16 Mart 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 13

No. 2231—336 UYANIŞ 207 SAHNEMİZİN “TEK, | müm öm 'iuyi se Ğ. rtugrul dddi'si Peyami Sâfa, (Sâdeddin Tek) e: “Türk sahnesinin biricik yagosu.,, demişti. Onu, Fatma Dürnev, Ercümend Behzad ve Hakkı Nezihi gibi ka- falı arkadaşlarla kurduğu “akade- mi, nin, - akademik - çalışmalara başladığı ilk gündenberi tanıyan ve tâkib edenlerdenim. “Darülbedâyi,, in ilk fakültesi sayılan (Ferah tiyatrosu) gibi: Ha- san elendi ve müâkiblerine kadar yaşayan hakiki mânâdaki “tulüatçı- lık,, ın, beşiği addolunan “Direkler- arasın,, da: Tarihi kıdem taşıyan yerlerden biri de (Şark tiyatrosu) dur! Bu şe'şe'alı “Şark, ın, bugün- kü “Hilâl, inde, - sanat ufkunun hilâli - halinde parlayan: Ertuğrul Sâdeddin ve arkadaşları'nın, O günkü “temsil, leri, hâlâ hatırım- dadır. Perde, (Ercümend) in, “tak- dim, şiirile açılmış; heycanlı “hita- be, lerden, maksat ve gayeyi izâh eder mahiyetteki - yüksek tahsil gençliği ile - yapılan: “Müsahabe, lerden sonra: “Temsil, e geçilmişti. Eserin son tablosunda : “Üserâ” yı teftişe gelen “gece nöbetçisi, - (Hakkı Nezihi) nin dehşeti, esir ro- lünü oynayan (Sâdi) nin, kütükleş- miş bacağı; sargıdan sızan kanların, pıhtılaşmış kabuğunu tırnaklarken: Yediği kamçı; ıztırab ve ihtilâci... Hele Oo: Yaralı bacağına inen kazma ile ayyük'a çıkan feryadı, ne müthiş bir haykırıştır! O canhırâş âvâz'ı hatırladıkça hâlâ tüylerim ürperir. Kendi telifi olan: “Bravo reji- sör, de, “Aman hanım biraz susl,, da, “Baykuş” ta, “Sekizinci, de, - (Raşid) le beraber - “Otello,, nun, *Yago,, sunda; - kırk senelik (Na- şid) i “Yago, yapıp - Oynadığı: #*Otello,, nun, bizzat kendinde, “Yekta efendi âilesin, de, Aktör Kin,, deki (Raşid) 1, delirten rolün- de; konuşan “Antoloji,, hâlinde di- le getirdiği “Artistler revüsün,, de, *“Hamlet,, deki hamlelerinde def'ât ile gördüğüm, alkışladığım, mutlaka sanatkâr olan (Sâdeddin) hakkında edindiğim kanaat şudur : Onun “janr,ı tahdit edilmez. O, ne yalnız “Türk sahnesinin bi- ricik yağosu,, ne facia aktörü, ne “Komediyen, ne bir şey; fakat her şey olabilen, “Vodvil, lere - kaşile, gözile - “Mizansen,, koyan; “facia,, larda “ibdâ,, yapan; ken- di kudretini, yalnız kendine, yâni: kendi varlığındaki iycat ve tasarruf kudretine medyun olan bu adam, kelimenin bütün manâsile : “artist,, dir. Çünkü artist yaratılmıştır. Kendinden de dinlediğim tarzda “Türk sahnesinde at koşturduğu,,söy- lenen (aktör Bürhaneddin,i, görme- dim. Fakat bildiğim ve dinlediğim (Sâdeddin)in, sanat tasarrufunu gör- dükten sonra: öğrendim ki: sahnede yalnız, “atkoşturmak, değil; (sanat fethi) yapmakda kabilmiş.(Raşit Rıza) çapında velüd iktidarile “tip,,lerinde, “sevkulceyş, harekâtı yapan : Ertuğ- rul Sâdeddin, sâdece temsil ve “te- messül,, & kumanda eden : eşsiz bir aktör değil; kafasında kültür taşı- yan muktedir bir rejisördür. (Akif) in “arüz, a hâkimiyeti nevinden, çok şayanı hayret bir kudretle: “vodvil, ve “komedi, leri, oyuncağa çeviren bu hünerver adamın, Seyhan taştı, Hamlet ve Otello gibi: ağır piyeslerde bizi hay- rân eden hususiyetlerindeki mahzı ibdâ olan “şah eser,lere, sahnemizin bir ikinci sanatkârında daha tesâ- düf etmek muhâldir. Binaenaleyh: (Server Bedi) in teklifine karşı: “artist, de çıkan bir yazısında: “ben Darülbedayii almıyorum.,, diyen (Sâdeddin) ha- ta etmemiştir. Doğruluğu bakımından hiçte “te- meddüh,, diyemiyeceğimiz,, bu ye- rinde çevabı, kültür kıymeti taşıyan sanatkârlardan ziyade: ekseriyeti, “Lâ Edri, lerden teşekkül eden bugünkü (Şehir tiyatrosu) na teş- mil etmekte mümkündür. (Naşid) in rahatsızlığı dolayısile; Tek'in sonat kiymetini tebarüz ettirdikten sonra Şehzadebaşın- daki yeni hüviyetinden şiköyet ediyordu. Revnakullâh Server de bu yazısında Ertuğrul Södi'nin sanat şahsiyetini tebarüz ettirmi- ye çalışıyor. “ Tek, adam, “ Hamlet, deki hamlelerinde. “Taksim, deki temsillerini, (Turan tiyatrosu) na nakleden (Ertuğrul Sâdeddin) ilk “akademi, sini tâkib eden (Raşid) ve (Naşid) ile çalış- masından sonra; (Turan tiyatrosu) na, daha doğrusu : “Şehzade başı, sahnelerine, dördüncü defa avdet etmiş bulunuyor. İki aydanberi : (Unutulan adam, Evdeki pazar..., Aktör kin, Nur baba, Süt kardeşler, Dehri efendi, Donanma gecesi, Çam sakızı, Ça- murda bir zambak, Karmakarışık, Kodret helvası, Kaynanm, Sevda macunu, Kontak yaptı, bir avuç ateş, kâtibler, üstad Fehim reper- tuvarından : Madam Mongoden Hamlet ve Cehennem) gibi yerli, yabanci, telif ve terceme bir çok eserleri, elindeki “itâat ilâm, ile, sahneye çıkaran sanaikâr, son günlerdeki mesaisini, Roma (Devamı 269 uncu sayıfada)