27 Nisan 1935 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 12

12 - Sayfa -— 6 inci kınm çC& İTTİHAD » | SAA A ae No. 266 Mer hakkı mahfuzdur. Ziya - Şakir TERAKKİ Nasıl Doğdu?.. Nasıl Yaşadı?.. Nasıl Öldü? Okuyucularımızdan Aldığımız Mek- tupları Da Şimdi Basıyoruz Genoral Kâzım Karabekirin mektubu Son Posta gazetesine Erenköyden 16/2/1934 Efendim ; İttihat ve tarakkinin ilk teşki- lâtında bulunanlardan henüz har yatta olanların ve ölenlerinin men supları nezdinde bulunması tabil olan hatıraları ve vesikaları neş- rolunup lâzımı gibi tenkit ve mü- nakaşa edildikten sonradır ki o cemiyetin bir tarihi — yazılabilir. Henüz bu neşriyat — yapılmamış olduğundan tarihini yazmak za- manı da gelmemiştir. Gazetenizde- ki tefrika bir hayli zatların şifahl veya tahriri ifadesini ve şimdiye kadar neşir olunan birkaç kitap muhteviyatının hulâsasını havi ol- makla beraber “ İttihat ve tarak- ki,, cemiyetinin tarihi olamaz; fakat tarih için bir unsur olur ve şüphesiz ki bir hizmettir. Bu hizmetin yanlış ve kusurlu ifasını siz de istemezsiniz. Bunun için tashihini rica ettiğim noktalar hakkındaki cevabınızın hakikatı tenvir stmediğini izah etmek za- ruretindeyim. Şöyle ki: 1 — Mahmat Şevket Paşa karagühile birlikte Bakırköyden Sirkeciye — gelenleri — yazdığınız satırlarda aynen şu cümle vardır: *“ Ikincl orduya mensup Şevket Turgut Paşa ve maiyetleri zabl- fanı ,, Ben Şevket Turğut Paşa ve karargâhının 10 ve 11 Nisan- daki yerlerini yazarak hatanın tashihini rica ettim ve “ fırkası Beyoğlunda müsademe ederken karargâhının Bakırköyde bulun- masını ve akşam Üstü Hareket ordusu kumandanile trenle Sirke- ciye indirilmesini doğru telâkki edenler ©o zamanın kumanda - ve erkânıharbiyesini haksız tenkide yeltenirler. ,, dedim. Siz cevabı- nızda şöyle yazıyorsunuz “ İstan- bulun muhtelif yerleri içgal edil- dikten — sonra ( Bakırköy ) den trenle ( Sirkeci ) istasyonuna ge- len zevatın yüksek — kumanda heyeti ile mahdut Birkaç xzattari - ibaret olduğunu — kaydetmiştik. Bu, herkesin malümu olan - bir hakikattir. Bunda kollara filen nazaret ve kumanda vazifesile muvazzaf olan ve harekât esna- sında vazifesi başında bulunan erkânıharpleri — tenkide — maruz bırakacak bir mana tasavvur edi- lemez. ,, Bu sözler hatayı tashih doğildir. Eğer fırkası ( Beyoğlun- da ) müsademe ederken Şevket Turğut Paşa karargâhile ( Bakır- köy)de —oturup — müsademeler bittikten sonra akşam Üstü ordu kumandanile birlikte ( Sirkeci ) ye geldise ağır bir tenkide hak kazanır. Bu maddeyi kapatmak için — tekrar ediyorum: Şevket Turğut — Paşa ve — karargâhi müsademe günü olan 11 Nisanda fırkasımın içinde idi ve Pangaltı- daki Harbiye mektebi karargâh ittihaz olunmuştu. Zatıâlileri yan- lışlıkla bu karargâhı(Bakırköy)den Sirkeciye trenle getirdiniz. Bu hususu sarih olarak tashih buyu: runuz. 2 — Yıldızın Enver Bey - ta-. rafından — İşgali> meselesi: — ben * Enver Beyin yalnız 11 Nisanda fırka emrinde bir kol kumandanı olarak bulunmuş faka akşam Hw tü ayrılmış olduğu ve “ 13 nisan da fırka yıldız hareketini yapar- ken Enver beyin bulunmadığını ,, yazarak tashih - rica ettim. Siz şöyle cevap verdiniz: “ Halbuki taşkışla ve taksim müsademele- rinde iş başında bulunan birçok Ümera ve zabitanın Enver bey taş- kışla müsademesinde bulunduğu- nu., ,, Taşkışla ve taksim müsa- demeleri başka 11 nisan müsade- meleri başka değildir. Ikisi aynı şeydir. Bunu da — tashih buyur runuz, Mesele Enver beyin kışlalar- daki müsademe günü olan J1 ni- san akşamı fırka emrinden çık- mış ve artık bir kumanda sahibi olmamasıdır. 12 nisan böyle geç- tiği gibi 13 nisan yıldız işgali günlü de böyle geçmiştir. Tashih buyuracağırız nokta budur. Bu hususta yeni bir veskka olmak üzere bir zatın hatıra defterinden el yazısile yazılmış birkaç satır yazıyorsunuz. Bu hatırada yanlış- lık vardır. 12 ve 13 nisan gün- lerinin hadiselerini tafsil edersem hatıra sahibi de vaziyeti tahattur- la icap eden tashihleri yaparlar: 12 nisanda Şevket Turgut paşa ile erkânıharbi olan ben Harbiye nazaretinde hareket or- dusu karargâhına gittik. Mahmut Şevket paşa ile hareket ordusu erkânıharbiye reisi Ali Riza paşa hareket üzere idiler, Yıldız hare- kâtının âcilen icrası lüzumu hak- kındaki — teklifimize karşı hazır bulunan üçüncü ordu erkânıhar- biye reisi Pertev paşa İle karar- laştırmaklığımızı emrederek gitti- ler, Pertev paşanın odasında ma- sastının karşısına Turgut paşa ile birlikte yanyana oturduk. Pertev ptşa yarınki 13 nisan günü fırka- mızla yıldıza yapılacak hareket emrini kendi elile yazdı. Bu, ordu makamının vereceği emir değil Şevket Turgut paşanın vereeeği mufassal fırka emri idi. Sıra im- zaya geldiği zaman benim sabrım tükendi ve kendilerine: “ Müsaa- de buyurun da İmzayı olsun fırka- nın kumandanı atsın! ,, dedim. Cevaben: “ Monşer! Ben şema taraftarı değilim. ,, diye hiddet buyurmakla beraber bu hakkı teslim ve emri Şevket Turgut Paşaya imzalattılar. Harbiye mektebindeki karargâ- hımıza avdette kıtaata lâzimgelen emirleri verdik. 13 Nisan erkenden (Yıldız ) a hareket başladı. Fırka karargâhı hareket Üzere iken Pertev Paşa Hazretleri bir araba ile Mektebi Harbiyedeki karargâhımıza geldi ve şifahen şu emri tebliğ etti: “ Harekâtı tehir ediniz ve yeni emre intizar ediniz! ,, kendilerine hareketin — başladığını söyledik. “O halde acele kıtaatı eski vazi- yetlerine getiriniz! ,, dediler. Bu vaziyetin zabitan ve efrat arasında türlü tefsirlere uğrayarak fena bir. netice vermesi ihtimalini ve yarına kadar Yıldızın.. yağma. edilmesi ve münasebetsiz hâdise- lerin vukubulması ihtimalini Izah ile dün verilen emrin geri alın- masındaki sebebi sorduk. “Hareket ordusu kumandan- lığınca yeni emre göre hareket olunması isteniliyor,, dan başka birşey söylemediler. Şevket Turgut Paşayı maruz kaldığı müşkülât- tan kurtarmak Üzere bu ağır va- zifeyi ben deruhte ettim, Pertev Turgut Paşalar harbiye mekte- binde kaldılar. Ben zırhlı otomo- bil ile Yıldıza hareket üzere bü- lunan kıtaat nezdine gittim, Per- tev Paşa, ben ge'inceye kadar bekleyeceğini, kıtaatı ecski — vazi- yetine getirmek emrini vererek çabuk avdetimi İstediler, (Ihlamur) deresini geçip yıldız yokuşunu çıkmakta olan kolun başına kadar gittim. Alay ve tabur. - kumandanlarına — vaziyetl anlattım. Fevkalâde meyus oldu- lar. Eunu işiden zabitler de dahi hırıltı başladı. Değil geri dönmek, durmanın bile fena netice vere- ceğini görünce mes'uliyeti üzerime alarak ilk mektubumda tafsil ettiğimi veçhile harekâtı Iikmal ettirdim. Sizin İşgali tasvirinizde- ki harbiye mektebi efendileri bah- sı da bu günkü hareket içindedir. Yıldızın Enver Bey tarafından işgal olunmasını İttihat ve Terak- ki merkezi de istiyordu 13 sabahı bu İşgalin vaki olmasına onlar da kızdı ve bir propaganda ile olsun daha evvel Enver - Bey İşgal etti diye —şayiat yapıyorlardı. Not defterindeki sehiv bunların tesirile olsa gerektir. Yoksa Yıldızın 13 Nisan sabahı fırkamız tarafından işgaline ait deliller müteaddittir: 1 — Memduh paşa 13 Nisan günü fırkamız kastaatı yıldızı tamamile işgalden ve fırka karar- gâhı sergi karşısına — nakilden sonra buradan Harbiye nazaretine tarafımızdan gönderilmiştir. Mem- duh paşa fırkamız kıtaatı gelinceye kadar Yıldızı muhafaza ile meş- gül olmuştur. 2 — Tefrikanızda bahsettiğiniz Harbiye mektebi efendileri 13 sabahı. emrimizde olarak — Yıldız hareketine iştirak etmiştir. 3 — Işgal hadisesini Hareket ordusu kumandanlığı, Yıldız tek grafhanesinden Şevket — Turgut paşa imzasile çekilen ve fırkamız tarafından işgal olunduğu sarih olan telgraftan haber aldı. 4 — Emir hilâfına — Yıldızı fırkamızın işgalinden dolayı tees- sür telgrafı bize geldi, 5S — Başkâtip Cevat Bey 13 Nisan öğleden sonra sergi karşı- sındaki karargâhımıza ikl kere gelerek emniyet ve laşe mesele- sinl! bizimle görüşmüştür. Eğer birgün evvel Enver Bey saraya girseydi mesele onlarca halloluna- bilirdi. 6 — Aynı emrl alan Enver Beyde 14 sabahı yapılacak olan harekâta iştirâk için gece me- mur olduğu cepheye gelmiş ve yıldızın işgal olunduğunu görünce ferden saraya girmiştir. 7 — Bunlardan başka Şev- ket Turgut Paşanın yıldız hare- Nisan Yeni Soy;dlar; j Yeni Soyadı Alanların İsimlerini Af ğıda Neşrediyoruz Istanbulda ve diğer şehirlerde Kok ve maden kömürli tüccarların- dan bay Cevdet Hakkı ve aile efradı Cebe, Samsun buğday pazarında siğara bayil Hakkı oğlu Mehmet bay Remzi annesi ve kardeşleri Taner, Inegöl Sinan bey mahal- lesi bay Rüstem ve oğulları mak tepe asketi lisesinden 2733 bay Mustafa ve Ankara harita umum müdürlük şube 5 de bay Ibrahim Bilgetürk soy adlarını almışlardır. Gazetemiz yazıcılarından bay Vamık Faik evvelce aldığı Uğur soy adıni! değiştirerek Gezer soy adını almış, Eşi bayan Suatte ismini Çağlayana tahvil etmiştir. Gerede'de Gerede ( Hususi ) — Demirci- ler — mahallesinden İsmail — oğlu Tahsin —Akartürk, Salih oğlu Muharrem Aslan, boyacı Osman oğlu Ibrahim Çelen, Orta mahal- ledea Meddah oğlu Ismail Akgün, bay Yusuf Akgül, Aşçı oğlu kasap Hüseyin Aşçı, Çakır oğlu Mustafa Çakır, Gizler mahallesin- den Avar oğlu Yusuf Ayvar, Karagöz oğlu Kâmil Alkan, Ka- biller mahallesinden Macar oğlu Faik Acar, şekerci Kâzım Bık- maz, debbağ Yusuf Başdemir, Çevik oğlu Halil Çevik, Çetin oğlu aşçı Ömer Çetin, Seriller mahallesinden Alemdar oğlu Ziya Bayrak, Ömer Bey oğlu Lütfi ve oğlu Necati Başer, şekerci Yusuf Çalabir, Cindar oğlu Mehmet Cin, Göçbek oğlu Ismail Çekik soyadlarını almışlardır. — Kozluda Kozlu — Dispanser baş dok- toru bay Reşat Tanyeri, dispan- ser doktoru ve spor kulübü reisi bay Hayri Öztürk, dispanser ec- zacısı bay Rıfkı ve oğulları Ögo- ketini resen yaptığından dolayı istiklâl harbi esnasında vahded- din tarafından divanıharbe veri- lerek — mahküm — dahi edilmiş olduğunu ilâve edeyim. 3 — Bulgarların yıldız. hare- ketine iştirâkine gelince: Evvelâ — bunlar hakkındaki malümatımı söyleyeyim: 10 nisan akşamı karargâhımız - Silâhdar- ağadayken Enver bey nerzdimize geldi. - Beraberinde — getirdiği Safidanski çetesini taktim etti. Bunlar hakkında kendisine şu teklifte bulundum: Bunları ge- tirmeseydin daha Iyi olurdu. Bu mücadeleyi bir türk — davası olarak halletmekliğimiz lâzımdır. Istanbul kıtaatı bunlardan ha- berdar edilerek — mürettep - bir oyun — olması da nazarıiitibare alınmalıdır. Enver Bey Cevabında onların müracaatını kıramadığını, aynı zamanda avcı taburların bomba kullanmak — hususundakl maha- retlerine ancak bu komitecilerle mukabele edilebileceğini düşün- düğünden gelmelerini kendisi de muvafık gördüğünü bildirdi Karşı tarafın topçusunu nasıl felce uğrattığımızı ve mukaveme- tin ancak kışlalarda — olacağını, avcı — taburlarının bombalarına karşı topçumuzla işi hal edecoği: mizi izah ederek Bulgar çetesinin müsademeye sokulmamalarını, bunların vereceği zaylatın aleyhi- mize kayıt olacağını - söyledim. Enver bey mütalaamı tasvip etti ve bu. bususu nazarı itibare alaca- naran, maden memurlarınd Osman Soysal, bay Eşref GÜ bay Mehmet Ali Utku, ayyup Atay, bay Refik Bay! tel yazısında bay Hakkı bay Kemal Can, telefon mt bay Mahmut Özkan, - hat $i bay Aziz Ergin, orman larından bay Şükrü Yazıcı Mehmet ve oğlu Bekir u! bek, Gümrük memuru b Denk, bay Ahmet Muhtar kan, nahiye müdürü bay ve oğlu Hulük Aksu, Alab ber bay Ali Üııh, Kozlu ler bayli bakkaliye ve Ihsan Onurlu, bakkal Musti kardeşi Şirket ambar Abdullah — Oduncu, müdürü bay İhsan Soyak, kireç tüccarı bay Mustafa bay Halim Onad, Sattli tWf larından bay Sabri Ö madenci bay Haydar denci Ihsan Alp Özalp, ve kahveci Kadir ve Hasan * makkaya, taş kömür memu! Ali Türkoğlu, Anbar Bay Hasan Kıvanç. Kömlr muru ve eşi bayan Kemal T! madenci bay Zihni, bay * bay Remzi Tekin, şekerci babası Ali, kardeşi Ali Ö kömür İşden bay İhsan ve şi Esat Şenol, maliye t bay Osman ve oğlları Niyazi, Enver Mocan, di hendisi bay Mehmet, bay Yöden, inhisarlar memurü Ali Aykırı, çay cumâli oğlu Ziya, Fehmi Diril, g? cu bay Sebri İçer, oğlu — Muzaffer ve Hüseyin, Salih ustalar soy adlarını almışlardır. ğını vadederek ayrıldı ve * €© hareket ettiğini de öğrendim. Müsademe " bazı halk ve hatta ecnebi bir- bile yaralandığından B ların birkaç — zaylatını esaslı müsademeye sevk | ları zan Olunmamalıdır. ğ Yıldız. - harekâtını — siz ÜÇ tasvir ettiniz; “ Önde / çeteleri olduğu halde yıldırf rafı sarılmıya başlandığındı” Diğer bir cümle: " B tolerinden ve gönüllülerd rekkep bir kol hamidiye caf karşısındaki — talimhaneye mişti. ,, f Sarayın işgali için der " mukabil — Sandaniski mensubları doğruca hümayuna dalmışlar, Kası sıyırmışlar. ,, Ve en nihayette dahlı “İ buhran geçmiş Enver ve Beylerle beraber bazı saraya gelmişti. ,, Diyerek ve Niyazi Beylere Bu'yar € 'H istinadgâh göstermeniz Vt y işgali kahramanlarını her başında Bulgar çeteleri . ü Üzere takdim etmeniz olmadığından — tashihinl etmiştim. Siz hüsnüniyetle bu y işe başladınız. Tabii ta memnuniyetle — kabul ©© |ha İttihat ve terakki tarihi takdirle bu eserinizden &* de edecektir efendim.