25 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Liberalizm nedir Muharriri: Emile Faguet Hürriyetin düşmanları On beşinci fasıl Fakat bu maddenin o metni, sıkı surette merbut oldugu ve bir kül teşkil ettiği muhakkak olan mütekaddim iki madde ile beraber okunmaz. Yaz okundu- ğu takdirde ise yanlış | tefsir edilir. “ Adam hakları , değil “milletin e hakları, | kelimesini ihtiva ettiği için bu umumiyetle milli hâkimiyetin şedit bir te- yidi manasına alınır. ve bu maddeye şu mana atfedilir. “Millet o hâkimdir. O arzusunn irae “ettikten sonra o hükümet buna inkiyat etm , milletin isyanı meşru, hatta mecburidir.,, — Fakat hayır, 35 nci mad- de milli hâkimiyeti değil, adam eder. Yahut arzu a 23 ncü mad müz gibi, mi essif bir tahrir karışıklığı | ha- sebile aynı zamanda hem milli hâkimiyetin, hem de adam hak- larının teyidi o mahiyetindedir. Zira, o evvelki iki maddeyi de bununla beraber okuyunuz. “33 üncü madde: Zulüm ve tazyike mukavemet adam hakla- rının bir neticesidir., Yani, mü- essesancılar için adam hakla- rından biri olduğu gibi, muka- veleciler için de öyledir. 34 üncü madde: “ İçtimai heyete karşı zulüm ve tazyik olması için ef- radından birinin zulme uğrama- sı kâfidir. İçtimai vücvt zulüm azyike uğradığı zamanda efradına karşı zulüm ve tazyik vardır. 35 inci madde: “Hükâmet milletin haklarını ih- lâl ettiği zaman isyan. , Aşi- kardır ki bu üç madde birbirine mülasıktır. birlikte tetkik edil- meleri ve birbirile izah ve tefsir olunmaları lâzımdır. Beyanname- lerin tam sonuna kaydedildikleri için, oraya kader sayılan bütün “adar: haklarının teminatını teş- kil ettirleri muhakkaktır. Buna şüphe © edilemez, Binaenaleyh, 23 üncü maddenin mütemmimi olan bu 3 madde, adam hakla- rının milli hakimiyetin teminatı altına vazolunduğunu natıktır. Milli hakimiyet onları halel- den vikaye etmeğe, himaye ey- lemeğe, müdafaa etmeğe mec- burdur. Adam hakları hükümet veye vazii kanun tarafından ihlâl olunduğu zaman içtimai vücuda karşı zulum ve tazyik vardır. Bu haklar yalnız tek bir vatan- daşın şahsında ihlâl edilmiş olsa bile. Zulum ve tazyik oldüğu zaman ise, zulma ve tazyike mu- kavemet bir adam hakkıdır ve bu mukavemetin bir hak ve bir fe olan isyan vasıtasile te- zahürü lâzımdır. Şu hale göre 1793 Haklar beyannamesinin 23, 35, 36 ve 37 inci maddeleri, icap ettiği gibi bir arada tetkik edi- lince tam bir liberalizm mecel- lesi teşkil eder. Öyle zannedilebilir ki - ve ben kendi hesabıma obundan eminim, öyle zannedilebilir ki 1793 Beyannamesi muharrirleri milli hâkimiyeti müessesancılar- dan daha kat'i olarak Beyanna- melerine sokimakla tehlikeyi his- etmişler ve tevziat olarak Be- yannamelerinin liberalizmini tak- viye etmişler, Adam haklarını daha kuvvetle teyit eylemişler ve milli hâkimiyeti ancak Adam haklarının müdafaasına hizmet etmek üzere ve aksi takdirde kabül etmediklerini göstermek istemişler, milli hâkimiyet adam haklarını ister temin, ister ihlal etsin, buhaklara el sürülemiye- ceğini ve hatta tek bir şahısta bu haklar ihlâl edilecek olsa, isyanın meşru olduğunu var kuv- İşte bu iki taraflı iddasıdır ki, kimine: “1923 Beyannamesi 1789 beyannamesinden — daha Jakobendir,, dedirtiyor ve ki beyannrmesi 1789 Beyanname- sinden daha liberaldir., Benim fikrimce ise, 1793 Beyannamesi 1783 Beyannamesine | nisbetle bir taraftan biraz daha jakoben fakat diğer cihetten çok daha liberaldir. , Her ne ise, milli için olan şey, müsavat ii şeyin aynıdır, zira milli hâkimiyette derecede mevki — verilmemiştir. & Haklar beyannamesine müsavatı koy- mak, arzettiğim gibi: “kapıları açmaktır, fikirleri O mümkirat dahilinde olan in hürriyet- leri inkâr ve imha eden bir fik- re alıştırmaktır, ve bu fikir bü- tün müsavatını iktisap ederse, haklar beyannamesine o hakları tahrip edecek bir şey koymuş olmaktır. Ayni suretle, haklar beyan- namesine milli hâkimiyeti sok- mak, ne kadar ihtiyat tedbiri alınırsa alınsın, ne suretle tefsir olunursa olunsun ve ne maksat atfolunursa olunsun, kapıyı da- ha geniş açmaktır ve bu fikir iktisap etmesi pek tabii olan ittisaı kespederse, haklar be- yannamesine hepsini bir lokma- da yutacak olan bir ejder sok- muş olmaktır. Bir haklar beyannamesi, a- dam haklarından biri olunıyan, içtimai bir teşkilât sistemi olan, belki milli bir iyilik olan, fakat bir adam hakkı olmıyan müsa- vat hakkında harfi vahit ihtiva etmemelidir. Keza bir haklar beyannamesi şu sözlerle başla” malıdır : “ Hakimiyet yoktur... Bir hükümet vardır ki, hü- kümet sürmesi mantıki olan da- ire dahilinde hükümet sürer. Fa- kat hakimiyet yoktur" Zira, ister kıralın, ister bir sınıfın, ister herkesin hakimiyeti varsa bunun manası odur ki bir tarafta her- #eyi yapabilen bir kıral, bir s- nif veya herkes varsa, artık tek bir adam hakkı bile kalmaz. A- dam hakları mevcut olduğuna kani olduğumuz için, ilk iş ola- rak hakimiyet olmadığını söylü- yoruz; Bu adam haklarının mev- cut olduğunu söylemekle müsa- vidir. Hakimiyet yoktur. Adam hakları vardır ve kıral, sınıf, va zilkanun, hâkim, icrai kuvvet herkes bu haklara riayetle mü- kelleftirler. Onlarda şunlardır... İki Beyanname bütün libe- ralliklerine, bütün derin liberal- ilk mektepleri Fotografları Ankaraya gönderiliyor Vilâyetimiz dahilinde mevcut ümle ilk mekteplerin resimleri Maarif müdüriyetince toplattı- ar Maarif vekâleti istatistik müdüriyetine gönderi- lecektir. Daimi encümen Sırrı beyin r de toplandı Vilâyet daimi encümeni bu bah. azadan sırrı beyin riyase- tinde içtima eylemiş ve 93İ se- nesi hususi bütçelerinin tetkika- tina devam eylemiştir. Bu içti- mada maarif bütçesi müzakere olunmuş Bir kasap Koyun keserken Şahinin bacağını kesmi Karşıyakada Kemalpaşa cad- desinden geçmekte olan Seyrek böylü Zeynel oğlu Şahin ile yi- ne Karşıyakada Ruşen sokağın- da kasap Şerif oğlu Ali-'arasın- da bi et meselesinden “dolayi kavga etmişler neticede kasap Ali büyük kasap biçağı ile Şa- aiğin eşmiğtir. . Usta ile çırak Bir kadın 3 kavga etmişler Başoturak camii altında âşçı Mehmet “oğlu Osman ile dükkânda çıraklıkla çalışan Ka dir oğlu Hasan arasiida Bir ka- dın meselesinden dolayı "kavga çıkmış usta çırağını bıçakla ağır surette yaralamışlı —ezme Zavallı genç | övüldüğünü iddia ederek dava ediyor Gülbalıçe fevkalâde mine de dedirtiyor ki | “1793) rılmıştır. Bün yasetin- müsavatla| lenmeğe giden hinin sol b nahiyesinde mukim Kavalalı dülger Ali ça tevellütlü. Sabri müracaat şikâyette vaşun oğlu efendi bir edovek şu şekilde bir bulunmuştur: L Ben pederimle yapmak ü beraber iş re gittiğim Çeşmenin Germiyan köyünde “bulunurken; köy muhtarı Rifat efendi bündan üç öce evvöl muhtar heyetiAhtiyariye azalarile birlik te işü işret ederek; Boşnak Mus bir. hizmetçi” ile gağırttır odasında afa namında beni ödasına Bana hitaben ( sen filân ve filân adamlarla Gittim. liklerine mişlerdir. görüşüyorsun? rağmen bunu dikkate) Ben sana tembih etmedim mi bu almamışlar ve bir hakimiyet, her) adamlarla & kesin hâkimiyetini kabül etmiş-|bir takım v lerdir. Bu, bir istipdat tesis et- mekti. Nispi bir istipdadı, cezri|diğer karanlık bir odaya beni diğer bir istipdatla değiştirmeki İliklerine kadar hükümdarcı ol: Fransızlar derhal hükümdarlığın şeklini değiştirmişlerdir. İhtilâli bir şekil değiştirmekten ibaret farzetmişlerdir. Kralın şahsinda olan bütün hakimiyeti, ve biraz daha faz- lasını ve çok daha fazlasını her- kese mal etmişlerdir. Krala ait olan herşeyin millete ait olaca- ğını söylemişler ve ne daha öte- sini, ne de başka şey göreme- ir ihtilâlden sonra va- ziyeti görmiye gelen bir ecnebi demiş ki: “Hiç bir değişiklik gö-| fakat tabibi adli meseleyi ehem- remiyorum. Yalnız krali kelimesi yerine | hastanesine sevketmiştir. her tarafta milli kelimesi ikame) (Hastane doktorları tarafından edilmiş. Bu kadar.,, Bu ecnebi zannedildiği ka-|nin yatırılması icap edeceği ka- dar sathibin değildi. itmedi — şmiyeceksin) “gibi sözler sarfettik en ve odanın yanında bulunan çekerek tabanca namlusile göğ- Süme ve vücudumun muhtelif mahallerine vurmak suretile eser bir k derecede fili müessir husule getirdi... Hastayım, mua yeneyo:sevkediniz ve bü adam hakkında takibata bulününuz.| Pilhakika Sabri efendi; elin: deki istidayı baş müdddeiamumi- ye vermiş ve elbisesini çıkararak eser kalan mahalleri göstermiştir. Müddeiumumi; istidayı tabibi adliye havale eğerek Sabri efen- dinin muayenesi icra edilmiş ve miyetli gördüğünden memleket yapılan muayenede Sabri efendi rarlaştırılarak Sabri efendi. has taneye yatırılmıştır. nik malümatı, Tahkikat devam ediyor Bugün Adnan beyin ifadesi alındı ru hakkındaki Asir, da gördüm. beye mur mumaileyh böyle bir rapor vardır. İsmail efendi mezkür köyler halkının sefalet ve sıkıntı içeri- sinde bulunduklarından tahsilât yapmaadığını ve boş avdete mec bur kaldığını makamımıza bildir- meselesi Bu ciheti Yeni Asır refikimizin Seydi- köy civarında bazi | köylerin sıkıntı. içersinde bu- lundukları ve ahlatla eyliyenler bulunduğu hakkında vaki neşriyatı üzerine Kadriye H. geldi Meseıe değişti Mevkuf her iki Mehmet tahliye olundu Evli bulunduğu halde bazı Musevi gençlerile İnciraltına eğ- ve oradan Afili Mehmet ve diğer arkadaşı Meh- met tarafından cebren kaçırılan ve hâdise üzerine istanbula fi- tar edip orada yakalanan Kad- riye hanım şehrimize getirilmiş ve dün istintak dairesinde mev- kuf Mehmetler verilmiştir. Rakı kaçakçıları Dün yine Burnovada bir imalâthane moydana çıktı Bornuvanin yaka mahallesin- de dokuz numaralı hanede yapılan taharriyat — neticesinde kaçak rakı yapan bir imalâthane meydana çıkarılmıştır. Mezkür hanede rakı kazanları hali faa- liyette iken yakalanmış | kırk okka kaçak rakı ve yüz okkada cibre müsadere olunmuştur. Yine Bornuvanın fidan 80- kağında Giritli Beşiraki Hasan efendinin evinde de bir teneke kaçak rakı bulunmuş ve musa- dere edilmi Kâçakçıl muştur. iki italyan ceneralı M. Mossolinin emrile niçin tevkif edilmişlerdir? Roma 24 (5.C) — İtalyan ordusunun çok hürmet ettigi yük rütbeli zabiti olan ceneral Gaviglia ve Giardininin tevkifleri İtalyan ordusunda umumi teessür uyandırmıştır. Alınan son ha- berlere göre bu iki Cenerahn tevkiflerine sebep Kral Emanüel'e kir muhtre vermeğe cüret etmiş bulunmalarıdır. t milislerine kumanda eden zabitlerin mu- vazzaf ordu zabitlerinden fazla imtiyazata malikiyetlerinden şikâ yet edilmiş ve milislerin ordu efradının manevi evsafını ve tek- haiz olmadıkları kaydolunmuştur. M. Mussolini bu müracaatı iki jenralın kendi şahsına karşı bir hareketi suretinde telâkki ederek tevkiflerini emretmiştir. Şimali Ispanyada Roma 24 ( S.C ) — Daily Herald yazetesinin muhabiri bildiriyor. Ceneral Beranger İspanyada sükünetin iade edildiğini, ihtilalin bastırıldığını bildiren tebliğler neşredebilir. Fakat Madritten alınan son haberler İspanyanın şimalinde bir çok vilâyetlerin açıktan açığa hali isyanda olduğunu bildirmektedir. İhtilâli bastırmak için Madritten gönderilen askeri kıt'alar cumhuriyet tarafdarlarile mücadeleye girişmişlerdir. Alicante, San- tander vilâyetlerinde de idareci ütfiye ilân edilmiştir. Siviller mü- sadei mahsusa olmaksızın Madritten çıkamazlar. Bu muhtarada Fa: Defterdar tla izahat istedim. filhahika dna cevaben müddei umumilik tarafından ikame olu- nan davanın ilk — tahkikatına incü istintak dairesince de- vam © olunmuştur. Bu sabah “Son Posta,, refik biri Adnan beyin ifadesi mıştır. Mumaileyh “maliye memur larından İsmail efendinin rapo- VR eme mame Tebliği resmi Vilâyet makamından : 1— Bu sabah Menemende ika edilmek istenen ve Manisa tarikat ve tekke gizlice yaşıyan bazı irtica şaki- leri tarafından idare edilen iri tepelenmiştir. İdare ve adliye makamati bü- yük bir sürat ve şiddetle takika- ta girişerek geç vakte kadar bu irtica; şekavet ve gizli tekkeler ile alâkadar adamları celp ve tevkif etmiş ve bu alâkası görülen bazı me- murlar Manisa vilâyetinden Me- nemene sevkedilmişlerdir. Tahkikatın icap ettirdiği her icraat yapılacaktır. İki firari ü- vilâyetlerin o müşterek takibatı şiddetle devam ediyor. Her tarafta tedbirler alınmıştı Büyük inkılâp ve Cumhut yetin fedakârı olan vaka şehit- İerine yarın büyük “bir merasimi yapılacak ve İzmirdeki meb'uslarımızla namına Türkoc: fendilerin zümresinin izin omuha- alın- mevzuubah değildir. tavzih edeceğim, dedi. Ben de bu haberi telgrafla bildirdi intişar eyledi. demiştir. gazeteme Ve gazetede hayatını ca hareketi isticvap ile müvacehesi yapılmıştır. Fakat bu defa hâdi- se tamamen aksi arzeylemiştir. . Kadriye hanım verdiği | ifadede demiştir ki: “Ben Afili Mehmet ile çocuk- luktanberi beraber büyüdük. O bana tecavüz etmedi. Bilâkis beni Müsevi gençlerinin elinden ve onların tecavüzünden kur- tardı.,, Burn üzer'he her iki Meh- medin derhal tahliyelerine karar bir manzara zerinde belediyenin ı ile maarif emini beye- riyasetinde teessürlerini edecek birer heyet Menemene gidecek ve İnkılâp ve Cumhuri- yet fedakârlarını takdis için de bunlardan her biri namına çelenk- ler gönderilecek ve tekrim ve hür k edilecektir. Buihtifalde Vali paşa dahi bizzat hazır bulunacaktır. Yeni makineler Bugün mahallerine vazedildi “Simens,, markalı yeni oto- matik “Hök,, telgraf makineleri bugün mahallerine tur. Bu makinelerle muhaberata mak üzeredi ihtifale ii hakkında © adli vazolunmuş- takibat icrasina' tevessul olun- Cebelüttarık Para kuvveti Halk fırkası namına yapılar bazı müdafaalar ve bazı hücun, lar ayni derecede acemicedi, ve ayni elim hissi bırakıyor, İz. mirde Vasıf bey bir gazeteni, sükütunu 3000 liraya satın aldı. ğını söyledi. Alâkadarların d, inkâr edemedikleri bu. “icar muamele,, halk fırkası namı takip edilen vicdan satın alm, siyasetini gösterdiği için müte. essir olduk, Şatılık © vicdanlar, her vakit bulunabilir. — Yalı; onları satın: alacak kadar alçıl. mak ve siyasiyata böyle bir te. fessüh havası karıştırmak bi, fırkaya şeref vermez. Bu, mi. daffa safhası. Hücum safhasında, Halk /ı;. kası meb'uslarından Necmettin Sadık bey Fethi beyin muhal fete geçmek için para ile salı, alındığını ve fırkasını feshetmek için de yine para aldığını iddi etti. Bu iddianın muharririni çok küçülten bir yalan olduğunda biz şüphe'etmiyoruz. Fethi be. den daha temiz olarak tanınmış siyasi ricalimiz yok gibidir. Bu. nun için, “ Akşam ,, başmuharri. rinin isnadı, fırkasını fesih kı. tarını bizzat şiddetle tenkit e tiğimiz ve hâlâ da anlıyamad. ğımız, sabık lidere kadar yük selemez. Fakat, gözleri kararmış bir muharririn muarızını hırpalamak kastiyle icadettiği iftirayı haki kat olarak kabul etsek bunda Fethi beyden ziyade Halk fırke; sının alçalacağını kim takdir « mez. Demek ki bu fırka, vatar daşların samimi bir muhalefe hareketinin önüne geçmek içir, paradan başka bir silâh bul mamıştır. Demek, bu fırka vic| danları satın alarak rakiplerin izaleden çekinmez. Demek bıl fırka için fikir ve kanaatleri hiçbir kıymeti yoktur, öyle mi) Bunu da iddia- eden bak fırkasının güzide meb'üslarındar biri oluyor. Bu ittihamın, biz halk fırkası muhafilinde uya dırdığı elim intiba: biz. pek ir anlayoruz. & Şüphesizdir ki, bi fırka © erkânından o memlekei pâra kuvvetile değil, © fikir w kanaat kuvvetile idare etmeği ler, Akşam bay adını kendilerin eddetmişlerdir. Halk fırkası kür edilir ki; Fethi bey sat alınacak şahsiyetlerden değildi Yoksa, nereye gittiğimizi tayi etmek hakikaten müşkül olurdu Bir memleketin siyasi hayatın para bir fesat vasıtası olar kullanılır; fikirleri boğmak, k naatleri satın almak için par dan istifade edilirse orada d mokrası rejiminin samimiyet den şüphe edi Evet, teşk kür olunur ki Fethi beyin 5 siyeti böyle bir şüpheye mil bırakmıyacak kadar yüksektir. Yalnız, Halk fırkasının, bi olmazsa bu fırka namına bar ket eden bazı zevatın par” çok fazla dayandıkları anlaş yor. Bu para nereden geliyor " nereye gidiyor? Bunu bize ki se söyliyemiyecektir. Görüyo" yliyemiy. ki daima temiz işlere olmıyor. Bilmem' ilâve etme lüzum var mı? Para kuvve elde edilen galebeler pek 3“ tıcı galebelerdir. Satılık olanbi küçük, çok küçük ve çok eh*”| miyetsiz bir akalliyettirler. | Bunlara karşı, muazzan ”' vatandaş kitlesi vardır ki, "* satın alınacak kadar © hakir ne de Halk fırkası, hatta ©" yanın hiç bir fırkası onu si“ alacak kadar zengin olabilir B.A