3 Eylül 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 9

> No. 2089—404 114 Sü Pei ği Atatürk, ll üncü Dil Kurultayının açılış celsesinde UYANIŞ 229 a I — Ahenk ve TI — Benzeşme kaideleridir, Bunların ikisi de yabancı kelimelerin ses cihetinden tü kçeleşmelerini temin eder. Bun- lar arasında da en fazla ahenk kaidesi hâkim olmaktadır. Ahenk kaidesinin tesiri Yabancı kelimelerin dilimizde bilhassa ahenk kaidesine göre türkçeleşmesinde eski alfabemi- zin büyük bir rolü olmuştur. Meselâ, «vapur» kelimesi belki, fransızcadaki ses şeklile <vapör» okunsun diye yagılmıştır. Fakat, vav harfinin yal- nız <ötüre» okunmasını göstermesi burada ahenk kaidesine yer bırakmıştır: 4dan sonra söylene- cek ölüre sesin lisana en müsait geleni u dur. Bunu daha birçok misallerde görmek kabildir, (Tetkikimizin sonunda <türkçeleşmiş keli- melerin listesi» ni bulacaksınız.) Ahenk kaidesine göre değişmede - yani sesli harflerin benzeşmesinde - iki şekil görülmektedir: a) İlk sesli harfe göre benzeşme. b) Vurgunun bulunduğu sesli harfe göre benzeşme. (Bu bahse ait misaller de listede buluna- caktır.) Benzeşme kaidesinin tesiri Sessiz harfler arasındaki benzeşme de üç şekilde olmaktadır ; a) Sert harflerden sonra veya evvel gelen yumuşak hatilerin sertleşmesi. b) Yumuşak harflerden sonra veya evvel ge- len sert harflerin yumuşaması. c) Sessiz harflerim, birbirlerinden sesli harf- lerle ayrılmış olmalarına rağmen, birbirine ben- zeşmesi. (Bunlara dair misaller de listede bulun- maktadır.) Has isimlerin Türkçeleşmesi a) bir has isim dilimizde kendi şeklile du- rabilir; b) Türkçeleşmiş olabilir; c) Veya türkçeleştirilmelidir. a) Washington, Soutempton, San Francisco, Hollywood, Nietzehe, Byron, Victor Hugo... di- limizde bünyelerini muhafaza eden has isimler. dir. Onun için, asıl imlâlarile yazılacaklardır. Fakat kendi dil bünyemize göre okuyabiliriz. b) Londra, İstoklolm, Cenevre, Kıbrıs, Türkçeleşmiş has isimlerdir. Burada, türk dili- nin kaideleri kendini hissettirmiş ve kelimenin şeklini değiştiriniştir. — — Bitmedi —