28 Ağustos 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 8

'Kurultavın dünkü tonlantısı MASS A LEKELER neli dil Kurultayının dünkü nda başkanlık y li Saffet Arık Zerin Diler nin zaptını okudu V Başkan tezini okumak zl Profesör Naim Onat'a verdi Profesörün tezinde, Türk dilinin Arap « münasebeti * y tahıklara ve yeni esaslara dayanılâ- rak ispat edilmiştir. Heki | büyllk top bir gün evvelk Türk dili « muştur, Bü teze göre, Güneş - Dil Teorisi beşerin yalnız dil tarihini değil bötün tefekkür tarihini de ay k kök #el bir ışıktır. Bu tezle güne: ondan görülen vasıfların sından çıkan anlamlarla bunlara ve- rilen adların gerek Türk gerek Arap dilindeki birlik ve benzerliğini tererek yeni Türk teorisinin hakikati he derin bir görüşle kavradığı tespit edilmiştir. Güneşin uzaklaşıp batma- ğan mefhumlar saydamı- yacak kadar çoktur. Bu beze mevzu yapılanlar şunlardır: Akşam, gece, karanlık, ka, zun misallerle izah edilmişi sin uzaklaşmasından ve batması doğan bu anlamlarla beraber lığın insanlığa ilham ettiği fikirler. | | Kurultu ana Avrupa sözleri olduğu da tahakkuk| etmemiş demektir... dedi Bu ciheti ilmin bütün şerait vafık bir surette izah etti; ineş - geçti. Dil ne mu) en & Dil teorisi il | sakizin teorisinin analizinde | e her Güneş her amel in bir “çünkü di. Hatip sözü ütizlik ile bu * sormuş ve hepsinia| 'çünkü:,, lerini bulmuş ve kabul et- miş bir adamım. Burada da bu âna- büyük bir » İve dillerdeki ayr İde geçmiştir. söyledi ve dedi ki: dillerine gördüğünü düştüklerini “ — Türk dilinin. dünya İnasl kaynak vaizfesini |izah ve kelime unsurlarının manayi İtayinde ne gibi roller oyn |bit etmeye muvaffak Dil teori: taraftan bu |ya arken, diğer taraftan Tür nlış mâna veren melerine y « müca meyi de metoil, e e kki eder, (disi için bir zaruret tel Ba,| İhem kendi vazife | de ilmin iffet ve mali caiz olmıyan bir İsmail Müştak Mayakon, limlerinin yanlış mâna verdi a kökleri zikrederek tashihlerini | yaptı ve ilk insanların ateşi nasil keş | fettiklerini izah eden bir Türk mito- lojisini anlattı. Hatip elektrik ve yi ik kelime lerinin köklerini de araştırıp bunla- rın morfolojik bakımdan biribirler nin ayni olduğunu izahtan sonra (ot- lamak) sözline geçti ve ilmi izahla- rını şu cümlelerle tamamladı “Türke ve Türklüğe günes altmda ber hakkını, lâyık olduğu her fe; her nimeti, her kemali vermek azmi- an büyük baş, Tücirün mede- iy » ve irfan yollarıda muh- taç olduğu vasıtaları da gafletin ve “İcehaletin tanakkümünden kurtarma; ya ahdetmiştir. Bu ahit, bizim ve sekreterler “iy deg son eki ile biten yüzlerce k tetkikiyle tahakkuk etmiştir. Bunun iapatı için bu tezde beş ke-| Himenin (1 İnel, sula - sulu, çana - sa-| nı, alışa, bala) kelimelerinin son da “Z, nin düştüğü muhtelif İehçe| ni kelimelerin sonün- konsonlarının ğı gösterilmiştir. “İkinci mesinin eski şekli “çinçu., dur. kelime Rus yemçuğ Sula, k konsonu Garp Türkçesindek K.,. eki kanunu Türk dilin £ Vİ menin hâla!” kei da y işin veen büyük inan b 400 kişilik te RR iin ektir. -8-9365 rf Mısır-ingiliz anlaşmasının 400 tayyarcc:den fazla , mıyacaktır. İskenderiye ve Kahire tedricen tah “ İliye edilecek, buradaki askerler kana Is sevkedilecektir. 10 bin kişilik piyade kuvveti kana. İn garp sahilinde ' Maskardı bülun- yyare kuvve i de kanalım solunda Kantarda yer- Kanal sahasında İngiliz Askerlerine lâzım olan bina, ve bara» kaları Mısır hükümeti hazırlayacak» tar. Seri askeri nakliyat için fâzrm olan demiryollarmdan ve diğer modem vesaitten maada, Misir hükümeti ye. »i yollar yapacaktır. biri İsmailiyeden İskenderiyeye, bir | diğeri Kanal boyunca ( Portsaidden Süveyişe uzanacaktır. Kanal mmtakasındaki demiryolları askerlerin süratle naklini temin ede- | cek şekilde ıslah edilecektir. Yollar yapıldıktan, binalar insa edildikten sönra simdi Kahite ve İs- kenderiyede bulunan Ingiliz askerle- ri buraya nakledilecektir. Kanal civarında ve üzerinde İngiliz ve Mısır tayyarelerinden başka hiç yare uçamıyacıktır. Ordünun I rin kullanmasma müsaade çekilecek, fakat Misir b zum gördüğü mtiddet için bir Ingilifi askeri h bitleri İngiliz mekteplerinde terbiyf gi himmat verecekti. anlaşması tekrar Bu yollardan Süveyş kanalının kabartma haritasi arı yaptıracak ve bunlar Ingiliziği s edecektir. daki İngiliz zabitlefi tı Mısır ordu ini alacaktır. Mısır za * ebileceklerdir. Mısır ordusu için lâzim olan mü* ilâhları Ingiliz hükümet Sudan hakkmdaki İngiliz - Mısf imza ed rleleri vardır ki ilk düşünüşte| izi ayni surette yürütelir a aa adi e Jen bilyük müjde » Profesör Naim tezint izah caliyor bunların arasındaki birlik ve yakın. ız birdenbire v Bi anlamların a un rı ile birliğini anlatmak için Güneş - Dil metodiyle yapılan karşilaştırma- lar tahtada izah edilerek anlatılmış tır. Türkçede akşam kelimes yan nındaki Arapça akşam ve gece an- lamisrina gelen kelimelerin uygun- lukları gösterilmiştir. Bu kel den başka Arapçada gece ve eceye sit birçok kelimelerin ve bunlara bağ I 20 kadar anlam serisinin güneş asıflarla uzaklaşmasından hasıl çıktığı anlatılmıştır. naz. gece mefh Ahmet Cevat Emrenin tezi Bundan sonra kürsüye Profesör Ahmet Cevat Emre çıktı. Ahmet Ce- vat Emrenin müdafaa ettiği nusu terminoloji meselesidir. Bun- dan dört yıl evvel Türk Dili Kuru- munun ıstılah kolu tarafından veril- miş olan kararda yabancı dillerde kullanılan terimlerin atılması ve yer- lerine Türkçelerinin konulması prog- ram olarak çizilmişti. Ahmet Emre bu kararm apriori verilmiş bir hükme dayandığını ve siyantifik bir) tezin ko- araştırma yapmadan böyle bir (Oka-| rarla hareket etmenin doğru olmadı- gını söyledi. Tezini izah etmek için filozof 65. yünü ve bunun filozofik şekillerin seçti ve: *“— Bunları seçmemin sebebi, bu kelimenin herkesin Grekçe olduğuna tam bir iman taşımasıdır.” Dedi, Bundan sonra bu kelimenin unsuru olan filos ve sofya sözlerinin araş- tırmasına başladı. Yürüttüğü aras tırmada me'haz olarak Avrupanıa en makbul etimoloji lügatlerine müra- €aat etti. Bu lügatler Boisacg'nin Grekçe Etimolojik lügati gibi eser. lerdir. Bunlarm hepsinde gerek filo: ve gerek sofya sözlerinin etimolojisi ka- ranlık ve şüpheli olarak gösterilmek Medir. Güneş . Dil teorisinde Ahmet Cevat Emre “Bir sözünün etimolojisi karanlıktır,, ne demek ol. duğunu izah etti ve "bu kelimelerin Grekçeye nereden geçtikleri Avrupa | bu “V. * K., eki kanunu ile tayin e- Hind -İdiyoruz. Alimlerince malüm değildir, Bunun üzerine Ahmet C Gü. | meş - Dil teorisi tahlilinin başlıca a- iyeleri olan ana kökü ve düşmüş| lerindeki son konson Alta; rindeki Şi Jpak, kel ” İlengüistiğine de şöyle bir sual tevcih ers | Gevat | er kelimelet anlar , Türkçe ve Yakutça lö- le müracaat ederek münslarını tesbit etti. Bu suretle gerek filos. ge- rek sofya kelimelerinin Türkçe (raf- son ve bundan ul) (savak sözlerinden ç olduğunu itiraz kabul etmez sur ispat etti. Terminolojide kullanılan daha birçok tabirlerin halis Türkçe olduklarını ilâve etti ve: — Artık bundan sonra “kültür Aleminde terimlerin esasları Grek — Lâtindir. Türkçe olamaz,, kanaatin: | de devam edebilir mi İ Diye sordu. Bundan sonra Avrupa Mig etti: “ — Bn makbul ve muteber eser- İlerinizce meçhul ve karanlık olan ni- aydmlatan lehçelere karşı | da lâkayt kalabilir misiniz?,, Ahmet Cevat Emre anadili, ce sözle: ariği- nali kaybolmuş, yalnız yazma nüs- haları dünyanm her tarafıma yayık miş bir kitabeye benzetti, Bu kitabenin en orijinal ve en sa- hih kalmış nüshaları, pasifikten At lântiğe kadar yayılan saha Üzerinde konuşulan Türkçe lehçelerdir. o Ah» met Cevat Emre: “— Bu lehçelerin bizimle beraber Güneş - Dil teorisi tahlil metotlarile mütaleasma Avrupa dilcilerinin işti- İrakini temenni ederim.,, dedi. Bundan sonra başkan 15 o dakiks aralık verdi. İkinci toplanış İ yollarını yeni, zengin ve feyizi in son konsonu Islavendaki şak kelimelerinde. “bala., konsonu (Anadolu mlak,, kelimesinde İ ikelimes Loşad ve li kelimesinin se Türkçesindeki yaşamaktadır. İsmail Müştak Mayakon tezini okuyor Son tezi İsmail Müştak M okudu. İsmail Müştak tezine başladı: gerli bilginler, dil tetkik ve araştırma ışıkla aydınlatan Güneş - Dil teori: ni vazıh delillere ve ilmi bir şekilde izah ettiler, Etimoloji ilmine kuvvetli ve dayanarak müs em- niyetli bir iddia ile giren Türk jen nin bu gürbüz buluşu yüce kurultay nız yoluyla artık dünya lengüistik â-| lemine de ilân edilmiş buluyor, Üç gündenberi zevk ve alâka ile dinlenen değerli tezlerden sunra be- nim söz alışım, teorinin reel ışıkla rından faydalanarak bazı kısa etüt- lerin aydınlatıcı ve öğretici neticele- rini göstermek İçindir. Bu etütler, te- orinin tatbikatı tam #ahih ve istisma- $iz surette mutabakatini gösteren te- rimler mahiyetinde olacaktır İsmail Müştak Mayakon ) kelimesini ele alarak, ihticaç ve| itimada salih mehazlarm bu kelime. | nin biribirinden çok farklı mânalara geldiğini söyledi ve muhtelif | lehçe lerdeki mâna farklarını izah etti. Gerek bu kelimenin, gerek (iliki) kelimesinin tahlillerini yapan İsmail Müştak, bazi etimoloğların Türkçe kelimeleri tahlil ederken © ana köke yanlış mâna vermek dolayısile keli menin de mânasını tayinde hataya “.— Benden evvel söz söyliyen de: bir | ilkönce | levazımı ile meşgul olmak üzere Port sait ve Süveyste kücük İngiliz kuv- vetleri bulunacaktır. Mısır hükümeti tayyare karargâh- Sudan İngiliz ve Misir askerleri tar# İfndan müştereken müdafaa edileceğ tir. Sudandaki Mısır işlerile Mısır mf İmurları meşgul olacaktır. Hukukun dört seneye çıkrılması geri kaldı Hukuk Fakültesi ile beraber Anka- ra Hukukunun da dört seneye çıkarı) ması hakkındaki tetkikler heniz kat'i bir safhaya girmemiştir. (İstanbul Hukukunun dört seneye çıkarılması işi bu yüzden bu sene tehir edilmiş- İtir, Kararm ancak gelecek tedris yı- lından itibaren tatbik sahasına konu» | labileceği sanılmaktadır. İ Harbiye Mektebinde merasim İsmail Müştak Mayahom tezini | Bu sene Harbiye mektebini bitiren izah ediyor 1900 yarsibaya 30 Ağustos Pazar gü- nl saat 15 de mektebin merasim sa- lonunda diploma verilecektir. Diplo- ektebin bahçe- ktar, Bundan sonra başkan (Varşova İ İlimler Cemiyeti Şark şubesinden ve | Napoli Yüksek Şark Dilleri Enstitü- | ünden gelen tebrik telgraflarmı o- İkudu ve bunlara başkanlık tarafım- | dan münasip cevaplar verilmesi ka- rar altına alındı. Vakit gecikmi Bugün toplanılmak üzere iç son verildi. ma te sinde merasi Çankaya kaymakamı .İ Çankaya kaymakamlığına edilen eski Fatih kaymakamı Ha'ük Nihat, yeni vazifesine başlamak Üze- re dün Ankaraya gitmiştir. tayin| Kurultayın çalışmaları Kurultayın mesaisinin varm bite- ceği tahmin ediliyordu. Zonguldağın Atatürk günü Zonguldak: 27 (Tan) — 26 Ağus- 108, Ulu Önderimiz Atatürkün Zon- guldağa ayakbastığı günün beşinci yıldönümüdür. gehir Frkat tezle “Güneş - Dil yonunun o mesaisinin inkişaf şekline nazaran Kurultayın Pazartesi veya Salı günü içt rını ancak bitirebileceği arlaşılmak- rin okünuş tarzma ve orisi,, kor Bu münasebet | kada ii İ baştan başa donanmıştır. Atatürkün Fransız âlimleri şerefine Zonguldağa çıktığı saat 11 buçukta Dİl Kurultayına iştirak eden Fran- vali ve belediye reisi, Parti Başkanı, st âlimleri şerefine, dün, o Ünyon /ve askeri ve mülki memurlar, esnaf | Fransezde bir öğle ziyafeti verilmiş. | ve işçiler ve mektepler ve “binlerce İ tir. İ halk Cümhuriyet meydanında toplan | önemlidir. Bir çok kelimelerin etimo- İkinci toplanışta söz Aptülkadir £- nan'ındı. Bu tezin hulâsası şudur: “Gilneş - Dil Teorisine göre hiç bir kelime vokalle bitmez, mutlak o bir İ konsonle biter. Yani vokal ek olmaz. İ Bu gibi görünen kelimelerin sonunda konsonu bulut muş ve mürur za- manla aşınmıştır. Bir çok kelimeler bu “ğ,, konsonu , kg, y, v., konsonlarına dönmüş- tilr, Türkçede sarı, kuru, ulu, darı gi- bi kelimelerde “g,, nin düştüğü, “tav, bav., gibi kelimelerde “Z,, nin ye! ve Bey, Sağış gibi kelimelerde “g. nin “y,, ye döndüğü klâsik ekele men sup bilginlerce de malümdur. Fakat| baba, aba, ata gibi kelimelerin sonun da bir konson olacağını klâsik (ekol hatırına bile getirmemiştir. Tiirk ei lindeki bu konsonu Güneş-Dil Teori- si keşfetti. Bu keşif etimoloji bakımından çok lojisi ve bir çok kelimelerin ayni kök- ten geldiğini ancak bu'V, * K..e& ki kanunu İle tayin edebiliriz. Meselâ hüma, umay, oymak, omak, aba, oba ve burak, barak, bura vesair kelime- lerin ayni kökten geldiğini biz ancak ları birinet toplantıya ecnebi Kurultaym umumi toplantısından evvel, teknik komisyonlardan Güneş» Dil teorisi ve dil karşılaştırmaları komisyonu toplanmıştı. Bu komisyo- na bütün ecnebi âlimler ve profesör. ler dahil bulunuyorlardı. Dün sabah- ki toplantı çok ehemmi fenör Ahmet Cevat Emre'nin Güneş- Dil teorisine ait olarak bir gün evvel okuduğu tez etrafında münaxaşalar yapılacaktı. Bu mimakaşalar, komis- yonda bulunan ecnebi peofesörlerin Güneş-Dil teorisi hakkındaki mütale- alarmı resmen söylemek için “bulduk- fırsatı teşkil ediyordu. Evvelâ Ecnebi profesörler söz aldılar. Kurultay komisyonları Güneş - Dil teorisi ve dil karşılaş- tırma komisyonları dün toplandı âlimler iştirak etti |Sırasile Dr. Gisse, Profesör Meşçani- nof, Profesör Jon Deny, Profesör Zayçakofski, Profesör Bom'açi, Pro- r Nemeth fikirlerini söylediler, Jpütün bu profesörler, esas itibarile | Güneş-Dil teorisi üzerinde tasvipkâr mütalealar dermeyan ediyorlardı. Bu cihetin tebarilzünden sonra Türk dil kurumu genel sekreteri İbrahim Nee- mi, Profesör Ismail Hum: Danişmed, Muzaffer Muhiddin Dalkılıç, Profe - sör Hasan Cemil söz aldılar ve tezin etrafındaki kanaatlerini söylediler. Komisyon mesaisine bugün de de- vam edecektir. mışlardır. İstiklâl mavşı çalındıktan sonra Leman Aksoy bir nutuk söyle- miş, mektepliler şiirler okumuştur. | Sant 15 de maden bölgesinde şenlik- ler ve eğlenceler yapılmış, geceleri| her taraf tenvir edilmiştir. Türkiş! Sosyetesi bir garden parti vermiştir. Mareşal Fevzi Çakmak Niksarda Erbaa, 27 (Hususi Muhabiriroiz. den) — Genelkurmay Başkanı Mare-| şal Fevzi Çakmak ve maiyeti erkânı bugün Niksara gitmek Üzere kaza- mızdan ayrıldılar. Büyük . misafirler | halkın coşkun tezahüratı arasında uğurlandı. ' Niksar, 27 (Hususi Muhabirimiz- den) — Genelkurmay Başkanı Mare- şal Fevzi Çakmak ve arkadaşları öğ. leden sonra ilçemize geldiler. Büyük bir coşkunlukla karşılandılar. Hayet Ünyeye gidecektir. Sovyet donanması manevrada Tallin, 27 (A.A.) — Fenlandiya körfezinde, Narva civarında Sovyet» ler Birliğinin Baltık denizaltı filosu- nun manevraları başlamıştır. Üzüm piyasası sağlam geçecek Gelen haberler vaziyeti iyi olduğu merkezinde İzmir, ( Hususi muhabirimiz bilg riyor) — Bu sene üzüm iyi fiyatlarla. d lif yerlerden ge slmaktadır. Türkofis İzmir şubesiff) ler malümata göre, bu sene A rika üzüm rekoltesi 150 bin ton tef” min edilmektedir. N Bundan evvelki. yıllarda Ameriff üzüm rekoltesi 200 bin tondan düşmemişti. Amerika üzümlerinin çoğu Amer âk edilir, Ve daima istih* latm yüzde 25 i ihraç olunur. Bu hesaba göre bu yıf mahsul” den yalnız 38 bir tonu ihraç edilecef demektir. Bu miktar ihracatından çok âz olduğu için A“ geçen senel rupa piyasalarından üzümlerimiz ig” ehemmiyetli talebler beklenmektedif” Yunanistandan gelen haberlere Bö re Yuhanistan üzüm piyasalarınm aliyeti durgundur. Almanya ile me” cut klering anlaşmalarma göre ii Fakst Yunan milli barkasmn döviz bus” sunda almış olduğu tedbirler neti” si olarak ve Yunanistandan yapi” ihracına devam edilecektir. cak ihracatın mütezarrır olacağı min edilmektedir. Bu vaziyet Türkiy” üzümleri için bir avantaj mahiyeti dedir, Tamir ztn “kurumu. Ayrupağiği bir çoğunâ!” yeni mahsul üzerine siparişler almif” lardır. Fiatlar, ilk açılış fiyatlarına Daf” ran daha sağlamdır. İzmirdeki ib” catçılar dış piyasalardan mühim çok siparişler almışlardır. satış merkezlerini Bulgar Kralı Berlin, 27 (TAN) — Bir müddft tenberi Berlinde bulunan | Bul Kralı Boris bugün Sofyaya hareke etmiştir. gir Kral Borisin, Horti » Hitler MÜZ katında hazır bulunduğuna dair ©. kan şayialar, kat'iyetle tekzip mektedir. Halen Avusturyada bulunan car Kral Naibi Horti, Avustur? murbaşkanı Miklas ile görüşd sonra Peşteye dönecektir. Mİ Yazımızın çokluğundan busüt | Üç İstanbul tefrikamızı k madık. Özür i e ar yy ra ye ür