11 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Liberalizm nedir Muharriri; Emile Faguet On dördüncü fasıl - Akalliyetlerin hakkı Demokrasi memleketlerinde “akalliyetlerin hiç bir hakkı ol- madığı, hukuku umumiye esasa- tından” biri gibidir., “Kanunu umumi — arzunub — ifadesidir., (1789 adam hakları beyanname- si) “Kanunu umumi serbes o ve âli ifadesidir, (1793 haklar beyannamesi ) bu umumi arzu, rey. verenle- rin yarıs'ndan bir fazlasının ar- zusudur. Bunlar müntehiplerin takriben üçde biridir. yani nüfi sun takriben onda biri, zira ka- dinlar, çocuklar ve askerler rey vermezler. Bu suretle, milletin rey veren onda biri, diğer onda dokuzuna karşı her şeyi yap- mak kudretini haiz olduğu fik- rindedir. Akalliyetin hakkı yok- tur. Hatta temsil edilmesi bile kazaendir. Eğer Fransada bütün Fransa bütün meb'usları intihap etseydi, ve daireli intihabiye ol- mâsaydı memlekette dört milyon beş yüz bin taraftarı olan fırka bütün meb'uslara malik olacaktı. Buna mukabil dört milyon dört üz elli bin reyi olan fırkanın içbir meb'usu olmiyacaktı. Bu sistem kabul edimedi. Ben gü- nün birinde bu usulün kabul edileceğini ötedenberi zarinet- mekte idim. Daha geniş iütihap leri tesis: edilip liste usulü tesis edil- dikçe, bu sisteme doğru mayül ediliyor. Bir vilâyette, üç dairei intihabiye Radikal ve ikisi mütedil olursa, vilâyet intihabat uşulile beş meb'usda Radikal olarak çıkar. Nisbeten doğru ve ekalliyetin hakkinâ riayetkâr bir temsil yapmak için *her meb'us başına ayri dairei'intihabiye yap- malıdır. Fransada bu usul yalnız meb'- uslar için caridir. Liste usulü ise ayan için tatbik olunur. Bu sebeple, memleketin ekseriyeti: ni temsil eden ekseriyet fırkası azası, ayan meclisinde meb'u- sandan dâima daha k: rada hiç şüphesiz ni vârdır. Akalliyetlerin hakkaniyet da- ire sinde temsilini tenin için bir çok vasıtalar. aranmıştır. Bu usullerin . tafsilâtına girişecek değilim. Yalnız şunu arzedeyim ki her birinin oldukça ciddi bir mahzuru vardır. Akalliyetlerin temsili için liste usulüne müra- caatten başka çare olduğunu zahnetmiyorum.Şu: takdirde de liste usulünün * mahzurlari içine düşmek zaruridir. Meselâ altı meb'us çıkaracak bir vilâyet var, Burada münte- hiplerin üçte ikisi mavi fırkaya ve üçte biri kırmızı fırkaya mensuptur. Müntehiplere şöyle denir: “ Her biriniz intihap pu- sulanız üzerine altı isim İkoya- caksınız. Eğer maviler alti mavi namzet ve kırmızılar altı kırmızı namzet ismi yazarlarsa (netice olarak altı meb'us ta maviler- den intihap edilmiş” olacaktir. Fakat eğer size aynı ismi “pu: sulanıza iki defa, üç defa, altı ya kadar istediğiniz kadar defa koymak hakkı verilirse, aranız-| da anlaşmak suretile iki kırmızı| namzet üzerinde reyleri teksife ve mavi listenin en fazla rey alan dört U namzeti nisbetinde onlara rey kazandirmağa mu- vaffak olabilirsiniz. — Bu suretle Sizin de namzetleriniz * intihap edilmiş olacak ve bu. vilâyetin dört mavi ve iki kırmızı meb'u- su olacaktır. Bu nisbete muva- fıktır ve doğru bir temsildir., Teklif edilen usullerin en az karışığı budur. Bunu reddetmi- yorum, Bununla beraber bunun da liste usulünün mabzurları vardır. Tek meb'uslu intihap dairesi | lâgvedilmiş olacaktır. Müntahipler güzelce tanıdıkları tek bir meb'us için rey ver- arzunun ucundan mak mecburiyetinde Bu suretle büyük şehirlerin pro artacaktır. Lamartin, sülü intihap. entrikadı larını teşdit bile eder. hip kendi kendine şi meyi yapmağa “ Puslamıza üç isim lum, mağlüp olursa, isim “koyalım. , dağıtmak zarureti zinde güzel teşkilâtlı ve emirci bir komite mümkündür. Ben bu eder. Reyleri plin alay haline s0) caizse, felce uğrayor. ansızın mahiyetini de; gelmelidir. Efkâr w ya bir isyahına, veya mühimdir ve int en dikkate şayan Halbaki / arzettiğim müsait değildir. Filhakika nasıl ha ap lerin hiç tebeddül et ya hissolunmıyacak tahavvül ettiği farzedi hakika başka türlü imkân da yoktur. beddülün husül bulma: edilmektedir. rin yüzde 33 ü mek için bütün namzet üzerinde, yani edile) tebeddül olmuş ve bu zet şimdi reylerin yüz çıkarmak mümkündü, bilir, Bu işaret gelec batta, yani dört sene yarayacaktır. Reylerin radığını söylemekten kiyeti zail olmakta v sap yanlış netice elde tedir. Bütün intihap sist belki en mükemmeli istemde de yardır. namiyan, fakat tatbiki olan diğer bir sistem dir. Bu da muavin mel ifade edilen reyler sayılır. Kır- sini bulduğu, teminin fakat fenalığı su olacağı örülür $ kırmızılar daha şu ka da kırmızı namzetler larla aynı hakkı | hai: meb'us ilân edilirler. yövecek, aralarında vilâyetin birl — Bitmedi — intihabatı vazifesi merkezlerdeki heyetlere Yahut: isim koymıyalım, dört koyalım.,, Bunu düşünmek ve bir hâsıl Bunu düşünmek ve parolayı da- ğıtmak, ancak vilâyet or? Her intihapta geçen ini habat istatistiklerine göre h ket ediliyor ve ara yerde fikir- pek çok kusur Bunun gibi mania rolünü oy- İntihahattan evvel değil, sonra karar verilir. Bütün memlekette mızı reylerin üçte bir derece- bu üçte bir kısmın mecliste ya- lınız beşte bir nisbetinde meb'u- iğerine kadar anlaş- kalacaktır. yapmak pagandacı- larına kalacak, köylülerin zara- rına olarak şehirlilerin nüfuzu “Liste u- r,, demişti Galiba doğru söyliyordu. Bu usül liste usülünün kusur- Zira mün- tahipler arasında “daha sıkı an- laşmaları zaruri kılar; “ Münta- yu muhake- mecbur kalır: koymıya hayır. iki “ Beş parola olur. merke- 1, nufuzlu vasıtasiyle şekil he- yetleri sevmem. Bu sistem, in- tihabın şahsi mahiyetini izale altına alır, Diğer cihetten reyler, tabir Reylerin iştirmesi- ne müsait değildir. Efkârı umu. miyenin bu ani tahavvülleri nas dir olmakla beraber bezi şerait dahilinde husüle gelebilir ve mumiyenin sadece te- beddülüne delâlet eder. Bunun için bu tahavvüllerin tetkiki çok neticesinin noktasıdır. usül. büna reket edi mediği ve- kadar” az iliyor. Fils harekete Netice olarak, muhtemel te- sı da men- Bu memlekette kırmızılar geçen intihapta reyle- temin etmiş- lerdi. Namzetlerini intihap ettir- reylerini iki altıda iki üzerinde teksif etmeleri” tavsiye ir. Fakat umumi efkârda iki de 55i Ancak bü intihap bittikten sonra 'anlaşıl” ek intiha- sonra işe felce uğ- maksadım. budur. Yani onların tezahürü geç kalmakta, yavaşlamakta,. elesti- e indelhe- edilmek- temlerinin olan bu çok güç daha var- b'uslardır. intihap yüzünden du halde lar meb'us| çıkarmağa haklıdırlar. o Bunlar arasından tefrik olunur ve diğer meb'us- “olarak li intihap edilmiştir; Yani iki kır. mızı yerine dört kırmızı meb'üs te vi ve mi: las hi Is kanunu Niçin istiyoruz? Zavallı bir amelenin ma- vapurunun tahmil ve tahliye iş- lerinde çalışan ameleden 5: oğlu Ali reis nın iyi yerleştirilmemesi yüzün- den ambara düşmüş, ağır suret lamıştı. Mecruh derhal İtalyan hastanesine kaldırılmış ve teda- yat yapılabilmek için seksen lira ücret talep olunmuştur. on lira verecek mevkide bulun- miyordu. Lovit Tiristino acentesinin mu- avenetine el uzatmışlar fakat ret cevabı hususta tahsisatları bulunmadığı” nı, ancak şahsan yedi buçuk lira yardım edebileceklerini miştir. ğından korkan arkadaşları yine yin muayenehanesine yatırılmış amele arkadaşlari ameliyat üc- retinin mütebaki ik edebilmek ümidiyle şuraya buraya baş yurmaktadırlar nunu diye feryat etmeğe hakkı- Sıhhi tedbirler görülmekle bunların acilen tat- itina edilme: ruz kaldığı felâket çok. fecidir Geçen: hafta «Lojt Triyestino ir ambar kapağı” yaralanmış ve hayaları çat- altına alınmış ise de ameli- Zavalı amele seksen değil Nihayet arkadaşları almışlardır. Acente bu söyle- Bakımsız bir halde kalaca- Mecruh operatör Tahsin bes Şimdi ameliyatı yapılmıştır. kısmını teda- Bu facinalar karşısında İş ka- z yok mu? Ti suretle Hastalık münasebetile nakliye talarında yapılan | teftişatta mahallerin tozlu oldukları ve: temizliğine” ehemmiyetle tebliğ edilmiştir. SINEMAMI; ŞEHİR HABERLERİ Tahkikata başlandı Neşriyatımız ehemmiyetle na zarı dikkata Bir kaç gün evvel Eörefpa- şada komiser muavini bey tarafından bazı vatandaşla» rın dövüldüğünü ve münasebetsiz sözler sarfedildiğini Neğriyatımızı ehemmiyetle nazai dikkate alan polis müdür veki Sabri bey hâdise hakkında tah- kikat icrasına karar vermiş. ve ser komiser Tahir beyin riyase- tinde bir. tahkik heyeti eylemiştir. Dün akşamdan itiba- ren tahkikata başlanmış. ve da- yak yeyen vatandaşların -ifade- lerinin alınmasına başlanmıştır. Tahkikat. müstacelen: ikmal olunacak ve keyfiyet polis di- yanına. verilecektir. Ümit ede- riz ki vatandaş hak ve hürri- yetine riayetkâr olmiyanlar ken- dilerini bekliyen akibete düş münasebatımız Yunanistanla aktedilen tica- ret ve seyrüsefer muahedesinin tasdikini mütaakip adalar abalisi İzmir hav sebatı daha ileri götürmek için Midilli Sakız ve Sisamda muh- telif graplar. faaliyetle * hazırla” niyorlarmış “adalarin ihtiyacı bu edilecek -ve Türk ve Yünân küs çük vapur ve yelkenlileri münta- zaman çalışacaklârmiş. İktisat beş senelik orman faaliyetini müş'ir yeni bir lunacağı haber alınmıştır. ELHAMRA idaresinde MİLLİ KÜTÜPHANE SİNEMASI MÜDÜRİYETİ Bütün sinema mühiplerine, muhterem halkımıza şeref vel itiharle yeni bir zaferini müjdelemekle bahtiyardir 1 Kânunevvel Perşembe » akşamı saat 7.15 ve 9,30 da AÇILMASININ ALTINCI SENEİ DEVRIYESI MUNASEBETİLE Beş senedenberi - sinemamızda “gösterdiğimiz filimlerin hepsine faik misline henüz Verilecek rapora olunacaktır iktisadiye mufassal raporun hazırlanmak olduğu malümdur. Bu rapora zeyl olarak mı ve Hidayet yazmıştık. grafikli bir haritanın da ihz. rına başlanmıştır. Brezilya Zeytin yağları teşkil mahreç imiş Triyeste — konsolosluğund rapor gelmiştir. Buna nazar Brezilyanın Zeytin yağlarına yi bir maçreç olacağı ve bu şuraya. buraya baş .vurmuşlar,|cek ve bu şekilde karakollarda susta Zeytin yağı tüccarlarımı- fotoğrafçı Hamza Rüstem bey) dayak. faciasının da' önüne ge-|zin nazarı dikkatinin celbini bil büyük bir şefkat eseri göstere-| çilecektir. dirmiştir. rek ameliyatın icrası için defa- Se el ine ai Adalarla Kahramanlar mahallesinde Seylâptan zarar gören vat daşlara Hilâliahmer tarafın e tüccari müna- vam ediyoş. “Mortakiye mahal Bugünden itibaren tesbit olun: miktar üz mahallesindeki tevziata başlanacaktır. limanlarımızdan “temin biüderlerin alllah ve körfek Yeni bir Kozak; yaylasında ormaki tef: purlarında. cari kurtaran mantar- , ei kikatı yapmakla” meşgul * ecne larının kirli ve'mevzu buluntuk- istatistik mütehassıslar' ve orman şub: müdürü Fahri beyin vazil ikmal etmişler ve tatistik neşro-)i vekâleti tarafını Ankaraya gitmişlerdir. tesadüf edilmemiş bir harika takdim edilecektir unutulmaz DENIS KING Bu şaheserlerin şaheseri İstanbulda BEHAMRA inemasında Gazi Hazretlerine sureti gösterilmiş ve Reisicnmhur Hazretlerinin fevkalâde takdirlerino mazhar olmuştur. Bu hâdise filmin (şirketine; telgrafla bildirilmiştir. DIKKAT Amerikadan yeni getirttiğimiz mükemmel bir makine ayesinde mükâlemeler temamen Türkçe olarak irae edilecektir. F 7/8 ME JL /AVE;:oKS dünya havadisleri gazetesi Ankarada Gi huzurunda yapılan resmi geçit, Türk - Yunan misakını İsmet paşa Hazretleri ve Mr. Venizelos cenapları tarafından imzalanması merasimi, ütün dünyanın 1500 sinemasında gösterilmektedir. Fiyatlarda zam “yoktur. : Duhuliye ve birinci - mevki 76 kuruş alebeyo artesi ve pazar 1 seanslarında ve pazartesi müta: DİKKAT : Bu filim” bu hafta bi uma saat İl ve İ seanslarında çumi ebe seanslarında tenzilât vardır. sahibi bulunan Amerikada SERSERİ KIRAL 'Temamen Renkli Büyük Opera MÜMESSİLLERİ Aşk Resmi Geçidi filminin Kıraliçası di dik BE Nev - Yorkun birinci tenora muahsusada PARAMUNT i Hazretleri) Dir de grafikli harita live ziraiyesine dair takada yetişen - mahsulâta dair miz için eyilir şehrimiz Ticaret Odasına Zey- tin yağlarına dair mufassal bir Bugün tevziata başlanıyor yaypılmakta olan fili yardım de tındaki tevziat hitama ermiştir. den Kahramanlar felâketzedelere Tetkikat bitti eleri raporlarını e vermek üzere Dğleden, öğleye, Gazeteler Elimin altında, Sakızda çıkan bir gazete vardır. Bu küçi, Adada gündelik 'olarak böy, dört gazete, iki de haftalık risal, çıkıyormuş. Sakızın © nüfusu 7) bindir. Bütün Adanın ehalisi d, 70 bini geçmiyor ve bu 70bi, Yunanlı için, kanaatları birbiri, den farklı, temayülleri başka al, gazeteye ihtiyaç oluyor. Yakında şehitimizi şereflen- soluyi direcek. olan o büybk o Gaziye) ( Sakıza her gün Pireden &i, alınmıştır ımıntakamızın vaziyeti ticariye | vapur geliyor. Alinanın mü, addit büyük (gazeteleri | ii sabah Sakızda satılıyor. bu avuç kadar adadı dört gündelik - gazete yaşaya, Dimek bu adamların hepsi, köy. lüsü, şebirlisi, kadını erkeği, ihtiyarı gazete okumak. tadırlar. Belki bir gazete iktifa etmez, birden okurlar. Bizim C. H. Fırkası beylerin, esi ta Büna e e bir kaç gazete —Ne berbat memleket deye cekler, Zira, onlar gazeteleri ser. an | mezler. Çünki münakaşayı se mezler. Bir fil adesin. den hoşlanmazlar. isterler ki ( kir, yalnız kendi. fikirleri olsun Onların dediklerine herkes he. kikatın tâ kendisi deye itikat et. . Yanlış bir hareket olsa bil haşâ, onlardan yanlış hareket sadır olmaz ya!- fakat farı mahal yanlış bir, hareket ola bile, dilerler ki gazetelerde ya: zılmasın da kulaktan kulağa on- ların kulağına varsın.. Halk fırkasının matbuat üze rinde — diktatörlüğünü idameje çalıştığı devirlerde bu zihniye. tin safdilâne ifadelerine şahit olmadık mı? *« — Efendim, < bunu niçin yazdınız? Bu şikâyeti sütunları. nıza geçireceğinize gelip biz hâber verseydiniz! ,, Sânki “gazetelerin Vazilesi halka değil, böyle birkaç efer diye, kendilerini halkın | fevkir de tutanlara haber yetiştirmekte. ir! Bu zihniyet bugün tabil tatbik ası bulamıyor. Zira matbuatın! kısmı serbestir,. Hatta mu: haliftir. Her tenkidi boğmak istiyer ler, borularını eskisi gibi öttü; an da hu an sat bekliyorlar. Hükümet fırkaları, ekseriyeti le gazeteleri sevmezler. Bizin kisi için bü imitizaçsızlık, hasta! lık derecesini bulmuştur. Onl rın nazarında, kendi hareketleri tesadüfen (şahsi menfaatların hizmet etse bile, hüsnü niyete doludur. Gazetelerin her yar sında ise mutlak bir maksat, fw na bir niyet aramak icap eder Niçin böyledir? Çünkü mat buatın ne muazzam bir kuvvet olduğunu bilirler tecrübe etmi lerdir. Onlar bunun için gazet” leri sevmezler, halk ta bu b kikatı söyliyen gazeteleri bun. için sever. Sakız gibi ayuç kadar bir adacıkta dört gündelik gazete çıkıyor, Sakızlıları tebrik etmek lâzımdır. Çünkü okuyan, düşüne ve çalışan bir milletmişler. yapabilirler | —Belkil Fakat fehi lerin cezasını umu rir. Halk sevdiği” gazeteyi okur İzmirde hangi gazetelerin okur na bakınız. Halkın kimi sev ve ne istediğini anlarsınız Neden “Yeni Asır, 1, nede “ Sezbes Cumhuriyet ,i okuyor lar? Çünkü temayüllerine ve fi kirlerine tercüman olan onlardır. Çünki halk hakikatleri açikç işitmek istiyor, Çünkü susamıştır.