18 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

göü günlerde . matbuatta ko puçulan mesaiden de (Milli blok) meselesidir. Biz burada bü Gailli blok) fikrinin nasıl ve ve den doğduğunu ameli sahada bu- uun ne gibi faideleri temin ede- ceğini meyzubahs edecek değiliz. Biz (blok) teşkili fikrine naza yan iki fırkanın mevkiini tesbit etmek istiyoruz, Yalnız her şey. den evvel kayt edelimk i munrız tarafandan ortaya atılmış olan (blok) teşkili “fikri, Serbes Cum- huriyet - fırkası için müsavi bir hak tanımak manasını tezammün eder. Yakın günlere kadar Serbes Cumlınriyet fırkasını genmetli bir teşekkül olarak ktanıyanların ve ba firkayı kendilerine emniyet «iz olnıyan serseri ve mürteci öşbastan mürekkep bir kalabalık diyo tavsif edenlerin bu kadar az bir zaman zarfında bu kadar tebilili fikir edişleri yeni fırka için bir mnvaffakıyet ifade et mektedir. Asıl meseleye gelince hakikat bundan fazin, bir geydir ve Serbes Cumburiyet. fırkası; wemleketin tabii bir. surette te. şekkül eden yegâne fırkasıdır ve daha ileri giderek iddin olunabi- lir ki teşekkül tarzlarına, faaliyet eşkâline göre memlekette iki fırka yok, yalmız. bir fırka vardır ve oda Serbes Cumhuriyet fırka sır, Zira yakın maziyi tahattur edersek görürüz ki büyük Ha- lâskârımızın nurlu dehası Türk vatanını düşman — istilâsndan kurtardıktan sonra ve (o gine o büyük mürşidin eseri olan bi yük inkılâplar Türk milletinin hayat ve beka hakkını teyit et- tikten sonra siyasi faaliyetimize asri bir şekil verilmek iâtenil- miş ve Halk fırkası (ihdas) edil- miştir ve bu'işler Ankarada (ih: zar) edildikten #onra Adet yerini bulsuni“diye vilâyetlerde vo ku- ralarda teşkilât namı oltında birer heyet Çansbu tayin) edil. miştir, Maarif nazırı merbum Kurallak efendinin. tuba, ağacı gibi Halk fırkasımız kökü An- karada ve sözde dalları muhit-|7 tedir, O muhitlerdeki kaza mevcu du bazen yalnız mutemet ef. nin şahsından ibarettir. Bn hali İzmirliler pek yakından görmüş lerdir. Bundan anlaşılır ki adına kendi aramızda Halk fırkası de- diğimiz teşekkül; Teşekkül tarzı ve faaliyet şekli itibarile ancak bir (zümrei mahsusa)J dan ibaret- tir. Bu teşekkül, vaktinde doğ- muş, yaşamış ve nihayet “ölmüş tür. Yaşadığı zamanlar. inkılâp devremize ; tesadüf » “ettiğinden rolünü ifa etmiş, inkılâbı yaşat. mış ye memlekette yoni rejimin tesisi için güzide hizmetleri sepketmiştir. Türk vatanında normal yazi yot tesis ettikten sonra ve Serbes Oumburiyet fırkası teşekkül et- tikten sonra Halk fırkası adım taşıyan teşekkülün islahat fan liyetlerine girişmesi, hakiki bir fırka haline istihalesötmek için dilen gayretlerin ifadesinden başka bir şey değildir. Halbaki bu. zümrenin. teşekkülü tarzı, ve bünyesi bu teşebbilslerin mu vatfakıyetle neticelenmesine mü sait değildir. Tabintto her teşek- kül anenk kendi tabii geraitile Yağar, ve sun'i tedbirlerle haya: tını idame edemez Nasıl ki Halk fırkasının fırka rolünü oynamak. için gi Tiştiği her teşebbüs husranla ne ticelenmiştir. Son belediye inti- habatında gayri tabii bir surette intihabı kazinmak için ihty, rına mecbur kaldığı yolsuzluk lar ve vatandaş reyini iptal için ihtiyar ettiği yolsuz hareketler, kendisini balk uazarında bir kat daha küçük düşürmekten başka bir netice vermemiştir. Bu se- beble miuarız fırkanın milletin mani yetçi fırkaya Belediye bu tü etmek prensiplerinin memlekette teessi çalışmak i yet pretsipleri dahilinde| Kendisini tezyif ve tahkirim- etmesine cumhur tekâmül met ve himmet etmektir. İşte Serbes Cumhuriyet fırka |yan etti, 81, bu esasatı kendisine hedefit tihaz ederek çalışan ve bunun e. eğe . için teşekkül eden yegâne bir) verseydim, sözlerinden, nafi ma fırkadır. Tider Fethi beyefendinin fır. | alacaktım Misi kayı teşkil etmiş olması haberi, |defa gördüm ve pok yeni telâkki nin vatan afakında yükseldiği gü |ottim. nün tarihi, Türk cumhu bakiki nigehbanı olan Tür nevverlerinin vicdanma hakkedil- Bu. büyük . günü takip eden kısa zaman zarfında Fethi beyefendinin nidayi daveti etra millet toplanmış tır. Büyük liderin İzıniri yaretinde tezahürler, hırkasının sazih. bir ifadesidir. miştir. Yeni fırka; Oumliuriyetin tey ni Türk halkına gösteren, hal kın reyinö hürmet eden, onun derdini dinleyen 7e büyük bir samimiyetle o dertlere çare ara yan bir fırkadır. Teşekkülü gibi, faaliy kt Cumbul baki kası ibarı S. meclis kuvvetlerile ederek hürmet: | Halkçı halkın lik eden ve zihni, ve fırka denebili Hakiki fırka şurada burada gösterdiği tezahii- rattan ibret alarak islahat vadi- sinde yürüyeceği rivayetleri de nihayet birer masaldan ve gayri kabili tahakkuk arzulardan iba rettir, Halkın serbesçe'reyini istimale olan teşekkülle” curühuri- yük Millet Meclisinde . söyledik- firka denilir mi? Serbeşjleri ikinci nutuk çok ehemmi- intihabatında |yetli noktaları ihtiya etmektedir. rey vermiş olan zevatı hükümet Bunun metni “Yeni Asır, refi- tazyik |kimizde aynen intişar etti. Şa- akidesine yanı dikkat bazı fıkraları mak- fırkaya İletmeği münasip bulduk. vo siyasi bir cumhuriyetçi ) mi? Hakiki cum- buriyetgilerin vazifesi ise mem | bahsetti . o Bunu lekette hikümran olmak istiyen |istizahla alâkadar telâkki ede- tlerle mücadele | Mem. Fakat cevapsız bırak- Lider Fethi beyfendinin Bü- bir Ali beye cevap Mondorostan oOAli Obey bugünkü cumhuriyet mak ikimiz için de mümkün değildir. Evelemirde Ali bey ve milletin) kürsüye geldiği zaman benim ve taali etmesine hiz | den dolayı şayet tarziye ver- e evvel « dizilmiş müzakeratı fında bütün yetinin si gösterdiği Serbes, Cumhuri) teşekkülü tarzının Mahisnda, |siğnetecektir.» Çanakkale döker Aydında, Balıkesirde halkın bin: | ve kunıandanlarız «Bir an evvel lerce “kütle balinde yeni. fırkaya | Mütareke âzimdır.» dahil olmaları Serbes Oumhuri | Bütün cephelerden hep «bu: me- mezsem söz söyliyeceğini be- Yeni bir usül Şu bulde eğer ben tarziye lümat ve mütaleatından mahrum ktınız. Bu usülü de biritci Gelen raporlar Ali bey cephelerde | bulun- muş bir. askerdir. Muş mmın- inkasında, Bicezirede bulunmuş kumandandır. Sözlerimi pek âlâ Bir hükümet ki ndanlarından; « Mü- Halimiz daha fona deye raporlar almıştır; is tareke, ister; olacaktı i) Edirneden gelen raporlarda tarekenin bir dakika tehiri iyorlardı »nanmmilletin sadrnında|1/d0 telgraflar gelmişti. Buna bizde bükümetten kü ceyo kadar ki bi dediğimiz muzaheret ve muavenetinden dakika malırom kalsa bir lâhza hayatının devamına imkân kala - Bu nevi teşekküle ise asla denilemez. Bu osbaba mebni Türkiyede nhnriyet prensiplerine riayet yardır ve o da firkasından Aayetisaşi Ahmet Ni teşekkül, tek bir fırkı Oumhuriyet kanın malıdır, kazalar halk serapa yeni fırkaya etinektedir: uda Halk fırkaşına * değil Halk fir hükümete istinat etmekte dir. Her. yerde hükümetler fir. kalarından kuvvet alırlar. Bizde hükümeti hazıra Halk fırkasın dan kuvvet almaz, Halk fırkası 6k alır o dere Bu makale var ki temsil olduğu t tarzında dahi haki- t prehsiplerine rin yetkâr olan firka, Serbes Gum- hnriyet fırkasıdır. Dünyanın her yerinde hükü- metler fırkaya istimet eder hel hükümeti o hazıra, hükümet k ir kndretle doğduğu; | K2ef1. müttetikler de bizden çok bu gösleren vakınlardır. Nahiye, |1ğif Mütareke yaptıkları belde ler var ki bütün otradı yeni fır | harbe dovama imkân var miydi Bu mağlubiyetin neticesi “elbette wütareke olmayacak mıydı? Muğalataları iskât eden bir cevap Fethi bey (devamla) — Ben de biliyor ve takdir ediyorum. Anadoluda. nihayet hakh pir galeyan hâsıl olmuş, bu galeya- nın başında Ali Ley de bulun muştur. Bu doğrudur. Sonra bütün müttefiklerimiz yere #eril- diği zaman harbe doyamımız bilmem ne kadar doğru olurdu Askerlikle no kadar kabili te lifti, Sebep Iktısadi zarurettir Tin büyük kabaliatim ki haklı dırlar. daha henüz teşkilat, yap- madan memleketin içine “girip ayaklandırmışım! Bundan mak: satları İzmir seyahati olsa ge- rektir. Hakikaten İzmire gidip oranın ayaklanınası en büyük ka- bahatimdir. Ne yapalım ki bunu bilerek yapmadım! Oraya gitti“ gim vakıt sizin tabirinizle ayak © lanncağını bilemezdim. Niçin, ne den? sebeplerini tabilil etmek lü” imdir. Evelii nutkumda da izah etmiştim ki bunun derin manası iktisadi zaruretten dolayı derin memnuniyetsizliktir. Bunda benim svn'ü taksirim yoktur. Teşkilât yapmak için bir yere gitmek lâzımgelince “ neden gidiyorsun, gitmeyince de ezber- den yapıyorsunu! diyorlar. Adana mebusu Hilmi: beyin ve de ezberden teşkilât yaptığımı dolayısıle | söylemeleri bunu ispat oder, Ben münderecat kesretinden gaze-| Hilmi boy gibi muktedir müfet- teye girmemişti. Beyanı itizar| tişlerin retakatı çerefinden mah- eyleriz. Ahır seddi Şehir dahilinde canavar bes-| rey miktarı Li rumum.Uzun müddet Halk firka- 8. teşkilâtimi yapmak fırsatına maliktirler. Fakat Adana halkin dan bu kadar güçlükle alınan yedi yüzdür. liyerek fazla taaffüne sebebiyet) Bunun mısfı Serbp6 fırkaya diğer veren ve verilen müddet zarfın-|nsfi yirmi da cenazelerini harice çıkarmı: | firkasınadır. Muteber ve gayri yan Fransız hastanesi arkasında | muteber başka hesapl Bu kadar 4 numaralı ahırın seddinde be-|az zamanda bize Halk firkası lediyece karar verilmiştir. fazlasile Halk kader rey verilmiş. ii ret etmişti, öyle çizmişti. Bir muhalefet var. dır.Memleketi parçalatmamak en- | babsedemez. Ben ei dişesile şimdi de artık yeter di- yorlar. Memleketi ekelenmiş © görmiyelim, sibayet yerelim, kan lekelerine boyanacaktır di yorlar. Ali bey — Burada mugalata yapma. İptida lerinizi ünütüye Fethi bey —Tel harflerini istiyen olamaz. Siyasi fırkanın manası | ba a Bizim kabahatlarımız arasın. | Ziyade Antalya mebusu Rasih ye vekili-| hocanin frkasıria.. yoktur, da en mühimmi Dalı nin de bir türlü i , büyük” Kabahatımız var.. Bu da|ilanmış! Hayrettin bey Bali dirlanda “serilmiş gımızdır.. © Onlara göre bir fırka teşkkül programlarile prensiplerile mücadele edebilir. Ancak hükümele geçmek istedi- diğini söylememek şartile. Fak: ne yapalım ki; siyasi teşekkül. lerin mahiyetinde böyle bir ha kikat var, Bir fırka eğer eğlence tarzında icraatı etmek isterim derse buna siyasi Bunu söy. halinde denmez. liyenlerin haline gülerler mevkide tutmamak Tüzumu hürriyet lâzımdır. Biz, anar Fethi bej S. Fırkanın affedilmiyen kabahati halk tarafından seyilmiş olmasıdır mıntakada; yaptığınız teşkilâtın esaslı vesaik olmesı lâzımdır. dahlü tesiri vardir.Sizin de yaptı- ginız teşkilâtı görmeniz lâzımdır. Kaçacak adam yok : Binaanaleyh arkadaşlar; Ali| kürsüden uzun uzadı; bey zalen sözlerinin başında işa- |ottiler; tabii herkes zatıdliniz ka- ve hudutlarını da |dar ciddi, esaslı şeyler si lekelerile Etem beye cevap Etem bey (Samson) Belediye intihabatından şikâyet için, beni ttiham yleye- hikâyelerinden Li Arabacı kadar muktedir değilim. Zatıâliniz Av- rupa parlementolarının. ekseri sinde hatipler tarafından riayet olunan usullere vakıf değiliz. Bu bu işeİbir kusur değildir. aksi tekdirde kaçacak | Elhak pek le; Şimdi affedemediği olmaklı- Gaz, şeker, otomobil hikâye leri ki, bunlar bence cevaptan müstağni dir. Ethem bey: burada seslene söyledik. |rek -lâyik onlara cevap veriniz dedi. Fethi bey; cevap verdi: lâyık retmek fırsa- | olanını göremedim ki! tına nâil olarsam tekrar ederim..| Allahin müzah: Eger bunda tehdit manası varsa ki Ali bey öyle anlıyorlar, ken dilerinin karşısından adam yoktur . irtica teranelerine cevap Ve sözlerine * devamla: Dahiliye vekilinin nutukla rina bir kaç kelime ile cevap ve-İdiler. reyim. Dahiliye vekili, daima gerek tabirlerinde ve gerek beya natlarında bir fikir toplıyorlar.. O'da aramızda tekeciler, mürte- ve saire” vardır. Benimle |demiş ki: şekeri beş kuruşa yedi- teşrikimesai eden arkadaşlar ara. nda he fesgi,ne tekkevi nede nrap| lar da: Allah bizimle peygamber! ye|köza bizimle beraber demişler Balıkesir meb'usu Hayrettin bey gayet nafi şeyler söyledi. zetle dinlenilecek şeylerdi. İntihabın ne şekilde cereyan ettiğini, serbesçilerin ne i gibi kanunsuszluklarda bul duklarını uzun uzadıya söyle- Bildiğim şey intihap eneüme- ninde esas herkesin mutemedine püslalarını yazdırmasıdır. Hsası muhalefet te budur. Balıkesirde Serbes fırka propaganda yapmış, receğiz. Mürteciler varmış, o: Allah müzaheret eder. Fakat her halde o Fethinin / fırkasından Halk ta bu. propagandalara kesiri “bir kaç seneden: beri te sil ediyor. Ora halkının fikir « viyesi bu kadar. aşağı mı? Abdal ve onları safdil mi telâkki oli- yorlarf Onlar münevver, saf va tanpervor adamlardır. 'Vasıt beye cevap Biraz da Vasıf bey arkadaşı: mıza cevap verelim. Oumhuriyette büttn intiha batın esası millettir. İntihabat arasıra tenkitİyer dürlü müdahaleden ari ol. mak gerektir, Isa İzmir meb. usları arasında bir zihniyet var. erenler|dır. Oradaki vatandaşların bir & hürriyeti iste, demokrat ve in bilhasın Cumhuriyet idarelerin- sızların na mütenahi çı- deki mutat kanunu, tabii hak- kı, hürriyeti isteyoruz. Mazhar Müfit bey — Burada isteyoruz deyince yle ise çok teşekkür ederim, siz de bizim tarafa ge- çiniz! dedi. Prensibimiz cumhuriyetçilik ve lâikliktir Biz her firsatta kanundan ayrıl- mamalarını prensipler etrafında propaganda yapmalarını lâyikler- den, cumhuriyetcilerden başka- sinelerine almamalarını | kâyet tavsiye eyledik. Meclis kürsüsün- cası | den lidere karşı tavsiye yollu ih:| etmezler. Ancak şu yeya bu meo sizin o'tarda bulgumak için. ciddi İ « Ben kendimi gülünç) kısmında kundura bulunmazsa, için evet|fakrn zaruretinden dolayı pan. icap eder dedim.. Efendiler, ben |telonu yamalı bulunursa o zaman r “mevkiinde bulunmamış| bunların kıymetleri sukut eder. değilim; bu hakkımdır ve bunun müşkil azaplı lenlerdenini. bunu da istemek aşikârdır. Av. rupada hukük tahsili yapmış teo- i yübeli bir vekilin böyle düşün: karınız. Galiba kundura memesi nasıl mümkün olur? Bulile rey vermek azariyesi munınmayı henliz hal edemedim.|de yeni keşfedilen nazari-|sözü varmış! Bunu diğer arka- Biz, hütriyet isteyoruz, Hürriye- tin hududu vardır.Şükrü Kaya B. N a İ anarşist gibi gördü. Onların istedi. |SIZ Kimseler sahibi haysi- gi hürriyeti istememişim;bu fikra| yet kimselerin rey verme istemekte © beni sabit kadem olmaklığımdan mit Yoksa i Şükrü Kaya ER geri gittiğin- kat nasılsa bu R haysiyet| den mi? olduğunu tahlil etmek| sahipleri yine azim ekse-|fırka halinde görmek isteyen ar- riyete malik oluyorlar.:kadaşlar pok çoktur. Küundurası olsun olma- olduğunu da bi'İsin her vatandaşın reyi halinde muteberdir. Bu nazariye- yi nerede gördüyseniz çı- Kunduralılar, o kundura- vermişlerdir. Esas şikâyet dahiliye ekkilinden: bütün: hücumlarımı teksif etmi- ediyorum. — Memurlar karşısında caldıkla; elbette kanunsuzluklara riayet Millet mektepi ri dersaneleri —e— Maarif vekâletinden gelen yeni bir emre tevfikan millet mektepleri dersanelerinde faali- yetin tezyidine dikkat edilecek- tir.Köy mektepleri olmıyan yer- lerde okuma odaları açılarak bu faaliyet çoğaltılacaktır. Şimdiye kadar memleketin her köşesinde açılan millet mektepleri dersa: neleri beş bin yedi yüze baliğ olmuştur. Bununla beraber bu sene millet mektepleri dersanelerine en az ehemmiyet veren yerlerden biri de maalesef İzmir olmakta- dır. Bu işle muvazzaf makamatın lâkaydisi yüzünden dersanelere devam edenlerin adedi geçen senenin dörtte birine baliğ ol- mamıştur. Musadere edildi Noksan ve nümuneye uygun olmayarak ekmek çıkaran: bazı fırınlardan dün belediyece 135 kilo ekmek musadere edilmişti FIAAASITIIIA emre. itaat etmek mecbüriyetin- dedirler, »ruz ki mazurdurlar (bir iyorsunuz, Bâşve- olabilir. Defterlerde isimler maksat | onmadı Dahiliye vetvellerde isimleri yok diye geri çevrilen- lerden bahsetti. Bu mes'ele bizzat benim de başıma geldi. Memu- riyet hasebile Pariste bulunu- yordum. Avdette vazifei yata, yemi ifa için intihmp dairesine gittim. İsmim yoktu. Bunda asıl gayam dikkat olan cihet şudür: Bana eri yakın olanlar benim- İle Parise geldikleri halde defter: İde isimleri kalmış yalınız beni ıkarmışlar. Bu, kanuna riayet ni yapılış birameliye değil dir. Diger ameliyelerin de mak- İsat tahtında yapılmış olduğunu İpek güzel tenvir eder. Şekerden bahsetmek bayağılık mı ? Bir çok şeyler, bu. meyanda İzmirde beyanname neşrolündu- gunu ve bu beyannamelerde 49- ker ve petrol gibi bayağı mese. lelerden bahasedildiğini söyle di- niz. . Bir. belediye , ivtihabatında petrola, şekere mevzu rüğümun tenzil veya teretfüünden, balıse- dilmesini bayağı mı buluyorsu- nuzt Bunların az veya çok r6sme tabi Olması sizin ehemmiyetsiz olabilir. Fakat hayat ve in lesidir. Bunda'on binlerce kişinin alâkası vardir. Şimdi on mühim meseleye temas edelini: Gazinin mühabbeti milletin kalbinde Beyannamenin başında Gazi- nin emirlerileteşokkül eden fırka daşlarınız da temasla dediler kiz yelerdendir! Bu kundura-| dükkâncılar müşterek | resimle mizi dükkânları | koymuş lar, No büyük fenalık! İtikadımca Gazinin muhabbeti her birimizin lerine mani olmuşlar fa-| kalbinde en derin mevki almıştır. Serbes fırkanın vaziyeti Gaziye; karşı çıkmış bir Kendileri Gazinin bimayele- rino ne kadar sm sıkı bağlı bu- lanuyorlursa bizi de o himayeden kardıklarımüşkülâta rağ | uzaklaştırmak. için o kadar gide detle . uğraşıyorlar. O halde ba men demek ki yine reyltikrinizin aksini düşünmeğe na- sıl imkân tasavvur olunur. Bunu böyle düşünmek Türkiyede bir muhalif fırkanın vücut bulmaz Fethi bey sakinane dovamla; | 9101 muhal kılmak demektir. O Ben Dahiliye memurları aleyhine |2aMan derhal yapacağımız ilk iş bayal arkasından koşulnamasını şim; hepsi Türk memurları iken söylemektir. Dahiliye böylede Adliye nasıl) İk teşekkülümüzden , beri şöyle olur. Ben intihapfa yalnız Dahiliye memurlarından, daha doğrusu Dahiliye vekilinden şi deki? Brvle bir fırka teşekkül söyledik, yine tekrar ediyorum. Gaziye karşı çıkmış bir firka etmek mübaldir. Ne imiz oğraşırız, neda arkadaşlarımıza Buna imkân gören sn gike vazifeyi dernhte etsin. muhalle oğraşınağı tavsiye ederiz.