14 Kasım 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

VE bilime aşar Yal nin Bir dereceli intikal Aster Halk / fırkası karşısına, | mürakıp bir fırka koymanın te- idelerden bi fırkanın, kendi prensiplerine daha uy-| gun bir şekilde ıslah eylemeye, lüzum hissetmesi olmuştur.Nete- kim, bir dereceli intihap kanu- sunun, kabul edilmek üzere olması, o mevzuubahs — ıslahata doğru atılmış mühim bir hatve telâkki edilebilir. Muhalefetin ilk günündenberi plerimizin, “kendi prensipleri olduğunu iddia eden- lere, tatbikatta, niçin bu kadar geç kaldıkları, ve neyi bekle- dikleri bihakkın sorulabilirse de, biz bu mevzular üzerinde şim- dilik münakaşaya lüzum görme- diğimizden, gayelerimizin tahak- kukuna doğru yapılan her teşeb- büsü, - nereden gelirse gelsi memnuniyetle alkışlamamaklığı- mıza ihtimal yoktur. Serbes fırkanın, o mücadele prensiplerinden birisi de bir dere- celi intihap usulünün kabulü idi Osmanlı meşrutiyetinin çok yıpranmış mevzuatından biri 0- lan şimdiki intihap kanununun, demokrat bir Cumhuriyette hâ- lâ mer'i olması, demokrasi mef - humunu rencide etmekten hali kalmıyordu. Millet, kendi işleri için vekâlet verirken, araya bir. ikinci vasıtanın © girmesindeki, vekâleti vekâletle tevdi etme- sindeki garabet, * görebilen her göze batıyordı Medeni dünyada, demokrasi ile idare edilen memleketlerde hemen hemen hemen kâmilen kaldırılmış olan köhne bir inti- hap usulünün ilgasını istemek, ve bu yoldaki teşebbüsleri tal rik eden bir amil olmakla, Ser- bes fırka, milli hâkimiyete karşı perverde ettiği o hürmetkârlığı ispat etmiş oldu, meclisce, bir dereceli intihap kanununun ka- bulü de, demokrasimiz namına bir zafer olacaktır. “. radenin yegâne tecelli vasıtası, dört senede bir kerre izhar edilen reylerdir. Vatandaş reyinin em- niyet ve masuniyyetini te- min etmek, intihap ka- Amerlka ticaret müsteşarı Mister Klayn bugün saat on birde Teofil götye vapurile | İs- tanbuldan şehrimize gelmiştir. Amerika, şehrimiz ceneral konsolosu, . ticaret. odası reisi Balcı zade Hakkı, kâtibi umumi Turgut, Borsa komiseri Mahmut, Şanayi ve mesai müdürü Recai, Doktor Şükrü Osman ve polismü- dürü Ömer beyler ve Amerika er- kek kollejimüdürü ile oda meclisi- nedahilAmerika incir ihracatçıları oda tarafından ihzar olunan bir romokörle vapura giderek müs- teşarı istikbal etmişlerdir. er Klayn vapurdan doğru ticaret odasına gelmiştir. Orada kendisine ve diğer misafirlere limonata ve biskuvi ikram edil- Odadan sonra borsa ziyaret edilmiş ve müteakiben mister Klayn konsoloshaneye gitmiştir. Öğleden sonra vali paşayı ve daha bazı müessesatı ticariyeyi ziyaret edecektir. Balcı zade Hakkı bey tarafından Amerika müsteşarı Şerefine bir ziyafet keşide edilecektir. Odaca ikti- $adi vaziyetimiz hakkında hazır- lanan mufassal muhtırada mü- şarünileyhe takdim edilecektir. Ami tibalarını ve bilhassa Ankarada Gazi hazretlerile mülâkatını şu suretle anlatmıştır : — Gazi Hz. ile-olan mülâ- katımdan fevkâlede mütehassi- im. Kendilerinden © gördüğüm hüsnü kabulden ve (istediğim açık dostça sözlerden, ve (O bu vesile ile diğer Türk ricalinden gördüğüm aynı muameleden fev- kalâde omütehassis (o olduğumu söylemek isterim. Gazi Hz. ile bir saat 17 dakika görüştüm. İntibalarımı şöyle hulâsa ede Tür- çok | İbilirim: Hayret ve takdir. kiyede on sene” zarfında büyük ve çok muvaffakıyetli 711771175 yet tedbirlerindendir. e Memi nunlatının, en ruhlu Vel yetlerinin nüfuzunu, fırka ama- en esaslı mevzularından)line alet edenlerin, âmir, memur kim olursa olsun, milli iradeye karşı gelmiş bir küstah gibi bi- lâmerhamet © cezalandırılmasile, emniyet tedabiri teyit edilmiş olur. Âranın emniyeti gibi masuniyeti- ni de temin etmek, yani hile, fesat karıştırılmasına mani oolmak, ehemmiyetle nazarı dikkate alı- nacak diğer bir esastır. Bunun için, intihap encümeni azaları- nın tefrikinde iki taraf namına, tam bir müs riayet etmek, defterlerin tanziminden sandık- larm © ihzarından © başlayıp, tâ, reylerin tasnifine kadar, inti- habın bütün safahatında, her iki fırkanın müşterek mürakabesini temin etmek gibi, ruhlu nokta- lar, ihmali kat'iyen caiz olmıyan mevaddandır. Bir taraftan, memlekette sar- sıntılara, teşevvüşlere (o meydan vermemek üzere, intihap müd- detinin esgari bir zamanda ik- mali çareleri düşünülürken, di- ğer taraftan rey sahibi | bütün vatandaşların, intihaba © azami surette iştiraki sekteye uğrat- birini teşkil eder. Bu esa- satı, etrafile temin ede- miyen bir intihap kanunu demokrasiyi tahkim eden bir mecelle değil, * milli iradeyi boğan bir vasıtai tahakküm olmuş olur. Binaenaleyh, krokisi hazırlan» makta olan bu kanunun müza- keresinde, esaslı noktalar, şim- diden, tamamiyle teayyün etmiş olmalıdır. Bir kerre, reylerin serbesçe izharında, hükümetin tesir ve müdahalesine hiç bir suretle im- kân vermiyecek tedbirleri | dü- şünmek, bilhassa her sınıf. hal- kın ve hükümete mensup me- murların vicdanlarına tahkküime müsaade usullerden şiddetle iç- tinap etmek lâzımdır. AÂranın hafi kalması, idare amirlerinin ve zabita memurla- rının, hiç bir bahane ile sandık başlarına kat'iyen - yaklaştırıl- maması, * ilk hatıra gelen emni- Amerika Ticaret müsteşarının müh im beyanatı Amerika sermayesinin memleketimize gelmemesi Türkiyeyi eyice tanımadıklarındandır ka Ticaret: müsteşarı| M. Klayn Türkiyeyi ziyaret in-| Klayn İzmirde Mracatımızın artması ler yapılmıştır. Yapılan işlere işi > z Için tavsiyeler hâkim olan ileriyi görüşü ve is e beti bilhassa kayde şayan bulu-| | — Türkiyenin Amerikaya o- 'nuyorum, lan ihracatinın artması için ne Türkiyenin Anadoluda yap-| ibi: tedbirler tavsiye edersiniz? tığı işi Amerikanın garp İasım-|' — Biliyorsunuz ki Türkiyenin larında yapılan işe kıyas © ede-| Amerikaya olan ihracatı ham bilirim, maddeler ile yiyecek eşyasıdır. Vaktile Amerikanın da gar-| Ham madde ticaretini arttırmak binde inkişaf etmemiş, kısmenliçin bunların istihsaliniçoğaltmak! çorak yerler bugünkü feyzi id-İye Bunları Amerika piyasasına rak edebilmek için büyük him-|daha iyi tanıtmak lâzımdır. Tür- metler ihtiyaç gösteriyordu. Biz-| kiyenin Amerikaya" ihraç ettiği dede buralara Pionierler gitti) maddeler arasında büyük bir ler. Ve çok emek sarfile bü) yekün tutan yiyecek eşyası için ralara medeniyet ve feyiz vetsİde alınması en lüzumlu tedbir diler. Bu, şüphesiz; büyük DİR) bunların daha sıkı sıhhi kayit- pe ize e üye lere tâbi tutulmasıdır. Amerika- vaffakıyetiniz daha büyün'ür. A VR Çünkü sizin önünüzde daha | ü- im a a ilce buluyordu ve ak O Yl koye vi z NU kiyenin ihracat eşyası bu şeraite engellerin en büyüğünü toprak-'< ai İarınizda kurulmuş” eski bir me-|, ” >opan SÂH, derecede muva” deniyet teşkil diyordu. Bütün|'ü ii e dee nal müşkülâtı görerek, ve bu çetin) YÜ Daha İn pal; Siyeri müşkülleri (cesaretle yenerek|<eğe “vüteallik ihracat eşyaşı * bilhassa üzüm, ve incir - üze- yeni bir medeniyet kurmuş bu: iyor! finde sihhi tekayyüdat arttırıla Türklerle Amerikalıların | cak olursa bu mevaddın Ameri- benzeyişi |ka piyasasında büyük bir revaç Bu münasebetle, o Türklerle| bulacağına şüphe yoktur. Amerikalılar arasında gördüğüm Amerika sermayesi niçin gelmiyro? bir benzerlik noktasını zikrede yim * Amerikalıların muvaffakı-| - — Amerika sermayesini dün- yanın birçok memleketlerinde yetinin sırrını teşkil eden iki hassa vardır. Hayal» kuvveti ile | çalıştırmaktadır. Türkiyeye bu cesaret, Edison, . Lindenberg, |nisbette gelmediğini görüyoruz. ve Ford ayrı ayrı üç. sahada,|Buma ne sebep görüyorsunuz? nefislerinde bu iki hasleti cem) o — Buna yegâne sebep olarak eden üç tipte Amerika'ıdır. Türk ricalinin de bu iki hasleti ne- islerinde cem ettiklerini. görü- yorum. Bu benzeyiş Amerikada Türklerlehinde büyük bir hey- can uyandırmaktadır. Esasen Türkiye ile münase- betimiz hiçde yeni değildir. İzmirle Amerikanın ticari mü- nasabatı 18 inci asra kadar git- mektedir. O zamandanberi Tür- kiye - Amerika münasebatı mun- tazaman inkişaf etmiştir. hatırdan çıkarmamak iktiza eder. Kanunun ihzarında, bu hu- susa müteallik, bilcümle medeni mevzuatın tetkik edilmekte ol- duğunu işidiyoruz. Demokraside eskimiş ve tecrübe sahibi olmuş milletlerin. usullerinden fikirle- rinden istiane etmek lüzumuna, hiç bir diyeceğimiz yoktur. Fı kat, bu tetkikat esnasında, mil- letimizin ve memleketimizin hu- susiyetlerini, bir dakika gözden kaçırmamak lüzumunu hatırlat- maktan kendimizi alamıyacağız. Önümüzde, her türlü tetkik ve tetebbu için müsait zaman olduğundan, bir dereceli intihap gibi ilk defa tecrübe edeceğimiz Türkiyenin Amerikada kâfi de- recede tanınmadığını görüyorum. Türkiye çoğrafi vaziyeti itiba- rile Amerikaya uzaktır. Ve bu uzaklık şimdiye kadar Türkiye- nin tanınması yolunda bir engel olmuştur, Fakat şimdide iki mem leketin birbirini tanıması yoluna mütekabil gayretler sarfedilece- ğine ve bunun müsmir neticeler verebileceğine eminim. Gazi Hz. bu noktaya ehemmiyetle işaret etmişlerdir. en kötü bir netice vermesi, hiçte müsteb'at değildir. Çok zaman bu kazıyenin berakis olduğu da vakidir, Netekim, bazı fena ya- pılmış kanunlar, iyi tatbik edil- mek şartile iyi bir netice vere- bilirler. Elverirki, kanunu tatbik ile mükellef olanlar, onun metini kadar ruhunu da anlamış, ve ka- nun hükmünü her tesirin fev- Me tutabilmiş insanlar olsun- lar, Meselâ, bütün kusurlarına, noksanlarına rağmen, elimizdeki belediye | intihabat © kanunu, r güzelce | tatbik © edi Eş kd dei namına işlenmiş bir facia olan nazik bir meselede, aceleden te-|bugünkü netice ile mi karşıla- vakki ederek, tam ve kâmil bir|şırdık? eser meydana getirmek, büyük! ( Demokrasiyi, © cumhuriyeti millet meclisi namına şerefli bir yıkmak için bir kalkan gibi kul- hizmet olacaktır. landığımızı iddia eden muhar- rirlerel Bu millete hürriyet ve- rilemiyeceğini ileri süren müte- fekkirlerel kanundan evel Halk fırkasına boyun eyen âmirler, ve memurlara karşı, milli hâki- nimsememiş insanlar, ve fena|miyeti taarruzdan muhafaza ede- : Fakat, kanunlar, ne derece mükemmel olursa olsun, asıl iş, onu tatbik edecek olan unsur. lardadır. Demokrasi ruhunu be- Halk Yangın Gece nısfılleylde Yalılarda bir ev yandı Gece nısfılleylde çıkan yangın yi ikide Köprü mahalle bekçisi Şakir efendi sokağında 3 numa- ralı evden © dumanlar; çıktığını görmüştür, Bir yangın başlangıcı karşısında derhal uykuda bulu- nan ev halkını uyandırmış ve bir kaç el silâh atarak zabıtayı da haberdar etmek istemiştir. Ev kime alttir? Yangının çıktığı ev Demir tüc- carındanAbdurrahmanzadelerden İbrahim ve Hüseyin beylere ait- tir. Ev halkı uyandıkları zaman ateş çatıya sirayet etmiş bulu- nuyordu. Ayni zamanda seslerini duyan mahalle halkı heyecana kapılarak yangının bu- lunduğu sokağa koşmuşlardı. İtfaiye yarım saat sonra gel- miş ve artık ateş evin yukarı katını tamamen sarmıştı. Su bu- lunamıyordu. Az sonra sü temin edilerek faaliyete * geçildi. ve yangının tevessüüne “meydan ve- rilmedi. Yangının zuhurunu mü- teakip Vali Kâzım paşa ile po- lis müdürü Ömer bey (yangın mahalline gelerek ateş bastırıl- lıncaya kadar orada kalmışlar. dır. Tahkikat Harik çıkan evin üst katı /kâmilen yanmış, alt katıda ha- kumpanyasına 15 bin liraya, eş: yalar da 2 bin liraya sigortalı bulunuyordu: Zabıtaca yapılan telefon ettiğini, fakat cevap al- madığını ve merkezi haberdar etmek mecburiyetinde. kaldığını dürmek için çok faaliyet göster- miştir. hürriyet t mukaddes mefhumları şahsi en- dişelerine alet etmek isteyehle- rin şerlerine, yine kanun saye- sinde nihayet verilebilir. Onnn için, intihap kanununun her ma- nasile mütekemmil olmasını te- menni etmemek elde değildir. Milli iradeye hürmet etm. sini bilmiyenlerin kafalarını bi denbire | değiştirmek o mümkün olamıyacağından, bu kafalar ka- nunun merhametsiz pençesine teslim etmek, en kestirme bir yoldur. İntihabat esnasinda rey- erin selâmetine karşı irtikâp cumhuriyet o esaslarına hiyanet edilmiş gibi ağır bir ceza ile mukabele görmelidir. Biz de, demokrasiye mev'ut olan parlak atiyi, kuvvetli ümit ile beklemekteyiz.Hususile, Büyük Gazi, “Vatandaş reyinin emniyet ve masuniyeti,, hakkında irşadatını yaptıktan sonra, vata- nımızda, milli iradenin tam ve mak, nihayet kısa bir zaman işleyen hükümet cihazları elinde|cek olan adliyemizdir. İçlerinde- en mükemmel bir kanunun!ki tahakküm hırsını, dillerindeki) l meselesi haline gelmiştir. va Iler gün öğleyin çıkar İdarehanesiz İzmir > Gazi Bulvar | Ven Yazı müdürü: Boheat. Arif ! bir) lar halkını endişe veli heyecana düşürmüştür. Saat on/& silâh |$ rap olmuştur. Ev Güneş sigorta | tahkikat yangının bacadan çık-|& tığı anlaşılmıştır. İbrahim bey) bekçi tarafından uyandırılınca telefonla Karantina itfaiyesine söylemiştir. İtfaiye yangını sön- İğ esile gizlemek, ve ğ edilmiş her hangi bir hareket|$ bir |ğ kâmil bir tecellisine mazhar ol-|X için mücadeleden yılmaz Mefküre Gazetesidir ği eye “Yeni Asır, yurdunda Nüshası - Heryerde 5 kuru Soral iz? ? Zeynel Besim B. Mes- lek haysiyeti namına artık hakiki çehresini gösteremez mi 2.. Dün gelen “ İstanbul ga- zeteleri , Ankarada çıkan “ Hakimiyeti Milliye , hemen kâmilen Zeynel Besim beyin son hareketile meşgul ol- © makta matbuat şerefini cid- den haleldar edici yazılar Hizmet, Baş- İzmir umumi ef- & kârı esasen biliyor, tanıyor- & du. Şimdiye kadar anlıyama; mış olanlarda son manevra” 3 sile bu zatın karekterini çok iyi öğrendiler. Bir gazeteci- nin muvafık veya muhalif ber hangi bir safta yer al- ması kanaat ve düşünceleri- X nin mahsulü olunca kimsenin bir şey söylemiye hakkı yok- Ş tur. Nihayet mücadele, fikir sahasına inhisar eder. Fakat Zeynel Besim bey bu vaziyette değildir. Bida- yeten Halk fırkasında çalışan & Halk fırkasından her mün- halde meb'usluk istiyen, ad- K liye vekiline mektup yazarak & inhisarlarda memuriyet dile- Ş nen, İzmir fırka teşkilâtın- dan kendisine bir iş verilme" yalvaran bu adâm, yeni ırka çıkınca on beş gün sağ sol teranesini terennüm etti, Nerede mevki alması, menfe- atine daha uygun olduğunu kestiremedi. Nihayet vaziye- tini tayin etmesi kendisine & kat'i bir lisanla ihtar olunun- ca Halk fırkasındanım. diye & gazetesinde - yazı yazdı. Bunu müteakip birkaç gün içerisinde gazetesinin satışı düşmeğe başlayınca Halk fır- kasından istifa etti, Fethi beye yalnız kalemini, gaze“ $ tesini değil, hayatını da ölün“ ceye kadar bahşettiğini söy- Öledi. Vaktaki, Vasıf beyle 3 karşıkarşıya, başbaşa geldi- ler. Malüm mektupları hazır- ladılar. Serbes Fırkaya gir- mediğini söyleyerek İstanbu- & la gitti. İşte bu dönüm hare- ketinin içyüzü, Vasıf beyle matbaasında ve İzmir Palasta $ konuşulan ve kararlaştırılan mesail hâlâ esrarengiz ma-& 8 hiyetini © mahafaza ediyor. Zeynel Besim bey İstan- bulda bulunduğu müddetçe meslekdaşlık musamahaların- istifade ederek İstanbul de iğfal et Kendi vaziyetini unutturmak Ş veya affettirmek için Ekrem $ Hayri ve İsmail Hakkı bey- lere iftiralar savurdu, ortaya dedikodular attı. Fakat bun- ların hiç birisini tevsik ede-$ medi, edemezdi, çünki haki- kat değildi. Son defa gaze- tesinin perişan vaziyete düş- mesinden, buna zamimeten 3 Vasıf beyle aralarında karar- $ & tahakkuk etmemesinden mü- N tessiren gazetesine telgraf çe- —Sonu dördüncü sahifede İ Serbest, Gümhuriyet Altın piyangosu Kupon No 18