6 Mart 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

——z ? "İttihat ve Terakki, Nasıl Kuruldu ? Ubeydullah Efendinin Oynadığı Roller (YAZAN: Dr. HÜSEYİN ZADE ALl| —3— — Carım, dedi, bu “Dağıstanlı, efendi o gibi “müfsit serserileri,, (1) nereden tanıyacak?! (2) Gözüm, Raif Beyin gözüne iliş- #: Bakışında: “Ubeydullah Efen- di, Uşakizadeye benzemez, ha! O çok tehlikeli adamdır! Görüştünse bile sakın söyleme!,, gibi bir mâna vardıl. ye adamcağızı tekzip et - mek pek münasebetsiz bir iş olurdu!. Reis: — Demek, Ubeydullah namınde birini tanımıyorsun, öyle mi? — Hayır!, — Peki, öteki efendileri çağırın! Sana iki hafta hapis cezası! a 9 — Uşakizade ile görüşmek İste- diğin için!.. Belki aklını bâşına top lar de o gibi hikâyeci heriflerle.. görüşmek arzusundan vazgeçer - sin! (3) Uşakizade ile görüşmek arzusu yüzünden iki hafta hapsederlerse, kim bilir, Ubeydullah ile görüşmüş olmak fiili ne kadar ağır bir ceze- va mal olacaktı?! pisten çıktıktan sonra, ta- bildir ki, “aklımızı başımı- za topladık,,: Bir müddet ne tehli- keli “serserilerle”, ne de hikâye ve roman Yazan şüpheli “heriflerle,, görüşmek arzusunu izhar etmedik! Ve, zaten, buna ihtiyaç ta kalma - mıştı. Bunların talebe ruhuna aşı- Jadıkları “Hürriyet aşkı,, Saraybur nundaki mektebin çınarları arasın- da, artık sağlam bir yuva kurmuş tul, skeri Tıbbiye mektebinin uğradığı şu baskın macera- larının üzerinden seneler geçti, Türkiyede Meşrutiyet ilân olun - dü 11908). Ben, bu vakadan altı, yedi sene evvel firar ottiğim Kaf- kâsyadan, Ubeydullah Efendi de sürgün bulunluğu Hicazdan savu- şup bir müddet yad ellerde dolaş- tıktan sonra İstanbula avdet ettik. Cağaloğlu semtinde oturduğu - muz evler biribirine pek yakındı. Artık yakından dost olup sıksık gö rüşmemize bir mâni kalmamıştı... Bazı geceler, Ağaoğlu Ahmet, şair Mithat Cemal, Yemenli Abdül vahap vesair dostlar, Ubeydullahın Kendi elile hazırladığı nefis çayı içmek, onun istibdat ile mücadele hikâyelerini, gurbet ellerindeki ga- rip sergüzeştlerini dinlemek ve, bil hassa içtimai, siyasi ve dini içtihat- Yarından istifade etmek için, onun #kametgâhında toplanır, hoşça va- kit geçirirdik... B“ şu yazılarımda merhum Ubeydullahın hayatına da- #r bir iki noktayı biraz aydınlat- mak ve bunların üzerine dikkat sazarını celbetmek istedim: 1 — Ubeydullah Efendi “Terak- ki ve İttihat, ın tıbbiyeliler ara- sında doğup teşkilâtlanmasında çok mühim bir rol, belki de rollerin en mühimini oynamıştır. 2 — Merhum yalnız İslâmcı de- gü, biraz da Türkçüydü: Onun bu Türkçülüğü tâ Amerikadaki seya- batleri zamanında başlar. 3 — Bir de, zan ve tahminime göre, Ubeydullah Efendi, Rus - Ja- pon muharebesini müteakıp, bir- takım “provokasyonlar, neticesin- de, Kufkasyada vuku bulan “Er- meni - Müslüman, münazaaların- da (1905) barıştırıcı bir rol oyna- mıştır. Ancak bu hususta sarih bir malümata sahip değilim ve hatı - ralarım pek sönüktür. Yalnız şu kadar hatırlıyabiliyo- rum ki, merhum o buhranlı zaman larda, kendi tabirince, “hem ziya- ret, hem de ticaret, kastile Bakü- ya gelmiş ve petrol madenlerinde ezcümle Mantaşev'in müessesese » lerinde tetkikatta bulunmuştur. dım: Bunlardan biri siyasi olup “Akebe meselesine,, dairdir. “Müs lümanlık,, başlığı altında “Füyu- zat” mecmuasında (3) neşredilen diğer makale daha enteresan olup, Ubeydullahın o zamanki dini içti. hatları için bir vesika sayılabilir. ahsiyeti şark ve garp hars- larının garip bir imtizacın- dan hâsıl olan Ubeydullah, bence milletlerin nadir yetiştirdiği sima- Jardan biridir. Onun Türk ruhu, ba na bariz Iranlı Şeyh Sadi'nin biraz da... Evet, biraz da İrlandalı Svift- in mayasile yuğurulmuş gibi geli- yor. O da Svift gibi muhitinin ezi- ci mücsseselerine karşı isyan ct- mişti; o da seyahatlerinde alaycı Gulliver gibi çok defa güldürücü ve gülünç vaziyetlere düşmüştü. Diğer taraftan onun tuhaf sergü- zeştlerle dolu şu cevelânları, son- ra, günün birinde, Malta şövalye- lerinin ülkesinenesir gitmesi, Şi - razlı şairin soyahatlerini ve “Ehli salip,, ordularının eline esir düs - mesini batırlatmıyor r0u?1 elki soracaksınız. ğ — Ubeydullah da şair miy- 1? — Evet, o da şairdi! Ancak o- nun “şiirleri,, ne epik ne lirik, ne de “erotik,, tir. (Öyle olsaydı, o son nefesine ka- dar hiç bekâr kalır mıydı?) Hâfıza dağarcığı, “Gülistan,, lar, “Bos - tan, lar gibi hoş, eğlendirici, ibret- âmiz hikâyelerle, anektotlarla, fık- ra ve nüktelerle dolu olan Ubey- dullahın şiir vadisinde yazdığı şey Ter, yapılmıyorsam, “didaktik man anım, Ubeydullah gibi faz- lükemal sahibi bir Oadam Mithat Cemallerle, Ali Ekremler- İe (4) arkadaşlık eder, bilhassa Ab- dülhak Hâmidin yakın dostu, pres- tişkâri olur, onunla yıllarca bera- ber oturup kalkar, ölürken bile merbumun yanında yatmak ister de, hiç şair olmaz olur mu? Elbette, o da Sadi gibi- “Kemal-i hemnişin ber men eser kerd,, diyebilmişti! (Devami var) (1) Beni, bu suretle çetin bir vaziyetten kurtarın Raif Beyin elân hayatta olup ol- madığım, bilmiyorum, B. Tekinalp Tütüncüler Birliğinde İlk Seçim Türkiye Tütüncüler Birliği kurul muş ve İdare heyeti seçilerek faali- yete geçmiştir. Evvelce de yazdığı mız gibi,bu birlik,Türkiyede tütüncü lüğün her sahada yükselmesini temi- ne ve tütüncülerin menfaatlerini ko- rumaya yardım edecek her türlü tedbir ve teşebbüslerle meşgul ola- caktır. Birliğe şimdiye kadar 35 tütün mü €ssesesi girmiştir. Umumi heyet, e - sas nizamname mucibince yedi kişi- lik idare heyetini seçmek üzere Mi- tat Nemlinin yazıhanesinde toplan - mıştır. Toplantıda hararetli müza- kere ve münakaşalar olmuştur. Ne- ticede, umumi heyet, şu kansate var muştur: Birlik, bütün tütüncüleri temsil e- decektir. Müşterek menfaatleri ko- rumak için elinden geleni yapacak, tütüncülük âleminde ayrılık eçre « Yyanlarma meydan vermiyecektir. Devlet hazinesi müesseseleri ile şah- si teşehhilün Aayrnunu SANATİ. Mk şında hiç bir fark yoktur. Münakaşalar neticesinde, umumi esaslar tespit edilmiş ve gizli bir rey usulile seçim yapılarak idare heyeti- ne Mitat Nemli, Hüseyin Kavalalı (Yerli Urün Limitet Şirketi müdü) rü), Hasan Sabri, Tekin Alp (Herman Şirketi müd Naci (Türk Limitet Şirketi müdürü), Kar- vat (Felemenk Türk tütün şirketi müdürü) seçilmişlerdir. Idare heyeti, birkaç gün sonra top lanacak büro teşkilâtı ve büro faa- liyeti hakkında kararlar alacaktır. nevoaçesiğbşkliklerüğünalp önle ei el YERLİ HABERLER İAmerikalıBirTayyare “| Yeni İcat Edilen Uçuş cı Makinesini Getirdi B. Richard Watham isminde A- merikalı bir tayyareci, dün, şehrimi- ze gelmiştir. Amerikalı tayareci, hü- kümetimiz tarafından Amerikaya 18- marlanan yeni icat bir makineyi bu- raya getirmiştir. B. Watham, dün kendisile görü- şen bir muharririmize demiştir ki: “— Pilot yetiştirmek çok güç ve tehlikelidir. Çünkü, acemi bir pilot iyice öğreninceye kadar çok defa bir kazaya sebebiyet verebilir, ve bu yüzden hem kendisi hem de tayyare telef olur. Bunu göz önünde tutarak Amerikada “kör uçuş” denilen bir makine icet edilmiştir. Bu makine ile hiç pilotluk bilmiyen bir adam beş altı saat İçinde mükemmel bir tayyareci olmaktadır. Halbuki, eski usullerle bir pilotun yetişebilmesi için çok uzun zamana ihtiyaç vardır. “Kör uçuş” makinesi, ayni zaman- da gece karanlıkta ve sisli havalarda da İnip kalkmak için çok işe yara - maktadır. Bu sayede bu yüzden çi kan kazaların önü alınmıştır. Buraya gelmeden evvel Londara, Paris, Berlin ve Romaya uğradım. Link Trainer tabir edilen yeni usul makinenin Ingiltere, Italya, Alman- ya ve Fransada yapılan tecrübeleri gok iyi netice vermiştir. Bu makine- den İngilizler 200, Almanlar 300, I- talyanlar 150 ve Fransızlar da 100 tane ısmarladılar.,, Amerikalı tayyareci, bugün Anka Taya gidecek ve dönüşte Eskişehire de uğrıyacaktır. MÜTEFERRİK : Yugoslavyadaki Türkler İçin Yeni Müzakereler Bir müddettenberi şehrimizde bu lunmakta olan Belgrat Elçimiz B. Ali Haydar Aktay, dün akşamki ekspresle Yugoslavyaya gitmiştir. Öğrendiğimize göre, Yugoslavya hükümeti, Yugoslavyada bulunan Türklerin göçmen olarak Türkiyeye gelmelerini prensip itibariyle kabul etmiştir. Yakında, Yugoslavya ile Türkiye arasında, Romanyg ile ev- velee yapıldığı gibi bir mukavele imzalanacaktır. Bu hususta icap e den kararları vermek üzere Nisanda Belgratta Yugoslav, Romen ve Türk akk gpürekken hir ko Komisyon, “muhacirlerin — nakli, menkul ve geyrimenkul mallarının satışı gibi mali bazı meselelerin hal- Wini de üzerine alâcak ve bütün bun- lar bittikten sonra anlaşma yapıla caktır. Müzakereler mümkün ol - duğu kadar çabuk bitirilecektir. Franco'nun Ankara Mümessili Balkan Antantı Konseyinin Pran- co hükümetini fiilen tanımak husu- sundaki kararından Sonra, Franeo- nun Ankaraya bir mümessil gönde- receği yazılmıştı. Öğrendiğimize göre, eskiden uzun POLİSTE: Define Arayıcısı Süsü Veren Dolandırıcılar Zabıta, Şile civarında, kendileri- ne deline arayıcıları süsü veren bir dolandırıcı şebekesini suç üstünde| yakalamıştır. Suçluların İsmi Ali, Rizeli Hakkı ve Süleymandır. Ali, henüz bulunamalnıştır. Çete, Şilede Eşref isminde birinin 800 lirasını do- landırmışlardır. Üsküdarda da aşçı Mehmedi dolandırmıya hazırlanır- MEMLEKETTE: Ahkaradan Telefon ve Telgrafla İskân Teşkilâtı İçin Hazırlanan Kanun Projesi kâlet teşkilât kanunu içine alın” masını kararlaştırmış ve bu husus” ta bir kanun projesi hazırlamıştır. Projeye göre, iskân umumi mü- dürlüğü bütçesi iskân İşleri daire- si reisliği adı altında Sıhhiye Ve- köleti bütçesi ve teşkilâtı içine alı- nacaktır. İskân işleri teşkil mur ve müdürlerinin vazife v8 salâhiyetleri bir nizamname ile tayin olunacaktır. Sıhhiye Vekâle- ti teşkilâtı ve memurin kanunu hü kümleri, iskân vazifelerini ifa ile mükellef ve bakanlık kadrosuna dahil memurlar hakkında da tat bik edilecektir. Projeye bağlı kadroya göre, Ws kün işleri dairesi Merkez ve taşra olmak üzere iki kısma ayrılmış tar, Merkez teşkilâtı bir reis ve bİr rels muavininin idaresinde iskân işleri direktörlüğü, iskân tefviz ve tasfiye işleri direktörlüğü, fen heyeti, hukuk işleri, istatistik bü rosu, tahakkuk O bürosu, müfettiş lik ve müteferrik memurlardan ibarettir. Taşra teşkilâtında da birçok is kân müdürlükleri, memurlukları, kâtiplikleri, fen memurları, mü- hendis ve mimarları vardır. . Küçük Yaramazlar Yakalandılar İzmir, 5 (TAN Muhabirinden) — ken yakalanmışlardır. ar 93 Devriâlem seyahatine çıkmak isti; Gizli Bir Mezbaha Bulundu. | amir Tiesi talebesinden 16-17 ei Fatihte gizli bir mezbaha meyda-|larındaki Alp Aslanla Hâzim ve kah na çıkarılmıştır. Cemali sokağında) veci çırağı 14 yaşındaki Nurinin Kon Lâtife isminde «bir kadının . evinde) ya vapurile Wmanımizdan uzaklaştık. gizli et kesildiği, teşvit, elimin, ere: İyem arYesitrser Mares Ferfeede kesilmiş İki koyun göğdesi ve kesilİ | Ödemişin Bitği nâhiyesinde dturan miye hazırlanmış 13 koyun bulun-|lezet oğlu Abdullahın 12 yaşındaki muştur. Bu işleri yaptığı anlaşılan | dilsiz çocuğu Ahmet, tedavi edilmek et kaçakçısı Cevdet te polisin eline| üzere buraya getirilmiş, fakat, çocuk geçmiştir. kaybolmuştur. Zabıta, dilsiz Ahmedi aramaktadır. Bir Katil Yakalandı “Tavşanlı, (TAN) — Değirmisaz kö- yünde geceleyin, kahvede, çıkan kav. gayı yatıştırmıya giden jandarma ks rakolu kumandan vekili onbaşı mus vini Hasan, sarhoş Süleyman tarafın- dan bıçakla yaralanmış, Hasan biraz sonra ölmüştür. Katil yakalanmıştır. Havagazmdan Zehirlendi Şehzadebaşında Ahmet Salâhat- tin sokağında 3 numaralı apartıma- nin alt katında oturan Adile ile kır- ları Hikmet ve İsmet ve hizmetçile- ri Fatma dün üzerlerine fenalık gel- diği için biribiri ardı sıra bayılmış- lardır. Bunların, bu sokakta patlıyan ha- borularından çıkan gazdan (2) İlk defa Uşakizâde Ne görüşmek şe- refine ancak Umumi Harp sıralarında, Ber- Mine, nall olabilmiştim. (3) “Füyuzat, , 19-10-1907, N 10. (4) Ubeydullahın şair A. Cevdetle de dostluğu vardı: araları anenir sonradan acıl DENİZ ve LİMAN : Denizbank İstanbul seneler İspanyanın İstanbul Başkon| YE. solosluğunu yapan ve ihtilâl çıktık- tan sonra Francoya iltihak ederek İspanyaya giden B. Polenşia, Fran- conun Ankara mümessili olarak bu- zehirlendikleri © anlaşılmış, derhal Haseki hastanesine kaldırılarak te- davi altına alınmışlardır. - Dört ,Kaçakçı Tutuldu pılmıştır. Fakat bu yer muyakkat tir. Tıp Fakültesi $ hafazaya mahsus ayrıca bir yer ya- çin her yıl hariç- Şubesi Kuruluyor Denizbank İstabul şubesinin ku- rulmasi için hazırlıklara başlanmış- tar, Bankanın en mühim merkezleri- ni içine alacak olan bu şube, umumi müdür muavini Tahir Kevkep tara- fından idare olunacaktır. İstanbul şubesi için, merkez rıhtim hanının dördüncü ve beşinci katları ayrılmış tar. Denizbank İstanbul şubesinin ku- rulması, Denizyolları Liman İşlet- me İdaresi, Akay, fabrika ve havuz- lar ve İstinye Doku ile kılavuzluk ve romorkörcülük gibi, şimdiye ka- dar müstakil çalışan deniz müesse- günlerde memleketimize gelecektir. İngiliz Elçiliği Başkâtibi Memleketimizden Ayrılıyor İngilterenin Ankara Büyük Elçi- iği Başkâtibi B. Dikson hükümeti tarafından, Roma Büyük Elçiliği Başkitipliğine tayin edilmiştir. Ye- ni vazifesine gitmek Üzere, bugün, memleketimizden ayrılacaktır. B. Dikson, uzun zamandanberi memleketimizde bulunuyordu. Ken- disini bütün muhitine sevdirmiş bir diplomatı. Memleketimizi hayatına yakın bir alâka göstermiş, hattâ son Tarih Kurultayında bir tez okumuş- tu. Buradan ayrılışı, onu tanıyan ve selerinin tek bir idari sistem içerisi- ne alınması demek olacaktır. İstan- sevenler için bir teessür vesilesi ola- caktır. Dün gece, Elâzığdan Haydarpaşs- ya gelen tren yolcuları arasında A- ziz ve Kadir isminde fki kişinin hal- leri şüpheli görülmüş ve muhafaza memurları tarafından bavulları a- Tandığı zaman 45 kilo Suriye mamu- Yâtı ipekli kumaş bulunmuştur. Ku- maşın tulü 250 metredir. Dün gece, Taksimde de bir cürmü meşhut yapılmış, Mehmet Sait ve Abdülkerim isminde iki kaçakçı ya- kalanarak üzerlerindeki 34 bin cak- mak taşı müsadere edilmiştir. me BELEDİYEDE: Yeni Sebze Hali Şimdiki meyva halinin yanında satmadığını bildirmiştir. miştir, Yakında meşredilecektir. Hf olmak Üzere OR binn yapılmıstır. BİRKAÇ SATIRLA Ea mavi dönder ika vazifelerine resmi üniforma ile gelmiye başlamışlardır. » İl ornonti şirketi, faaliyetini tatil etmi, olmazla beraber tesisatını * # yerlerinin sıhhat ve emniyet te batına alt nizamname hazırlan « * stanbul iş Amirliğine bağlı buhıns Bursada müstakil bir iş örirliği Mi rulmasına karar verilmiştir, N Gicem »9 erbrimizde yeniden ve ei 8 apartıman, 3 dükkân ve 2 muhte” TAKVİM 've HAVA ten tedarik edilmekte olan bu hay- yanlardan (yüzlercesinin bahalıya mal olduğu göz önüne almarak, bu- raya 20 bin lira sarfile yalnız bay - van beslemeğe değil, üretmeğe de yarıyacak modem bir hayvan ahırı yapılmasma karar verilmiştir. Üniversitede Yeni Bir Kürsü Yunanistanla aramızdaki kültür! yakınlığına hizmet etmek için Yu- banistanda Atina ve Selânik Univer- sitelerinde Türk dili için birer kür- sü konması ve Ankara dil fakülte- sile Istanbul yabancı diller mektebi- yapılmıyacağı anlaşılmaktadır. Romorkörcülük ve kılavuzluk k başlamıştır. bul şubesi tik iş olarak muhasebele-| B, Dikson'a yeni vazifesinde de ri birleştirecektir. Bunun haricinde. | muvaffakıyet dileriz. bu müesseselerin esas itibariyle şim| o» Yeni basılacak olan 10 paralık- diki şekillerini muhafaza edeceği |lar için, dün Darphanede döküm ya- ve kadrolarında esaslı bir değişiklik | pılmıştır. Paraların basılmasına ya- mının, Liman İşletme İdaresine bağ |sı hakkında verilen karar üzerine ge- İlanması uygun görülmüştür. Bu kıs| niş bir rapor hazırlanmıştır. Keme- mr müdürlüğüne tayin edilen Sait İrin sanat kiymetini gösteren dahili Salâhattin, merkez rıhtım hanında | fotoğrafları ile beraber Maarif Vekâ- kendisine ayrılan kısımda çalışmıya İletine gönderilecektir. yaptırılacak olan sebze hali dün 72 bin liraya bir müteahhide ihale edil miştir. Yeni halin temel atma resmi bu ay sonuna doğru yapılacaktır. Yu- murta, limon, patates, yağ ve emsali maddeler için yapılacak olan diğe” büyük ve modern pavyon 938 yılında münakasaya konulacaktır. Mezat Dairesinin Satışları kında başlanacaktır. 1$İ » Yenicami kemerinin yıkılmama- İstanbul Saylavı Halil Ethem Rahatsız diğer yerlerde bulutlu gecmiz 6 Mart 1938 PAZAR YURTTA HAVA VAZİYETİ Yurdun Eçe ve cenubi Anadolu mini kalarında hava kapalı ve mevsli veğ üre Karadeniz kıyılarında cenubi dör ver ç Belki bu münasebetle Kafkasya ga- nuşulan dil içindir. zetelerinde, Ubeydullah hakkında Fen ve edebiyat fakültelerinin | Teessürle öğrendiğimize göre, Is- yazılmış, malümata rasgelirim, diye | görülşülmiye bulunduğu Zeynephatun konağı ah-|tanbul saylavı B. Halil Etem, ağır rını karış. | Üniversitesinde esasen “eski şap olduğu için yangın ihtimaline |bir hastalık geçirmektedir. Dahiliye iki ma. |ca,, için bir kürsü vardır. Veni kuru- | karşı, binada esaslı korunma tertibatı | Vekili ve Parti Genel Sekreteri B. | muştur. Sayın mebggii Şükrü Kaya, dün, Vali B. Muhittin | şifalar temenni ed gecrie, rüzrür şimal ketfkametten sani ede 6 ile 8 metre hızla esmiğtir. Sant 14” barotyetee”769,1 milimetre İdi, Hararet cok en,az 5,0 santigrat olarak kal