1 Eylül 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 8
TAN 1-9-6 —— “Dil Kurultayı d dün çalışmalarını bitirdi Kurultayın toplantısından dönenler Dün Kurultayda ilk okunan rapor! yetile müşterek mesalde bulunacak. “Güneş « Dil Teorisi ve Dil Karşılaş-! lardır. maları Komisyonu" nun raporuydu. Mesaisinin mevzuu itibarile ebemmi- yet bakımından başta gelen bu ko- misyona bütün ecnebi profesörler dahil bulunuyorlardı. Kurultayın ve Dil Kurumunun bellibaşlı hedefini inceliyen bu komisyonun raporu şid- detli alkışlarla karşılandı. Ecnebi âlimlerin de tamamen tas- vip ederek imzaladıkları bu raporda yalnız Fransız âlimi Jan Deny, İngi- iz profesörü Sir Dennison Ross'un imzaları bulunmuyordu. Bu iki pro- fesör de çoöasta mutabik olduklarını arkadaşlarma bildirerek, imza mera- #iminden evvel şehrimizden ayrılmış bulunuyorlardı. Günes - Dil rapora Raporun metni şudur: Üçüncü Türk Di Kurultaymm “Güneş - Dil Teorisi ve Dil Karsilaş- tırmalar” Komisyonu, gerek Kurul- tay umumi toplantılarında ve gerek komisyonda Türk ve ecnebi dil âlim- lerinin yüksek tezlerini dinlemiş, ko- misyonda Türk ve ecnebi âlimlerinin münakaşa ve mütekabil izahlarmı gözönünde tutmuş ve bunlara istina- den gu neticeleri teshit etmiştir: 1 — “Güneş - Di” Teorisi, lengü- #stik âleminde esaslı bir devrim ya- pacak mahiyette tamamile orijinal, enteresan ve deriri bir teoridir. 2 — Bu teori, yalnız Ilsaniyat me- selelerile değil, ayni zamanda en ge- niş ve en çetin antropoloji, arkeolo- ji, histuvar, pre-histuvar ve bilo-psi- Xoloji meselelerinin hallile de ilgili - dir. 3 — Şimdiye kadar klâsik Tisani- yat ilmi, gtineşin beşer dilinin mensei Üzerindeki derin tesirlerini gereği gi- bi hesaba katmayı düşünmemiş ve bu mühim amili ihmal etmiştir. 4 — “Güneş - Dil” Teorisinin tev- siki hususunda Türk âlimlerinin me- gaisi çok büyük ve mühimdir. Bi. hassa Türk ve İndo - Öropeen dil grupları arasında bü teoriyi ilmi me- totlara uygun bol misallerle izah yo- lunda yapılmakta olan ve müayyenidi. kanunlara müncer olmak kabiliyeti gösteren etütlerin devamı temenni olunur. Ayni zamanda bu metoda göre Türk ve Hamito - Semitik dil gruplarının muksyesesi yolundaki çalışmalar da leri götürülmelidir. Bu sayede bugünkü lengüistik yeni bir istikamet almış olacaktır. Komisyonda bulunan bütün ecne- bi âlimler, türkçenin derin ve esaslı surette tetkiki yapılmaksızm İndo - Öropeen ve Hamito - Semitik dillerin ve umumiyetle lisaniyatın tetkiki noksan kalacağında müttefiktirler, 5 — Komisyonda bulunan ecnebi ülimleri arasında “Güneş - Dil” Teo- risini tanımakta bulunan bir kısmı, pek çok noktalar üzerinde Türk ar- kadaşlarınm görüşlerile mutabakati- ni bildirmişlerdir. Diğer ecnebi Alim- leri bu kadar az bir xamanda “Günes- Di” Teorisinin tamamile tetkiki mümkün olamıyacağını dikkate ala- rak, memleketlerine avdetlerinden itibaren Türk Dil Teorisi üzerindeki tetkiklerini esaslı bir surette derin - Ayni zamanda komisyonda bulu- nan bütün ecnebi âlimler “Güneş - Dil” Teorisini mevzu ittihaz ederek etütler neşredeceklerini e vadederler ve Türkiyenin yalnız dilcilik sahasm- da da yepyeni bir hızla mücehhez bulunduğunu ilim dünyasma tanırtma- yı kendilerine bir borç saydıklarını bildirirler, 6 — Komisyonun Türk ve ecnebi azası gelecek Dördüncü Türk Dü Kurultaymm toplanacağı zamana kadar “Güneş - Dil” Teorisine ait Komisyon, bu esasları tesbit et tikten sonra, Kurultay umumi heye- tini, Türk Dil Kurumunun sarfettiği ilmi mesaiden dolayı teşekkür etme- sini ve bu mesainin devamı busu- sunda teşvikte bulunmasını teklife mütteflkan karar vermiştir. Bu raporda şu imzalar vardı: Komisyon Başkanı: lafm Reşit Çambel, Raportör; Ibrahim Necmi Dilmen, Sekreter: İsmail Hami Da. nişmend, Sekreter: Ercümsat Ekrem Talâ, Azalar: Franmz Silmeröloğu Hiler de Beranton, Bulgar mütehas- si Dr. Miateff, Avustırın Şark füp Toji doktoru Kvergiç, Alman prufesö- Dr. Giese, Polonya profesörü Dr. Zayonçkojski, Peşte Universitesi fiz zofi fakültesi dekam Dr. Nemeth, Italyan Profesörü Baltarini, Hulyan Profesörü Bombaççi, Yunan pro » Anağnastapnloi, Sovyet ja - leri Samoiloviç, Meşptninof ve Gabidullin, Profesör Abdülkıdir man, Agop Dilaçar, Ahmet Cerat Em- #, Esma Nayman, Hasan Reşil Tan- kut, Hüseyin Namık Orkun, Tamail Hakkı Çendey, Mehmet Ali Agakay, Mihri Pektaş, Muzaffer Muhiddin Dalkılıç, Naim Onat, Saim Ali Dil - emre, Yusuf Ziya Özer. Gramer - Sentaks komisyonunun raporu nie Bu rapor alkışlar: arasmda kabul edildi ve Gramer - Sentaks Komis- yonunun raporu okundu. Bu raporda komisyonun mesaisi hulâsa ediliyor ve Arif Nihatla Yah- ya Saimin okudukları tezler etrafın da izahat veriliyordu. Emin Dalkılıcın, Türk alfabesine i ve e harfleri arasında bir üçüncü sedalı harf ilâvesi lüzumuna dair o- lan tezi hakkında da malümat veril- dikten ve komisyonun buna ihtiyaç görmediği ilâve olunduktan sonra Yühya Saimin halk dilinde mevcht #entaks hususiyetlerine dair verdiği komünike kaydolunuyordu. Ba rapor da ittifakla tasvip edil- Lügat ve filoloji komisyonunun raporu Lügat ve Filoloji Komisyonunun raporu da komisyon mesaisini hulâ- sa ediyordu. Raporda gelecek yıllar içinde Yapılması düşünülen işlerden bahsediliyor ve şayanı dikkat gay- retlerle yapılan Büyük Türk Kamu- sunun dilimiz için muazzam bir abi- de olacağı kaydolunuyordu. Bilhassa Türk dilihin tarih ve kül- tür bakımından mühim bir abidesi olan OKudatku.bilikin tenkitli bir tab'nın da dilimize çevrilmesi vâdi Üzerinde duran komisyon bu mokta- am ehemmiyetine raporunda büyük bir yer ayırmış bulunuyordu. Bundan başka Türk Dili Kuru- munca bugüne kadar tercüme elti- rilmiş olan muhtelif lehçe lügatleri- nin ve Divanı Lügatittirkün he men basılması temenni olunuyordu. Rapor kabul edildi. Istılahlar Komisyonunun raporu şu esaslı noktaları ihtiva ediyordu: 1 — Çocuklürın okuma zorluğun- dan kurtarılması için ilk ve orta tah- sil okullarındaki-ıstılahlarm bir an evvel türkçeleştirilmesi, 2 — Kimya ıstılahlarının ehemmi- yeti nisbetinde kolayirkla türkçeleş- | gir. tirilmesi kabil olduğundan bunun bir an evvel yapılması, 3 — Türk Dil Kurumu Istdahlar Kolunun çalışma programini göste- ren 23 üncü maddenin genişletilmesi, Bu rapor da ittifakla tasvip edildi. Bütçe komisyonunun raporu Bütçe komisyonunun raporu, ikin- tetkiklerini biribirine bildirmek su-|ci ve ücüncü kurultavlar arasında Kurultayın dünkü toplantısında bulunanlar Dil Kurultayı başlarken Dil Kuru- / mu'Umumt Kâtibi İbrahim Necmi | Dilmene baş vurmuş, Kurultaym meşgul olacağı esas teze ait mühim sözlerini yazmıştık. Dün Kurultayın çalışmalarımı bitirmesi üzerine yine İbrahim Necmi Dilmene müracaat et» tik. Elde edilen neticelere ait bilân- çoyu karilerimiz için kısaca ifade et- mesini diledik, Bize şu izahatı verdi: “— Güneş . Dİ Teorisini hem Ku. rültaym umumi de komisyon içtimalarında ayrı ayrı izah ettik, Umumi toplantıyı herkes işitmistir. Bir defa ben ana hatları telif cephelerden tetkikini, tatbikin! ve muhtelif dil mukayeselerindeki ehemmiyetini tebarüz ettirdiler. Bundan başka komisyonda, arka- dasımız Ahmet Cevat Emrenin Türk ve Mint - Öropeen dll grupları ara- ifade eden listeleri “ve bunlar hak- kındaki izahları da ayrıca okundu ve bunlar üzerlerinde duruldu. Bütün bunlar Türk dilinin öyle zannedildiği gibi ayrı bir dil bulun - madığmı, Mint - Öropeen ailesinin İçinde ve hattâ bu ailenin anası vazi- yetinde olduğunu ispat edecek vesi- Kalardır. Bu vesiknları bilhassn Ku- rultaya iştirak eden yabene: dil bil ginlerinin dikkatlerine arzettik. Türk arkadaşlarımız İzahatrmızn o büyük bir kısmını zaten neşriyatımızla da tanımışlardı. Binaenaleyh onlar ara- sında tereddüt gösteren olmadı. Yabancı bilginlere gelince, bunlar ikiye ayrıldılar, Bir kısmı zaten Gi- Dil Kurumunun (o hesapları ince lenmiş olduğunu ve bunların munta- zam bulunduğunu bildiriyordu. Bu rapor da ittifakla kabul edildi. Teklifler ve Takrirler Komisyonu raporu da tasvip edildikten sonra &r- ra Nizamname Komüsyonunün rapö- rüna geldi. Bu raporda, Türk Dil Kurumunun yeni nizamnamesi mevzuubahs eğili- yordu. Sekreter İsmail Müştak Ma- yakon bü râporu ve onâ merbut olan nizamname projesini okudu. Bu pro- jeye nazaran yeni nizamname, eski- sinden şu esasir farklarla ayrılıyor. du: 1 — Başkanlık, £iili olarak, Kültür Bakanma verilmiştir. Eski hizamna- mede Kültür Bakanı fahri başkan gösterilmişti. Şimdi fahri başkanlık- lar Kamutay Başkanı, Başbakan ve Genel Kurmay Başkanma verilmiş- tir. 2 — Evvelki nizamnamedeki ça - Uşma kolları birleştirilerek altı kola indirilmiştir. Son nizamnamede bu kollar sekiz taneydi. Bu suretle hedefleri ayni olan kol- ler birleştirilmiş ve mesai teksif © lunmuş, yeknesak bir hale getirilmiğ- 3 — Evvelki nizamnameye göre, kurultaylar iki senede bir toplanı - yorlardı. o Yeni nizamnanede bu müddet üç seneye çıkartimışlır. Bu suretle iki kurultay arasndaki me- sainin daha geniş bir imkânla başâ- rılması kabil olacaktır. Bu rapor da alkışlaris ve ittifak- la kabul edildi. toplantısmda hem | anlattım. “Bütün arkadaslar du muh. | sada hem mana ve hem &es bakı! mından benzerlik değil, adeta birlik | Kurultayın bilânçosu İ. Necmi Dilmenden elde edilen neticelere dair aldığımız izahat neş - Dil Teorisini tanımış ve esaslı noktalarında bizim görüşümüzle bir-| liklerini ifade etmiş olanlardır. Bun-| lar Sovyet İlimler Akademisi deleze- leri ile Avusturyalı Dr. Kivergig'tir. | Kurultayda alenen kanaatlerini bil - diren ba arkadaşlar, teorinin esasın- da hiçbir tereddüt beslememektedir. ler. İstanbul Üniversitesi ecnebi pro- fesörlerinden Dr. Baltarini de bu ta. kıma iltihak etmiştir. o Diğer cenebi arkadaşlar teoriyi ilk defa Kurultay. daki izahlarımızla tanıdıkları için bu kadar sarih bir kanaat İfade edeme- diler. Komisyonda kendilerine ayrı- | ca izahat vermek ve dil tezimizlin ta- rih tezile olan sika bağlılığını yeniden anlatmak ıstırarında kaldık. İzahatı- mız kendilerinde büyük bir dikkat ve ehemmiyet uyandırdı. Teoride öz ve esas olduğunu hepsi kabul ettiler. Yalnız muhtelif noktaları üzerinde yeniden çalışmak ve etiitler yapmak ihtiyacımı duydular. Biz de bunu sa-! mimiyetle kabul. ettile. Aramızda sözleştik ki bu mil. letlerarası komisyon gelecek Ku- rultaya kadar manen devam et- sin. Biz buluşlarımızı onlara bil- direlim, onlar da dil etütlerinde Güneş » Dil teorisini tecrübe ede. rek elde ettikleri müsbet ve men- fi neticeleri bize bildirsinler. Böylece biz de mesaimizi hir ne- vi kontrol altında yapmış olaca- cağız. Herhalde hiçbir ecnebi, Türk dil teorisini mühimseme- miş vaziyet al ter. yi fer demektir. Bundan çok memnu- nuz. Bu netice bizim de kendi ken- dimize olan İtimadrmızı arttırmıştır.” İİİ ERİN TA LI. ŞE ARİN SA LİN Saffet Arıkanın nutkü Seçim bittikten sonra Başkan Saf- fet Arıkan Şu nutku okudu: Kurultaym Saym Üyeleri; Tam bir hafta süren Kurultay ça. lışmuları, şu anda, sona ermek Üze- redir, Bu yüce ve hayırlı toplantıyı açar. ken “Yurdumuzda doğmaya başlıyan yeni ve geniş sosyal ve idesl uyanış ruhunun, başlıca, Türk tarih tezile; Türk dili teorisinde merkezlendiğini” ve “bu Üçüncü Dil Kurultayı konu- sunun da Türk dil tezini, bütün dün- yaya tanıtmak olduğunu” arzetrmiş- tim. Filhakika söz alan yerli ve yaban- cı sayın âlimlerimiz, bu vâdide çok değerli tezler yaptılar. “Güneş - Dü” Türk teorisinin aha hatları izah edil- di. “Güneş” in din ve medeniyet ba kımından oynadığı esaslı biytik rol, tebarüz ettirildi. Bu teoriye dayanr - larak pan-kronik usulle p&leo-s08yo - lojik tetkikler yapıldı. Teorinin an- tropolojik benliği büyük bir salâhi - yetle aydınlatıldı, gene bu teoriye da- yanılarak terminoloji örnekleri ve - rildi ve Grek dilindeki bazı hususi- yetler incelendi. Türkçe ve arapça karşılaştırmalar ve faydalı analiz tetkikleri yapıldı. Bu kadar zengin ve kıymetli mev- zılara, sayın konuklarımız da çok değerli tezler kattılar. Profesör Jan Deny; uzun araştır- malarm mahsulü olan kıymetli tezi ile biz dinleyicileri çok faydalandırdı. Tarih ve dil çalışmalarmm elele yü- rümesi lüzumuna; Profesör Hiler de Barenton'un kıvmetli tezi, gözel bir İliyen Profesör l ——— pe « m Kurultayın dünkü toplantısından bir intiba İşaret oldu. Profesör Nemet'in Türk lehçeleri tetkik edilmedikçe tam bir etimoloji yapılamıyacağı hakkındaki sözleri; davamıza yeni bir revnak verdi. Sovyet &limleri adına söz söy- Samöiloviç, çok de- gerli mütalealerile T. D. Kurumu adına 8öz #öyliyen arkadaşlarımızın tezlerini, başka bir yönden, teyit et- ti. Dr. Kvergic orijinal tezi ile bizim İ inkılâpçi biz zihniyetle hareket | et- gösterdi. Gerek bu zatlere, gerekse bize çök değerli kaynaklar, belgeler göster « mek; yurdumuz ve Kurumumuz hak. kında iyi hisler ve dilekler bildirmek, mensup oldukları memleket ve mü- tsseselerden bize sevgi ve selâm ge- tirmek lütfunda bulunan sayın Alim. lerden © Profesör“ Anagnastopulos, Profesör Dr. Giese'ye, Dr. Miateff'e, Prof. Sir Dennison Ross'a, Prof, Bar- | talini'ye, Prof. Okubo'ya, Prof. Za- yonçkofski'ye ve sözlerini arkadaşla» rma bırakmış olan Prof. Meşçani- nof'a, Prof, Bombaçi'ye, Prof. Hacı Gabildullin'e candan teşekkürü bir İ borç bilirim. Sayın konuklarımızın İstedikleri gibi Türk Dil Kurumunun kendilerile çalışma birliği yapmaktan çok bahti- İ yar olacağını da, Kurum Başkanı #- fatile arzederim. Bu fırsatla surasmı tebarüz ettir. mek isterim ki” Türk Dil Kurümü, bazı mutasssıp dilciler gibi, yalnız bir sahaya saplanıp kalmak, yalnız koyu türkiyatçı olmak (fikrinde de ildir. Türk Dü Kurumu; flmin objektif, bitaraf esaslarına dayanarak, haki - kati bulmak ve insaniyetçi olmak €- melinde, azmindedir; ve Atatürkün nur saçan rehberliği ile, bu hedefine, en kısa yoldan varacağına da kanidir. Sayın Arkadaşlarım; Kurultayımız: kapıyacağım şu an | da; hepimiz sizleri saygı Je selâmlar- ken ve bütün Türkiye adma, bir di- lekte bulunacağım: Atatürk! Sen, o, eşsiz varlığınla, güneş gibi, başımızdan eksik olma! İ Üçüncü Di Kurultayı bu suretle mesaisini bitirmiş oldu ve 1999 da gene toplanmak tizere dağıldı. Kurultayın teşekkürleri Istanbul, 31 (A.A.) — Uçüncü dil Kurultayı başkanlığmdan: Üçlincü Türk Dil Kurultayınm top lanmasını kutlulama yolurla yurt içinden ve dışmdan gelen ve imsaları bastırılarak kurultaya dağıtılan bin- lerce lütufkâr telgraf ve mok'upinra Dil Kurultaymın candan *agekkürle- rini iblâğa Anadolu Ajansının tavas- sutu Mea olunur. » İstanbul, 31 (.AA.Y — Üçüncü Dil Kurultayı Başkanlığında 1: 24 Ağustos 1086 da Dolmabahçe sarayında açılan Üçüncü Türk Dil kurultayı bir haftalık verimli bir ça- lışmadan sonra 31 Ağustos 1936 ak- gamı sona ermişlir. Kurultayın seç- tiği dil kurumu yeni genel merkez kurulu başkanı Saffet Arıkan, genel sekreter İbrahim Necmi Dilmen, Say- man Besim Atalay ve üye Ahmet Ce mekte, nekadar haklı olduğumuzu Reşit Tankut, İsmati Müştak Maj* kon, Naim Onat ve Refet'ten mü! kep olarak kurulmuştur. Kurul Başkanlığı, bu bir haftalık sile çal) mada elbirliği gösteren bütün Ki tay tiyelerile yabaner dil bilgini ve Cümhuriyet Helk Partisi ile H kevleri ve basm delegelerine içted * şekkürlerini bildiri aaa Almanlar Avusturya)? akına başladılar Viyana, 31 (Hususi) — Alman” için nüfus başma konulmuş olan marklık vergi ilga edildiği için AY” turyaya Alman seyyah akmı mıştır. Salaburg otelleri Alman raklarile donanmıştır. Bergama: Asliye Hukuk Eiki” ğinden: Esas: — 1986/536 Dikili #“İ | zası inhisarlar o İdaresinde trol memuru o Ahmet Erdal İf zasiyle karısı Nahide aleyhi” ne Bergamba asliye hukuk mali mesinde vâki olan boşanm ıya mi allik davanm mezbure Nahidenin lunmadığı evvelce tahkikatla tebef” yün etmiş olup ilânen yapılmış tebligat üzerine icabet etmsmi$ lunduğundan hakkında talep ii gıyap kararı ittihaz edilmiş ve d3 gi” | cinın şahitlerini getirmek üzere 096 pungambz güpüne- brabalir eli dİ bu gıyap kararını müş'ir nü “ birisi gazetede basılarak flânıA diğer nüshanm da mahkeme sala na yapıştırılmasına karar ve silmif ii makla yakti mezkürda mezbure Nf denin gelmediği . ve kanuni vek haiz vekil göndermediği takdirde İl. M.K. nun gıyap faslı ahin? İbir daha mahkemeye kabul ol yacağı ve hasmın dermeyan ettiği İkıaları kabul etmiş sayılasağı e İmu tebliğ makamına kaim de yer İzere ilân olunur. yi İ istanbul 7 inel icrasından: Bir borçtan dolayı mahcuz PUS” nan piyano, masa kanape ve seir? eşyasmin birinci açık arttırma tile paraya çevrilmesine karar © miş ve satış 4 Eylül 936 tarihin? ” sadif perşembe günü saat 12 de # e kadar Cihangirde ve cadrtesind? İnimaralı kaptan apartıman 218 £ maralı dairesinde satılacağ'ıda9 Tip olanların muayyen saatte runa mi i leri liracaat edilmesi ve 2e0W) Beşiktaş lera Dairesinden: 5 borçtan dolayı tahtı hacze m olup paraya çevrilmesine kara” lan © tahta masa 21 tahta sani, 4 Hazır sandala, & nargile GENE) ati, ayna, semaver, demir sob& dak, fincan, ve saireni sumu ve pulları müşterisine 8İ 97 mak üzere 8-9-936 tarihine m Salı günü saat 10 dan 12 Y? Balata, Tahta Minare cadd8ir No hu kahvehanede satılacağınd” ip olanların mahallinde bulu" muruna müracaatları ilân olani # vat Emre O Canip Yöntem, Hasan e REVUE saatları terakkıyatı fenniyeni * icadlarile mücehhezdir. EVUE saatının bugünkü tekâmül hali dire 80 senelik tecrübe neticesi! Modeller REVUE si Umum! deposu » İstanbul Bahçekapı, Taş Man, Birinci kat 19, “Telefon 2 en son ve zarif şeklldedi” arı tanınmış saatçılard? satılmaktadır. s4
