâğıdına sarılmış, takriben 10 günlük bir erkek çocuk bulunmuştur. Kadiköy vapuru, akşam üzeri Ka- dıköyden Köprüye doğru gelirken yolculardan küçük bir çocuk helâya Bitmiştir. İlk defa paketi gören ço- cuk birisi tarafmdan unutulduğuna zahip olarak ehemmiyet vermemiş i- se de biraz sonra kâğıdın hışırdadı. Eını duymuş ve paketin kımıldarığını görmüş, korkarak kendini dışarı at- | mışı memurları haberdar etmiştir Memurlar paketi açtıkları zaman f- çinde bir çocuk bulunduğunu gör - müşlerdir. Vapur Köprüye gelince, çocuk öcizler evine gönderilmiş, tah- kikata başlanmıştır. TAKVİM ve HAVA 18 Şubat 1939 CUMARTESİ 3 iel ay Arabi: 1357 Zihlece; 28 Güner 0,53 — Oğle İkindi 1524 — Akşam: | Yatsı: 1916 — İmsâ Yurtta Hava Vaziyeti Yeşilköy Meteoroloji istasyonundan s- bnan malimata göre, hava yurtta Cenup ve Cenubu' Şarki Anadolu ile Orta Ana- dolunun Şark kustmlarında kapal ve ya- Gün: 28 #işlı, Kocaeli, Ege, Orta ve Cenubi A- nadolunün Gârp kısımları bulutlu, diğer bölgelerde kapal ve mevrif yağışlı gep miş, rüzgürlar Cenuba Şarki Anadolu ile Karadeniz kıyılarında Cenabi, diğ, gelende Şimali istikametten orta kuvw te, Eye denizinde kuvvetlice esmiştir. İstanbulda hava fozin bulutlu geçmiş, rüzgâr Şimali Gerbiden » metre hizla esmiştir.. Sas inayiki 76448 milimetre idi, yüksek 6,2 ve en düşük sıfırın altinda onda iki #antigret olarak kâydedilmiştir Sühunet e
