3 Ekim 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 11

PA 5 Bizi SÖN POSTA Profesör Âfetin Tarih Kurultayındaki tezi in | | Dün, Şirketihayriyenin memleketimiz. “ Türk milleti ilerlemek için hiç bir ENGEL | se inşa ettiği 75 mwmaralı Kocataş va - tanımaz. Dinamik karakterle yürüyüş, ONA | yurunun son tecrübesi muvaffakiyete ümiğir bede, matbunt inkılâpçılık vasfım en sn mm sp imi; m Tam saat on beşte köprüden hareket e- Şirketin yeni Vapuru bugün — Sayfa ii İstanbulun en şık kadını (Baş tarafı 9 uncu sahifede) Seferlere başlıyor bn kam gtr Br hn ki bir terzim vardır. Eve gelir ve bu- rada diker. Eskiden bir iki kere Bayan Calibeye diktirmiştim. Kendisinden çok memnun kalmıştım. Ötekileri tanımıyo- rum, Çok zari? olmak için çok paralı ol- elddi hareket IProfesör Afetin Tarih Kurultayın- |ve kudretin tesisi hiçbir rekat gi da verdiği büyük alâka uyandıran te- Zinin hülâsasını aynı gün yazmış © Jmağlüb ve cahfi kumandanlardan ibaret, &- bu şayanı dikkat te- zin metnini cynen Vâdetmiştik. O gün bir kısmım meş - rettiğimiz bu yazının mabast ve Mi - heyetini de bugün sunuyoruz) Osmanlı imparatorluğunda Iç ve diy ti - Careti devletin hâkimiyeti ve nizamı için - dedir. XVI inci asırda Avrupa ile ticari mâ- Bâsebet ehemmiyetli bir yer almışlır. Müverrih Yorgu, daha XV inel azda Os- manlı devletinin takip ettiği ticaret siyase. tinin, O zamanın büyük Avrupa devleti ©- lan İspanyadan çok dahn alulâne olduğunu Itiraf etmektedir. Fatihten başlıyarak Kanuni Gileymana sa- dar Osmanlı padişalılarının heriçi ticaret in verdikleri müsaadeler ancak teşvik edi- çi mahiyettedir. Bu müaazdelerin XV, XVI, XV inel aaırlardaki tatbikatı, devletin in- kıran, yamanlarındaki kapltülğsyonlardan farkı, muahedelerin tetkikinden çıkun neti- e e anlaşılır. Manmatih kuruluşun İyi teğ- MAĞ arasmda fona neticeler duğurabilenleri de Çok olmuştur. Bu mum! çizgilerin anlatmağa çalıştığım Osmanlı devletinin ruruluş ve yükseliş dev- rindekt kültür hayatı, Türk multelinin tef kiât kudretini göstermek Itibarile ehemmi- yeti vardır. O miitet Ki şerefli ve yİ Tecilerini bulduğu onman en kudrolli- Meycu- diyet olur, Bir de bu Kültür yüksekliğidir E ona büyük, geniş ülkeleri idare etmek ti hin: vermiştir. Eğer o ktütürün her sehs- sında zamanının en yüksek derecesinde ol- mamış olsa idi, medeniyetin. gürlü zen:Leri- den geçmiş olan ülkelerde hâkim olabilir miydi? O, bu ülkelerdeki modeniyete yaban. &i değildi Kendi arkının. birliğini taşıyan mevcudi- yellere yeni bir devlet ismi ve yer, bir ida- re tarn getirmiştir. Avrupa, Asyu, Afrika kotularında 6 mik yon. kiloinetre murabbar genieliğr kaydeder. Osmanlı İnparatoriuğn XVI wet satırı büyük bir siyasi ve kültüre) meveudiyetidir. Fakat 1688 tarihi ona Viyana kapılarında atağı ileti adımı g; darır. Acaba bu yak Diz askeri muvaffakiyet, k m'dir? Bir ku mandan hatası #eatejik veya bir tetkik yan- laşlığı madır? Bunlar askeri hayatla olablem hürlsrler- Devlet idaresi ordusuz entrikacı elema ie,|den Kocataş vapuru, Boğazın münteha - ciz ve kendilerinden başka birşey düşünmi- izi İyen padişahların elinde istikametsiz bocala- maktadır. Bu şartlar içinde Osmanlı İmparatorluğu Ruslarin Prut muharebesi Venodikle ve A- vusturyalılarla Mora harpleri, İran barbi, tekrar 1736 da Avusturya-Rusya harbi ve 1168 der itibaren İkinci Katerina İle bemen fasılasız 30 seneden fuzin #üren-seferler de- vam eder. Bu seferler Osmanli devletinin za- İkurt olarak kabnl etmeğe ve düşmanın inig- İyatirine tâbi olarak yapmağa mocbur olduğu İharplerdir. Bu asrın sonlârında, Osmanlı ordularının mütemadi mağiübiyetleri askerlik sahasında yapılması fikirlerimi uyandırdı. TEE #ncü Selim 1792 de ıslahat hakkında devlet adamlarından lâyihalar istedi. Cevdet tarihi bu hususta yazılmış 21 lüyihadan balset- mektedir. Pakat bu lâylba sahipleri wlahatlan çok Yari devletin #htiyarlık devrinde olduğunu harp peşinde koşmaktansa sulh halini uat- manm ve bu güretie talim! asker ihtyacin- dan uzak kalmanın daba maki düşeceğini beri sürmüşlerdir. İslaha'gılar içinde esaslı bir teklif yapan yoktur. Bütün âyıbalar «şimdilik tedbirleri» saymaktadir. AVI İkcl asır Avrupası fenni keşiflerin ve yeri endüstrinin ortaya çıktığı bir deviz- dir. Siyasette, orduda, ilimde fevksiide isti- datlar yetişiyordn. Rusya garp medeniyetine giriyordü. 1000 senesine kadar çarlık Karadeniz şimal Kıyısında tesssüş etmiş ve Osmanlı İmvara- torluğu 158 filen Tuna ötesine çekilmirti. kapısında çarlık Rusyası, Avısturya İmpara. torluğu; Avrupada Fransa İhtilali ve Napol- yon seferlerile beliren milliyet idealleri ve AK. denizde bütün ihifraslarm şahlanması kar- şsanda, XVI imei asır nihayeti içinde gö- tüyoruz. Din siyaşete #let, ordu distpimsiz, yeni sevkülceyşter habersiz ve siyasete hâkim, mai'yesiz, merkezi İdurede haysiyetsiz bir ortaçağ teşekkülü Halindedir. İk kuruldu- bu devirlerde İyi verimli işiyen müesseseler ile maküs bir tekfmül ve cihan veriyetine Uygun yürümedikleri için fayda yerine ce- dir. Fakat asl mühün olan bü muvatfakiyek #izliği de: hazırlıyan Hayatın gidişi. dir. Osmanli İmparatorimğu 1803-1792 taripi Jeri arasında geriye olan adımlarını çok gık- laşlırmıştır. Bu #ahirde askeri bozgunluklar- la kaydedilir. Fakat bizim tarihte araştıra- cağımız başka sebepler vardır. Osmanlı ve gerileme hâdiseleri XVI met asrın nibaye- “inde tohumlarını atmış ve XVII İnel asır. da, dağılmağa sebep olan borgunluklinra baş- langıç olmuştur. Büyük devlet adatnı olan Gokullunun ölü- mü (1518) bilkümet işlerinde ehemmiyeti. bir sarsıntı yapmıştı. Hükümdar mevkiinde olan YT üncü Murat, muhtelif tesirler al. tmda kalurak kanunlarda lüzumsuz ve za-| rarlı değişikilkler yapmış ve Onun zâmanın- dadır ki devletin sağlam bünyesinde inkıraz ikropları belirmeğe başlamıştı. Mu sıra! larda İran ve Nemçe ile yapılan barpler, devletin askeri mali idari hayatında bozuk” | luklara sebep oluyordu. Askerin disiplinden | ayrdışı vergilerin cinsen ve miklaren art ması ahaliye yük derecesine gelmiy, asayiş- sizlik sebebile hükümet nüfuz ve otoritesi ! müyet hayati içinde en zarari: olmuşlardır. XIX uncu asır, Osmanlı İmparatorluğuna her nevi buhran ve; 1 — Dejenere olmus bir hanedan, .— en idare, 3— aratorluk içinde isyanlar, 4 — Harici düşmanların isli ve Bütüm bunlar. #ellerini oynuyorlardı, vana bu bazı ıtahat hareketlerini tarih kaydeder. Pakat bunlar &rima Aürlei tesir altında ve asia milleğin hakiki Ibtiyacı- e eye olarak düşünülmemiştir. Tanzi- mi mları islal pad ra hatın birçok kısımlarını icraata dir. Ây verdiği bir lâyihada mlahatı, bir tzımah ha- vada gemisini sira atması telâkki etmektedir. istismar Tanzimat adamları bir devleti Kurtarseâk, bemdommtei tedbirleri kavvetir tat etmek taraflar gerini hükümlerin tatbikatına der vari etmek, öte taraftan da Avrupadan yeni vilâyetlerde yürümez olmuştu. Bunların te-/Kânunlar almak istediler Bu” suretle #irile memleket içinde yer yer Celâli denilen |#ahalarda zararlı ikiikler oldu. Meselâ yeri zümrelerin İsyanı Anadoluyu sarmıştı. Hattâ | bunlar içinde hükümdarlığını ilâh edenleri bile görülmüştü (16291. IV #ncü Maradın) Amadolüda asayişi iade etmesi, iatlı bir göddetle ortalığı ancak korku ve dehşet işin. de bir sükünet verebilmişti. 1855 Köpeülüle- rin işbaşına gelişleridir. Sokulladanberi, bü» yük sarsıntılara uğuyan Osmanlı binası Köprülülerin yirmi senelik hizmetlerik. yeni; damlık bulmuştur. şi em seksen yıl süren çöküntü emare. lerini ortadan, Kaldırmak teşebbüsü ile, bir bir buhranı sebep oldu. siyasetinde müthiş ait Hazineye gelir tenin N kâne sur beye üni verildi. Bunuzla mü- tegallibe denilen Derebeyleri samur ediyor- du. ilk de- Ordu teşkilât: olar Yeniçeri Ocağı virlerin sağlam bünyesinden çok uzmkiae mıştı, Hükümdarın ordu başlarından ayri» © ması ve onlara veklilet eden bir ken serde ve seraskerlerin ehliyet ve kifayetiziği or- dudakt sağlam. disiplini süfa uzatmış. Bai da bilhassa haris vezirlerin orduya tahrik ef” meleri Kapıkolı isyanlarını sebep olmuştuk Bu asırdakt daimi harpler tse, ordunan bO- Zulmasında en büyük âmildir. 1609 Karlofça muahedesi XVTİI inci ASTI Osmanlı İmparatarlığu için Orta Avrupadi- ki yerleşmesini sökmekle kapat, Bütün XVI bet asırda devletin dahili £ damesinde ıslahat yayılması, rierkesi idare-| nin kuvvetlenmesi ordumuz siyaseti! tarılarak itimat olunur bir ordu vÜ6 tedrisat sistemlle eski medrese #ibniyeti bir 4smda. yüz Tanrimatçılar fikir hür- tai aleyhinde idiler. Millet, hürriyet Ketirmole en sevilmiyen katlan anlaşi- miyan mefhumlardı, dö Umumiyetle Hberal zannolunan yeni Os marhlar dah, bütün kanunların mecelle gi- bi hep serinttar alınmasını yz uncu ik, İnparatorluğu Yapmıştır. Dahili isyanlar ve harici ve istilâlar Toprakları dağılan ve parçalânan Osmanjı İmparatorluğunun üzermde | y bugün şu devlet. irak, Buriye, Palestin, Erdün ve Eruz krar. | Ea çalıştığı «Türk Osmanlı tarihinin karak Yemen, Habeş eynleti, Yar, Bingazi, Trablusgarp, Tumus, Cezayir, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Yugoslavya, e pcaristan, Romanya, Cenibi Lehistan, Uk» | kaldır. : ranya, Kırım, Kafkasya, Azerbaycan, Türki. her hususta en yüksek şahikasına şile YUP m a Ee prensip olarak inkılâipçıhk vasfını da ver-| bu sırada sandaldakilerin ayağa kalkma» yükselişin ters inişine başlangış olmuştur. Xvir, XVDL inci asırlardakt Osmanlı devle- korkarlar. Öyle ki müzakere esnazında baz-| XIX uncu asır başında Osmani devletini, yeni yeni devletlerin , Yeni hayatımızın eri gidişteki bızım olmuştur. ii inin idarecileri cetlerinin koyduklarını za. |lerlemek işin hiçbir engel tanımaz. sına kadar gittikten sonra Tarabya is - kelesine yanaşmıştır. Bugün seyrüsefere başlıyacak olan bu vapur Şirketihayriye- Bin en sür'atli nakil vasıtalarından bi - risi olmuştur. Bu münasebetle, Tarakhyada, matbuat erkâm şerefine verilen ziyafette, Şirke- tihayriye namına davetlilere teşekkür e den bir zatın kısa sözlerine, orada bulu- Ban arkadaşımız Naci Sadullah şu söz- İlerle karşılık vermiştir: «— Türk kızaklarından Türk sularına kâyan bu ilk eser, küçük çapta da olsa şüphe yok ki bir şaheserdir. Şirketihayriyenin bizi, bu şaheserin büyük çaplalarına kavuşturacağı yakın günlerin şerefine kadehlerimizi birer de- fa daha kaldırabiliriz!» Bu çok samimi toplantıdan sonra Ta- rabyadan hareket eden Kocataş, yolda rastladığı şirket vapurlarından çoğunu geride bırakarak, saat tam 20,30 da köp- rüye yanaşmıştır. Şirketihayriye, Kocataşı, çok az kömür sarfiyatile, ve on iki milden fazla sür'at- le yürütebilmekle, muterizlerine bilfül sevap vermiş bulunuyor. âmil oluyor. Devletin teokratik sisteminden doğan bu hâdise cemiyetin tekâmül kanun- larına st 2 XVI ıncı asırda Avrupaya Üstün osan Türk Osmanl varlığı inkişafını takip etmediği için XIX uncu asırda «Hasta adams Mikabinı a» lacak kadar düşkünlük gösteriyor. Onun idarecileri ve ileri gelen mütlefikle. lerlemekten geri konulan bir millet ihtiyar (değil çocuklaşmağa mahkümdur. Devlet ve milletlerin genç ve ihtiyar denilmeleri reali- teye uymıyan tâbirlerden başka birşey de Bildir. Milletler kendi tekâmül kaideleri için» de dünya gidişine uymakla dalma canlı bir mevcudiyet olmak iktidarmdadırlar. İşte Osmanlı devleti kültürünün her safhanın Bımal ederken inkırazını hazırladı 1792-1919 hayatı deki değişiklik cesri olmaktan gene çok u- içinde neticelendirdi. İmparatorluğun yıkı» Yaşına hep şahidiz. 1919 asırların selzelesin- den kurtulabilen bir Türk mevcudivetini ba na koyar, 1923 onu asıl adile dünyaya tanı» ürken inklâp hayatına girişinizi hen yaşa- dık ve yaşıyoruz. p istiyotlardı. İşe! zararlı olan müeaseseler uzlabatla değil Asır Osmanlı devleti, bu kurarsız- | iıkıldpla fayda hale geleceğini oize, en Bü- ve çöküntü içindedir. Bu &wr, | yük Türk yaparak öğrelii, Türke istiklâl ve- dağıtmak için ne lizımsa onu! yen el ona kültür hayatının her cxfhasında ileri gilmenin bir saruret olduğunu öğreli- tarihimizin derinliklerindeki tavvete daya» narak Ahyoruz. Bu izahlarımiz geniş çizgiler ile anlatına- teristik noktalarına bir bakiş» bize bu baki- İ kati bildirir. Bir devletin siyaal hsyatı mille. önin kültür hayatile en sıkı bir suretle alâ- Kültür haystının yani, devlet, fikir ve e» di. Bundan şuna anlıyoruz Ki Türk ralileti /- mağa ihtiyaç var mıdır? — Hayır kat'iyyen... Bence paranın iyi giyinmekle hiçbir alikası yoktur. İyi gi- yinmek için lâzım olan şey sadece zevk sahibi olmaktır. Burada İhab Hulüsi söze Karıştı! — Elbiselerin üzerine lüzumsuz yere şatafatlı şeyler konulamamak süretile belki iyi giyinmeğe fakirliğin faydası bi- le oluyar. — İyi giyinmek için bir kadın altı ay- da ne İsdar paraya mubtaçlır. Asgari bir masraf tesbit edebilir misiniz? — Elegant almak; için bir kadına altı | ayda yüz elli, iki yüz lira kâfidir. Burada gene İhab Hulüsi fikrini söy. Tüyor: — İyi giyinmek için bence büyük ter- zilere gitmemek lâzım. diyor, — İstanbulun kadınları umumiyet iti- barile zarif midirler? — Maalesef hayır... Çünkü yerinde gi- yinmesini bilmiyenler çoktur. Meselâ çaylara gayet garib. kıyafetlerle gelen- leri görüyoruz. Uzun ve boynu, göğsü a- çık. elbiselerle geliyorlar. Halbuki bu el- biseler çay elbisesi olmadıktan maadâ Kadın gözile Avrupa (Baştarafi 6 ıncı sayfada) ne koktayl partilerde; ne de dinerde gi yilebilir. Sude giyinmesini bilmiyorlağ Çok şatafatlı giyiniyorlar. OGösterigil renklerden, fazla süsten hazzediyorlari Ve gene sözüme geliyorum. Yerinde gi yinmiyorlar, Sabahleyin siyah elbise ve valtiz şapka ile dükkânlarda alışveriş & denlere, öğleden sonra çıplak ayak plâj elbisesi ve ufak bir bone ile dolaşanlari şok zasgeliyoruz. Hele şehirde çıplak & yakla gezmek ne kadar çirkin? Adadi pijama ile akşam vapurundan kocalarını karşılamağa gelenler pek çoktur. Haydi sabahleyin. denize bu kılıkta Ritsinler; Fakat vapur da bu kıyafetle karşılar maz a. Bir de saçları.. saç toplamasını. bit len yek. Gene ressam. İhab Hulüsi atılıyor: — Birçok ecnebi kadınları bana «Tüdk kadınları saçlarını hiç yıkayıp, taramazi lar mı?» diye sordular. Bizim hanımları saçak, saçak saçları çok çirkin Ben genç ev sahibesine teşekkür edej rek ayrılmağa hazırlanırken İharb Hüi lâsi soruyar: — Kuzum bu sualleri erkeklere de s0l mıyacak mısınız? — Şimdiki halde yalnız kadinlarla kos nuşuyoruz diyorum. Erkeklere de sorgi cak olursam. Muhakkak en evvel siz geleceğim. Çünkü bu hususta çok derdiğ olduğunuzu ve çok şeyler söyliyebileces ğinizi görüyarum. Genç çift gülüşerek. beni evlerinin. küf pisme. Kadar teşyi ediyorlar. | İ | Suat Derviş Evkaf imaretler için Para istiyor Maarif idaresi ile Vakıflar arasın meşgul oluyor ve bu hususta müthiş pa-lda İstanbulda mevcut ve mektep ol italar ve gayretler sarfediyoruz; çünkü | mağa elverişli imaretler hakkında böyle çocukların büyüyünce ekseriya ©€- | ihtilâf çıkmıştır. Maarif ideresi müzGj miyeti: beşeriyeye zararları dokunmak - | ler marifetile bu imaretlerin bir Tisteğ tadır. sini hazırlamış ve bu biraları Vakıf & Bu meseleyi incelemek için en oi ler idaresinden istemiştir. Vakıflar idaj profesörler ve doktorlardan mürekkep! # n bir üsyon teşkil ettikdim. Bunlar ge -|1<Sİ bu husustaki kanunda imaretlerini başkasına behemehal para mukabilin - hiş tetkikler yaptıktan sonra bir kanun projesi hazırladılar. Bu projeye nazaran, bu gibi çocuklarım, aile, doktor, hoca, hastane, düşkünlerevi ve bilümum ço - cuk müessrseleri tarafından himayelet - fale bildirilmesi mecburidir. Fakat bütün bu çocukları bakmak için de devredilmesi. yazılı olduğumu ileri sürdüğünden bir türlü anlaşılamamak tadır. Manrif idaresi bir taraftan da ağ teamirle kullanılmağa elverişli medr&i selerin listesini Kazırlatmaktadır. Bu $ raları mektep olarak veya yeniden Türk milletinde uyutulmuş! mek istiyorduk: Bir suretle en küçük Köy- ie alabildiğine |Jerde bile hasta, zavallı ve yahut alkolik hal Vize gu düs-| ana ve babaların çocukları bize heber ”5*İ Fakat maâlesef bu kanun projesi de mec- vâsi teşkilât lâzımdır ki maalesef buna karşılık paramız yoktur: Üç yaşına kadar olan çocukları himaye için bir kanun vardir. Biz bu kanunu 14 yaşına kadar olan çocuklara da teşmil et» çılacak tarih, etnografya vesaire leri olarak kullanılacaktır. İstanbul Borsası kapanış fiatları 2- 10- 1937 ÇEKLER verilerek tarafımızdan. himaye görecekti. dapları da yaptıracaktım. — Çöcuklara Bakan müesseselerden “Bahsettiniz... Bunlerı Kükömet mi tesis ediyor? — Bazısını hükümet, bir çoğunu da be- Vediyeler, cemiyetler, şahıslar, — Buralarda bakım. para ile mi olur? Anadolu peşin Ağ 6 Bumonl - Nektar Ti ii