23 Mayıs 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 10

a KO Yeni bütçe dün Millet Meclisinde hararetli müzakerelere sebeb oldu (Baştarafı 1 inci sayfada) son iki aylığını ilâve etmek suretile tes- bit edilmiştir. Hiçbir sene bizi yanıltma- mış olan bu esâsm en doğru yol olduğunu zaman füliyatla teyid etmektedir. Bu sa- yede, varidatımızın inkişafından müte- vellid tahsilât fazlalarile, sene içinde çı- kabilecek zaruri bazı işleri karşılamağa imkân hâsıl olabildiği gibi bu fazladan mütevelid tahmin farkı ertesi sene büt- çesinde yeniden yer alınmasına Yüzüm görülen mühim devlet hizmetlerinin fa Sina tahsis edilebilecek toplu bir varidat memba bulmaya da imkân vermektedir. Gerek umumi hizmetlerin selâmelle i- fasında, gerek hazine itibarının muhafa- za ve takviyesinde muvaffakiyet temin eden bu yolda devam etmiş bulunuyoruz, Geçen mali sene nihayetlerinde muh- telif mevzu ve matrahlarda ehemmiyetli nisbette vergi tanzilâtı ya ğı ve hiç vergi ihdas ve zammına gidilmediği hal- de 1938 mali senesinde tahakkuk eden ve yeni bütçe tahminine esaş olan rakamın, tari sene bütçesine nazaran arzettiğim «11, milyon Jira derecesindeki yüksekli- gin. bj taraftan memleketin iktısadi ha” yatında görülen devamlı inkişafı ve di. ğer cihetten de mali mevzu ve esaslarda takib edilen ıslahatın tabil neticeleri ol- duğunu ve her iki âmilin de doğrudan doğruya Büyük Meclisin aldığı isabetli kararların mahsulü bulunduğunu tebarüz ettirmek benim için büyük bir vazifedir. Bütçe projesini «ana hatlarını tahlile girişmeden evvel derhal arzedeyim ki ye- Bi sene bütçesinin en bariz vasfını, milli Müdafaa hizmetlerinin azami derece dü- günülmüş ve karşılanmış olması teşkil etmektedir. Filhakika, bütçenin — umumi yekünunda geçen seneye nazaran fazla- ık «ll» milyon liradan ibaret olduğu halde Mili Müdafaa grupuna hükümetçe teklif edilen zam 11,5 milyon liradır. Gö- rülüyor ki bütçe fazlası tamamen müda- İaa hizmetlerine tahsis edildikten başka muhtelif daire bütçelerinden yapılan ba” zı tasarruflar da buna ilâve edilmiştir. «Bravo sesleri, alkışlar». Bütçe lâyihasının yüksek Meclise tak- diminden sonra, yeni iki Vekâlet teşkili gibi bilâhare çıkan bir kısım ihtiyaçlar için Bütçe Encümenindeki müzakere sira. sında hükümetçe teklif edilen bazı ilâve» ler muhterem encümenin aldığı izahat ve yaptığı tetkikat neticesinde kabul “edil- mekle betsber Milli Müdafaa grupu büt“ çelerine yapıldığını arzettiğim 11,5 mil yon liralık zammın bir kısmının gerek hizmetin mahiyeti, gerek bütçeye olan tesirinin muvakkat bulunması nazarı dik» kate alınarak bundan üç milyon lirasının fevkalâde tahsisat ile karşılanması daha uygun görülmüş ve bu suretle, bütçe projesinde bilhassa Milli Müdafaa grupu- na yapılan zam tekliflerinin esas ve ma- biyeti dö değiştirilmeden yeni ihtiyaçla” rın hükümetçe hazırlanan bütçe yekünu dahilinde karşılanması temin olunmuştur. Mevzuubahs yeni ihtiyaçlar için yapı- Jan zamların başlıcaları şunlardır; adedinin artması ve Meclis binasının in- Şaatı dolayısile Büyük Millet Meclisi büt- çesine 500 küsur bin lira, yeni iki Vekâ- etin teşkili dolayısile bu Vekâletler büt gelerine 900,000 lira, muhtelif mülhak İf dairelerin zaruri ihtiyaçlara karşılık | mak başlıca üzerinde durduğumuz ehem- tutulmuştur. miyetli mevzulardan birini teşkil etmek- Fevkalâde tahsisat tedir. Hedefimiz, devlet varidatını yeni Bütçe projesinin masraf kısmına (aid) vergilerle değil, mevcud vergilerin ıslah maruzatımı bitirmeden müsadenizle, üç | ve tekemmül ettirilmesi, mükelleflere ko- İsenedenberi fevkalâde tahsisatla idare &- laylık ve sadelik temini suretile artırmak mak üzere Nafıx, Ziraat, İktısad, Sıhhat) rile telif edilmek suretile indirilmesi hu- ve İçtima! Muavenet Vekiâletlerinir fev-| susundaki mesaimize devam olunacaktır. kalâde mahiyeti haiz bulunan muayyen | Bu sene yüksek heyetinizin de malâmu bu çenin 9e 63 ünü teşkil eylediğini anlattı. Bütçenin tanziminde hiçbir sene yenilik görmemekten duyduğu usancı ifade etti ve ezcümle dedi ki: «İstiyorum ki her sene yeni bir haleti ruhiyenin, yeni bir zihniyetin insana ferah dilmekte olan ve başla Milli Müdafaa ol- (tadır. Vergi nisbetlerinin bütçe imkânla-! veren manzarası karşısında kalayım. Büt- çede kırtasiye, mefruşat şu veya bu he- men âyni nisbetlerde ve asla tenzil edil- memek şarlile mütezayid bir şekilde her ri menfaatlerden ayrı ayrı eserler dana getireceklerine hiç şüphem tur, dedi. Memurların Vekâlet emrine hizmetlerinin önümüzdeki sene de ayni suretle “fevkalâde menabiden elde edile- cek karşılıklarla temini için aymea Büyük Meclise takdim etmiş olduğumuz kanım lâyihasınn umumi hatları hakkında kı- saca maruzatta bulunacağım, Umumi yekünü 58 milyon liraya baliğ olan fevkalâde tahsisatın en mühim kısmı | Mili Müdafaaya aiddir. Filhâkikı demin arzettiğim veçhile, adi bütçede yapılan mühim zamdan haska millt müdafaa hiz- metlerine fevkalâde tahsisattan ayrılan miktar 28 milyon 310 bin liradan ibaret- fir. Hükümet, yüksek direktiflerinize tehaan, sulh ve emniyet sayelerimizin vasıta ve mesnedini teskil eden milli mü- dafaa hizmetlerinm takviyesi icin gerek adi gerek fevkalâde varidat membalari- mızn arami müsaadesini istims! etmistir. Vekil bundan sonra fevkalâde tahsisa- tın 17.321.000 Tirasının demiryollar inşa- jafına, geri kalanın da maden tetkik vw arama enstitüsüne, muhaci: iskân Si raflarma, hükümet konakları inşaatına, | maarif insaatına. Havayolları İsletmesi. ne vesair ihtiyaçlara tefrik edildiğini an- atmıştır. Sanavi islerimiz Maliye Vekili bunu müteskib' «Varidat bütçesine aid maruzatıma geçmeden ev- vel, adi bütçede ve fevkalâde tahsisat wrojesinde yer almayan sanayi, maadin. deniz ticareti ve sü işlerimize dair de biraz maruzatta bulunacağım» demiş, sa- nayi islerinden bahsedörken ezcümle şum- ları sövlemistir: «Tahakkuk ettirilmesi (o Sümerbanka lunan ahval ve şerait dolayısile birkaç senedenberi devamlı olarak üzerinde yü- rüdüğümüz bu yolda yeniden herhangi bir tahfif yapmak imkân;nı elde edeme- miş olmakla beraber önümüzdeki seneler- de bu mesyimizin daha müsaid neticeler vereceğine şüphe etmiyorum. Mahsulâtı arziyeden tayyare İanesi kaldırılıyor Maliye Vekili bundan sonrâ vergi tah- silâtımda tahfiften sonra görülen tezsyü- dü anlatmış mukayeseler yapmış, bun- dan sonra demiştir ki: — Hükümet, bütçe imkânları derece- sinde vatandaşlar üzerindeki vergi yük- ierinin tahfifini düşündüğü sırada halkın Tayyare Cemiyetine mahsulâtı arziyeden | muayyen bir nisbette vermekte olduğu İ- anelerin de müstahsil olan köylümüzün gelirine müessir olmada bulunduğunu görmüş ve bunun köylümüzün kalkmnma- sı yolundaki mesai ve gayelerimize uygun bulunmuyarak yeni mali sene iptidasın- 'dan itibaren bu ianenin tamamen bartaraf edilmesine karar vermizlir. Altın alım ve satımı için yeni kararlar verilecek Fuad Ağralı bundan sofra hazine va- Ziyetini, döviz vaziyetini, harici ticareti mizi anlatmış, bunu mütenkib milli para bahsine geçerek şunları söylemiştir: — AGİ paramızın, senelerdenberi mu- hafaza olunan fiili istikrarı devam etmek» tedir. Geçen seneki maruzatımda borsa harici alınıp satılan Türk altınını yersiz olarak tedrici bir tereffüe meyletmesinin tevlid sene gözlerimiz önüne gelmektedir. Alım satım işlerinde 18 ilâ 20 senedenberi ta- kib ettiğimiz şekilde yürüyoruz. Şunun yerine bunu ikame ettik diye yeni bir va- ziyet yoktur. Buna mukabil herhangi bir nisbeti ele alırsak alalım, memur masra- fa artar, teşkilât masrafı artar, ve müte- madiyen artar. Buna mukabil gösterilen varidat fazlaları da birkaç kalem müs- tema olmak şartile memurların maaşım- dan, müstahdemlerin oyevmiyelerinden kesil pi ” ki Refik İnce, üzerinde durduğu yekünu teşkil eder. nibi” rasında gayrimübedil işine de z etti. «Saydam hükümeti bu işe Birkaç nokta memnuniyeti mucibdir. yet vermezse ben artık ga Kazanç ve muamele vergilerinden tahsi-! lerle beraber oturup birlikte gemi lâtın artması, Çünkü birisinde vatandaşın | tan başka çare ğ L içerisinde bulunduğu vaziyetin ifadesi, di- İ dedi. e Berinde iktısadi zanamelelerin vüsati| yfayat pahalılığım önlemek İçin Öğ mevcuddur, Fakat buna mukabil bir ba-| ynmış tedbirler hakkında hükümeti? kikati ifade etmek lâzım gelir ki 0 da te-| izahat istiyerek beyanatını tama diye sıkıntısı çeken vatandaşların mevcu-| van Refik İnce kürsüden a; diyetidir. Vatandaşı yol parası ödemek i-| svvel ezcümle dedi ki: iin sekiz on gün dağlarda, taşlarda çalı-| Son olarak en büyüğümüz tarmadığımız. üç lira vergisini vermek İ-| Setimiz Atatürkün artık olduğu çin hapisanelere girmiyecek şekle soktu- uzunca kaldığını ifade etmemize ğumuz ve elindeki hayvanının satılmadı- | ssadelerini rica ederim, Atatürkün ğını gördüğümüz gündür ki hakiki refa-| yedfeninin biran evvel hn içine girmiş olduğumuz kanaatine var- mış oluruz. «Çok doğru seslerir. Bilhassa Mayıs ayındaki tahsilâtın fâz- İasını maliye memurlarının nisbet dol durmak için gösterdikleri gayretkeşliğe atfederim, Mayıs ayının, bütün mahsulât erbabının. bu memleketin yüzde 82 sini teşkil eden zürra halkın elinde hiçbir şey bulunmadığı bir zamana tesadül etme- sinden dolayı tazyiklerin ağır tesirlerini keyfiyetinin mahalline masruf sını istiyen Refik İnce bunu şunları söylemiştir: — Müşterek derdlerimizden bir de bilhassa gençlerimizde dilimizi fa doğru olan cereyandır. Yeni dil mesinler diyecek derecde mü! liz. Fakat yabancı malını dil hi milli hüviyetimize ithal etmeye d8 taraftar değiliz» Biliz. işler kürsüye gelmiş, dolgun bir tirdiğinden dolayı hükümeti miş, milli müdafaaya verilen yeti şükranla karşılıyarak bunun psikolojisi üzerinde ya latmıştır. Veraset ve ini Aza| mevdu olan sanayi tesisatı vükerk Meeli- | ettiği zararlara işaret ederek bu hususta sin direktiflerine göre hükfimetin tanzim j bazı tedbirler alındığını ve bu sayede ak etmiş olduğu prösram dairesinde munta-|tın alımsatımını dünya fiatlarına naza- zaman ilerlemektedir. Bu orogram meva.İran normal hadler üzerinde tesbit edil- nindan bilhassa memleketin sınaf ve ik-| miş olduğunu söylemiş idim. Çok hassas tısadi havatında büvük bir rol #İaesk olan | olan bu mevzuu muhtelif sebebler ve bil tesis ve işletme sermayesi 15 milyon Ji. | hassa siyasi havaların tesirleri altında ralık bir masrafı östilzam eden Karabük| gene gayri tabii müvezenesizliğe doğru demir ve celik fabrikasının & üzdeki| gilmekte olduğunu müşahedemizle anla- Ağustos avında isletmeye acıldcağını ve | Miş bulunuyoruz. Bunun için zamanın il- İTürk - tneiliz isbirliğinin bu büyük eseri» | caatına daha uygun yeni tedbir ve karar- İ.nin başarılmış bulunduğunu kayıd ve işa.|larm alınmak üzere bulunduğunu arze- İret etmek isterim. derim, Yapılan hesablara göre ilk beş senelik) Maliye Vekili bunu müteakib borçları» sanayi programında dahil tesisitın — ta-fmızdan ve milli bankalarımızın vaziyetle- mamlanması takriben 117 milyon liraya |7inden bahsedecek beyamatını bitirmiştir. malolacağı anlaşılmaktadır. Bu tesisat i- i çin sarfına muhtelif kanunlarla mezuni- Tenkidler Mazhar Müfidin sözleri yet verilen 57 milyon ira kanunlarında yazılı menabiden hazinece tamamile temin | Maliye Vekilinin izahatından sonra ilk edilmiştir. Önümüzdeki seneden itibaren | gözü Mazhar Müfid Tansu «Çoruh» aldı. programın . famamlanmasına o muktazi| Bütçelerimizin geniş bir tahlilini yaptı sarfiyat için yeniden salâhiyet alınmasına | bütçelerde sıhhat ve samimiyet olup ol. lüzum görülmüş ve buna oil karun Jâyi-İ madığı noktasında durdu, neticede dev- hası yüksek Meclise takdim edilmiştir.» | Jet dairelerinde israf yapıldığı iddiasında Fuad Ağrah bundan sonra Meclise tak-| ısrar etti. Misal olarak kömür mübayaa- | dim edilmiş olan 1937 mali yılı hazine he-| sını gösterdi. Her dairenin ayrı ayrı fiat / sabi umumisile bir evvelki sene hesabı 11- larla kömür aldıklarını söyledi. Bir tev- İmumisi arasmda mukayese yapmış ve Va-| hidi mübayaat komisyonu teşkili Jüzu- ridat bütçesine geçerek ezcümle demiştir | munda israr etti. İsrafın ya usulsüzlük. ki: ten, yahud kanuna ademi riayetten doğr hepimiz görmekteyiz. Onun için Maliye Vekili arkadaşımdan rica ederim, bu tah- silâtı bu zamana kadar geç bırakmış ol- hususundaki gayretkeşlik zihniyeti me murlara vermesin ve Mayıs ayı içinde kimsenin elinde para bulunmadığı bir za- manda halkın rencide olmasına ve müş- külâtta bırakılmasına sebebiyet verilme» sin» Relik İnce bundan sonra her devletin kendi gayesini kendi şartlarına uygun ©- lemanlar, memurlar vasıtasile istihsal e- debileceğini işaret ederek dedi ki; «Milli ve hayat! maksadları elde ede- bilmiş olmak için memür unsuruna diğer devletlerden daha çok muhtacız. Çünkü münevver zümremizi ekseriyet (itibarile memurlar teşkil eder ve çünkü mukad- des emanetlerimiz bunların ellerinde bu- lunmaktadır.» Hatib bu münasebetle memurlar ara sındaki âhenksizliği ve bunların hukuku- na taallük eden meselelerde adilâne ha- reketi tanzim etmek zamanının artık gel- diğini söyledi, «bu işin halini tacil etmek | Saydam hükümetinin kat'i ve muvafiz- | kiyetli icraatımdan birisi olacaktır» diye- rek hükümetin tekaüd maşalarile de meş- gul olmasını rica ve temenni eyledi. manın bir de muvahhar şekilde telâfisi| '9" kül vaziyete soktuğunu anlatmış: e” nı vergilerin ağırlığından şikâyet dah miş, endüstri plârına temas eğerek 4 minlerin ve hesabların daha İYİ k masın: istemiştir. Nakiye Ergünün sözleri | f Nakiye Ergün (Erzurum) temi için bir yurd 5 nisini tekid ederek demiştir ki: a # «Talihin mi diyeyim, kaderin 9 gi. yeyim ne ise babasını anasını li alarak bedbaht etmeğe çalıştığı i lüka; «Sen Türk doğdun, bedbaht “ye. mazsın!» diye elimizi uzatmak riyetindeyiz. O yavruyu tünel : larının üzerinde, yangın köprü altlarında yatırmak doğrü va “Cok çocuklu ailelere yapılan ye mın şekli üzerinde tevakkuf ede” yan Nakiye, çok çocuklu dalar? let ve yurdeeverlik mükâfatı © çe bâzı memleketlerin icad Ni ka takma» usulünü bizim de tetfiii memizi istemiştir. iğ Kâzım Karabekirin sözleri çe Bundan sonra General Kâzım bütçelere ve teşekküllere yapılacak yar-| Varidat bütçesi dımlar ile devletin umumi bazı ihtiyaç-| | ları karşılığı olarak Maliye bütçesine 1300 küsur bin lira. 1998 mali yılına nazarsn önümüzdeki Bene bütçesinde yapılan diğer değişiklik. ler, bir kısım bütçelerde tasarruf edilen mebaliğin dahili emniyet ve asayiş ihti- yaçlarına ve maarif, sıhhat, ziraat, nafia hizmetleri gibi müsmir işlere tevzi edil- miş olmasından ibarettir. Arzettiğim ta- sarrulun bir kısmı eyni bütçe içinde bir hizmetten tenzil, diğer bir bizmete zam Süretile icra edildiği cihetle zahiren gö- rünmemektedir. Bu suretle görünen ve- ya görünmiyen tasarrufların umumi ye- künu beş milyon lirayı mütecaviz olup bunun bir buçuk milyonu Maarif, «600,000» Tirası Sıhhat ve İçtimai Muavs- net, «600,000» lirası Ziraat, -300,000, Jira- #1 Nafia hizmetlerine, «800,000» lirası Em- hiyet ve Jandarma bütçelerine ayrılmış, bâkiyesi de bilhassa kabul buyurduğu- nuz bazı kanunların icabı olarak muhte- 1939 mali yılı bütçemizin varidat kıs-| duğunu anlattı. Bunu müteakib tetkik seyahatlerinin Hatib müteksidler arasında eski “Sİ beki ir saat kadar yeni tekaüd diye mevcud ikilikten doğan bekir (İstanbul) bir saa | manı 281 milyon Tira olarak tahmin etmiş! dairelerde bir suüstima! mevzuu teşkil i bulunmaktayız. 1938 yılının 10 aylik tah-' eyi öyliyen Mazhar Müfid ezcüm- İsilât rakamlarına istinaden yapmıs oldu-;le di iş ğumuz bu tahminin 1938 yılı varid «Ailevi bir mazeret, şahsi bir mazeret çesine nazaran 10951.000 lira bir fazla-/için İstanbula gidecek olan herhangi bir İık göstermektedir. Bu fazlalığın mühim | memura (tetkik seyahatine gidiyor) diye bir kısmı kazanç vergisile hizmet erbabın- | bir nam verilerek harcırah itası şayanı te- dan alınan diğer vergilerden ve gümrük! esşüftür. Kızımı evlendirmek için, balayı vergfterile inhisarlar hasılatından ileri | geçirmek için İstanbula giden bazı me- gelmektedir. Elimizde bulunan 11 ayi murlara tetkik seyahati diye yevmiye ve tahsilât rakamları bu tahminli “harcırah verilmiştir. İsraf bunlardır.» hakkukuwa ümid etmeye müsaid buluns | Mazhar Müfidden sonra Fuad Gökbü- maktadır. dak (Urfa) kürsüye geldi Maarif ve ço- Vergiler tuk vefiyatı mevzuları üzerinde mütalea- Vergiler hususundaki prensipimiz, ver* | larını söyledi. Bunu müteakib Refik İnce gilerimizi istihsali tazyik ve istihlâki tah- | (Manisa) söz aldı. did etmiyecek nisbette bulundurmaktadır. Refik İncenin sözleri Bu hususa azam! itina etmekteyiz. Ta.) Refik İnce bütçenin ehemmiyetli bir hakkuk ve tahsil şekillerinde daima mü- | kısmının Milli Müdafaa, Maliye ve Düyu- kellefler için kolaylık temin edecek usul. |nu Umumiye tarafından bel'olunduğuna leri araştırmak ve bu gayeyi cek surette lah ve tensik tedbirlerini a)- | tekabül eden miktarın vasati olarak büt- büt ızlıraba temas ederek yu beyanatta bu- lunduz «Hizmeti ayni ve fakat mükâfatı ayrı alan bir heyeti içtimaiye ruhiyatında hu- sule gelecek aksi *esirlerin ıztırabını duy- mamsğa imkân yoktur. Hükümetten ta- sarruf yaparak, varidat bularak şu veya bu kalemlerden tenkis ederek mülekaid maaşlarında ikilik doğuran vaziyeti ıslah etmesini istiyorum.» Refik İnce teksüd olmuş veya istifa etmiş memurların bir müddet sonra üc- retle yüksek vazifelere tayin edilmesi işi- ne de tcmas ederek bu usulün memurin. rm vazifelerine bağlanmaları esasına menfi tesirler yaptığını beyan etti, Hususi idarelerin idarei umumiye - ye yaptıkları yardımlar üzerinde du - ran Refik İnce hükümetin hususi ida- relere karşı artık sehavetkâr bir vazi- dihsa? ede- | işaret etti. Bu üç müessesenin ihtiyacına | yet #lması zamanının geldiğini söyle -| diye kabul etmemelidirler. Bu di, Belediyeler (o Bankası ile Merkez muştur. Karabekir istilâ görmüş takalarda fskir düşen halktan üstünde vergi alınmaması lâzım? ğini söylemiş, halktan alman p9” büyük bir titizlikle menfâatine sarfedilmesini, yani lara, sulistimallere, iyyen müsaade edilmemesini metten istemiştir. i Bundan sonra bütçe encü” mazbalasında serdettiği mütelesi, kında fikirlerini söyliyen İstan! usu, şahsi dileklerini şöyle izah tir: 1 — Avrupaya tahsile gön“ j talebe ve sitajiyerler oradu ev! yi melidirler. Avdetlerinde bir Tİ ile evlenmek mecburiyetinde 9” dırlar. 2 — Devlet mubayaatı için mi decekler oralarda on paralık v ul (Devamı 11 inci