24 Eylül 1932 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 4
— _ı Dil Bahsi I 1 Öz Türkçe Ve Ecnebi Kelimeler İzmir Mektubu Çok Mühim Bir Rapor Hazırlandı Gaziantepte Çiftçilik ö B Kouya Kız Muallim moktebi edebi- yat muallimi Hieri beyden bir mektup aldık ve ilk ktsmını dün neşrettik. Bu mektap, Ööz Türkçenön, bütün dille» yin kökü olduğu iddlasındadır. Ve dürkü kısımda görüldüğü üzere bir- takım deliller gösteriyor. Bu fikirlerin isabek ve ademi isabeti bittabi kalline aittir. 1 — Aynı kökten olan (sum ve cum ) sözünde ( B ) yerine (M) geçmiştir. ( sum — cum ) türkçe- mizde bütün özlü, kuvvetli, sıkı, koyu fakat arı duru manalarına- dır. (Cumhur ) sözünü arapça Bananlara söyliyebilirim ki bunun sonundaki (uğr — ur ) da ( biri- kinti, saadet, bereket ve.. yol) manasınadır ve cümbur (Cum — uğr ) dan bozma öz türkçe bir sözdür. ( Uğur lâtincede — dahi *augur, biçimindedir. (Tip, tf, tiv ) sözleri ise (asıl, esas, cevher, örmek, — nümune ) manalarınadır. hdi ( Opsaktif ) öyle bir mes- ne olmalıdır ki derli toplu var- hğile dışarda, göz önünde bu- hunsun ve kendisi bizim mide- mizle, yahut kafamızla kavrama- mıza elverişli olsun. ( Süpsektif ) teki mana ise bunun tersinedir. Yani içimizde | küme balinde gizli olup ta dışa- rıya sürüp çıkmıya elverişli bulu- nan varlık, ( süpseklif ) tir. (Bu sözleri opsu — aktif, süpsü — ek- tif biçimlerinde ayırt etsek dahi mana aynı çıkar. |) a Frenkçe ( aktif, ve ) deki ça- hşkan, İşlek, işçi, tesirli, manası da (ak) taki akm, (T) deki sert hareket ve (İf)deki ruh, canlı.. manalarının birleşmesinden ileri gelmektedir. Yine firenkçede ( Geçme, aş- ma, geçit, basamak, göç, bir şeyi tamamlamak için sonradan ekle- nen parça ) sındaki ( passe ) dan yapılmış olan ( passif. ve ) baskı altında bulunan, başkasının ar- dına düşen, başkasının izimi ( te- siri ) altında iş — yapan uysal, uyuntu... manasınadır ki bunun da türkçe ( pes, bes veya pas, bas ) kökünden — ürediği şüphesizdir. Türkmenler (imdi ) yerine ( pes) derler. Bu, önceden uzun uzadı- ya söylenip geçmiş olan sözleri tamamlayıcı söz bitiriminin ba- şında — kullamlır. “Halk - dilinde (pes), olursa bu kadar olur. Bu işin üzerine iş, bu sözün Üzeri- ne söz yoktur.. Artık hiç diye- cek yok. k beğer ve tesi- ri altında kaldım... . anasına bir nidadır ki söz arasında zarf vas zifesi de görür. (Pes demek ) birinin ezici güç ve kuvvetine karşı kendi zavallılığını anlıya- rak ona uymak ve tapmak (pa- saf) kendi başına bir varlığı her- hangi esaslı bir benlik üzerinde sonradan peyda olan kir, pas, küf, kef ve köpüğe l*lltf Şeye. demektir. Ve(peş , ileri geç mekte olan birinin ardı, arkası, gerisi.. Elbisede büyük parçayı tamamlıyan küçük parça.. mana- sna kullanılır. Divam lügat (be- sa)yı (sonra, sonradan ) diye manalandırır. — ( Cilt 3. S: 169) Görülüyor ki yabancı sandr- ğımız herhangi bir sözü deşele- yiverince altından türkçe tipler kendımi göstermektedir. Bunun — içindir ki — sözlerimi yukarda geçen bir sözle bitici yorum: Dil işi; her şeyden önce Türkçenin — derinliğine — inmek, enginliğini kavramak işidir. 1579939 Konya Kız Muallüm Mektebi Edeb yat mhallimü Hicri 'Bu Güzel Vilâyetimiz Meyva, Sebze Ve Hububat Dep Gariantep (Hu- susi ) — Vilâye- timizin, bugünkü umum zer'iyatı geçen seneye nisbetle biraz noksandır. Fakat buna mukabil Hasankeyf — tü- tünü, Üzüm, fıs- tık gibi memle- kete hariçten para getiren mahsulât köylü- lerin yüzünü gül- dürecek derece- de — mebzuldür, Bu seneki fıstık rekoltesi dört milyon kilo tah- min ediliyor ki, kilosu 30-40 kuruş değerindedir. Hasankeyf tütünile fıstık, vilâyetimiz — ihracatı içinde bellibaşlı bir yekün tutar. Fıstık Amerikaya, Hasankeyf — tütünü de Mısıra ihraç edilir, Bu sene Ziraat Müdürlüğü arıcılık ve sütçülük hakkında kurslar açacaktır. Kurslarda pey- Dir ve kremanın fenni istihsali hakkında dersler verilecektir. Vilâyetimiz iklim itibarile her türlü hububat, gebze, meyva ve saire yetiştirmiye çok müsaittir. Bunlardan — bilkassa — meyvaların ıslahile — terakki ve — inkişafını temin ve Suriye piyasasını elde etmek vilâyetimiz için bir gaye- dir. İşte bu mühim iktısadi sebe- KA Gazlantepteki bakır tabrikasının bir köşesi be istinaden geçem senelerde Bursadan getirilen Seyyit Bey isminde bir fidan mütehassısile alâkadavların şayanı takdir. me- saisi neticesinde elli dönümlük saha dahilinde bir *fidanlık - tesis edilmiştir. Burada beş yüz bin- den fazla zerdali, şeftali, armut, elma, dişbademi, ince kabuklu ceviz, dut gibi meyvah ve akas- ya, glâdiçya, kırmızı salkım gibi meyvasız ağaçlar yetiştirilmiştir. Yine bu fidanlığın ayrı bir kıs- mında halka fenni aşı tatbikatı gösterilmektedir. Tobumdan yetiş- tirilen fidanlar bu sene halka meccanen tevzi edileceği gibi mahallelerin Belediye tarafından ağaçlanması için de Akasya gibi diğer fidanlar ağaç bayramında osu Halindedir Belediyenin emri- ne - verilecektir. Bundan başka bir de Ziraat Ve- kâletine ait fıs- tık fidanlığı var- dır. Burada birisi yirmi beş dö- nümlük saha da- hilinde anaç fistıklı ağaçlar var- dır, diğer — bir kısmında da fıs- tık fidanlığı mev- cuttur. Fidanlık va» sıtasile meyvala- rın ıslabıma veri- len bu chemmiyet üzerine birkaç sene sora vilâye- timiz meyva yetiştirmek hususun- da en Ön sıraya geçecek ve işte o zaman Suriye piyasasını elde edeceğiz. 34 Size biraz da vilâyetimizin sanayi hayatından bahsedeyim. Vilâyetimizde —sanayi hayatının hakikt bir inkişafa namzet oldu- ğunu söyliyebilirim. Şimdiki halde burada birçok saban imalâthane- leri vardır ki buralarda yapılan sabunlar bütün Cenup ve Şark vilâyetlerimize — sevkedilir. Son senelerde — müteşebbislerimizden Hoca zade Ragıp Bey mükemmel bir mis sabunu ve bakır fabri- kası tesis etti. Fabrikada nefis kokulu sabıtılar ve bakır takım- ları imal edilmektedir. — A.S, Tekirdağda |Çok Tvhaf Bir 'Üfürükçülük! Tekirdağ (Hususi) — İki gün evvel İnecik nahiyesinde bir hır- sızlık oldu. İki Çingene kadını basta olan bir köylü kadmt ziya- rete gitmişler. Hasta kadını oku- yup üfliyerek iyi etmiye yelten- mişlerdir: Kadma iyice teselli verirlerken diğer bir Çingene karısı da eve Bir Ortamektebe Şiddetle girerek köylü kadımın birkaç lira parasını çalmıştır. Sonradan far- kına varan köylü kadın karakola haber vermiş ve Çingene kadın- ları yakalanarak — hapishaneye teslim edilmişlerdir. — G.C. Emine Pehlivan Erciş (Hususi) — Meşhur kar dın pehlivan Emine Hanım buraya geldi, Tuyyare Cemiyeti menfaa-, tine birçok hünerler yaptı. Ercişte İhtiyaç Vardır Erciş (Hususi) — Kasabamı- zın medeni ve hayati ihtiyaçları pek çoktur. Fakat bugün için en ziyade — bir ort, bir ziraat ve san'at mektebine muhtaç bulunuyoruz. Henüz bu mekteplerden mahrum - bulundu- ğümuz için ilkmektepten çıkan birçok çocuklar - tahsillerini ya- mda bırakmak — mecburiyetinde kalıyorlar. Bu vatan yavrularının irfan gibi en büyük nimetten | mahrum kalmamaları için burada | hiç olmazsa bir ortamektep te- sis edilmelidir. — M. . Ucuzluk Rekoru Kırıldı Bitliste Etin Kuruşa Şahhyor di ti Bitlis. (Hususi) — Şehrimizde Okkası Altı bir de temennide meyvanın en bol zamanındayız. |Burada birer ve beşer liralık kâğıt Buradan civar kasabalara mebzul |paralar hayli azalmıştır. Bu sebeple miktarda yaş meyva ihraç edil- |büyük kara bozdurmak hususunda yor. Kağm arabaları kıı-.lnıwınııüohıly:t laşmıştır. Yirmi gün kadar sonra kış mevsimine gireceğimiz için herkes meyvalardan bol bol isti- fade etmektedir. Son zamanlarda bal ihracatımız da artmıştır. Bu arada şanu da haber vereyim ki buradaki et ucuzluğu memleketin hiçbir tarafında yoktur. Buz gibi sığır etinin okkası altı kuruşa satı- hyor. Yaz mevsiminin son günlerini yaşadığımız için millet bahçeleri akın akın gelen halk ile dolmak- tadır. Bizim millet bahçeleri en güzel çiçeklerle bezenmiş, cidden temiz birer cennet — köşesidir. Şw mektubu — yazdığım yağmur yağmıya başladı. Fakat m üzeri dindi.Bu mektubumla -Ç çok müşkülâta maruz kalıyoruz. Ziraat Bankasının nazarı dikkatini celbederim. — Niyazi Yılmaz Malatyada K Y Bir Facia Oldu Malatya (Hususi) — Şehrimiz- de Aslan Bey mahallesinde otu- ran Püser oğlu İbrahimin on ya- şındaki çocuğu bir kunduracı dükkânında çıraklık yapmakta- dır. Ayni dükkânda çıraklık ya- pan Gedik oğla Vehap isminde biri tabancasını temizlerken silâh birdenbire ateş almış, çıkan kur- şun İbrahimin oğluna isabet etmiş ve çocukcağız derhal ölmüştür. İzmir ( Hususi ) — Şehrimiz Ticaret Odası mmtaka iktısadi- yatının vaziyeti hakkmda mühim bir rapor hazırlamış ve İktısat Vekâletine göndermiştir. Memle- ketimizin — geçirmekte — olduğu sıkıntının sebepleri ve derecesini anlatan bu raporu şöylece hulâ- sa edebiliriz: 931 senesi, Ege mıntakası iktısadiyatının — beynelmilel tica- retle olan sıkı münasebetlerini bir kere daha tebarüz ettiren bir devre olarak kaydolunabilir. Mın- takamız, memleketimizin en bü- yük ihraç merkezi olması itibarile bütün iktısadi faaliyeti müteaddit rabıtalarla — cihan — piyasalarına bağlı olduğundan umumi tahav- vüllerden çok müteessir olmakta- dır. 70 milyon Ticalık ihracat yapan mıntakamızın çiftçi, sana- yici, tüccar halkı iş bölümünün ani sadmeleri karşısında mütees- sir olmaktadır. Ecnebi devletlerin, şimdiye kadar görülmemiş bir tarıda it- halâta karşı gümrük kapılarımı kontrol altına almaları, ihracata istinat eden mıntakamız iküısadi- yatını rencide etmiştir. Geçen sene bubranı fazlalaş- tıran hâdiselerden biri de İngiliz- lerin altın mikyasını terketmeleri olmuştur. Şimdiye kadar yalmız İngillereye değil, diğer birçok memleketlere ihraç edilen malla- rımız İngiliz lirası üzerine salıl- makta idi. İhracat mevsiminin iptidalarında bu mühim tediye vaşıtasının ani bir tenezzüle uğ- rtraması piyasamızda büyük tesirler burakmıştır. 931 senesinde mntakamızdan 50,601,242 Hralık ihracat yapı- dığı halde — 18,366,987 liralık ite halât yapılmıştır. . Bu' rakamlar 32 milyon Hra ihracat fazlalığı arzetmekte ise de umum Türki- ye mali muvazene noktasından pek iyi addedilemez. 926 sene- sinde mıntakamızın yalnız tütün Ahracatının 31,094,860 Hira tuttur ğu nazarı itibara alınırsa yukar- daki rakamın mahiyeti —mey- dana çıkar. Bu sene mıntakamızdan nok- san ihraç edilen — maddeler irdir: 1T milyon kilo tuz, 15 mik noy kilo Üzüm, 8 milyon — kile tütün 9 milyon kilo manganez madeni, 5 milyon kilo Krom, 10 milyon kilo odun kömürü, 2 mib- yon kilo akdarı, 10 milyon kilo palamut. edilen Fazla emtia ihraç dur: 1L milyon kilo zeytinyağı, ya- zım milyon kilo yumurta, 15 mik yon kilo arpa, 56,691 baş canlı hayvan. Raporun bundan sonraki kı- gımlarında ihracat emtiası Hiat- leri hakkında mufassal malümat verilmektedir. — Adnan Antepte Ayar Saati Gaziantep (Hususi) — Memr leketin umumi ihtiyaçları arasın" da bir de saat meselesi vardı. Nibayet Belediye reisimiz buna dâ muvaffak olabildi. 475 — İiraya İstanbuldan alınan bir — santı memleketin en işlek olan Subur" cu caddesinde bazırlanan kuleye konuldu. Bu aaat, — İstanbulut Eıâı:hnndeld ayar saatinin a)" Bidir.
