28 Ocak 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 11

. Ke nsey S SON POSTA ancak _ğilâfnı tasy etti N ,_h’d'îmiuix. Pilar bu anlaş Ghemmiyetin anlaşmanın l da takviye Gostluğun çok 1921 de Bü Ve bu hül Btile de ye Sak” e &:,T hatip, Türki ,_MRÜYHP“ ara © fin tecesüs Tütkün; ! Söz D Eder, Antaneska &k elde edtlen Mr e #ai tü Üniyet izbar M et izbar el Bulunmu e yi bildir. iyor: ider Nazırı ye &.“Mmd..l Tapor ay 1036 'T'llıındı kon- 10 Kânümnev “Binde mevzuu stsiyle meş gitmişler | nden be- yukarıda al etlirmeziyle me: Ğ Ş&;:n. ek maksadi & W K Esnasmda "('e_ ulundu: tar Olması. ter, ti siğlda ükan: * tarafın hu Nİ Şit '-M._&—:.,_“'M Bibbu Ti h"lhh. bu me- NĞ EAL a Pari v e Si d V€ raportörün 15 kânu e _K—buntn konıeyin * 'e Gaakereler d de 20 könu -İmeseleyi, bu hususta nihai kararı ve -| kuk ve - Tetkikat bil- İxecek olan Cemiyeti Akvam konseyine inde ol- |arzetmeğe mecburdur.> D söylemiş ü bitirmiş- Taporunu ay- dağılmıştır. —— Anadolu Ajan Meselesi hakkın | konsey ra bugünkü M ":.aılagı Mucibince ae CÜN inin b etleri rapor devam etmiş Kş Tür l .n“::l?!ıiıı hal eşkili. Bu âtideki me- 'er devlet sı- ü ğ aşa esası öl-| ı * her iki it olmadı - Muvakkaten sureti bemadde pra- İploması ta> i bırakıldı İ iptidasında | olunacak bir intikal rejimi zemini arıyordu. Bu telâkkiye göre S Cemiyeti tarafından Fransız tabiiye fade olunacaktı. İntikal rejimi İntikal rejimine gelince, t taleblerini tatmin etmekle note - şekli verecekti. Bir sureti tesviye bulunmasına mâ daf bir tetkika mevzu teşkil etmiştir. Anlaşma... |netleri azaltmağa gayretle çalışıldı. Anlaşmanın esasları deki esas prensipl, ma tahakkuk edebildi: Dahili işlerde istiklâl ı kalmak kaydile ve Suriye için ayni gümrük ve mes kükât usulü mevcuttur. Türkçe resmi İisan tâyin edecektir. Beynelmilel itilâflar mın mükaddem ve kat'i bir muvafa 4 — Hususi ajanlar Suriyenin sa li (batı t mek ihtiyarını hâiz olacaklardır. Sancağın ana yasası konseyi kontrolü: Ç — Fransız tabiiyetinde olmak ü du. Bu vesika Türk heyeti murahhasa- 81 tarafından dermeyan olunan huku- ki tezlerin doğruluğunu sarahaten rtet etmekle beraber Sancağın kat't statü- sü ile Suriyenin istiklâline değin tatbik arasında İbir fark gözetmek suretiyle bir uyuşma | 1921 itilâfının tatbikini temin için kat'i statü Sancak- ta mandanın nevama devamını istik zam edecek ve bu da meselâ Milletler tinde bir âli komiser tâyini suretiyle i- bu rejim idari va harsi mesailde, kıt'anın gayri askeriliği ve İskenderun limanının is- timali hususlarına tallük eden Türk beraber kat'i rejimi hazırlıyacak ve şimdiden| Sancağa sokulamaz ve orada bulundu- Sancağa farklı bir varlık - entite disti- rulamaz. Teknik hususat bilâhara ya - tüf konuşmalar inkita etmeksizin ipti- Mâhaza işin hukukt safhası, müsbet hal ihtimallerine mebni mahfuz bırakıl- mıştır. Müteâkib konuşmalarda muka- S- | yeseli bir etüde girişilerek mutasavver İskenderun nüntakasının müstak - A |bel statüsünü tanzime mâtüf olan âti- izerinde bir anlaş- | 1 — Sancak farklı bir varlık teşkil eder, - Entite Distinote. - Dahili işle - rinde tam bir istiklâle sahiptir. Aşağı- da 3 numarada yazılı ahkâm mahfuz harici işleri Suriye |devleti tarafından idare edilir. Sancak 2 — Sancakta Türk lisanı reamf bir lisandır ve 10 uncu fıkrada derpiş edi- len usüle tevfikan diğer bir lisan isti- malinin şeraitini ve karakterini konsey 3 — Bu devletin hâkimiyetine ve istiklâline her hangi bir suretle halel iras edilecek mahiyette Suriye devleti tarafından münakit beynelmilel hiç bir itilâf ve keza ayni tesirleri hâiz hiç | bir beynelmilel karar Cemiyeti Akva-! kati olmaksızın Sancakta tatbik edile- mez. Sancak ve Suriye Parlâmentosu 5 — Sancağın statü ve ana yasasına riayeti temine mâtüf aşağıdaki şartlar dahilinde icra edilen Cemiyeti Akvam He Sancaktan Ayrılmiş olan üç nahiye C — Türk ve Fransız hükümetleri konseyin ittihaz edeceği kararlara ria yeti temin için Cemiyeti Akvam kon- seyinin kendilerine yapacağı tavsiyele rin muktezasın: ifa etmeğe İmade ol | duklarını beyan ederler. Konseyin kararı müfadına nazaran iki hükümet müştereken hareket et - mek vaziyetinde bulundukları takdir - de bu iki hükümet evvelemirde bu ba rekelin şeraitini istişare edeceklerdir. Gayri askerilik hususunda konseyin hak ve salâhiyetleri bilâhara tayin edi- lecektir. 6 — Sancağın ordusu yoktur. Hiç bir mecburi askeri hizmet orada ihdas olu namaz, Orada hiç bir askeri tahkimat yapılamaz. Mahalli polis kuvvetleri Yalnız mevcudu kişiyi geçmi- yecek olan mahallt polis kuvvetleri teş kil olunabilir ve işbu polis kuvvetine lâzım olan silâhtan gayri hiç bir esliha pılacak bir anlaşma ile tayin edilecek Türk - Fransız muahedesi 7 — Bir Türk - Fransız muahedesi Fransa hükümeti konseyin ittihazı-| tir- nı münasib göreceği karara bervechi S İm,.md. Cenevrede 95 |peşin muvafakat edeceğini bu müna- x %n sebetle ve kat'iyetle beyan etmiştir.| akdolunacaktır. Bu muahede Türkiye *|ve Fransanın Sancağın tamamiyeti mülkiyesini ne şekillerde temin ettik- lerini tesbite matuf ahikâmı ihtiva ede cektir. İşbu teminat tarafeyn arasında yapılacak istişare sonunda tatbik edile- cektir. Türkiye - Suriye - Fransa Türkiye, Suriye ve Fransa arasında bir anlaşma yapılacaktır ve bunun mev "| zuu Türkiye - Suriye hududunun masu niyetini temin etmek ve Türkiye - Su- riye ülkeleri üzerinde diğer memleket im ve emniyeti aleyhine mütevcecih her türlü teşkilât ve faaliyeti menet- | mek olacaktır. İskenderun limanından Türkiye istifade edecek 8 — Sancak statüsü İskenderun lima nında Türkiyenin bu limanı transit ih- tiyacı için en geniş mikyasta kullanma sına müsaade etmek maksadiyle ken- disine tanılacak hukuk ve menafli tas- rih edecek olan bir maddeyi ihtiva ey- liyecektir. 9 — Statü ve anayasa, konsey bu hu susta karar verir vermez meriyete Bi receklerdir. ! Sülüsanı ekseriyet 10 — Konseyin karar ve tavsiyeleri sülüsan ekseriyetile İttihaz edilecektir. Tarafeynin reyleri bu ekseriyet hesabı na dahi) değildir. ş a Türkiye ve Fransa tasvip ettiler İşbu metin Fransa ve Türkiye mü- messillerinin tasvibine iktiran etmiştir. Bunda munsifane ve pakta uygun bir tarzı hal esasları olabileceği hakkında ki işbu mümessillerin kanaatlerine ben de iştirak ediyorum ve bunları kanse- yin tasvip edeceğine de şüphe etmiyo- Tum. Tespik edilen metinden bazı ele- manların daha şimdiden istihsal edil - miş olduğu anlaşılıyor. Mütemmim ahkâm iğer taraftan bazı nokta tasrihatı ve *İhattâ mütemmim âhkâmı istilzam et- &timeği lâhiyetine bırakılmış işler için her iki| nektedir. Ve nihayet diğer bazı hu - i teklif eyle-|taraf icrat makamları arasındaki lü -| çusata dalir teknik bir etüt yapmak ge- zumlu irtibatı temin edeceklerdir. Bu | rektir. Bu mülâhaza iledir ki tahdidi ayni işler için Sancak ve Suriye teşrit| bir mahiyeti haiz olmaks$zın zirdeki meclisleri bir parlâmentolar arası irti-|cetvel tesbit edilmiştir: is ve bunun şeraitini tâyin et - A—Statü: 1 — Sancağın tarifi: Balâda marux esas prensiplerin | numaralısı, Üç nahiye meselesi 2 — Hali hazır hudutlarının tasdikı ve 12 Eylül Y921 tarihli kararname meselesinin tetkiki, 3 — Statüye, esas prensiplerin 3 nu zere Cemiyeti Akvam konseyi tarafın-| maralısının derci, dan tâyin edilecek bir delegenin ma hallinde bulunması. Delegenin salâhiyeti e a B — Statü veya anayasa ahkâmına tâlik edik muhalif icrai veya teşrii kararı delege- p nin azami 4 ay müddetle tâlik etmek | çi ye, -| 4 — Statüye, esas prensiplerin 4 nu- maralısının derci, $ — Konseyin konirolü, konsey dele gesinin salâhiyetleri ve saire - esas rensiplerin 5 numaralısına müracaat - 6 — Askerlikten tecrit statüsü: Sta- esas prensiplerin 6 numaralısı - salâhiyeti. Bu takdirde delege derhal|nın derci. Konseyin bu busustaki hu- salâhiyetlerinin tetkiki - esas prensiplerin 5 numaralısının son ben- dine müracaat - Ekalliyetlerin hukuku 7 — Ehkalliyetlerin hukuk ve hima- yesi, istida hakkının istimali, 8 — İktısadi ahkâm. İskenderun - esas prensiplerin 8 numaralısına mü- racaat « posta anlaşmaları, 9 — Mer'iyete vaz'ı ve ahkâmı mu- vakkate, B—Anayasa: 1 — Kuvâi umumiye: Teşrit, icrai, kazal uzuvların ve bunların salâhiyet- lerinin - esas prensiplerin 1 numaralıs- nın çerçevesi dahilinde tâyini, 2 — Usulü jintihap, 3 — Lisan meselesi - esas prensip- lerin 2 numaralısına müracaat - , 4 — Anayasanın tadiline müteallik usul, 5 — Meriyete vaz'ı ve ahkâmı mu« vakkate. altı kişiden ibaret bir komisyon teşekk kül etmiştir. Komisyon kısa bir zamanda, kendi. sine tevdi edilen vazifeyi başaracakı tır. Bir askeri ittifak yapılacakmış Belgrad, 27 (Radyo) — Cenevrede, Türkiye ile Fransa arasında Sancak me selesinin hallinden sonra, iki memlekef arasında askeri bir anlaşmanın akdi burada çok muhtemel sayılmaktadır. Şarkt Akdenize dair diğer bir anlaş « manın da yapılacağı söylenmektedir. Rüştü Arasın nutku Cenevre, 27 (A A.) — Anadolu Ajan sınm hususf müuhabiri bildiriyor: Konsey bügünkü toplantısında İs « kenderun esini müzakere etmiş ve raportör Sandlerin raporunu tasvip etmiştir. Bu münasebetle söz alan Rüştü Aras Muhtelif mevzuları tetkik 'Yukarda işaret edilen vazifenin ifa- sına tevessül etmeyi konseye teklife mecbur olduğumu — zannediyorum. Konsey mandater devletle mutabık o« larak konseye arzedilmek üzere işbu muhtelif mevzuları tetkik ve bilhassa Sancağın statü ve anayasasının tahriri için mütehassıs bir komiteyi tavzif e- debilir. Raportörün, içinde kendi mü- messilini bulundurabileceği bu komitc raportörle mutabık olarak konsey Te- isi tarafından ihtisaslarına binsen inti- hap edilmiş âzâmi altı şahsiyetten mü- rekkep olacaktır. Komite arzu ettiği| takdirde Akvam Cemiyeti kâtibi umu-! gK miliğinin salâhiyettar servislerile ve| icabında daima mandalar lıomiıyonîlc] istişare edebilir. p Müuşahitlerin vazifesi Konseyin 16 kânunuevvel kararına tevfikan tâyin edil müşahitlerin vekâletleri - mandat | işbu karara göre 31 kânunusani 1 | tarihinde hitama ermelidir. Kendilerin- | den memül fayda nazarı itibare alınas| cak olursa bu müşahitlerin konseyden | nihayet 15 mart 1937 tarihinde hitam | bulacak yeni selâhiyet almaları lâzım | gelir gihi görünür. Bu müşahitler va - portöre, geri kalan vazifelerinin ifası hususunda faydalı her nevi malümatı yermekle tavzif edileceklerdir. Müşahitlerin coğraft faaliyet saha - ları derpiş edilen tetkikatı karşılamak | için bundan böyle icabı nisbetinde tev- si edilecektir. - Cetvelin A 2 numarası. na müracaat -. Müşahitler Cenevreye davet ediliyor Bu müşahitlerin nisbeten kısa bir zamanda Sancağın statüsünü ve ana - yasasını tanzim için ve bilhassa ahaliye verilecek teminat hususunda muktezi elemanları bildirecek vaziyette bulu - nacaklarından şüphe etmiyorum. Ra- portör, mütehassıslar komitesini doğ- rudan doğruya teşriki mesailerinden istifade ettirebilmek için müşahitleri Cenevre'ye davet edebilmelidir. Diğer taraftan derpiş olunan plân mucibince konsey Fransa ve Türkiye hükümetlerini karargır olan anlaşmala- n tanzim etmeğe davet etmelidir. Bu âni nihai kararın — ittihazından evvel konseye tebliğ olunacaktır. Statüi ve anayasa Şurası takarrür etmiştir ki San.ağın tarihli statüsü ve anayasası könseyin gelecek | Kişa! mütad içtimaında alacağı karara tev- fikan en kısa bir müddet zarfında mer'iyet mevkiine konacaktır. Manda- nin hitamına kadar yeni rejimin tat - bikmin temini, mandanın icrasiyle ka- bili te'lif olduğu nisbette Fransaya aid olacaktır. - Altı kişilik bir komisyon teşekkül etti Londra, 27 (Radyo) — Öğleden san- ra Cenevrede toplanan Milletler Cemi- yeti konseyi, Sancak ve Danzig mese- leleri etrafında yapılan anlaşmaları tet kik ve kabul etmiştir. Sancak itilâfnamesinin kanuni şek- lini ve ana yasasını hazırlamak üzere, lmşi olan |? l aşağıdaki beyanatta bulunmuştur: «Raportörünüz — Ekselâns Sandler, tarafından takdim &dilen karar sureti nin kabul edileceğiniVr( emfhy mfhy, ni kabul edeceğimi beyan etmekle Cum huriyet hükümeti namına bahtiyarım. Ayni uzlaşma fikirlerile meşbu olan Türk ve Fransız hükümetleri ekseriya çok devamlı ve faal müzakerelerden sonra, mümtaz raportörünüzün lütuf» kür yardımı ile, şimdi yüksek otourite nizle tasdik edeceğiniz anlaşmaya vüsıl olmuşlardır. Dost devletlere teşekklir Ekselâns Sahöler Sancak mesel me nu siö rim üsaadenizi rica ede « les'ut netlce busus tmiyen yardı h müm şahsında bu muz dos e müessir yardımı bik hassa kaydetmek isterim. Gayretleri « nin bu mes'uş neticeşini görmekle Mars jeste Büyük Britanya Kralının müm « taz na n her halde duyduğu mem nuniyete, bir adalet ve nisfet çerçevesi içinde kuk eden beynelmilel bb_ anlaşma € izmet etmiş olduğu şeyler ilâve etmiş Um. Vesikaların tanzimi Esaslı prensipler üzerinde tahaxkuki eden anlaşı 1, konseyinizin gelecek alelâde topları a arzedilmek üzere müteaddit mühim vesikalar tanzimi ile tamamlamak kalmıştır. Şuna kat'iyyen esasen anlaşmamızın tanzimine hâkim olan dostluk ve uZ« laşma fikriyle "yapmak suretiyle bü mmtakada istikrarı tahakkuk, halkın saadetini temin ve bu netice ile doğru dan doğruya alâkadar iki Akdeniz dev leti arasında sulh ve anlaşma eserini tarsin edebileceğiz. Dostem L of, dün akşam nazır' Delbös'a ve a, elde edilen netice« nin kıymeti ancak iki tarafça halisane tatbikında olduğunu söyliyordu. Bu gö rüşe ben tamamiyle iştirak ediyorum ve hâsıl olan anlaşmanın iyi çıkacağı- na, çünkü iyi tatbik olunmasında mefi faati bulunanlar tarafından iyi tatbill edileceğine kat'i ümidim vardır. Türk - Fransız dostluğu Bundan başka, öteden beri büyük blir kıymel verdiğimiz Türk - Fransız dost. luğunu da tarsin etmek ve Türkiye ile Suriye arasında iyi münasebetlerin İ fi için müsatt bir itlmat havası yek ratmak gibi bir faydası da olacaktım, K Sandlerin eseri W Ekselâns Sandler en yüksek taküfe lere şayan bir faaliyet göslermiştir. Ve hiç mübalâğa etmeksizin diyebiliriz kâ hâsıl olan anlaşma bizden ziyade onum eseridir. Onun yüksek zekâsından ve nâzik ve dostâne otoritesinden, geleceli. içtima devresine kadar geriye kalan işf miz için de feyizli ve Jütufkâr bir yar dım beklemekte heklıyız. .Bf Her vakit olduğu gibi Milletler Cemj yeti, daha bidayette gönül rızasiyle gih riştikleri uzlaşma yolunda azalarınıt gerek doğrudan doğruya, gerek bilvek sıta yardım etmiştir. Memleketim nen mma kendisine derin minnettarlığımş arzederim.» ç vi 1