2 Ocak 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 9

Nazıl dogdu 7? - Nasıl yaşadı? - Nasıl battı? Yazan: Ziya Şakir | Miralay Sadık Beyden | harbiye naz'rına ic aa ee > Ee e KİNCİ KISIM) i arih.. 10 şubat 1334.1918 Har ğ biye nazırı, topçu feriği Fe. | Tİt paşa, makamında oturuyor. 1 Nezaret müsteşarı ile, bir mesele görüşlüyordu. “ai yaverlerinden biri gir. | di Nazıra, taahhütlü bir mektup verdi, Ferit Paşa, zarfın üzerine bak- © Ü. Resmi mektuplar: andıran öl i Zarfın köşesinde, bir Mısır pulu : vardı. i Nazır, sözüne devam ederken Zarfı açtı, Içinden çıkan, çok gü- zel ve düzgün bir yazı İle yazl. Kiş olan tam üç sahifelik bu mek. tubun simzasıma baktı. Derin bir | hayret içinder — Allah, allah... Garip gey Miralay Sadık beyden... İ| Diye mırıldandı. Büyük (esericedit) kâğrtlarmn tam üç sayfasını ihtiva eden mek. tubun birinci sayfasını çevirdi. Tk satırlara, göz gezdirir gezâir. mez, etli ve yuvarlak çehresi, kıp kırmız! kesildi. Bu sakin ve mu. tedii adam, adeta b'r sinir buh. Tanma kapılarak, müsteşara: — Dinleyiniz.. Sadık Bey, gön. derd'&: şu mektuba nası! başlıyor: Dedi, Tüth peltek sesi, hayret Ve hiddet ifade eden bir şekilde Yükseldi: — (Huzuru sli cenabı Mezarctpenahiye.. arzı âeisiğir... tere devleti fahrmesi, altı se. Bedenberi.. bizi. zirülivayı bime. Yesinde muhafaza, ve bilhassa. Senedenberi de.. altı nefes. ten müteşekkil, ailemi tage ede. Pi ha; muhafaza eyle. Devleti müsarünilevhanm.. bu marine devamı.. sulhun ak. di tarihine kadar olmakla meşrut di... Simdi. katolunması.. pek ta. bildir. Ve bu hususta bize,, res men tebliğ eyledi... Ve bir zami, Mei Mitüf olmak üzere. arzu etti. İNİZ taktirde bizi, ma sile. Is. tanbula kadar da sevkedebilece. Ö"! beyan eytedi...) Ferit Paşa, duraladı. Müsteşa. rf Yüzüne baktı... Dolgun çehre. si, biraz daha kızarmıştı.. Mek. tubU elinden bıraktı: 7 Pena halde, hiddet bestı. OlbYamıyacağım. P've msrtldandı. ! Müsteşar, uzandı. mektubu a). dr, Büratle göz gezdirdi. Fakat, görfti siyah satırlarm düzgün yazları üzerinde o geçerken, © nun Tengi de bembeyaz kesilmiş. ti. Oda mektubu. masanm üstün. deki ok yığınlarınm üzerine br. ğ istiyor, Sa. dr Fv?. Bu bir furnal mr. Şi kâveftme mi., Yoksa, istirham. Dame” ?.. Diytcek kadar sinirleşmişti. Fert Pasa, sordu: — fe istiyor, bu adam? — pm. — K. İngiltere devleti fahime, #nden aldıkları yetişmemiş mi7... — Şimdi, İngiltere hükümeti, kesmiş. Bütün ailesile, büyük bir sıkıntı iç'nde imiş. He. men para gönderilerek, kendileri. nin İstanbula aldırılmasmı istir. ham ediyor. — Alâ. Hükümetin,can çe. kiştiğin! görüyorlar. Leş kargala, rı gibi, tekrar buraya üşüşüyor. lar, Biz, bu muhaverenin devamm: takip edecek değiliz. Vaziyeti ka. rilerimizin nazarında iyice canlan. dırmak için. altı senedenberi (In. giltere devleti fahimesinin zirüii. vayi himayesi) ne sığınmış olan (Hürryet ve İtilâf fırkası lideri, Sadık Bey) ile arkadaşlarının. fır. kanm inhilâlinden sonra geçirdik. Jeri hayata, süratli bir göz gezdi. receğiz. azm Paşanm kanlı cesedi, sadaret da'resinin korido. runda, Üzerine örtülmüş olan oir asker kaputu altında yatıyordu. ” İttihatçılar, bir anda bütün kud. reti ele geçirmişlerdi. Sadrazam Kâmil Paşayı, cebren istifa ettir. mişlerdi, (Dahiliye nazırı Reşit Bey) ile (Maliye nazırı Abdürrah. man Bey) i tevkif etmişlerdi. Bu iki zat, Istanbul muhafızlı. Zanm (1) bodrum katındaki oda. lardan birine nakledil'rken. Har. biye nezaretindeki merkez kuman. danlığı dairesine de Hürriyet ve İtilâf fırkasına mensup bir hayli kimseler getirilmişti. Bunların i- çinde en ehemmiyete (şayan Üç şahıs bulunmakta idi, Bunun biri, muharrir Ali Ke. mal Bey.. D'ğeri doktor Rıza Nu. ri Bey, Üçüncüsü de, Hürriyet ve 1tilâf fırkası inhilâl ederken, © “fırka namma saltanat sürmiye ha. zırlanan, (Gümülcineli Ismaii B.) id. Hürriyet ve İtilâf fırkasma men. sup d'ğer mühim şahsiyetlerden bir kısmı, şuralara buralara sin. mişler, gizlenmişlerdi. Bir kısmı da, Romanyaya, Bulgaristana, Mı. sera ve Atinaya firar etmişlerdi. Büyük bir cüret ve intizam dâ. hilinde hareket eden Tttihatçılar, (Kâmil Paşa hükümeti) ile (Hür. riyet ve Itiiâf fırkası) na tam ma, nasile darbe indirmişlerdi.. Her. kes, bütün itilâfçılar.. Ve hattâ, fırkanın mühürünü koynuna 50. karak firar eden miralay Sadık Bey bile: — Eh.. Hürriyet ve Itilâf fır. kasr, derin bir mezara gömülmüş. tür. Bir daha, bu fırkanm baş kal. dırmasına, imkân ve ihtimal yok. tur. Demişlerdi. İt'batçılarm, hükümet! ele ge. girdikleri dakikadan itibaren müt. hiş bir intikam cereyanmm baş. TAJ Simdi Cağaloğlunda » (Halkevi) ya plan binat Ferit Paşaya gelen mektubun klişesi ıyacağı.. Fatih meydanmdan, EB. minönüne kadar bütün caddeler. de, meydanlarda, medrese önle. rinde takım takım dar ağaçları kurularak, yed' yaşından yetmiş yaşma kadar bütün . Itiâfçıların hevenk hevenk âsılacakları zan. sediliyordu. (Arkası var) LOKMA AN Portakal Mahsulü Bol Olacak Tutulan yeni istatistiklere göre, son senelerde portakal İstihsalâtımı. zın miktar itibariyle vaziyeti şöyle. dir:* Sene 1983 Sa nl 1994 185 , 1935 1341 , 1936 5. Son yılm rekoltesi hakkında he. büz kati bir tahmin yapılamamıştır. Geçen senenin Dörtyol portakal istih sali 40 milyon, Mersin istihsalâtı da 8 milyon ki, ceman 48 milyon adet. tir. Bu sene Dörtyolda istihsal edile. 4 |ceği hesaplanan miktar #0 milyon portakal, Mersir havalisinde ise 9 milyon ki..ceman 69 mliyon adet por taka'dır. Bu rakamlar, Dörtyol ve Mersin havalisinde 1937 senesi portaksi is. tihsal miktarlarınm geçen seneden fazla olacağını göstermektedir. Tutulan istatistiklere göre, memle. ketimizde mevcut portakal ağaçları 470,000 adettir. İncirlerimiz İçin Fena Propagarda Yapıyorlarmış Cezair incirlerinin Türk incirlerine rekabeti için Cezair tüccarlarınm yap tıkları fena propagandalar, Fransa pyasalarında incirlerimizin satışına İ tesir etmiştir. Bu propagandaya kar. ş: Türkofis Paris şubesi incirlerimi. zin nefaset ve krymetni gösteren bir el DH iŞ İNİN broşür neşredecek ve mahsullerimizi tanıtmıya çalışacaktır. NN... Yılbaşında Altın Bizim şimdiki takvimimiz yılba, Şrmızı İkincikânunun birinci günü 6 çevirmeden önee, İki türlü yi. başımız olduğunu bilirsiniz. O va. kit rumi ded ğimiz yılbaşı olan Mar. tın birinci günlü maliye memurları bazı törenler yaparlarsa da arabi yılbaşı oOolan muharrem ayının birinci günü asd halk için daha tatlı gelirdi, O gün kü, Şükler büyüklerin elini öpmiye gi. derler ve karşılığında para hediye. si alırlardı. Bu para hediyesi pek çokları için gümüş çil Kuruşların bir Iki tanesinden ibnret kalırsa da, yılbaşı hediyesinin esası altm. dı. Onun İçin daha büyükler, elleri, ni öpmiye gelenlere, yılbaşı günün. de altan lira hediye ederler, kesele. rinin kudreti bütün ve beşi bir ara da büyük liraya kadar çıkamıya. lar, hiç olmazsa parlak bir çeyrek lira vermiye çalışırlardı. Yılbaşında alun hediye etmek â... deti sadece bizde değildi, Şimdi a. dını ve oturduğu yeri bile unuttu. Zumuz en son Alman Imparatorl, eski âdetlere riayet ettiğinden yıl. başı gilnü tehrike gelinlere, üze. rinde kendisinin de resmi bulunan bir Alman altın lirası hediye ettiği ni gazeteler yazardı. Vakıa Impa. ratorun yalnız bir tek lira hediye vermesini az görenler bulunursa da bunlar yılbaşmda altının mânasını bilmiyenlerdi. Bizim büyüklerin de, Alman İmparatorurun da maksat, ları para vermek değil, altın made. ni vermekti. Zaten yılbaşında he. diye olarak alınan altmın harcedil. mesi de uğur sayılmazdı. Altınm yılbaşmda mânası acaba neydi? Bu mânay: iyice bilemiyen. ler altını sadece bir bereket alâ. meti sanırlardı ve yılbaşında aldık. ları alim, keselerinde kaldıkça ke. selerinin hiçbir vakit bosalmıyaca, gına iman ederlerdi, Gerçi kesenin daima dolu kalması bir saadet ol. makla beraber. altın başka türlü zenginlikten daha büyük mü, kü. çük mii, orası takdirinize kalmış. tır— bir saadete delâlet ederdi, Evet, Yılbaşında altm vermek onu alan kimseye uzun ömür te. menwi etmekti. Yılbaşında zatey şimdi de söylenildiği gibi en güzel söz uzun ömür temenni etmek ol. duğundan altın hediye edilirdi. Insanlar çok yaşamayı her vakit sevdilslerinden, medeniyet kurulmi ya başlanıldığındanberi, çok yaşa. ma İlâcmı bulmak heryerde en mü him işlerden biri olmuştu, Bu ilâç. larm hepsini saymanın bugün si. rası değildir. Zaten bunların ara. sında en mühim yer tutan ve en u- zun ömrü olan altındır. Eski simya adamları herşeyden altın yapmak mimkün olduğunu iddin ettikleri zaman, en kıymetli madon sayılan altının kana karışır 58 İnsana uzun ömür vereceğine kendileri İnanmışlar ve halkı da —xolayca— inandırmışlardı. larından bazılarını altınla tedavi ettikten başka, çok yaşamak için de altmr tavsiye ederlerdi, Bizim büyük Türk hekimi Hbnj Sina'nın altına —ilâç olarak ta— pek riya. de itibar ettiği bilinirse de onu ne şekilde yedirdiği bir sır olarak kal muştur, Altının uzun ömür vereceğini en kuvvetle söyliyen o Paraçelsus ol. Muştu, Onun rivayetine göre altın Insanı dokuz yüz, hattâ bin yıl ya, şatacaktı, Kendisi kırk dört yaşım. da öldüğü halde altına karşı yaptı. ğı sevgi kaybolmadı. Ondan sonra da altının uzun ömür vereceğine İnatınn ve herkesi İnandırmıya ça. hışan büyük adamlar çıktı. Tngilte. rede biri Roger, öteki François 0. Tan iki meşhur Bacon gibi... Buna inanmıyanlar bile altını —hem de tatlı bir sembol olarak saklarlardı. Siz de tabii böyle şeylere inan. mazsımız. Zafen «'trnm rayiç değe. ri de kalmadı. Fakat yılbası Tavya Te Piyankosunda kazandınızan kü. ğt para vererek —borsa dısarısm. da— bir altın lira almayı ihmal et. meyiniz, Cüzdanınızda kaldıkça gerçekten uzun ömür vermese de belki umut verir. Sonra. her ay ye. wi TAN gördüğünüz vakit altına Hürriyet ve itilâf | Nasıl Doğdu? — Nasıl Yaşadı? - — Nasıl Battı? No. 53 ” Yazan: Ziya Şakir Şehzadedeki gri Merkezi Basılıyor Bu sırada Muhtar Paşa, gerek Padişah ve gerek Ayan Meclisi ile anlaşmış, gizlice, Meclisin feshi ira des'ni almıştı. İttinatlar, bunu haber alır almaz, haysiyetlerini mü dafasya hazırlana şlardı. (28 tem muz) günü, Mecliste büyük bir (kı züca kıyamet) kopacak.. Itti. hatçılar, hem kabine reisi Muh. tar Puşaya, hem de Padişnua pu karari bildirmişlerdi: Dleclisi feshetmiya teşebüs 3. den kabineyi, Meşrutiyetin esasu. tını halelldar etmekle ham «ie. rek kabineyi iskat eyliyoruz., meş ru bir hükümet teşekkül edince. ye kadar da, Meclis'n bili müddnt tatiline karar veriyoruz.) akat bu sevinç, bir iki gür zarfında zall oldvermişti Yine fırka dahilinde mücadeleler başgöstermişti. Sadık Bey ile arkadaşları; Rı- za Nur ve Mahir Sait Beyleri; (Arnavut rilesasile gizlice birleş- mek,. ve onlardan para çekmek) ile itham ediyorlardı. Onlar da Sadık Beye: — Kabineden, arkadaşlarına me» muriyet dilen yor. Gümülcüneliyi Dahiliye Nazırı yaptırmak isti- yor. Fırka, ihtiras âleti oluyor. Diye feryat eyliyorlardı. Bu bengüme arasmda, Balkan hükümetlerine harp ilân edilmiş- ti. Ve daha harbin ilk günlerin de, büyük felâketler obaşgöster migti, Muhtar Paşa kabinesi, çekil miş: yerine Kâmil Paşa kabine. si gelmişti. Hürriyet ve Itilâf fırka; (Kâ- mil Paşa kabnesi) ni benimse- mişti, Bahusus fırka nizamname- #'ni yazmış olan Reşit Beyin bn kabinede bulunuşu, bu zihniyeti takviye etmişti. Amil Paşa sadrazam olur olmaz, Hürriyet ve Itilâf fırkasının İlderi Sadık Bey, Babr- âliye postu sermişti. Reşit Beyin dahiliye nazırlığına tayin edilme- sinden tutturarak; Gümülcüneli İsmail Beyin Adliye o Nezaretine, — Arnavutluk Isyanınm en baş- müretliplerinden — Debre mebü- su Basri Beyin de Maarif veya- hut Posta Nezaretlerinden birine tayinini islemişti, Sadrazam Kâ- mil Paşa, Sadık Beyin bu talep- lerine ehemmiyet vermemişti. Bu veziyette Sadık Bey, fırka- da, artık b'r bostan korkuluğu- nun gölgesi vaziyetine düşmüş ©- tuyordu. Fırka; Gümülcüneli Is- mail, Debre mebusu Basri Bevler- le, Tokat mebusu Mustafa Sabri Efendinin eline geçmişti. Yani; Hürriyet ve İtilâf Fırkası artık inh'iâl etmiş. onun mirasma, sa- bık Ahali Fırkasınm üç mühim rüknü tevarüs ey'emişti. Gömü'cineli ile arkadaşları. br gizli faaliyetlerine devam ederken. ittihatçılar da işe girişmişlerdi. Hei şeyden evvel, (Prens Sait Halim Paşa) vasıtasile, Harbiye Nazır Nâzım Paşayı elde etmişler; evele. mirde kendisine üç bin lira vermek ve sonra da sadaret mevkline ge- tirilmek şartile hükümeti devirmek hususun *a şifahi bir mukavele ak teylemişlerdi. Talât Bey, Sahip Mollanm Paşa bahçedeki yalısınm arka tarafin - daki koruda, küçük bir köşk için. de saklanıyordu. Pakat e! altından her şey hazırlsnıyordu. Nihayet. Mahmut Sevket Pasa dn hazir ol duğu halde, sefarethane'erin bi. rinde #on içtima aktedilmişti. Neküdar gariptir ki; ayni zaman | da Gümülcineli Ismail Bey de Ta. hiliye Nezareti makamma geçehil. mek için — kendisine her neden rakip addettiği — Reşit Beyi kat. lettirmek için gizli bir cemiyet teş kl etmekle uğraşmakta idi. Fakat bu tertibatı, beceriksizlik Sait Halim Paşa yüzünden bozulu vermişti Bunun üzerine Gümülcineli Ismail Bey, i. kinci bir teşebbüse girmişti (Ha. lâskâran) partisinin rüesasile görü şerek, Kâmil Paşayı devirmek İs temişti. Buna da muvaffak o'ama. yınca, gizlice Nâzum Paşaya müra caat etmiş: — Kâmil Paşayı sadaretten 2. talım. Siz sadarete geçiniz. Ben de, Dahiliye Nezaretine.. Emin olunuz ki, mühim işler görürüz, Demişti. Ittihatçılarla tamamile an'e — olan Nâzım Paşa; Gümülcinelinin bu teklifini, KimihPaşa tarafını. dan yaptırılmış bir iskandil zanna, derek, Ismail Beyin teklifini şid detle reddetmiş. hattâ yanından kovdurmuştu. Işte, Gümülcineli ile arkslaçları tam böylece bocaladıkları esnada, ittihatçılar (Babrâli) yi basmış. KA mil Paşa hülkürnetini bir ada m kat ederek hükümeti bütün kuvve tile ele geçirmişlerdi. O gün. 1328 senesi KAnunusani &yinm 10 uncu günü idi. Babrâ'inin köhne tavanına indirilen bu darbe* o akşum Şehzadebaşındaki * “a merkezine de teşmil edilmişti. Or tüik karardıktan sonra, fırka OL. nası basılmıştı. İ Fakat, binada yapılan bütün a. raştırmalara rağmen, Sadık Etey bu tunamamıştı. Çünkü Hürriyet ve (laf fırkasının lideri; fırkanın ma mu mührünü koynuna koyara'r — evvelee Kâmil Paşadan aldığı ta, veccühname İle — İngiltere sefa, retme firar elmiş; uzun #aman-lan veri oynadığı faclalı oyunlar, bu suretle hitama ermişti (10 kânunusani (1328 — 1972) gvyü, Osmanlı Meşrutiyet dv. am. fırkacılık hayatı mühür bir görlim günü göstermişti Hünfime tin en yüksek idare makamı o.an (Babrâli) salon ve kridorlarm: al kan'ara boyayan o günün itibar, sosba fırkacılık Ihtirasma kapı » iantara bir ibret dersi verebilmiş mi idi? Onu. irinel krsrmda göreceğiz. Birinci kısmın sonu 29/12/1987 ÇEMBERLİTAŞ > YENİÇIKT SE Ss Sabahattin. Ali'nin en güzel hikâyelerini ihtiva eden son ki- Enbı çıktı, Yüksek edebi bir kıy» eti olan eseri. zevk ve neşe ile okuyacaksınız. Fiyatı 30 kuruş- tur,