1 Ocak 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 8

enl seneye girerken, bir yıldır, siyast ufukları h.ının Aahlikeli bulutların dağıldıklarını ve be- geriyeti endişelere düşüren dipsiz anlaş- Mazlıkların samimi uyuşmalara çevril - diklerini görmeli idik. Hakikatte inaamı- Jar refah ve sadet içinde yaşamaktan baş ka şey istemedikleri ve yer yüzünde bütün beşeriyete yetecek kadar yurd, iş ve wervet bulunacağı için, insan kütlele- Binin, ne millet ve dinde oluma olsun - Mar, terakki ve medeniyet yolunda yan- Şana, ölele yürümeleri hayali, belki bir gün hakikat olur! Fakat, iliraf etmeli - dir ki bu güzel hayalden, belki de maale- sed cbediyen, uzaktayız, İşte, Asya ve Avrupa karalarının son doğu ve batı kıyılarını, ikl ve iki buçuk Senedenberi, kosıp kavuran Çin - Japon #ilâhli ihtilâfi ile İspanya iç harbi; güya #bedi barış nazariyesini kökünden çü - süötmek için, hâlâ, bütün fecaatleri ve #etelik beynelmilel ihti'ât tehlikelerfle, devam edip durayorlar. İşte Filistinde yıllardanberi sürüp ge- Arab - Yahudi kanlı mücadeleleri. Afrika, Akdentz, ortu, şimal ve do- Bu Avrupalarda öbek öbek kaynıyan türlü ihtiras, ihtilâi, kin ve menfaat ka- sanları, bütün bunlar genel barışın yok alduğanu göstermezler mit. Evet, bu böyle ve maalesef böyle jd_ıııltir. Gelecek harb Büyük Okyanusta mayalanıyor Bir çok büyük devlet menfaatlerinin gatıştığı batı Passifik Okyanusunda esen gergin ve ağır siyaset kavasının sıkıntısı, yer yüzünü kaplamakta berdevamdır. Oralarda göze görünen bütünm işaretler, ekseri kimselerin mühtemel, bazıları - Bın da içtinab edilemez saydıkları ve ni- hayet hiç bir kimsenin mümkünsüz te -| Mikki etmediği müstakbel büyük bir harb | badiresinin bu muhttte — mayalanmakta olduğuna şüphe bırakmamaktadır. Ge - gen sene başında Şanghayda İngiliz se - firinin, Japon uçak makineli tüfekleri fle, kasd! olduğu iddia olunan, yara « lanması ve üzerlerine çekili aldiyet san- aaklarının besbelli olmasına rağmen bir takım İngilhz ve Amerikan barb gemile- rinin Mavtırmak (Yangtze) de, Japon u- tarafından bombalanmaları (için. de bir çok Amerika gazete muhabirinin ikamet ettiği Panai Amerikan top çekeri, bu moyanda Japon hava bombalarının tesirile batmıştı) gibi beynelmilel ehem- miyeti hatz vahim ve tehlikeli bâdiseler yeni büyük harb Ihtiütlarına istihale etmedilerse, bunu, sırf, Uzakdoğu deniz ve kıyılarında harbi vücude getirecek se- beb ve unsurların henüz tahammül kı - vamını bulmamış elmalarına vermek ik- tiza eder. Amerika devletler birliği (A. D. B), doğuda batıya, Büyük Okyanusun yala - dığı Rarşı sahillere doğru, Hawaii, Wa- ke ve Güam adaları üzerinden yürümüş ve Filtpin (Philipin) adalarında yerleş - Mişti. Hawali adalarının ikinci en büyü. ğü Pearl Harbor, onun bugünkü Paasik .fik istinad noktaları s'steminin temelini teşkil eder. Midway, Wake ve Guam ha. va üsleri de yalnız doğu Asyadaki Ame - ryikan menfaat merkezlerine doğru ılden yölun basamak taşları «Steppingsto - nes> lerini değil, avyni zamanda San - fransisko - Hongkong hava hattının du- raklarıdır. A, D. B. cenuti Passifikte de, Bamon adasına kadar nüfuz etmiş bulu . Buyor ve bütün bu uzanma ve ele geçir- meler büyük bir cihan devleti mevkiine gıkan A, D. B. nin emperyalist iradele- rinin istikametlerini gösteriyor. Ayvusturya ve Yeni Zelânde dominiyon- larına sahib bulunmakla cenubi büyük muhitin en mühim bir devleti olan İn » Kiltere ayni zamanda bu dış denizin an kuüdretli devletidir. O, bunlardan başka, İngiliz nüfuzunu Böüyük Okyamısun or- falarına kadar sokan ve daha bir takım ada serpintilerine malik olduğu gibi Yin- gapor, Hong-Kong ve Port Darwin, İm- Bin birer köşeleridir. Holanda (Felemenk) da ham müadde mahsulleri cihetile kıymetli bir kaç adaya malik olmakla Passifik devletleri aramı - a sokulmuş bulunmaktadır. Fransanın Passiffik devletliği ise Çin Sulhun devamı |Bugunkü Çin-.lapon ve lspanya harbleri ne vaziyette, nasıl ( bırer netice doguracaklar'—' Yzan. General H. Emlr Erkı»le Hindine ve cenubi Passifikte bazı ada » lara dayanır. Japonlara gelince, bunlar, ana ada - lardan cenublara, başlıcaları Marschall ve Karolin adaları olan eski Passifik Al- man müstem:ekelerine çoktan indiler ve Amerikanın Filipin yolunu kestiler. Bun- dan başka cenubi Çin askeri hareketleri ile İngilterenin Hong-Kong istinad nok- tasını karadan ihata ederek bunun Kan- ton ile olan demiryolu irtibatmı kaldır- dılar, Japonya istiyor ki, batı Passifirte, buralara uzak ve yabancı olan devletler değil, kendi hâkim olsun. ©, artık, kendinin saydığı denizlerde, Passifik devletlerinin ona münasib gör- dükleri mütevazı rolde kalmak istemiyor ve kendi adalarının bu denizdeki hususi durumuna güvenerek bu sularda Nipo- nun hâkim rolfinün tanımasını — dileyor. Onun düşüncesi Büyük Okyanusun batı çevresindeki milletleri kendi nezaretin- de birleştirip hamur etmek ve bu denizi kapalı bir Japon denizi baline getirmek- tir. Çin-Japon harbi O, bütün bu emellerinin siyasi, askeri ve iktısadi anahtarlarını ancak Çine hük- metmekle elde edebileceğini müdrik ol duğu için iki senedir büyük bir istilâ harbine girişmiş, Çinle uğraşıp duruyor. Fakat Cinin, Japonyanın yalnız başına hazmedemiyeceği kadar büyük bir lok- İma olduğunu hesab ederek neticenin Ja- Ip*nxı için büyük bir felâket ve müthiş bir yıkım olacağını söyliyenler var, Ay- ni zamanda Japon istilâsı dolayısile Çin- deki siyasi nüfuz ve mevkileri ile ticarf, malf ve ıktısadi hesah ve menfaatleri altüst olan büyük devletlerin Çine ar - tık müessir surette (para ve silâh efhet- lerile) yardıma başlamalarından Nipon - larla bunların ve bilhassa A .D. B. üle İn- Herenin son zamanlarda aralarının n için, fakat çetin bir surette açıldığı anlaşılıyor. Japon emperyalist genişleme ve tece- vöüz harekâtı Passifikte yalnız A, D. B. le Büyük Britanyanın değil, ayni zaman- da, Sovyet Rusyamın da mukavemettne uğramakta ve Nipon - Sovyet Rus a - keri siyaset ve menfaatleri Çinde, Umak- doğuda, Sahalin ve Kamçatka kara ve sularında çalışmaktadır. Geçen Temmuz ayında, Kora, Mançu- ko ve Sovyet Ruaya hududlarının bir - Teştiği yerde, Çang-Ku-Femk kasabasmının yarıbaşında, Japon iddiamma göre Kora ve Rus davasına nazaran Rusyanın Vi - GON FPOBTA abil mi, belki fakat herhalde geçen yıldan daha müşkül şartlarla! Mdivostok vilâyeti topraklarında, bulu - nan bazı tepe ve yerlerin Sovyet süvari- leri tarafından ansızın işgal edilmesi ü- zerine çıkan ve, protesloları tesir etme- diği için, Japonların bunları fazla kuv - vetle geri almak teşebbüslerile büyüyen Rus - Japon ihtilâfı hâlâ hatırlardadır. O zaman, aidiyeti iç'n mücadele olunan yerde iki taraftan takr'ba birer fırkalık kuvveti muharebeye gir:smiş ve yüz ka- Gar harb üçağı işe katılmış idi. Bu bir huduâğ müsademesi değil, artık hakiki bir muharebe idi ve bu kadar külliyetli asker ve silâhim müdahelesini görenler, hakh olarak, Uzakdoğunun iki büyük devleti arasında harbin artık fiilen baş- ladığını sanmışlardı. Filvaki eski za - manlarda Löyle bir hâdise ancak bir harb bahanesi olmak için çıkarılır ve bir defa çıkınca, harb de ekseriya bir emri vaki olurdu. Ve her şeye rağmen Rusya ile Ja- porya arasında bir karb olmadıyss, o za- man da bu sütunlarda izah ettiğimiz gi- bi, bunun sebebi Saponların Çinde bü » yük ölçüde harb hareketlerile meşgul bulunmalarından başka esasen Rusyanım mutlak bir harb cıkarmak arzusile hare- ç İ ğ cağıdır. ket elmemiş bulunmasıdır; çünkü — bir |Hadan 10'c0o den fazla İtalyan Tejyone- | Almanya-Amerika taraftan Almanya ve tevabii ve diğer ci | İti geri almakla geçen nisan İngitiz -| ae hetten Japonya ile, iki cepheli bir harb | ttlyan ıtilâfının mer'iyete konmasını te-| ihtilâfı bu devletin tab'acile işine gelmezdi. — |Min eden İtalya, İspanya nasyonalistle -| ç4 anlaşmaları pek güç iki — müllet! Hülâsa; iki senedenberi devam Çin - Japon harbi henüz sona ermekten uzak olduktan başka yukarıdaki izah- lardan anlaşılacağıı üzere, bu harb devam ettikçe Uzakdoğuda ve Passifikde datma yeni bir harbi, hem de büyük bir harbt ateşlemek istidadımı Muhafaza edecek - tir. İspanya iç harbi Bütün milletlere ve bütün hükümetlere ağır ve ciddi meşgulyietler çıkaran umu- mli mahiyetteki beynelmilel Avrupa me - selelerine göz gezdirmeden, İspanyanın, iki buçuk sene çetin bir iç harbinden son- raki, durumuma kısa bir nazar fırlatmak muvafık olur, Çünkü orta Avrupa ve Ak- denizde, neticeleri itibarile beynelmilel! vahim <htilâflera sebeb olabilecek bazı derin değişiklikler davalarından — sarfı nazar edilimse, bugün Avrupada Tapan - ya krizi kadar genel barış için tehlik: olabtlecek bir mesele yok gibidir. Ademi müdahale anlaşması: yadan yabaneı muhariblerin çekil plünma ve İngiliz , İlalyan muahedesinin | ma wnon mesi, bugün sırf askeri harekâtın gidi - | 1930 mar'iyet mevkiine konmasına İberya yarımadasına mütemadiyen Tüm ve harabiyet yağdırağ iç harbin en- | lerde nasyonallstlerin Katalonyada yeni bir taârruz harekeline giriştikleri görü- lüyorsa Ga kış ahvali yasile bunun da kat'i Bir neticeye varmıyarak mevzil kas lacağı tahmin olunabilir. Bu takdirde İse panya hnıb seker? bir kararla bit « deki yazdan evvel hıkluımy cektir. Fransız- İtalyan ihtilâfı Gayri resmi İtalyanın, bir çok tezahli- ratla, Fransadan Korsikayı, Fas, Savva ile Nis ve nihayet Fransız Somalisini is- temesi ile iki millet matbualı arasında başlıyan mücadele Fransa kükümetine da sirayet edetek denilebilir ki bütün resmi ve gayri reami Fransada geniş ve derin bir heyecan ve hattâ telâüş uyandırmış 'Tunusun, Korsikanın ve Fransız - İtalyan hududlarının takviyesine ve Akdenizle müstemlekelerde icab eden müdafaa tod. birlerinin simmasına sebeb olmuştur. BÜ tün bu gürültüler arasında Mussolini Sardonyadaki Karbanya nutkundan baş- ka bir şey söylememiş ve bunda İltalya « yın yeni taleblerine açık hiç bir temasta bulunmiyarak endan sonra adeta inziva. ya çekilmiştir. İtalya hükümetinin — isa, bu hususta yegâne resmi teşebbüsü, Fran sa ile olan 1935 Roma anlaşmaşını, Fran- sızlar tarafından buna rlayet olunma e mak bahanesi ile feshermek olmuştur. Bunları galiba bizzat kendisinden başe ka bilen yok! Her hkalle muhakkak olan şey faşistlerin iddialarından vazgeçmiş olmamalarıdır. ve işle Alman iktısad nâs zırı. B. Funkenin İtaiyayı ziyareti buna bir. delildir. Gerçı Fünke iktısad nazırı- mahremidir. İtalyanın yeni Istek ve Gdavalarından bazı merakbh sualler meydana çıkıyor. Ezcümle, Sir İtalyan - Pramsız harbi zu- anın srkasını Almanya- 4 malümdüur. Fakat Al » matya ile Fransa arasındakı yeni ademi ternasyonal münasebtler ve h[h—)'u—xvüı mukavelesi mucibince Almanya Fransız - İtalyan münesebetl üzerine a .| Yansaya *marruza iştirak elmiyeceği ğır basmakta olduğu muhikkaktır, Ke -| den İngilterenin hareket tarmı ne olacak zalik bu harb de, ister bir askeri kararj ©t? İşte Mussolininin bütön matalib me. veya bir tavassut neticesi olarak, tesvi |Seleirrini açabileceği anahtar bu mese- ye edilmedikçe Avrupada bazı ibtilâtlara | PNi meydan vermesi tehlikesi datma baki ka- Hacaktır. Londra komitesinin maruz kaldığı müş- Almanyanın tarafsızlığına — tâbi olarak, küllere rağmen, şimdiye kadar her hangi bir patlamanın menedilebilmesi hakika- ten bir mucizedir; denilebilir; çünkü bili. yoruz ki, her iki İspanyol partisine şu veya bu devletin fiilen, askeri kıt'alarla daki yardımı menedilememiş ve Franko tarafını tutan Alman vo İtalyanlarla hü- kümetçi İspanyayı iltizam eden Fransa bitaraf kalacağına kanaat gettrecek - lan Düçe, meselâ ve evvelâ Eritre ve Hae beşistandaki İtalyan kuvvetlerile yalnız Fransız Somalisine taarruz ederse, Fran» sa, sırf ufacık bir Somali için İtalyaya harh l4n edecok imdir?. İtalyan - Fransız münasebetleri, hiç olmazsa görünüşte, bugün © derece bir eden | 4 |susta aleddevam mesal sarfedilmiştir. Fa- | ve bu da © a, İspan -| amarşi içindedir ki bunlardan — istikbal için, velev takribi olsa da, hükümler ç» karmak pek müşküldür ve şimdilik; bu hususlta yapılacak en iyi şey B. Çem « berlaynin Roma seyahatinin neticelerimi beklemektir. Çünkü bütün bu müpheml yetler içinde yegâne vezih olan, bu zi « yaretin icrasından evvel, İtalyaca, her halde hiç bir teşebbüste bulunulamıya« ve Rusya arasında İspunya topraklarında gayti resmi, fakat filen harb devam ede- gelmiştir. Bır çok müşahid ve müdekkikler, İs - paya kendi başına bırakıldığı takdirde harbin orada çoktan bitmiş olacağını söy- iüyorlar, Fakat maalesef iş henüz bu rad. deye varmamıştır. Londra anlaşmasını imza eden ve General Frankonun safla- rinin #amam ve kat'i zalerini daima ayni| Büyüx Harbde ve ondan sonra Amerika şiddetle istediğini asla gizlememektedir. | erkârı hemen dalma Almanlar aleyhin « İspanyada yeni bir müllici nizamdan,| ge sürüklenmiş ve körüklenmiştir. Buna hakl veya haksız umduğu siyasi ve iktı-| bizzat Almanlar da yardım etmemiş de- sadi menfaatlerden beşka Frankonun ga- | öillerdirler. Maamafih bu ihtilâf, öyle |lebesi İtalyada faşistlik rejimi için bir | derhal patlak vereceklerden değiklir; ve |prestij meselesi toşkil etmektedir. Bu -| ancak acı neticeleri jtibarile, müstakbel, |aun için bugün General Frankonun hü-| büyük bir beynelmile! ihtilâfta Almanya kümetçilere karşı giriştiği yeni taarruzda | aJeyhinde mühim tesirler yapmaktan ha- luı)_fı:: kıt'alarının tekrar dövüştükleri- (); kalmıyacaktır. ni görüyoruz. Avrupayı harb uçurumunun kenarına Bündan başka İtalyanın, İspanyanın |ileten Çekeslovakya meselesinin hallo « muharıb part'lerine muhariblik hakları- lunduğu Münih konferansı, 1938 sene « nım tanınması hususunda bu derece ısrar | sinin dalma en ehemmiyetli siyasi hâ « etmesi, şüphesiz, bu tedbirin bilhassa | disesi ve genel harış namıma geçen yılın Franko lehinde faydalı olacağını ve ona|en büyük bir eseri olarak kslacaktır. Ge- memleketin kat'i zaptını facil ve bük »|lecek senenin bağrında neler sakl: oldü- mürü bütün İspanya topraklarına teşmil | funa gelince bunları şimdiden keşfe ça- Umkânlarını vereceğini ümid ettiğinden- lışmak beyhudedir. Muhakkak olan şey, dir. devl mu-ı— genol tesilhat yarışına aynl Bir tavassut imkânıma gelince, bu hu- | baş döndürücü hızla devam edere Hı—ıdıı td milyarlar tu hat 'ı.ıu. ga! l rında |kat her iki tarafın mücadeleyi sonuma ka. | sene t dar götürmek 'srim ve ka ün bu yöldüki teşebi kladır. Hülâsa, İspanyada harbin bit- lde 199” olacaktır. Ü. E. Erkilet ö İgine bağlı bulunmaktadır. Gerçi bugün-| de olduğundu