5 Mayıs 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 15

No.1864—179 SERVETİFÜNUN 367 GETHE Yazan ; Cahit Süleyman ESERLERİ VE — Geçen nüshalardan devam ve son — Kendisinin «Hicret» tesmiye ettiği İtalya seya- hatinden sonra «Gethe»nin eserleri (daha fazla bir gafiyet, ahenk ve asalet irae ederler. «Gesthe> barbar şimal adamı iken «Yunani» olmuştur. «Homerüp ve «Fidyae»ı her şeyin fevkinde görmektedir. «Kadim EM ai yegâne hüsün olduğuna kaniğlir. “Geth ,, Romada “ Iphigönie,, nin nesrini naz- ma çevirmiştir. “ Geethe ,, nin hayatını anlatırken “ von Stein ,, isminde bir adamın zevcesini sevdiğini yazmıştık, “ Gethe ,, bermutat (ij) bu vak'ayı romanlarından birine sokmuştur: “Iphigönie,, “Oreste,,i “Hu- mânide ,, lerin elinden kurtarıyor. Bu, âdeta “Geethe,, yi kurtaran ve onu teskin eden “frau ven Stein ,, dir. “ İphigönie ,, fİxciasının mevzuunu kısaca anlata- ım: Ölümden kurtulan ve “Diane,, tarafından * Tauride ,6 götürülen “ Iphigönie,, orada rahibe olur. Yerlileri barbar âdetlerinden vaz geçirir ve artık memleket toprağına ayak basan yabancılar ilâhenin ayağı önünde kurbau edilmezler. “ Iphige- nie ,, kral “ Ihoas,, ile evlenmekten imtina eder, Çünkü kendi vatanına dönmek arzusundadır. “'Tho- as ,, hiddetlenir. Bir kan kanunu koyar, Bunun İ4) Bizzat kendisinin ikrarına nazaran hayatında neşelenme: sine veyahut iztir bep olan hadiseleri yazmayı bu tarihten itibaren itiyat haline getirmiştir. mihanik nizamını kuran bir esastır. İlmin şimdi içinde bulunduğu müteşevviş devirde en doğru iş ondan ayrılmamaktır. İlmi hakikatler en sahih ve rasin olanlardır. Hali hazırda maalesef iktisadiyat sahasında olduğu kadar ilim vadisinde de buhranlar pek çoktur. Bu buhranın izalesine kadar yeni nazariyelerden içtinap etmek pek makul bir hareket olur. Einstein meçhulât içerisinde yeni hakikatler ara- mış ve ihtimalki bulmuş bir dehadir. İnsan zekâşı- nın Hilaym'larını bu Alman âliminin nazariyelerinde aramak hiç te yanlış olmaz. Buna rağmen zamanın hükmüne intizar ediyoruz. Relativitö nazariyesi beşerin gurur hislerini tahrik eden, onun başını kâinat derinliklerine doğru yüksel- ten bir riyazi ve mihaniki ihtimal külçesidir. Buna rağmen onun hakikat olmasını ve katiyet ve sihhat kespetmesini ve bunun tekmil kafalar tarafından tasdik edilmesini istiyoruz, 24 Nisan 1937 Bülent Nuri üzerine “Iphigânie,, sahilde bir mağarada yakalanan iki Yunaniyi kurban etmiye mahküm olur, Fakat o bu iki adamı tanır: Biri kardeşi <Oreste», diğeri ise «Orestesin dostu «Pylade»dır. Ve işte o zaman genç kızın iyiliği kendini gösterir, «Oreste» rüyasında mağdur olan ecdadı <Atrde» ve <Thyeste»i görür ve onlarla görüşür. Uyandığı zaman iyileşmiştir, Bundan dolayı ilâhlara şükreder. Birçok vekayiden sonra «Thoas» verdiği emri geri alır ve «Iphiğöniesnin «Oreste» ve «Pylader ile beraber memleketine dön- mesine müsaade eder. Bir büyük kalbin, bir kadın kalbinin asil samimiyeti erkeklerin kuvvet ve hilesini yenmiştir. Bunun kadar yüksek bir netice az bulunur, Beş haftadır devam eden yazımıza nihayet verme- den evvel «Gethe»nin son şaheseri olan «Fauat»tan bahsedelim; «Gçethe> «Faust» un ilk metnini 1775 te yazdı, Fakat asıl eserin başlangıcı olan « 1 inci Faust »u 1808 de neşretti, Bilhassa son kısımlarını «Sehiller» in nasihatlerinden istifade ederek yazan «Gethe» bu eser üstünde çok çalışmıştır. «Birinci Fauste un esasi şudur: «İnsan Taliinin dramı. Hareket prensibi ile felsefi sistemler arasındaki mücadele. Tabii yahut ahlaki kuvvetlerin oyunu. «Bu eserde romantikler iki cephe görürler: Eserin fantastik ( fantastigue ) veçhi yani «Mephisto»; romanesk (romanesgue) ve santimantal (sentimental) veçhi yani « Marguerite >. Fransada «Faust»un birçok taklitleri yazılmış ve muhtelif tiyatrolarda oynanmıştır. «Marguerite» tipi romantik eserlerde görülür. Bunun modası çok sürmez. Ro- mantiklerden sonra unutulmuştur. Fakat «Mephisto» tipi uzun müddet Avrupaya hâkim olmuştur, Eserin beş perdeden mürekkep olan ikinci kısmında «Faust» «Istırap içinde boğulmuş olarak kendi haricinde hikmeti vücudunu arıyan insan timsalidirr. Bir ke- lime ile «Fanste Alman edebiyatının en büyük ve en kuvvetli şaheseri ve Almanların ikinci bir kitabı mukaddesidir.» (2)... Velhasıl Alman milleti «Gcethesnin kendine olan mensubiyetinden ne kadar iftihar etse haklıdır ve «Gethe»nin işmi şimdiye kadar bütün dünyada yaşamıştır, ve yaşayacaktır. Jstanbul 1932 Cahit Süleyman (3) Arthur Chugwet, <Littörature Allemande».. (Histolres Des Littdratures res). (R. U. SERVETİFÜNUN No. 175—18568. Ocethe Hayatı: 1