3 Mart 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2

Hergün Tortum şelâlelerinden İstifade N... Yazan trrurum (belediye bir mektub aldım. Bu mektu - bun ve ona melfuf uzunca bir yazının gör yesi, Tortum gelâlesi hakkında malümat vermek ve bu şelâleden Erzurum şehri » Din istifadesini temin eylemektir. Muh « terem belediye reisi, şelâlenin kudreli ve Erzurumun, şiddetli bir iklim içinde çek» tiği fakirlik ve yaşadığı hayattaki iptidal- lik hakkında malümat V kten sonra gelâleden istihsal edilecek elektrik kud- retinin bu havaliyi nasıl canlandıracağı: nı anlatıyor, Kudretten Erzurum aydın. lanır, isınır ve ucuz muh istinaden sanayi vücude getirebilir, di » Muhittin Birgen — rejsinden yor. Yalnız, bu iş iç milyon, diğer bir hesaba göre de bir mii yon lira para lâzımmış. Bunu Erzurum belediyesi yapamaz; şu halde devletin yapması lâzımdır. Devlet te bunu Erzurum şehri için yapmaz; olsa olsa, orada fabrika veya fabrikalar ku - rat, elektrik sarfiyatını bunlar vasitasile temin eder, ara yerde Erzurumun ihti « yacı da temin edilmiş olur, Muhterem belediye reisi, bu izahatı verdikten, elektrik kilovatı - nın ne kadar ucuza temin edildiğini, Er. zurumun (Omami âydınlanıp, Omasl ssındığını — anlattıktan oOsonra, (o be- nim bu mesele hakkında ve Erzu- rum davası lehine mftaleami soruyor. Ben de, bu mesele münasebetile bazi fikirler söylemek istedim. * Şelâlenin kuvveti büyük, bundan istih- sal edilecek elektrik kudretinin ucuza malolacağı muhakkak, Erzuruma ye- ni bir hayat temin o edeceğinde de şüphe yoktur Lâkin en As bir milyon Mira santrela para ver mek, sonra da istihsal edilecek kudretten tam istifade için bir kaç fabrika tesis et- mek, hiç şüphesiz, başlı başına bir plân demektir. Böyle bir plân için saha var mıdır? Bu saha nereden başlayıp nereye kadar gidebilir ve ne kadar bir sermaye ister? Bütün bunlar ayrı bir meseledir. Bu meselenin halli, şelâle kuvvetinden elektrik iztihseli kadar basit değildir. Bu cihet, mütehassıslar tarafından yapıla - cak ve uzun sürecek tetkiklerden sonra alınacak neticelerle belli olur. Benim, bu meseleler hakkında #öz söyliyebilmeme imkân olamaz. Oradaki şartlar hakkında hiç bir esaslı malümatım yoktur. Yalnız gunlari söyliyebilirim; Bu nevi, bir merkezden büyük kuvvet. te enerji istihsal edip etrafa dağıt #ma istinad eden santral teşebbüsleri için her şeyden evvel iki şart lâzımdır: Nüfus kenateti, iş kesafeti, Erzi ndâ bunların Ikisi de yoktur. Nüfus ke nin yoklu- Bunu iş kesafeti ie telâfi etmek ciheti ise, bir hamğede kurulacak sanavis bağlı ol « duğundan büsbütün ayrı bir dava olur. Şu halde, Tortum şelâ'eler den, Türki- yenin yakın zamanlarda istifede edebi- İeceğini zannetmiyorum. Koskoca bir & nerji kaynağının, orada gün ölü bir kudret halinde akıp gi! insanın yü- reğini sızlatırsa da hesabların ö t ilk gö- rünüş şekli, bunun şimdilik içtinab edi - len bir hâdise olduğunu göstermektedir. Muhterem belediye reisi, davasını her taraftan ve bütün delillerile müdafaa e » derken hiç bir noktayı (İhmal etmemiştir. Bu arada Erzurumun Türk tarihinde oy- nadığı role, uğradığı lara, halkının kahramanlığına, gürbüzlüğüne de dikka- 4 celbediyor ve bu itibarla devletin zuruma yardım etmesi lâzım geldiğini güzelce anlatıyor. Bunların doğrulukla - rında hiç şüphe yok. Yalnız, memleke- tin her tarafında Erzurumdakine benzi » yen şartlar bulunduğu, Türkiyenin her tarafı imara muhtaç olduğu da muhak - 'kaktır, Bütün bu sebebler, devletin yar- dımını âcil bir hareket şeklinde bir farz haline getirmeğe kifayet edemez; bü tak. dirde devletin yüzlerce milyonu birden harekete getirmesi icab eder. Bu yüz - lerce milyonun elimizde bulunduğunu farzetsek dahi, bunu, uzun uzun he- sablar ve plânlarla sarfetmiyecek olur « sak, sadece israf edeceğimiz muhakkak. tır. Kaldı ki, bu memleketin umumi kjt- lesi, Erzurum halkından çok daha zengin değildir ve parası israf edilmemek lâzım- dır. k kuvvetine | l için bir hesaba göre iki| bana bütün| Her şeyden evvel şunu bilmemiz lâzım: i Resimli imkân nisbetinde artırmak muvaffakiyet besi sayılır. Hakikat te bu merkezdedir. Gerek işi; Yedi yaşında yaman Bir hokkabaz ! Yedi yaşlarında bulunan bu hokkabes| kız, birçok pişkin hokkabazların, göz bo- yayıcıların önünde verdiği bir müsame- rede öyle marifetler göstermiştir ki, mas- lekte üstad oyuncuların hayretten ağız- lari açık kalmış, hepsi de bu çocuk, fakat dâhi (9) meslektaşlarını hararetle alkış- lamışlardır. tısadi teşebbüslere girişmesi ve millet sermayesini rastgele şuraya veya bura- ya dökmesi demek değildir. Devletçilik demek bir takım ticaret veya sanayi İşini, millet hesabına, fakat tıpkı bir tüccar gi- ibi devletin üzerine alması demektir. Dev let, bütün teşebbüslerinde bir ticaret ve- ya sanayi müteşebbisi gibi düşünecek ve ona göre hesab yapacaktır. Bu hesabların arasına, milli ve umum! menfaatler mü « lâhazası da girebilir; fakat, bu mülâha- za'arın dozu mahdud kalmıya mahküm - dur. * Buraya kadar söylediklerim, maalesef, Erzurum belediyesi için sadra şifa vere- cek sözlerden olamadı, Şimdi bir de bu meseleye başka bir taraftan bakacağım: Tortum şelâlelerinden daha küçük mik yasta istifade etmek, tesisatı şimdilik kü- çük tutmak mümkün olabilir. Eğer bu şunu tavsiye ederim: Erzurum vilâyeti, Erzurum belediyesi ve Erzurumda umu- mi bütçeden tahsisat alan daireleri tem - İ silen devlet ve nfhayet Erzurum halkı ile fabrika ve atelye sahibleri hep bir araya Ticaret âleminde esaslı bir kaide vardır: Lüzumsuz masrafları kesmek, varidat kaynaklarını ise ıru ters tatbik ederler, Varidatı artırmaz her zaman ün, hele kolay değildir, onu yapamayınca kârı, kazan- Gi, masrafın lüzumsuz olmıyanlarını kesmekte bulurlar ve izde, gerek hususi hayatınızda İsraf addedilebi- imkân varsa, o zaman Erzurumlulara ben| | gelerek bir kooperatif şirket yapabilir - İSTER | İSTER İNAN, Gazetelerde satılık bir mülk ilânı gördü takribi fiatı 250,000 Türk İlrasrdir. Bir dakika tereddüd ede- rek evsafıni araştırdık, Baktık ki fabrika değildir, imalâtha- ne değildir, büyük bir otel değildir, o halde meselâ bir ban- SON POSsTa düşturlarının alfa- Fakat bazilari bu nın işidir. Hargün bir fıkra İlk defa soruluyor Meşhur musikişinas Bethofene bir gün şu suali sormuşlar: —Musikiyi sever misin? Bethofen düşünmüş: — Neye düşünüyorsunuz, demişler, bu suale cevab vermek sizin için çok kolaydır. Bethofen gillmüş: — Bilâkis, demiş, başkaları arada mrada bu suale maruz kaldıkları için verecekleri cevabı bilirler. Fakat ba na bütün ömrümde ilk defa sorulu yor. ML 700 senelik Kilise çanları İngilterede Hampşir köyü 1300 kişilik- olduğu iddia e- dilen kilise çanlarile öğünür. Bunun için de geçenlerde, köy htiyar heyeti bir si» gorta kumpanyasına müracâat ederek, hava taarruzlarından vukua gelecek za rarlara karşı bu kıymetli çanları sigorta ettirmiştir. m ler. Bu şirket, Erzuruma, günde müây - yen bir kilovat kudreti verecek bir te - vücude getirir. Bu usulde koopera- tif şirketleri Avrupada, hemen her işte muvaffakiyetle tatbik edilmiştir. Bizde bunun adını «kooperatif rejisi diye, bundan altı sene evvel ilk defa ben mey- dana attım. Bu usulün bizde de çok mu- vaffakiyetle tatbik edilebileceğine ka - niim. Memleket bunu henüz tanımaz, halbuki bu usul Colombonun yumurtası kadar, masanın üzerine kolay oturtulur! bir şeydir. Avrupada bu usul ile dağ de-| virircesine işler görülmüştür, eğer bir ke. re de bizde bir tecrübesi yapılsa, dev - letçlik tatbikatı için ele ne mükemmel bir Met geçeceğini herkes görecektir amma, | ne yapmah, her yeni sözü duyuracak ku- lak bulmak müşkül oluyor! Her yer, her şeyi devletten beklerse hiç bir taraf istediğine nail olamaz, Biraz da herkesin kendi göbeğini kemdi 'kesmeği öğrenmesi lâzım. Hülâsa, Tortum şelâlesi şimdilik yalnız şu iki işe yarıyor: Erzurum belediye reisi için kendi hesablarının propagandasına ve benim için de «koopsratif vejisis fik. rinin neşrine! Muhittin Birgen İSTER « Tahmin edilen İNAN, İSTER | — Usla bir fotoğraf Meraklısı - Londrah Bir fotograf meraklısı, bir yıl dırım isabeti ile tutuşan bir balonun res- mini almaya muvaffak olmuştur. Evinde otururken, bir infilik duyan meraklı, hemen makinesine sarılmış ve balonun tutuşmasından 30 saniye sonra ilk resmi çekmiştir. Burada, balonun tutuştukten sonraki safhalarını görüyorsunuz. Dünyanın en pis şehri Dünyanın en pis şehri evvelce Ameri - kada Ditsburg şehri iken, şimdi bu sıfatı gene Amerikada Cleveland şehri kazan - mıştır. Bu şehirdeki pislik halkın pisliğinden ileri gelmemektedir. Buna sebeb buralar. a bulunan sayısız fabrikalardır. Bu fab- rikaların yüzlerce, binlerce bacalarından çıkan koyu ve kara dumanlar her tarafı boğmektadır. Cleveland şehrinde bir milyondan fazla nüfus bulunmaktadır. Bu şehirdeki fabrfkaların bacaları bir sene içinde 50,000 ton kurum saçmaktadırlar. Bu rakam ciddi bir surette tesbit edil - miştir. Bu kurumlar evlerin, odaların iç- lerine kadar yayılmaktadır. Halkın tesemmümü hariç, korumlar - dan husule gelen zarar muhakkak şuret- te 10,000,000 dolara baliğ bulunmakta - dır, Dikkâncılar serbestçe camekânlar ya- pamamaktadırlar. Mağazaların tenteleri bir hafta içinde simsiyah olmaktadır... Her hafta tenteler değiştirilmektedir. Kadınların, erkeklerin iç gömlekleri, ça- maşırları bir günde adamakıllı kirlen » mektedir. İNANMA! ka tarafından da satın alınamaz. Bu vaziyette, değeri bu ka. dar yüksek bir mülkün kolaylıkla müşteri bulacağına, tesa- düfen çıkabilecek bir müşterinin de gözü çekmekten kork- muyarak ileri atılabileceğine: NANMA! Yazı Çok Olduğu için | Bugün Konamadı Hariciye Vekilini kabul ettiler Bükrejle yapılan Balkan Antantı daimi konseyi toplantılarında hükü « melimizi temsil etmiş olan Hariciyal Vekili Şükrü Saraçoğlu, Belgrad ve A tinayı da ziyaret ettikten sonra, bera» berinde Bayan Saraçoğlu ve m erkânı olduğu halde dün akşam «Sa » varona» yatile limanımıza muvasalaf etmiştir. | «Savarona» yatı tam saat 17 de Dobj mabahçe sarayı önünde demirlemiş « tir. Bu esnada Riyaseticümhür başyw lecek hiçbir şey yapmayınız. Fakat aynı zamanda da işinizi | veri Celâl ve İstanbul Komutanı Ge genişletebilecek, hayatınızı hemayar ve hemseviyelerinizin derecesine çıkarabilecek masrafları yapmaktan da korkmayı | nız. Çıraksız dükkân ile bir lokma ve bir hırka kaidesi orta asrm muvaffakiyet düstürü idi, yeni zamanın istediği geniş görmek, geniş düşünmektir, Bütün gayretinizi kazanç kay- naklarını artırmak noktasi Üzerinde teksif ediniz, unutma- yınız ki, masrafı kesmek kazancı artıramıyan iptidaf insa. İneral Halis Bıyıktay «Sakarya» motüsl rü ile yala giderek, Hariciye Vekilim zi karşılamış ve saraya kadar kendisi ne refakat etmişlerdir. Şükrü Saraçoğlu, saraya muvasala tını müteakib Cümhürreisi İsmet İnörl nü tarafından kabul edilmiştir. Hariciye Vekilimiz bilâhare, kendi sini ayrı bir motörle denizde karşıla mış olan şehrimizdeki Romanya, Yu nanistan ve Yugoslavya general kon soloslarını kabul etmiştir. Dost ve müt tefik devletler mümessilleri, validele rinin vefatından dolayı, Hariciye Ve kilimize taziyetlerini beyan etmişler dir. Şükrü Saraçoğlu, bilâhare gazeteci lere şu beyanatta bulunmuştur: Hariciye Vekilinin beyanatı «Komşumuzun ve müttefiklerimizini devlet adamlarile tanışmak ve onli memleketlerimizi alâkalandıran mev zular üzerinde konuşmak fırsatını b na vermiş olan bu seyahatimden men leketim hesabına memnun olarak dö nüyorum, Türkiye Cümhuriyeti her yerde iti bar görüyor ve 'Türk milletinin sul ive medeniyete hizmetleri takdir edil iyor. İ Balkanların tek bir aile teşkil ettiği İdikri Bilkreş içtimardan sona dahâ ileri gitmiş bulunmaktadır. Ve kanu atime göre, Balkan Birliği fikri gün geçtikçe daha kav'i bir ihtiyaç ve bh zaruret olarak kendisini tanıtacaktır. Türkiyeyi temsil eden ben ve arkw daşlarım geçtiğimiz her yerde büyül bir samimiyetle karulandık. Bilhassı Yunan halk: ve devlet adamları tara fından bize karşı gösterilensicak teza hüratı tebarüz etlirmeği borç bilirim. Atina 2 (A.A.) — Atina ajansı bildi riyor: Türkiye Hariciye Vekili Saraçoğlu nun validesinin vefatı hakkında ha beri veren gazeteler samimi taziyet lerini ilâve etmekte ve bütün Yuna efkârı umumiyesinin vekilim: ve âi lesinin kederine iştirak etmekte oldu ğunu kaydeylemektedirler. Bursada bisiklet müsabakası Burea (Hususi) — İdman bölgesini bu sene için tertib ettiği bisiklet birinci geçen Pazar günü Bursa - Mudanya $9 sesi üzerinde yapılmıştır. Başlangıç yel olarak stadyomun önü intihab edilmişt Müsabakaya saat 10 da başlanmıştır. Mi safe 25 kilometredir. Birinetliği Acar İ men klübünden Hikmet, fkinelliği Akır spor klübünden Bahseddin, üçüncülüğ de Acar İdmandan Ahmed kazanmışlar Öğle | ikindi | Akşam v b. b. 4, 46 38 3 4, 15 y sı