16 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Eler gün öğleyin çıkar Halk için mücadeleden yılmaz Mefküre Gazetesidir İdarehanesi: İzmir - Gazi Bulan Gazi eden ürküyorlar.. Karşımızdakilerde, garip bir haleti ruhiye var... Memlekette, Cumhuriyetin demokrasinin tak- ine matuf olan bir teşeb- bizim tarafımızdan ta: vip edildiğini gördükleri zaman - hatta kendilerinin önayak ol- duğu işlerde bile - hemen bir rücudur / başlıyor. ' Bugün evet dediklerine, yarın hayır diyorlar. Blok fikri, . evvelâ kendile- rinden çıktı; bizde, fırkaların, bünyelerine ve hikmeti teşek- küllerine halel gelmemek üzere, Cumhuriyet banisi etrafında top lanmasını, faydalı bir teşebbüs ördük; ve bittabi memnuniye- izhar ettik, Onlar, bi- tasvibimizi o hisedin- fikirlerinden cay- biz blok istemiyoruz tmizi zim bu ce hemen, dılar; ve dediler. Bir dereceli intihap mesele- sinde de, iş bu mecraya dökül- mek üzeredir. Demokrasiyi ta- mamile tatmin edemiyen eski intihap tarzının ilgasile, yerine reyiâm usulünün ikamesi, fırka- mızın en esaslı umdelerinden birini teşkil etmekte olduğu ma- lümdur, Halkçıların da proğramına dahil olan, aynı, prensibin, bir kanun. şeklinde kuvveden. file çıkarılmak “ üzere, grup içtima- ında, esas hatlarının hazırlan- makta olduğunu haber alınca, bittabi memnuniyetimizi saklıya- mamış ve bu teşebbüsü, içten gelen bir samimiyetle alkışlam, tk, Halbuki Ankaradan gelen bir telgrafa bakılırsa, Halk fırkası- m mensup muhterem meb'uslardan mühim bir kısmı- nın, bir'dereceli intihap mesele- sine taraftar olmadıkları, kanun- da bu derece esaslı tadilât yap- mayı henüz nabemevsim bulduk- ları anlaşılıyor. Artık; malüm gazeteleri din: leyinizl Yine, bir vaveylâdır baş- layacak, bir dereceli intihabin mahzurlarına, şimdiki usulün mü- bassenatına dair, çala kalem sü- tun ; dolduracaklardır!. Kehanet Yapıyorum; zannetmeyiniz. “ ikin- ti bir firkaya lüzum * yoktur. ,, , * demokrasi ile cumhuriyeti yı- kıyorlar ,, diyenlerden, | başka bir şey beklenmez, Onlar, bağı- ra dursunlar. Biz, o gürültülere şoktan kulaklarımızı tıkadık; ve esaslar üze- hedefe müteveccihen iler- leyip duruyoruz... ,, Dünyada, İdere edenler ve idare edilenler vardır. Büyük bir <emiyet halinde toplanmanın tev- rinde, sasen, bir çok insanın, kendisini bir hükümetin idaresine tevdi etmesi, hak ve hürriyetlerinin 'r çoğundan ferağat etmesi de- mek olduğundan, bu hürriyetle- Tin, imkân mertebesinde az tah- dit edilmesi, medeni insanlığın aşlıca gayelerinden biri ol- emokrasi ilen bir wsulünde karar kılmıştır. Bu sulün bütün gayesi, halkı, be- fendiği hükümetin intihabınd ve istimalinde, Aİ, g hur Gazi Hazretlerinin seyahat- lerinden evvel Serbes Cumhuri- yet fırkası ve Cumhuriyet Halk fırkası liderlerinin ve erkânının bir arada toplanarak her iki fır- kanın seyyahat esnasında takip edecekleri hattı hareket etra- fında müzakeratta bulunacakla- ri haber verilmiştir. Bu haber asıl ve esastan aridir. Reisicum-| hur Hazretlerinin seyyahati es- nasında fırkaların müşterek bir hattı hareket tesbit etmelerine lüzum hissedilmemiştir. Zira her) iki fırka mensuplarinn büyük Gaziye karşı vaziyetleri aynidir Hamdullah Suphi B. Ocak tarihi hak- kında bir konfe- » rans verdi Ankara; 15 ( 5.C ) — Türko- cakları merkez heyeti reisi Ham- dullah Suphi bey, Ocak Tarihi vu Türkocaklarma yapılan hü- cumlar mevzuu üzerindeki kon- feransını dün vermiştir. Hamdul- lah Suphi bey Türkocaklarının teşekkülünden, milli mefküre et- rafında yaptığı mücadeleden ve maruz kaldığı hücumlardan bah- setmiş ve ocağın şimdi her za- mandan ziyade yapılacak vazife- leri olduğun göstermiştir. Kon- feransta çok kalabalık bir mü- never kütlesi ve bu meyanda bir çok hükümet erkânı hazır bulunmuşlardır. Fransız meb'üsanında Paris 14 (A.A) — Meb'usan meclisi harici siyâset hakkındaki müzakeratma devam etmektedi milleti iştirak ettirmektir. İştirak tam olunca, hükümete karşı, hiç birferdin, hiç bir zümrenin, itiraz ve şikâyete hakkı kalmaz. Bunun için de, intihabatın tam manasile serbes olması, ve bahu- us; her ferdin samimi tema- illerini bizzat ifada © etmesi lâzımdır. Bir insan. zati fikir ve kana- atini söyler ve ya, bir emel ve bir şey olamaz. En iyi fikir, en temiz arzu, ancak arzu edenin temayülâtile izhar olunur. Millet, tevdii (o mukedderat edeceği bir meclisi intihap eder- ken ayrıca bir vekâlete muhtaç olmasının sebebi nedir? Hür bir fert, intihap edeceği vekili biz- zat tefrik etmekten'niçin mah- rum edilmeli, neden araya | bir ikinci vekilin girmesine müsaa- de olunmalıdır. a Eğer, siyasi haklarınm izhar milletin henüz ve te ahdidi, ve vazifelerin taksim Serbeş, bırakarak, hakların tayin |temamile reşit olmadığı iddia olunuyor ise, ELİLAYALAS II III TIMLII/ Fethi beyin bugünkü nutku çok mühimdir. yerde umumi olacaktır. fırka mehaf le humalı bir fa- aliyet vardır. Büyük millet mec- lisinde, S.C.F. Jideri Fethi mas mahiyetinde görülüyor. S, F. daki ( yolsuzlukların İstanbul, 15 (S.C) limler birliği. kongresi mıştır. Senelerdenberi faaliyet- Mual- larla © karşılanmıştır. Kongrede muallimleri alâkadar eden mü- him meseleler görüşülmüş | ve bilhassa muallimlerin terfihi me- selesi etrafında hararetli müza- kerat cereyan tmiştir. Bu mü- zakerat, muallimlerin maişet va- ziyetinin çok müşkül tebarüz ettirmiştir. Ezcümle ilk mektep mual- limlerinin çok az maaş aldıkları ve ellerine geçen para ile geçi- nemedikleri tesbit “edilmiş, ek lüzumuna hükümetin nazan 'dik- kati celbolunmuştur. Bu meyan- da, o Barem kanununun Reyiâm usulünü kabul etmiş olan memleketlerdeki insanlar, bizden daha mı yüksektir? seviyesi bize nazaran galip olan münevverleri fark yoktur. Onlara lâyık gör- düğümüz bir hakkı, neden ken- tacı — vesayet olduğünu bul etmek demektir. Bu hal, recesi hakkında, miyar varmıdır? içinde bulunduğu mubhite tâbi- hür bir muhitte inkişaf edebilir. Bir insanı, henüz lâzımgelen ke-|dir. bu iddia esasın-) mal derecesine vasıl e diye, her hangi bir kayde tâbi Muallimler birl fazla sürecek ve intihabat yolsuzlukları bütün delillerile Ni YAFIS III TI LAL LI LI fiz. pazartesi hareket ediyorlar Nutuk bir saatten terilerek hükümetin mesuliyeti ispat olunacaktır Nutkun metnini erken alırsak ikinci tabı olarak neşredeceği z - Bekleyiniz! kn 5 "Ticaret mukavelesi Paris 14 (A.A) — Meb'usan serisi . aile sahibi olan muallim-|meclisi 1930 senesi lerin. daha iyi maaş almaları |Cenevrede akdedilen beynelmi- lel ticâret mukavelesinin tasdi- kine ait kanun Jâyıhasını kabul ölü ola salanmiştır. ve tevzii mes'uliyetine, bütün çürüktü medeni mütekabil Reisicumhur hazretlerine, Başvekil İsmet pa- t VA-İsaya, büyük millet mecli olduğunu Kâzım “paşaya ve maarif vekili JEsat beye tazimat telgrafları göndermi; Ankara: 15 (5.C| — Reisicum-|ve halkın şükran tezahüratı hör)mak için evvelceden vaziyetle- rini tesbite lüzum hissetmişler- Ankara 15 (S.C) — Bu günl dir. Her iki fırkanın erkânı ayrı sabahtan itibaren, Ankarada ikilayrı toplanmışlar ve bugünkü istizah takriri etrafında müzake- ratta bulunarak mecliste takip bey tarafından yapılacak istişah &decekleri hareket tarzını karar- Pa ai laştırmışlardır. iki fırka arasında ilk büyük tes) “#. iyük Millet meclisinde Fet- erkânı, Fethi beyin ifşaatı ve)bi beyin istizah nutku çok uzun tenkidatı ile intihabat esnasın-| Ve müdelel olacaktır. Nutkun bir tamamen |saatten fazla tezahür edeceği kanaatindedirler. | olunuyor. Diğer cihetten C.H.F. erkârıda|esnasında vatandaş reyinin em- muhalefet Liderinin bücumlerile|niyet ve masuniyetine karşı ya kabinenin sarsılmasına mani ol-İpılan müdahaleleri ve tazyikleri süreceği tahmin Fethi bey intihabat iğ | Kongresi muallimlerin terfihi ve maaşlarile meşgul olmuştur a bedellerini kaldırarak mu- toplan-| allimlerimiz için ziyeti da ha fena bir şekle soktuğu kay- ten çekilmiş olan birliğin bu su-)dedilerek bundan mütevellit şi- retle yeniden canlanması slkış- kâyetlere murahhaslar tercüman olmuşlardır. Bu meselelerin halli için maarif vekâleti nezdinde teşebbüsatta bulunulmasına ka- rar verilmiştir. Kongre, Gazi reisi Martında ilânihaye tehir eder. Eğer mem- leketimizde, demokrasinin tam manasile teessüs etmesini isti- Medeni milletlerin, adedi ve |yorsak milletlerin bu husustaki bütün usullerini ve bir tarafa ayı-)sistemlerini kabul etmekten baş- yırsanız, geriye kalan kütle ile,|ka çare yoktur. gayri münevver halkımız arasın-|retledir ki, belki bazı haklarının da, mahiyet itibarile, esaslı bir istimalinde itiyat noksanı görü- lebilecek halkımızın siyasi tekem- Ancak, bu su-i ka İtin vekilleri arasındaki münase- © “İbatın her şekilinde, asıl manevi daha ne zamana kadar devam |e9'uliyetinmüntehibisanilere tev edecek ve iki dereceli intihabın eccüh etmesindendir. Millet vekili ilgası mevsimi ne zaman hulall/© Vekil milleti ile karşılaşır. eyliyecektir? Bizi bu vesayetten | Ken, araya yabancı bir gölgenin kurtaracak rüştü kemalin de-|girmesi, elimizde bir rencide etmekten hali kalamaz. İdare edenlerin, idare edilen- İnsanların bütün kabiliyetleri, lere karşı doğrudan doğruya, “ beni, sen beğendin de intihap dir. Hürriyet itiyatları da, ancak)ettin ,, diyebilmesi için, arada- ki vasıtanın kaldırılması lâzım- samimiyeti Reylâm ile intihap edilmiş millet meclisinin, milleti tem-| delillerile tesbit edecek ve bü- tün bu müdahalelerden hükü- metin mes'ul olduğunu, valilerin Dahiliye vekilinden aldıkları e- mirlerle hareket ettiklerini gös-|ü terecektir. Fethi beyin bildireceğim. Ankara 15 (S.C ) — Gazi hazretleririin seyahatleri proğramında hiç bir değişiklik yoktur. Reisicumbur Pazartesi sabahi hususi trenle- rile Adanaya hareket buyura- caklardır. Maiyetlerinde buluna- cak zevat ta, evelce bildirilmiş olanlardır. Borçlar meselesi nihayet halledilebilecek mi Ankara 15 (S.C) — Düyunu nutkunu aynen Umumiye meselesini tetkik ede- İğ rek hamiller “için kabule “şayan olmakla beraber mali kudreti- mizi de geçmiyecek bir hal su-|i reti bulmak üzere mutahassıs maliyecilerden ve meb'uslardan mürekkep olarak teşkil edilen|$ komisyon bugün ilk. içtimamı İğ yapacaktır. Dainlerinde müza- kereye girişmek üzere Ankara- IN ya vekil ve murahhaslarını gün- İŞ dermeleri beklenmektedir. Azılı bir çete! Jandarmamız tarafın- dan imha olundu.. Mardin, 14 (A.A) — Ömer- anlı ve Nusaybin havalisinin a. zılı eşkiyasından ve Mahmutlu partisinin reisi bulunan Ali, Ah- met, İsmail nam şerir otuz ar- /kadaşile birlikte takip müfreze- lerimizin takibatından kurtulmı- yarak © müsademe © neticesinde etmesindeki kuvvetli mana üzerinde tevekkufa hacet yok- tur, Ferdin, intihap hakkını va- sıtaya muhtaç olmadan bizzat istimal etmesile, milli irade daha kuvvetli ifade edilmiş olur. Bu hakkı, Türkvatandaşına çok gör- | meye, hiç kimsenin hakkı yok-|$ tur. Bir dereceli intihap usulünün de, hüsnüistimal edilemiyece- Türkiyede, demokrasinin tam bir surette inkişafından ürkmeye mahal yoktur. Halkımız, geçeni Belediye intihabatında, hürriyete liyakatının asarını bil göster- miştir. Ona, her türlü serbestiyi vermekte, ve bu serbesti hudu- dunu genişletmekte tereddüt, teenni değil bilâkis acele lâ- zımdır. Çünkü, gerek millet, gerek($ memleket yaşamak için, hürri-(R yete, inkişaf etmek için de hak- larının genişletilmesine & muh- taçtır. E.A hazretleri İŞ “Yeni Asır, yurdunda üshası - Heryerde 5 kuruş Tekrar tel sorabilir miyiz vilâyet bita- raf hareket etmeği öğrenmiyecek mi ? $ İzmir valisinin fırkacılık Ü gayretine kendisini kaptırmış ğ olduğu defatla yanıldı. Mi- sallerle tevsik olundu. Lâkin aldıran olmadı. Demek ki daha yüksek makamat ta bu işin böyle devamından mem- nundur. Memlekette kanun mefhumunun fevkinde birde İ fırkacılık gayreti güdülmek 3 istenilmektedir. Şu vaziyet & karşısında kanun ve demok- rasi mefhumlarının nerede kaldığını sormak bizim için bir vazife olmaz mı? İşte yeniden iki misal dah: 1 — Seylâp dolayısile Ser- bes Cumhuriyet fırkası felâ- ketzedelere şefkat tlini uzat- mak istedi. Kendi teşkilâtın- $ dan toplıyacağı paraları açık- ğ ta kalmış betbahtlara dağıt- Ş mak arzusunu izhar eyledi. $ Vilâyete bir istida ile müra- Ş &caat etti. Cevap çıkma Şifahen soruldu. Alınan ce- vap “ Dahiliye vekâletinden $ sorduk ,, oldu. Neyi vene in soruyorlardı? Anlaşılmı Ş di. Zira iane cem'ine mahsus kanunun tatbiki vilâyetih sa- lâhiyeti dahilinde idi. için Serbes Cumhuriyet $ fırkasına rey veren vatandaş- $ ların imzalar vilâyet ocağı N tarafından toplattırılmağa tes olundu. Bilmiyoruz $ hangi ve ne şekildeki salâhi- yetle bu vatandaşlar fırkaya ait vazifelerini ifadan meno- $ lundular. Karakollara götü- $ rüldüler ellerinden defterleri Ş alındı ? Vilâyet ocağı bunun Ş sebebini vilâyetten sordu. Yi- ne cevap verilmedi. Hatta bir kısım , defterler de inde edilmedi.) Neden ve ne için olduğunu biliyoruz. o Çünkü hakikatin ortaya çıkmasından korkanlar var. Lâkin biz de bu hareketi meneylemek için salâhiyetlerini öğrenmek i terdik. Adana ve Balıkesir- de yapılan bir iş. İzmirde ne için memnu oluyordu? Bu iki kanunsuzluk müv: cehesinde hâlâ vilâyetin hi olmazsa kendi mantıkınca kitabına uydurarak fırkaya bir cevap'vermemesi de a; nca bir kanunsuzluk teşkil ediyor. N Çünki Teşkilâtı esasiye kanunu her vatandaşın mü- $ racaatının cevapsız bırakıla- mıyacağını amirdir. Nerede & li eği ülü ii hi v > ii ettiği zaruret, asıl kütlenin, |arzusunu izhar ederken, başka | dimizden esirgiyoruz? N mil lerin ini zannedenler, zanlarında sa-|$ kaldı ki on binlerce vatan- Şükümet denilen cihaz marifeti-|bir insanın vesatetine muhtaç) © Bu halka, vekilini, vekil ile| ap urlarından birisi de, gjle, Esini iseler, aldandıklarına hükm-|ğ daştan mürekkep bir teşek- < idare edilmesini amirdir. E-|olması kadar gülünç ve gariplintikap ettirmek, onun muh, Mabzurlarından birisi de, omille-| göJepi.. | külün müracaatı cevapsız bırakılabilsin. Bunun sebebi de aşikârdı $ Valilar hâlâ fırkaların değil milletin adamları olduklarını $ anliyamamışlardır. ; Şimdi lütfen tekrar tekrar sorabilir miyiz: Vilâyet bita- raf hareket etmeği kanunla” rın icabatına itaatkâr olmağı & iyecek mi? Serbest “Cümhuriyet Altın piyangosu Kun on No 19