5 Şubat 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

N% 5-2-0937 TAN Gündelik Gazete BAŞMUHARRIRI hmet Emin YALMAN T_î:iN’uı hedefi: Haberde, & rü,te' er şeyde temiz, dü- Eazı;t samımi olmak, kariin xî'_:’l_nuya çalışmaktır. —— GUNUN MESELELERİ x———_ Yunan; iStana bomba satışı Busi %ade Şakir firmasının, hu- fatile g M san'at müessesesi sı- üvafıa . Yünanistanda — kazandığı M ,ak'y“ı memlekette umumi bir Tur:n İyet uyandıracaktır Ve işeiygi Tasınn, Türk - tekniğine balar İğine dayanarak yaptığı bom- * Muhtelif memleketler firmala- Tndan alarile müsabaka İmtiha- fik, Beçmiş ve maksada en muva- lik h:::alla tahrip hassalarına ma- Sabakka ba sıfatile seçilmiştir. Bu mü. İle heticesinde Yunan hükümeti da Zümre Zade Şakir firması arasın- lik ::“"Aia bir buçuk milyon lira- Mukavele imzalanmıştır. hu:fhm bir vatandaşın hususi teşeb Bir Sâyesinde kurulan ve büyüyen W“'YL firmasınım elde ettiği bu Inmm. Türk san'atı namına cidden karşılarız. * * B 'îkinlarda işbirliği Tnanis; siparişini, “fclh tan, bir askeri sipariş Süretile bir Türk firmasma "mekle hem 'Türk — Yunan dost- Un Yeni bir tezahürünü ortaya Ymuş, hem de Balkan memleketleri İşbirliği kurulması bakı - Zgüzel bir çığır açmıştır. ka ni ©* bomba yapan bir fabri- tefik etmesine mukabil — müt- Ve dost Yunanistanm da, ileri utırdjği san'at şubeleri vardır. Yu- Boslavya ve Romanyada da bu nevi USi san'atlar eksik değildir. Neden Balkan birliği, içindeki İş bu istikamette daha faz- h İMÜ!“ ettirilmesin ? Balkan memleketlerinin smaf inki- SAf plânları üzerinde müşterek bir in Seleme yapmakta herhalde — fayda Vardır. Bir memelketteki — noksan Mümkün olduğu kadar diğer müt - İk memleketteki imkânlarla karşı- olursa ortaya biribirini — ik- &den, müşterek bir sistem kurul- olur, Balkan milletleri arasında müşte- zi Menfaatlerden doğan siyasi bağ- kâfi derecede kuvvetlidir. Fakat Kibi iktısadi bağlar artarsa, Bal. Milletleri biribirlerine yakınlığı d.'h tok duyarlar, Balkan mukadde- K da gittikçe sıkı bir beraberlik Kurulması bir kat daha kolaylaşmış Gl'u J Va Aünada Türk sergisi Atinada bir Türk resim ve neşriyat A açılması çok alâka — uyandır- . Yunan gazetelerinin bu sergi h.kkmd” dostça yazları, iki memle- ket arasımdaki karşılıklı bağların sa- Tüimiyetine yeni bir delil teşkil eder. ylm“ gazeteleri, Türk san'atkârla- eserlerini Balkanlılık tamına lıemu"""“alerdlı-. Bir Yunan arkada- muhtelif Balkan memleketle- deki fikir ve san'at İnkişaflarını, k bir Balkan meleniyetinin AYn ayrı kolları diye telâkki ediyor. hıları biribirine tanıtmak ve laştırmak için bu yolda ne Yya- azdır. Şurasını itiraf etmek lâ- ?mdr ki Balkan memleketleri arasım- BE heşriyat vaziyet* herüz tanzim lememiştir. Balkan memleketleri, Omsu ve dost memleketlerdeki vak'"- Marı günü gününe haber alıyor, fakat bu Memleketlerin fikir ve san'at ha- günü gününe w!dhetmı'k' için kâfi derecede imkâna malik değildir. Atinadaki Balkan gazetecilerinin toP ı;::'““'da bu mühim mesele herhalde is tır, Cwuu olacaktır, H'l"e#le Bulgar Konsolosluğu Sofya, 4 (TAN)' —Adisababada Bit fahri Bulgar General konsoloslı- B uğday işi, ekmek işile birleştirilmeden — tan- zim edilemez. Tanzim salâhi- yeti, istihsale kadar. genişle- tilemiyen hiçbir teşkilât ek- mek işlerinde müstahsil ve müstehlik menfaatlerini ay- ni zamanda telif edemez. Ekim, istihsal, nakil, ihzar, tevzi işlerini tanzim ve kon- trole salâhivettar devlete bağ- lı bir teşkilât, Müstahsil elinde buğday fi- yatını 10 kuruşa çıkarmak su- retile köy gelirini iç pazar yardımile bir yılda, 25.200.000 lira artırabilir ve ekmek fiyat- larmnı 1925 - 1936 vasatisinden 75 santim daha ucuzlatabilir. i stanbul Belediye istatistikle- rinde, Istanbul Belediye hu- dutları içinde nüfus başma istih- lâk edilen ekmek vasatisi (1) gün- de 413 gram, yılda 151 kilo olarak kaydedilmiştir. (2). Iyi bir buğday hamüurunun ekmek verimi 100 gram undan 135 gram ekmek (3) hesap edildiğine göre; bir yılda 82,874 ton un aşaği yukarı 115,000 - ton buğday (4), Ve Istanbul mutavassıt - rakam- larile hesaba devam ederek; Nüfusu 10,000 den fazla 80 Türk şehrinde bir yılda 319.000 ton un, aşağı yukarı 420.000 ton buğday. 420.006 ton buğday, yıllık buğday istihsal vasatımızın (vasati 1928 den 1934 e kadar olan yedi yıllık hâsıladan çıkarılmıştır) beşte biri- ne yakm, senelik buğday ihracat vasatımızdan da aşağı yukarı altı- da beş fazladır (5). : Rakamlardan; İcap ettiği gibi teşkilâtlandırıla- bilse iç pazarın köy kalkımı dava- sında devletin en büyük yardımcı- sı olabileceği ve bu pazarın köy “kalkımı davasına ancak iyi bir teş- kilâtla yardım edebileceği hüküm- leri çıkarılabilir. 925 — 1935 arasında Istan- bul borsasında buğdayın yıllık ortalama kilo fiyatı; 14,91, 13,07, 12,77, 13,86, 12,83, y /7,16, 4,77, 4,95, 4,37, 4,29, 5,8, Ayni yıllarda Istanbul Belediye hudutları içinde ekmek fiyatları vasatisi de; d B Te UK LANAM İ Bugday ve Ekmek Buğday fiyatını yükselterek KMEGİ ucuzlatabiliriz Yazan: Neşet Halil Atay 18,34 16,75, 16,26, 17,14, 16,49, 11.98, 8,00, 8,20, 8,75, 8,52, 10,34 ve 1936 da 11,11 (6) idi, Rakamlar ay- Iık vasatilere teş. mil edilecek ve buğday fiyatla - rmdaki — hareke- tin bilhassa ihra. cat taleplerini ta- kip ettiği (7) göz önünde bulundu- rulursa; a) 420 bin ton. kık İiç pazarın yüksek ödeme ka- biliyetine rağmen daima 75,5 bin tonluk dış paza- rın tesiri altında kalmasının, b) Buğday fi. yatını koruma ka nununa — rağmen 1932 denberi memlekette müstahsil lehine mus- takar bir fiyat tesbit edilememe. gsinin, e) Ve daha mühim olarak buğ- day fiyatlarile ekmek fiyatları ara- sındaki yüksek farkın, Teşkilâtsızlığa dayanan sebeple- ri daha kolay anlaşılır. üyük şehirlerimizde ekmek fiyatları teşekkülü çok gay- ri müsait şartlara bağlı olan un fi yatlarile, teşekkül şartları ayni de- recede iptidai ve fena olan ekmek imal masraflarına istinat eder (8). Aşağı yukarı formül şu; i Ekmek fiyatı — Un - randı- man * Mmasraf * Kâr Formüle göre tetkik ve münaka- şa mevzuu da; ——— | Belediye narh komisyonlarının kararları veya zahireci ,değirmen- ci, kırmacı, komisyoncu, fırıncı ©- larak ortaya giren elemanların iş ve kârları değil;” Buğdaydan un ve undan ekı_nel_t istihsal masraflarını asgariye îndı- recek, randımanı art.n'_ncak. buğday alrm satımı ve ekmek imal masr'af- larmı zarurt tediyeler kadrosu içi- tirecek, ekmek tipini buğ- ne yerleşi - a day);n kalitesine göre millileştirecek salâhiyetli bir teşekkülün bugün , memlekette mevcut olup olmadığı- duG' n sene İstanbul değirmenle- “kabil refahını arttırır. LA Yeni yapılan büyuk buğday silolarından biri rihde 100 kilo buğdaydan 85 kilo un çekilmiş ve bu 85 kilo unda lq gloten bulunmuştu. Bu sene ayni değirmenler - fazla yağmurların tesirile - yüz kilo buğdaydan T7— 716 kilo un çektikleri halde gloten miktarmı 8 den fazlaya çıkarama- mışlardır. Buğday yetiştiren memleketlerin buğday siyasetleri, buğday yetiş - tirmiyen memleketlerin buğday si- yasetine benzemez. Biz, müstahsil menfaatlerini gö- zönünde bulundurarak ekmek çeş- nisini mihsul kalitesine göre tayi- ne ve lüks ekmek hariç milli bir ek- mek tipi tesbite mecburuz (9). B üyük şehirlerde yaşıyan hal- kım ekmek için ödediği yük- sek bedeli (ki, 1925 — 1936 vasa- tisi 12.57 kuruştur) müstehlik şehirliler lehine indirerek, köylü - ler, satıcılar, yapıcılar dahil büyük bir müstahsil grupu derece derece Zararlandırmaktansa;, İç pazarı ayni zamanda dış pa - Zzar farkını ödeyecek bir şekilde tanzim için yüksek bedeli ayni se- viyede tutmak milli buğday siyase- timize daha uygundur kanaatinde- yim. Takas, kontenjan ilh. gibi bey- nelmilel geçici tedbirler kalktıktan, dünya pazarları ucuz maliyet esas- larma göre yeniden kurulduktan. -0 O © Adına buğday ve ekmek ofisi denebilecek devlete bağ- lx bir teşekkül, hem köyü zenginleştirir, hem iç pazarı dış pazarın tesirinden kurtarır, şehir ve köyün müte- Buğday fiyatlarındaki hareketin bilhassa ihracat ta - leplerini takip ettiği gözönünde bulundurulursa, 240 bin tonluk iç pazarın yüksek ödeme kabiliyetine rağmen daima 75,5 bin tonluk dış pazarın tesiri altında kalma - " sının teşkilât ızlığa dayanan sebepleri daha kolay | -- 0 © kombinalı, kredili, vasıtalı, mülki- yetli Türk köyü — beynelmilel pazar için geniş ölçüde istihsale başladıktan sonra, şüphe yok ki, büyük çiftçi Türkiyenin, sanayici devletlerin sanayi mahsullerini ra- kip pazarlarda sürme siyasetlerine benziyen bir zirai mahsuller siya - seti olacak ve bu siyaset; Zirai istihsal maliyetlerini ucuz- latmak için toprağı nüfustan tecrit ederek fabrika gibi makineleştirme veya toprak işçisinin sâyini hayvşn vahidi kıyasisile ödeme tedbirleri- ne değil; Bilhassa iç pazarın zirai m?h!!fl- ler için pahalı ödeme mecburiyeti- ne istinat edecektir. x Türk köyünün büyük nüfus küt- lelerini besleyecek mukadder refah davasından vazgeçmedikçe Türk_ top- rak mahsullerinin aşırı ucuzluğun- dan bahsedilemez. Anadolu köylüsü parasımın yüksek satım alma_ kabi- liyetine rağmen buğdayını bir ku- ruştan ucuza sata sata topraksız- laşmıştır. ürtel Bol, ucuz istihsal, fakat geçindi- rici, besleyici ve koruyucu fiyat! Istanbul halkı ve küçük farklar- la 420 bin tonluk büyük iç pazar; 1925 — 1936 arasındaki 12 yılda, ekmeğin kilosuna vasati 12,57 ku- ruş ödemiş, fakat köye (95 20 ka- dar tutan muamele ve buğday ko- ruma vergileri ile devlete ödenen- ler müstesna) bu yüksek tediyenin üçte biri bile girmemiştir. anaatimiz ve teklifimiz şudur: Salâhiyeti ekim, — istihsal, nakil, ihzar ve tevzi işlerini tan- zim ve kontrola kadar genişletil - miş, devlete bağlı bir teşkilât; öğüt- me, pişirme işlerini makineleştire- rek, buğday halinde müstahsilden almarak. ekmek halinde müstehli- ke verilinceye kadar ödenen fazla tediyeleri tasarruf ederek, hattâ 1925 — 1936 ekmek vasati fiyatını 75 santim daha ucuzlatarak; Müstahsil elindeki buğday fiya- tını 10 kuruşa kadar kıymetlendi- rebilir. Şöyle bir hesap yapıyoruz (10): 5 Okuyucu Mektubu Eflânililerin Bir Şikâyeti Eflâniden aldığımız bir mek- tupta deniliyor ki: ”Bütün Eflâni köylüleri, buğ- daylarını Araç'ın Kürei Hadit köyü değirmeninde öğütmekte - dirler. Bu sebeple müşterisi çok olan mezkür değirmen, (15) kiloluk ufak bir buğday çuva- lından (3) kilo değirmen hakkı almaktadır. Öğütmek üzere değirmene gö türdüğü ufak bir çuvalın mühim bir kısmını değirmenciye bırak- mak mecburiyetinde kalan bü- tün Eflâni köylüleri bundan Şi- kâyetçidir ve Araç belediyesinin nazarı dikkatini — celbetmesini ”Tan,, dan rica ediyorlar...,, 2 Fire 1212 112 Marda 1100 1128 12 kuruştan 94 ekmek. 28 Bir çuvalda fark. Hesabın devamı şöyledit:; Bir çuvalda 28 kuruş fark oldu. ğuna göre 319 bin ton unun farkı, 1,240,680 Ve müstahsil elindeki buğdayın; buğday fiyatını koruma kanununurz neşrindenberi azami dört küruşa satıldığına (11) ve bu hesapla 10 kuruşa çıkarıldığına göre, 420 bin tonluk buğdayın yıllık farkı- 25,200,000 lira Eğer alâkadarlar; la) Buğday işlerinin ekmek işile birleştirilmeden tanzim e edilemiye « ceği; b) Tanzim salâhiyeti istihsale kadar Behişletilemiyen bir teşkilâ. uıî ekmek işlerinde hiçbir. zaman Mmüstahsil ve müstehlik menfaatle. rini ayni zamanda telife muktedir olamıyacağı;, (Arkası i0 uncuda) (1) İstanbul Şehri Eh ik İstati ler Bülteni, yıl 2, sayı 16. İstanbul asgari- si nüfus başıma Adalar maıntakasında 97,455, azamisi Sarıyer mıntakasında 253,543 mutavassıt rakamları da Üskü- dar, Fatih, Beşiktaş, Beykoz mıntakala- srında 155,855 — 1063,520 arasındadır. (2) Yüksek Ziraat Bnstitusu, Ziraat S_anıılnri Enstitüsü direktörü Prof. D. Gerngross neşrettiği bir konferansında memieketimizde yıllık istihlâk vasa- tisini nüfus başma şeh.rlerde 150, köylere de 300 kilo olarak tahmin eden bir tete kıkc_kıym:z vermiştir. Eğer istihlâk va- satisi böyle olsaydı bunun rakamla ifa- desi; 150X3,799,742 -- 300>x 12,400,952—z 4-290.246.900 k.lo un ve “aşağı yukarı 5.546.000 ton ekmeklik olurdu. Halbuki tarım istatistiklerinde Türkiyede ekmek- lik olarak kullanılan buğday, çavdar, kıs. men de darı ve arpa istihsali en yüksek istihsal yılı olarak 1931 de 5,938,957 ton- ur, (3) Profesör Gerngross'un konferansın- an, (4) Bu hesaptan iyi, fena mahsul yıl- lıırıııclıık(.1 randıman farki nazarı dikkate alınmalıdır. (5) İhracat rakamları İstanbul Ticaret ve Zahire Borsası 1934 — 1935 yıllığımdan alınmıştır. (6) Vasatiler Bültenden 1936 - vasatisi .319'96179 İktısat Müdürlüğünün notundan inmiştir. (?) Buğday ve ekmek fiyatlarının ay- lar içindeki tahavvülleri daha derindir. Bu tahavvüller Belediyenin Ekonom'k Bülteninde, Borsa ve Ticaret Odası neş- riyatında tafsilâtlı rakamlarla tesbit e- dilmiştir. (8) Sermayesizliğin, vasıtalarım ve ça- Jışma usuüllerinin iptidailiğ nin, mutavassıt çokluğunun sebep olduğu yüksek fiyat, bir tenkit degil, tetkik sahasma intikalini pek arzu ettiğim bir prensip teklifi yapmak istediğim için burada tafsilâtile münaka- ilmiyecektir. “(;şıîuğday kalitesinin düsük olduğu yıllar nazarı dikkate almarak ekmeğin yüksek gıda (gloten) esasma göre değil, mevaddı ecnebiyeden âri olup olmadığt (kül) esasma göre tahlil daha faydalıdır k istiyorum. daâî)) Hesaptan vergilerle yüzde 20 a- naliz (köylüye temiz buğday yetiştirtme mecburiyeteinin müeyyidesi olarak) C'k'l' rılmış fire beşte ikiye öğütme, d:]iır- menlerin devamlı ve kârsız çalışacakları nazarı dikkat almarak tonda 550-600dan $00 e çuval amortismanı fırmların değ“'(; menlere bitişik olacağı dq&unul“!k_â dan 10 a pişirme, yeni tesisatın vhglı 10 a kadar hesap edilen îırmc! kşrlırı e, yüksek fırın kiralarmı ve iptidai vasıta zararlarını ortadan kaldıracağı, bol ve ucuz istihsale müsait olacağı düşünülerek 190 dan 80 indirilmistir. Mardayı buğday fiyatmı takip edeceğini düsünerek dört kuruştan hesap ettik. Rekoltenin iyi ol- duğu zamanlara ait randıman farklarma, meselâ 100 kilo buğdavdan' daha cok un, 72 kila buğdavdan daha çok ekmek cıka- rılabileceği ihtimallerine hesapta yer ver- med'k. Ve bütün bunlardan avrı olarnk buğdayın beher tonuna tövden müsteh. like teslimine kadar yedi lira masraf ilâ- ve ettik. (11) Bu farkı hesap ederken 7iranı Bankasmın mubayaayı von! güzerr$tı * vilâyetlere inhisar ettirdi#ini ve bu vüz- den memleketin her vyerinde müstahsil e- | Hindeki buğdavym 4 kurusa kadar kıvmet- Kuruş 1000 — 72 kiloluk bir çuval un 50 — Öğütme 80 Pişirme 7TO Masraf BÜLİ Cuval lendirilemediğini nazarı dikkate almak lâ- --mArr