4 Mart 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

Lİ "İftihat ve Terakki,, Nasıl Kuruldu? Ubeydullah Efendinin Oynadığı Roller (YAZAN: Dr. HÜSEYİN ZADE ALİJ ırk altı sene kadar evvel, ilk defa olarak, Übeydullah E- fendile nasıl tanıştım? Askeri Tıb biye talebesiydim, Buraya Peters- burg Üniversitesinde tahsilimi bi tirdikten sonra gelmiştim. Konu- şurken henüz Azeri şivesinin tasi rinden kurtulamamıştım - hâlâ da tamamiyle kurtulmuş değilim ya. Lehçemi düzeltmek için, arkadaş- ların tavsiyesi üzerine Uşakizade 'H. Ziyanın hikâyelerini boş vakit- lerimde, dikkatle okuyordum. Bu yüzden Halit Ziyayı gıyaben sevdim ve lisan hususunda bazı me selelere dair fikrini öğrenmek ar- zusu uyandı. Bunu arkadaşlarım- dan Diyarbakırlı merhum İshak Sükütiye söyledim. Suküti: *— Pek âlâ, dedi, ileride bir boş günümüzde beraber gider, Uşaki- zadeyi ziyaret ederiz; fakat ondan evvel, gel seni “Jön Türk,, lerden biri olan, fâzıl ve edip bir zat ile görüştüreyim. Türkiyede hürriyet yolunda çalışan ne değerli adam- lar bulunduğunu gör!.. Bu zatın a- dı Ubeydullah Efendilir. Şimdi bir iş için kendisile görüşmiye gi- diyorum. Beraber #elir misin? — Hayhay!. iraz sonra Sarayburnun - dan Sirkeciye doğru yürü- dük, ve istasyon civarındaki kah- velerden birine daldık... Tenha bir köşede uzun boylu, ince yapılı, si- yah sakal birisi oturuyordu. Bu, orada İ. Sükütiyi bekliyen Ubey- dullah Efendiydi... Süküti: — İşte, dedi, size geçenlerde bah settiğim “Rus nihilisti,, Ali Bey!.. İshakın bu türlü takdiminden, boşlanmadımsa da, sesimi çıkar - madım.... Ubeydullah: — O nasıl şey?! Hem AH, hem Rus nihilisti?!.. İshak: — Pardon! “Türk nihilisti,, demek istedim!.. — Hah, şöyle! B undan sonra biraz öteden beriden bahsettik ve niha- yet söz, Rusyadaki ihtilâl ve hür- riyet hareketlerine intikal etti: Ben, Petersburg, Moskova, Ka- zan ve saire Üniversitelerindeki is yan vakalarını (1885-1688) anlat - tım, bunların neticesi olarak, ta- lebe arkadaşlardan birkaç kişinin, ve bu arada iyi bir kimyager ©- lan Saşa Ulyanov'un (Lenin'in bü- yük kardeşidir) nasıl yakalanıp k dam olunduklarını hikâye ettim. Bu münasebetle biraz da Üniver. site talebesi arasındaki gizli ihti - Hâl teşkilâtından, “benzin. in kıy- mevi remzi gibi, altışar uzuvlu grupların ittihadından hâsıl olan, devrimel geniş organizasyonlar « dan bahsettim... / Bunun üzerine Ubeydullah Efen di İ. Sükütiye dönerek dedi ki: — Azizim, görüyorsun ya, teşki- Yâtsız hiçbir şey olmuyor!.. onra saatine bakarak kalktı, ve bana: — İshakla beraber bir dosta da- vetliyiz, dedi; ileride rüşü rüz! Müsaadenizle.... ka Ben de onlardan ayrılıp doğru mektebe döndüm... | Bu mülâkattan birkaç gün son- | ra, dersanemizde yalnız bulundu- Bum bir sırads İ. Süküti yanıma #okuldu... Şirvanda bulunan bü- yük validemden, “Crâdit Lyonnais,, bankası vasıtasiyleğ cep harçlığı o- larak bir miktar para aldığımı, na- sılsa duymuştu; dedi ki: — Cemiyetimize biraz para ve- receksin; seni de âza kaydettik! — Ne cemiyeti bu? — Haniya, geçenlerde, Peters - burg talebesi arasındaki gizli bir ihtilâl teşkilâtından bahsetmiştin! İste, biz de, birkaç arkadaş, bura- da, “Terakki ve İttihad, ix) nâmi- le, o yolda bir cemiyet tesis ettik... (x) Saşa (Aleksandr) Ulyanovun, Leni- Bin kardeşi oktuğunu, Sovyet rejiminin te- essüsünden sonra, yazılan eserlerden öğ“ rendim. — A. T. Terakki, olmuştur. Merham Ubeydullah — Sorabilir miyim, kimler var su cemiyette... » shak muhtelif sınıflardan “İtimat olunabilecek sağ- lam seciyeli, hürriyetperver,, bir- kaç arkadaş ismi saydı. Dikkat etmiştim, bu saydıkla- rının çoğu, arada sırada fırsat bul- dukça, Ubeydullahı ziyaret eden - lerdi... Cemiyetin ilk âzası olarak, isim leri hatırımda kalanların başlıcala- ri şunlardır: Dr. İbrahim Temo (şimdi Roman yadadır) Diyarbakırlı merhum Dr. A. Cevdet, merhum şair Dr. Ahmet Cevdet, göz tabibi (Dr. Ismail Şükrü (Şimdi Mısırdadır), Vaşing- ton sefiri B. Münirin amcası Dr. Cemaleddin (Üsküdarda Sultante- pesinde oturur), Ferid Paşanın meş um devrinde intihar eden, merhum Dr. Çerkez M. Reşit, Berlinde şe- hit edilen merhum Prof. Dr. Baba Şakir, Mısırda vefat eden merhum Dr. Şerefeddin Mağmumi ve... bun lar hakkında iyi malâmat sahibi 0- lan Dr. Nazmi (Eskişehirdedir). Anlaşılıyordu ki, “Terakki ve İttihat,, cemiyetiyin tıbbiyeliler a- rasında doğup organize olmasında Ubeydullah Efendi mühim bir rol, adeta bir ebe rolü oynamıştır!.. — Pek âlâ, dedim Sükütiye, ce- miyet nâmına İstediğin parayı ve- reyim; yalnız rica ederim benim ismim bir tarafa yazılmasın!.. Da- ha doğrusu, ne benim, ne de diğer arkadaşların isimlerini, bir kâğıda, bir defter veya pusulayı kaydetmi- yiniz.!.. Maazallah, böyle bir esami liste si hafiyelerin eline geçerse, vay ha İlimize)... — O cihetten, dedi İshak, hiç merak etme! Biz ihtiyatlı adamla- rzl.. ok geçmeden, korktuğum, başka bir şekilde başımıza geldi: Hafiyeler, Askeri Tıbbiye mekte bi talebesinin, Ubeydullah, Uşeki- zade ve suire gibi “Şüpheli adam - larla,, sık sık görüştüğünü, bun - ların teşvik ve tahrikile bir ta- kım muzır kitaplar, “müfsit risa- leler o varakpareler, okuduğunu ET UCUZLUĞU: Bol Kasaplık Hayvan Getirilecek Et murakabe komisyonu, önümüz- deki salı günü toplayacak, bir hafta- lık vaziyeti ve fiyat değişmelerini tetkik edecektir. Belediyece yapılan tetkiklere göre, et ucuzluğu başlıya- ıdanberi herşey bir marttan önceki gibi normal, vaziyette devam etmek- tedir. Kasaplar, azami fiyattan yu- eri satış yapmadıkları gibi, etiket mak mecburiyetine de riayet et- mişlerdir. Yalnız kış dolayısile şehre eskisin- den daha az hayvan geldiği ve ka- saplarda bol miktarda her cins et bu lundurulamadığı için belediye Trak- ya ve Şarki Anadolu müfettişlikleri- ne dün, bir tezkere göndermiş, ve İs- tanbula fazla miktarda hayvan sevki için alâkadarların harekete geçiril mesi rica edilmiştir, Evvelki gün mezbahada az kesim yapıldığından dün de kasaplarda et fazla değildi. Evvelki gün 1600 kadar karaman, 500 kadar kuzu kesilmiştir. Dün birçok yerlerde kuzu bulunama- mıştır. Evvelki günkü kesimde kıvır. cık 100, dağlıç ancak 30 kadardı. Ev- velki günkü kesimde dağlıç çok mah dut olduğu halde, dün şehirde bütün kasaplar bol bol dağlıç et satıyorlar- dı. Evvelki günkü mezbaha satışında, toptancılar karamanı 37 kuruştan 38 kuruşa çıkarmışlardır. Toptanetların satışlarına da azami fiyat tesbit edilmesi istenmektedir. Toptancılar 34 kuruşa mal ettikleri karamanı 38 kuruşa satmaktadırlar. Diğer taraftan, evvelki günden iti-| baren, kasaplar nakliye şirketi kuzu | başına nakliye ücreti olan ön kuru-| Şu, 15 kuruşa çıkarmıştır. iğ all ği MÜTEFERRİK : Üç Avlık Maasların Verilmesine Başlandı Dul, yetim ve mütekaitlerin üç ay ık maaşları, dünden itibaren malmü- dürlüklerinde verilmiye başlanmış- tır. Emlâk ve Eytam Bankası, tevzi- ata ayın birinde başlamış ve İki gün- de 400 malüle maaşlarını vermiştir. Dünden itibaren de diğer maaş sa- hiplerine tediyata başlanmıştır. Ban ka, yalnız dün 800 kişiye maaş ver- miştir. Malmüdürlükleri tevziatı a- yın onüna kadar bitirecektir. Banka. nın tediyatı da 14 martta tamamlana- caktır. Sanatkâr Naşit Jübilesi Büyük halk sanatkârı sahne artis- İ ti Naşidin, 30 yıllık tiyatro hayatı 22 mart gecesi şehir tiyatrosu komedi kısımında kutlanacaktır. Bunun için bir program hazırlanmaktadır. Naşit Jübilesindeki hâsılat, sevilmiş halk sanatkârına İstanbulluların bir bedi- yesi olarak verilecektir. a curnal etmişler!.. Derken, mekte - bin koğuşları, dersaneleri, hafiye- lerin, Yıldız ajanlarının ve bunla- ra rehperlik eden dahiliye zabitle- rinin baskınına uğradı: Dolaplar, masa ve rahle gözleri aranıp taran dı, altüst edildi... Ve tabii, birçok “evrakı müzrre,, ele geçip, sahip- TAN « ” Denizbank mildürlerinin dünkü BELEDİYEDE : Süleymaniyenin Etrafı da Açılıyor Yenicamiden sonra İstanbulun mi- mari noktasından bir şaheseri olan Süleymaniye âbidesinin de tamamile meydana çıkarılması ve denizden ge- lirken ve bilhassa Karaköy köprüsün den bakınca bu caminin de bütün a- zamet ve heybetile görülebilmesi i- çin belediye hazırlık görmektedir. Bu maksatla Yenicamiden Süleyma- niyeye çıkan setlerde bulunan bütün binalar iki kisma ayrılmaktadır. Bun lardan bir kısmı tamamile istimlâk edilecek ve yerlerinde birer yeşil sa- ha yapılacaktır, Diğer kısmı da anfi- toplantısında bulunanlar İDENİZ ve LİMAN : Denizbank Müdürleri Dün Toplandılar Denizbank müdürleri, ilk toplantı- | Muavenet Vekâleti larını dün İş Bankasında, Umum Mü dür Yusuf Ziya Önişin reisliği altın) 7 a da yapmışlardır. Toplantıda, dün Al-|GöSmen işine sarfedilecektir. Lâyiha manyadan gelen umumi müdür mu- avinlerinden Tahir Kevkeple, yine ev |lâra gösterilecek kolaylıklarla mem velki gün Almanyadan dönen Harun, |lekete girdikten sonra kendilerine Hamdi Emin Çap, ve hukuk müşa-| açılacak kredi hakkında çok müsait viri İsmail İsa Caniş, bulunmuşlar. dir, Muavinlerden Tahir Kevkebin ban kacilik, Harunun fen ve tekhik kı - sımlarını, Hamdi Eminin de işletme teatr şeklinde değiştirilecektir. meydana gelince Süleymaı Bu suretle Yenicamiden Süleyma- niyeye kadar yeşillikli ve açık setler köp- servisini idare etmesi kararlaşmıştır. Yusuf Ziya Öniş, dün kendisini zi- yaret eden gazetecileri muavinlerile tanıştırmış ve kendilerile görüşmüş - 4-3 -938 radan ve Telgrafla Hayat Pahalılığı Tetkiklerine Başlanıldı Ankara, 3 (TAN Muhahirin den) — “Türkiyede hayat niçin halıdır, ucuzlatmak için ne yi tedbirler almak lâzımdır?,, Mevzuu etrafında bilgisinden istifade et - mek üzere hükümetimizin İsviçre- den davet ettiği profesör bugünden itibaren İktısat Vek tinde vazifesine başlamıştır. Profe- sör, memleketimizde hayat pahalı- lığı âmillerini araştıracak, diğer kalabalık şehirlerde de tetkikat yapacaktır. Profesör işini bitirdik. ten sonra “Türkiyede hayat nor mu,, hakkında vardığı neticeyi ve buna karşı alınmasını düşündüğü tedbirleri bir raporla İkusat Vekâ- letine verecektir, Yeni Bir Göçmen i Lâyihası Hazırlandı Ankara, 3 (Tan muhabirinden) — Hükümet yeni bir göçmen lâyihası İ hazırlamıştır. Yabancı ülkelerde bu- lunan Türklerin anavatana kavuşa- bilmeleri için yeni yeni imkânlar bahşeden bu kanunun * meclisin yaz tatilinden evvel çıkarılmasına çalışı» lacaktır. Bu sene Sıhhat ve İçtimat bütçesine ilâve edilen 1,339,000 liranın bir kısmı da hududumuza iltica eden vatandaş » hükümleri ihtiva edecektir. İktisat Vekâleti “Vekilliği Ankara, 3 (Tan muhabirinden) — Ikusat Vekili Bay Şakir Kesebirin mezunen Viyanada bulunduğu müd- rudan doğruya Başbakan Cojj det zarlında, bu vekâlet işlerine © g vesine kadar meydana çıkmış olacak tır. Yeni Ceza Talimatnamesi Belediye yasaklarından halkın sıh- hat ve omenfaatile alâkadar bir çoklarının lâyıkile “tatbik edilebilme- si için yeni bir ceza talimatname ve tarifesi yapılmıştır. Şehir meclisince de tasdik edilen bu tarifeye göre, bundan sonra yiye- cek, içecek maddelere cinsini ve fi- yatını gösteren etiketleri koymıyan- lardan dörder lira, ruhsatsız ekmek satanlardan beşer lira, ehliyetsiz ter cümanlık yapanlardan yirmi beşer lira, kendisini tescil ve muayene et- tirerek cüzdan almadan evlerde ve umumi yerlerde, müesseselerde ça- lışan arabacı, süt nine, aşçı, uşak gibi müstahdemlerden beşer lira, pişirme den yenilecek, içilecek maddeleri a- çıkta satanlardan veya bunları temiz yerlerde tutmuyanlardan, yahut ta te- mizliğe riayet etmiyenlerden beşer lira, sırtta, sırıkta, başta veya omuz- da hamallık yapanlardan birer lira para cezası alınacaktır. Evvelce 25 ve 50 kuruş olan bu cezalar, bu suretle, an, ön beş misline çıkarılmış oluyor. * Büyük milli bayramlarda şeh- rin işıkla süslenmesi için belediye di İeri de tevkif olundu... ULUDAĞDA MASKELİ VE KOSTUMLU BALO: 1 — Uludağa çıkan üniversite profesör ve talebelerinden bir grup Buran Kayakevi sporcularının da iştirakile maskeli ve kostümlü bir balo verdiler. Çok eğlenceli ge- (xx) Cemiyetin adı sonradan “İtikat ve) çen bu baloda maske birinciliğini Franciska, ikinciliği Kâzım, üçüncülüğü Şitayniç, makine müdürü bir proje hazırlamış tır, Bu projeye göre, Çamlıcada ge- Deterz, fkinei, eni Üçüncü gelmişlerdir. Resimde baloya İştirak , eden bi grupu kıyafetleri ile görüyoruz. 2 — İkinei tesim, Bursada belediye salonunda verilen öğ- retmenler balosuna aittir. Baloda, Bengi oyunu oynayan gençleri, zeybek kıyaletderi dördüncülüğü, Borkart kazanmışlardır. Güzellik müsabakasında da joslin birinci, (o Je görüyoruz mavna ve yelkenliler Umumi müdür, Vesait Buhranı Arttı Limanda vesait buhranı son gün- lerde yine artmıştır. Piyasada kira- lanacak mavna kalmadığı için, liman işletme idaresi, şimdi de yelkenliler | kiralamıya başlamıştır. İdarenin bu için verdiği gündelik yüzlerce lirayı ir, Buhranın artmasında âmil olan bir sebep te antrepo darlığıdır. Pireden alınan mavnalar henüz gelmemiştir. İdare yeniden mavna sipariş etmiş- tir. # Aksu vapuru, dün sabah lima- nımıza gelmiş ve Kuruçeşme önünde demirlemiştir. Bugün, Halice gire cek ve tamir edilecektir. ————— — niş bir havuz yapılacak, içine mazot konulacak ve milli bayramlarda bu havuz volkanik bir meşale halinde yakılacaktır. k Temizliğe riayet etmediğinden dolayı Tahimis sokağında bir fırıncı ile iki şekerci üçer gün müddetle ka- patılmışlardır. 10 martta Anka- rada toplanacak olan idare meclisin- de bulunmak üzere hafta başında An karaya gidecektir. geçmekte- Sıvas — Erzurum hattında faaliyet çok ilerlemiştir. 15 inci inşaat mınta- kasındaki tünellerden en uzunu olan 1350 metrelik tünelin 1100 metrelik kısmı açılmıştır. 1068 metrelik diğer bir tünel de bitirildikten sonra Er- yuruma kadar delinmemiş hiç bir tünel kalmamış olacaktır. MEMLEKETTE: İzmirliler Üniversite Kurulmasını İstiyorlar İzmir, 3 (Tan muhabirinden) — Vi lâyet umumi meclisinde şayanı dik- kat müzakereler olmuştur. Bu arada, maaşı olan kadınlardan yol vergisi alınması, evvelâ bir iktisat fakültesi açılması ve bunun İzmir üniversite » #ipe temel teşkil etmesi temennileri izhar edilmiştir. Yeni Belediye Sarayı İzmir, 3 (Tan muhabirinden) Kordonda Cümhuriyet meydanı ap- kasında 300 bin lira sarfile yapıla » cak yeni belediye sarayı plânı için a- çılan müsabakada birinciliği mimar Celâl Biçer ve mimar Reşat San ka- zanmışlardır. TAKVİM ve HAVA 4 Mart 1938 CUMA 3 üncüny Arabi: 1358 Muharrem: 3 Güm 31 — Kasım 117 Rumi: 1354 Şubat: 19 1225 103 451 Güneş: 6.30 — Öğle İkindi: 15.28 — Akşam Yatsı: 1934 — İmsüke YURTTA HAVA VAZİYETİ Yurdun doğu ve cenup doğusu ve Orta Anadalunun şerle kısmilsrile Trakviein hile va kapalı ve yer ver yağı muntam kalarda bulutlu zecmiz rüzeârla de niz kıyıları ve Trakyadu cenuhi Şişei vere lerde şimali istikametten, orta kurvelle 85 miştir. Dün, İstanbulda hava fazla bulutlu geçe miş, rüzgâr sakin kalmıştır. Sant M te Ba- rometre 7634 milimetre idi. Hararet en gok 04 ve en az sıfırın altında 21 santi- grat olarak kaydedilmistir. ;zorta Ase Sıvas » Erzurum Hattık. ;, r | Ankara, 3 (Tan muhabirinden) —. 1 |