27 Nisan 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 5
Edebiyatı SERVETİFÜNUN kesilmiş, sengin bir kristal parlak- KİNE, Valğry; tesadüfen-ki bune il ham der-gelen en güzel bir mısra- ği, aklın kontrolu altında yazılmış pn hagi bir misrağa dalma terçih etmiştir (bu tamamen böyledir). Çok defa da bir gölrin bir manzu- mesi üzerinde bütün bir ömrünü sarfetmesi gayet tabiidir. Her tesadüfün dışında yazmak; ogun prensibidir. Bunun için de onun; — O ina mer intelligence!» demesini o kadarda tabij görmeli- yiz. Intelligence (zekâ demek tam manâyı #ade etmiyor) onun en büyük kanunudur, O, intelligence içinde yazar, onda konuşan ve söyliyen hep odur! Şiirin berici #lemden aldığı ilsna ve idraklar onda konuşmaz; onlar ancak zih- nir terkibinden sonra mırıldanmı- ya, ve dillenmiye başlar. M. teste (biraz sonra buna temas edeceğiz) iğeakin harleinde konuşur. Bütün sermayesi kafmâıdır; onda idraki Yağa zihindir, harici eşya ile alâ- kast yoktür, Valâry ilk edebi çalışmalarına (Rayer Collard) e taşındığı vakit masanın üzerinde büyük defterine hergün bazı prensipler tesbit ede- rek başlamıştır. Onun için şiir, datma oluş halindedir; ve asiğ bit- memiyştir. Bir manzumeyi muhtelif yassnlarda yeniden meydana ge- tirmekle (rddaetlon). onu hâliş şiire yaklaştıracaktır, kanaâtındadır. Sembolirmin iki kolu olduğunu düşünürsek, - ki buna his ve fikir kolları diyeceğim - biş kolunu Ver- isine, fikir kolunu da Mallarmde tetneli etmişlerdir, Yalöry'yi de ikin- ci kisma dahil esmek bu suretle Mallarmâe şiirine yaklaştırmak - z6 tan Yalöry Mallarmee'nin salı derslerini hiç kaçırmaşmış - müm- kündür zennındayım. Maljaşmede için, şiirlerinin ma- nâsmnı yalnız o biliyordu ve onları kendisi ile birlikte mezara götürdü demek, âdet olmuştur. Valery için de mesela bundan başka bir şey dir. Bununla ne Mallarmee nin pp de Valâry'nin vuzahsuz gâir yn No, 2091—342 fedkikleri olduklarını söylemek istemiyorum. Onlarda vuzuh vardır, fakat şitreli vuzuh vardır; şifreli vuzuh konu- şar. Bunun içinde Valöry, Mallar- mâe'ye yaklaşmışdır, fakat o de ğildir. Valtry hal& bu şifreyi tes- bit eder; onu net eder, 'Bir bakış- tan o, s#mbolizmin bir devamı gi- bi görünür, eğer öyle ise, o, gem- belizmi bambaşka bir hale, yahut onu tanınıcıyadak “bir şekle gok- muştur. Onda, metafizik endişe hâkim- dir. Fakat bu aslâ Verlaine'deki gibi, Proust gibi bir hâl almamış tır, Onda zaten her gey yutulmuş- tur! Onda konuşan yutulandır... M. Teste (9) öyle zannediyorum ki Valery'yi bize tanıtacak en iyi , eseridir, İngilizçeye ikinci defasıb- daki tercümesindeki mukaddeme- sinde.de söylediği gibi; M. Teşte- de bizsat Valöry'yi bulmak müm- kündür. f**) Bir itirafa zaten lüzum yoktu; çünkü onu orada bulmak o kadar güç bir mesele değildir. M. Teste onun bir çok şeyleri (Intellectuel) adıyle çağırdığı zamanların eseri- dir. Onun iki katagorisi vardır; mümkün ve gayri mümkün o bu katagoriler içinde görünür. M. Tes te bizzat gayri mümkündür : «Dehâ kolaydır, harikulâde ko- laydır, ezeliyet kolaydır!...» (9*4) O kelimeler üzerinde konuşur, görünür. M. Teste fildişi kulesinde otu- rur, Orada yalnız da değildir, «Kendi kendimleyim! >» M. Teste ellerine kadar konu- şar! «Size yakından bakıyorum; u- gakta görüyorum...» Mensür eserlerinde Valery pren- siplerini daha bariz göstermiş gi- bidir. Bütün mensür eserlerinde fel- sefe yapar görünür. Bunlarda bü- tün sanat endişesi görünür. İlâve (9) M. Teste, yakında neğredilecektir. çi M. Teste 90 inci tabı (Fransızca- ) P j4) Ayni eser: P. 43.
