25 Mart 1935 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5
MALİYE FALAKILSI 43 MAKI 19305 Türkiye iş Bankasının 1935 yılı Bu büy İş Banka umumiye içtimamda idare mecli tarafından okunacak rapor ile mü- rakıp raporunun metni ve bilân- çoyu sırasile bu nüshamızda neş- rediyoruz. Idare meclisi Mz metni Sayın Bayanlar ve Onbirinci çalışma Yele olan 1934 de, bankanızın elde ettiği sonuçlarla ülkenin iç ve dış ökonomi durumlarını anlatan raporumuzu, bilânço ve kâr ve zarar <i ve kurucu bir karakter taşıyan, on yk çalışmamızı; 28 ağustosta haklı bir sevinç ve er ile kutladığımızı bu- rada anmak iste Büyük Önder At Atatürk'ün arzu ve di- vekilin kurulduğu günden beri, banka- mizin işleme ve çalışma siyasasında güt- tüğü tek amaç: Hissedarlarımızın bizden bekledikleri menfaatleri, ulusal ve genel düşüncele- rin vi içinde, ve bunlara uygun 0- rumu kazandırmıştır. Bankanız ülkenin Gretim, iş ve sanat alanlarında büyük eserler meydana ge- törmiştlr. Önümüzdeki ikinci on yılda da yurd için verimli sonuclar alacağımıza sarsılmaz imanımız vardır. Bu münasebetle, geçen on yıllık bi- lânçolarımızın bazı rakamlarını burada #ekrarlamağı faydalı gördük. Türkiyemiz gibi dış ülkelerden yaptıkları itbalâtın 1933 yüma, bakılımca 1934 de artmış ol- duğu da gözönünde tutulursa “avlar. i daha iyi ve daha ucuz ham maddeleri dışarıdan ge > de ülkenin tabint yaralarını de- ye savaşan ve bu uğurda çok ©- e ayarlar mehdi Ülkemizin ökonomi durumu: Cumhuriyet hükümeti, Türk ökono- misinin sağlam vo rasyonel temeller ü- pasa lamak kabul etmiş ve bu ülküye inanarak bağlanmış olan daş her şeyden önce e Gr ie a yabanc ülke lerle olan alışverişlere prensibi. yer bulmuştur. li İle: ei yese kle MAL VE büyük ülkelerin bu alanda aldıkları ted- birlerde göze çarpan menfi karakterin; mübadeleyi hergün biraz daha daraltan ve yavaş yavaş felce uğratan bunaltıcı tiyasanın izlerine yur. anla inen edilemez. Netekim, tediye muvazenesinin bütün emanlarını içine alan , “kliring mukar- veleleri,, ul sa eareti genişlet. meği güden “ticaret anlaşmalarının,, ay- rılmz ve çözülmez bir kısmı olarak ül- kemizde telâleki edilmektedir. İki ülke arasındaki alışveriş hareket- “me olmuştur. Zahire ihracatımız da art- Aktif Senedat © Esbam ve tah- cüzdanı — vilât cüzdanı 491.243,15 , | vasraşızaz 14781 734,57 1.539.593,04 2.055.184,20 3.718.875,38 8.131.163,29 10.161.167,00 10.392.220,91 B.B83.369,52 9.128.310,02 BA17.554,54 5.653.624,42 Pasif Sermaye 1924 Yılı 1.000.000,00 — — — 1925 ,, 1.000.000,00 227. İhtiyat lar 1927 ,, 4.000.000,00 1928 ,, 4.000.000,00 316.500,00 30.556.095,90 1929 ,, 4.000.000,00 — 900.000,00 31.519.094,63 1930 ,, 5.000.000,00 2.000.000,00 25.448.202.60 1931 ,, 5.000.000,00 2.200.000,00 21.824.457,49 1932 ,, 6.000.000,00 2.400.000,00 23.963.796,91 İbr. cari hes, 5.959.319,69 1926 ,, 2000.000,00 259.500,00 11.105.014,99 57.508,16 19.282.B03,42 Tasarruf sandığı © hesaplar 5 © imyaiı 132.290,39 1.969.767,55 220.310,44 2.921.965,83 1.178.325,25 3.446.073,97 1.703.968,22 232883391 2.589.836,46 9.730.725,65 3.913.655,46 13.556.117,06 5.422.825,90 12.058.904,51 7.452.719,46 12.503.147,93 1933 ,, 5.000.000,00 2.540.000,00 23.337.692,23 12.074.039,06 13.584.493,39 1934 ,, .000.000,00 2.690:000,00 20.535.314,72 15.069.072,56 16289.812,54 Ülke dışında ökonomi durumu: 1934 yılı, dünyada ökönemi, para ve devlet maliyesi bakımlarından 1933 ön belli başlı karakterlerini değiştirme. ia ve onun yolu üstünden geçip gitmiş- “eleği ülke; bu son yılda, kendi ökono- mil ve sosyal husu: iyetlerini, ağır ba- nde tutarak, kri» zin doğurduğu yeni konjonktür şartla- rma en az sarsıntı ile uyabilmek için çar Dünyada kullanılan ayrı ve değiğik metodlar amaci budur. Bu yeni kon- jonlitüre urma yolunda en radikal ze geniş tedbirleri alanlar, zenginlikleri ye- niş, nüfusları kabarık, ulusal ökonomileri ahenkli bir muvazene kurmağa elverişli büyük ülkelerdir. Bunlar ana yurdun konomik derdden kurtulup iyikeşme: gin, kolonilerini âdeta bir ökonomik & davi vastınsı olarak kullanmaktadırlar. çalıştığımız ana amacı ii Para siyasasının altın bloku, sterlin ve dolar sre göre ayrı bir yoldan yü- rümüş bu esas mesele ve davam birinci asiye gelmesine engel olmamıştır. Dünya ticaretinde önemli rol oynayan ülicelerin 1934 yılında; balline çalıştık- ları ana mevzu, ulusal faaliyetlerini bes- Tiyecek, hızlandıracak, “imtiyazlı, hususi ve geniş bir alış veriş alanı,, temin et- mek olmuştur. Büyük ülkelerin bu çok açık gidişine ve durumuna rağmen; ulusal ve tabi zenginliğin kaynaklarını kendi amirları içinde, kendi evlâtlarımın çalışmasile işletmeğe hazırlanan ülkeleri, “autar- ile ittihama © kalkışmaları, ge Sediğimiz buhranlı yılların siyasal düşün- ce ve kaygıları hâkim kılaralı, ökonemi bilgisinin anlayış ve kavrayış tarzmı ne kadar indi ve aykırı bir şekle soktuğunu. Hele “attarchiz,, ittihamı alanda bıra lerine hiz ve genişlik vermek kararı a- çıkça ve temiz niyetle verilmeden yapı lacak herhangi bir kliring mukavele: cansız ve mânâsız bir hesaplaşma fo: lünden daha fazla bir değer verilmemek- tedir. Yalnız ihracatı değil, fakat itbalâ- tu da ayni ölçüde arttırmaktan çekinme- yen bu ökonemik politika; 1934 yılın - da yurdumuzda olgun meyvelerini ver- sasen düşme nisbeti azalmış icaretimizin . “kıymet, bal- mmdan gerilemesi 1994 de durmuş, krize denberi ilk olarak bir yükselme göster. miştir. Bu yükseliş 8 milyon liraya var- mik GE alişveriş akışındaki buu canlılık ve genişlik » ithalât ve ihracatın Aynı zamanda artmış olması - hayırlı te- sirlerini devlet gelirinin tahsilinde de göstermiştir. Ökonominin değişik alanlarında ulu- sal varlık ve kazanç arttıkça, devlet ma- denk gitmiş ve hem de tahsilât miktarı geçen ya göre 24 milyon lira fazla ol muştur. Bilhasen arazi vergisi, kazanç ve istihlâk vergileri ile inhisarlar gelir- lerinde görülen fazlalıklar da ökonomik lası da 21,5 milyon lira idi. Dışa - rıya sattığımız malların bu yıl 4 milyon lira kadar eksilmesi, 1933 te ihracat ay- ları dışında, bilhassa, eski yıllardan ka- Jan stokların satılmasından ileri gelmiş, ör. İhracat ayları olan ağustos - birinci. in aylarında her iki yılda dışarıya gönderilen mal kıymetlerini gözden ye- 1934 te normal ihracatımızın arttığını görürüz. 1933 ağustosundan bi- rincikünun sonuna kadar beş nyda 54 ewilyon Kiraya karsı 1934 ün bu aylarm- da dışarıya 59 milvon hiralık mel sön. dermiş oluyoruz. Şu halde 1934 de5 ük milli bankamız her yıl yenil bir Ni ve inkişafın diriliğini veriyor İdare meclisinin dikkate şayan raporu Raporun metni ve bilânço sınm bugünkü heyeti | Kılan ülkelerinbir i milyon liralık bir artma vardır. Dışarı giden imallarımızın fiatlerinde, 1884 de gürülen yükseklik de bu düşünceyi sağ- lamlaştırır. Gerçekten 1934 yılında, mallarımızın bazı malların rekoltesin- finti geçen yılkilerin iki buçuk misline yaklaşmıştır. Gerek miktar, gerek fiat bakımdan bu artmalarn, kuraklıktan ve ü-ünsüzlükten sıkmt geçirmiş olan geçirmiş bilhassa Adana çiftçilerine büyük yardı- muş, fintlerinde geçen yıla göre yüzde otuzdan yüzde eliiye kadar bir fazlalık görülmüştür. Yün ve tiftik fiatleride yükselmiştir. Fındık mahsulü bu yıl yüz- da 50 kei okucş, tlerinde de ayal nisbetlerde bir düşüklük göstermiştir. 1933 ün 21,5 milyon lira ihracat faz- lalığına karşı 1934 de bu fazlalık ancak 55 milyon liradır. Fark, bilhassa evvelki, yıla göre 1934 de I2 milyon ira fazla malın içeri girmesinden ileri gelmişti Hükümetimizce yabancı uluslara kar. # güdülen siyasanın — doğurduğu bu durum kıvançla karşılanabilir. Hülümetimizce, “malımızı alanın ma- Incak olan bu siyasaya bağ olarak, kli- ring ve dayanan iminmiele Döne ödemek in böylece bir kenara bırakıldıktan sonra bu ülkelerden fazla mal getirmek bir za- rar vermez, kâr verir. Çünkü bize mal veren ülkeler ve uluslar, gönderdikleri mal kadar bizden mel almağa borçlu- durlar. İşte bu kolaylıklara dayanabil. mekledir ki, 1934 de ihracat mallarımı- a çabuk ve değerle satılması başarıl. mıştır. Bu satışların sonunda ülkemizde stok kalmamış gibidir. Bundan başka bize mal göndermiş 0- lan ülkeler, bizden, dahâ 24 milyon li“ ralık mal almak zoru altındadırlar. Bu sonucun, döviz tutumu; bakımmdan”6- hemmiyeti, geçen yılın EN a 2 milyon İhracat girebi- len, dönebilen kısımdan iğ 1 değildir Dış tcaretimizin bu sevindirici duru. muna karşılık, iç can- blık ve genişlik de artmıştır. Yeni yeni ulusal gelir ve zenginlik kaynakları yar ratacak, yuddaşlara sünden güne arta- cak ve büyüyecek iş imkânları SE olan sanayileşme programma; 193: de esaslı sekilde devam edilmiştir. Ban kamızca İstanbulda kurulan Şişe ve camı Zonguldakteki Sömi Antrasit fabrikala- Sümer Bankın Kayseri, Ereğli yer- li bez fabrikaları ve İzmit Küğrt fabri- kasının temelleri 1934 de atıldı. Bu fab- #ikalar önümüzdeki yıl işlemeğe başlıya- caklardır. Genişleliler Bakırköy Bez fab- rikası ve Zirant Barikasının Adana Do- kuma fabrilsasile, gene önümüzdeki yıl kurulacak olan Nazilli ve Malatya fab- | ekaları da islemeğe başladıktan sonra, pamuklu bez ihtiyacımızın büyük kıs'nı yurdumuzda yaptlncektir. Yurdumuzda kullanılan şekerin ta- | mammı yerli fabe'kalarımız yapıyor."Ay- ni durum yarın da pamuklu bezler için olacaktır. Kurulan diğer fabrika ve sanat övle- rinden başka, yalnız bu iki mühim maddenin ülke içinde yapılması, dışarı. ya giden milyonlarca liranın ; yurdun İ- çinde sarfedilmesi, ie larrmuzdaki çalışmanın artmasında yeniden âmil ola- caktır, İlk günlerin vasıtasızlığına karşı koyarak on yıl gibi kısa bir zamanda a- hnan bu sonuçlara bakarak, ilerideki kü: rumlarımızın da daha çabuk, özlü ve ve rimli olacağına inanıyoruz. Sanayileşme- nin gerekliği ve zorluğu, artık herkesçe anlağılmırş bir gerçek! 'Ökonamik istiklâlimizi koruyabilmek | için ülkemizin tabii zenginbi: kaynakla. / rmı işletecek sanayii; vakit kaybetme- en kurmak gerekliği yurdumuzda mü- nakaşa götürmez bir mevzu haline gir miştir, İSA adar kd, ba alel ve büyü kn, leyi, kuvvetli, hızlı ilerleme ve kurma teşebbüsleriri, geriletecek ve yıpratacak bazı yanlış telâlkileri her fırsatta ay» dınlatmak doğruluk borcudur. A) Devletin ie hanesi beşe; rin veya yurd. olsun; sanayyi normal bir bekelemeleri, tabii bir bak olarak kabul edilmelidir. 'B) Normal bir gelirle çalışma ve işlet me alanına görmiyen bir ulusal tasarruf hareketi, ergeç kuvvet ve hızını kaybe- der, Ulusal kapital birikmesi de zaman- la durur. C) Krizin doğurduğu zorlu şartlar i- sinin yeni kurulan ve ancak iç pazarla» ivenebilen ulusal ri leş dün- elverişli ökonomik ani - gemi satın alma kabiliyeti geniş mahreçlere başlı kala beye olarak yaktile kurulmuş ve kökleşmiş; şimdiye kadar tesisatını tamamen amor. ti etmiş, hattâ ayrıca muhtemel risklere karşı ehemmiyetli rezervleri bulunan es- sa nayünin karmak; devletin ve husuri teşebbüsle- vin kuracağı ulusal sanayim karar ölmesiri, i zamanda istemek olur. Yabancı ülkelerin bize maliyet o den arağıya mal gönderdiklerini, ülker. kiki İş Bankası 31 Birinci kânun 1934 e ai KASA Banknot 138731900 Altan 1551.70 Ufaklık 2708496 Ecnebi aralar 97.119,74 Dahili muhabir bankalar Harici muhabir bankalar CUZDANI üç ay kalanlar Uç aydan ŞSHAM VE TAHYILAT CUZDANİ nlar 2946ğb,la 378.770,73 — Borsada kote olanlar İh 2 Barana kote ol Eietla ve vesaik mukabili ayanılar Senedat mukabili avanslar Süir mütenevvi teminat muk. avanalar BORÇLU CARI HESAPLAR Aşık kredi Kefalet mukabili kredilör SAİR MUHTELİF BORÇLAR Muhtelif borçlular Mehtelif hesaplar Tpotek mukabili vanalar İştirâkler (Hisse senetli) Türk Lirası 13.513.688,40 040.320,42 318719,78 140617238 28031008 84316847 3BAZ ATA 67042087 2400745,15 10718294 2920504,37 13.588.708,28 2B53749,70 105.715,83 1485 274,61 Merkuilar (Hakiki kıymetleri üzerinden sigortalıdır) Makinalar Kasalar Mefruşat Gayrimenkuller (Binalar hakiki kıy» metleri üzerinden sigortalıdır) Banka binaları Diğer gayrimenkaller 1k tesis masrafı bakiyesi Kefaletten dolayı borçlular NAZIM HESAPLAR : Tahsil kentleri eünde vuhabirle 317102485 süzdanı 1.709057,09 UMUM! MUHASEBE MUDURU MUVAFFAK İŞMEN 2813492 22719309 1.280 436,57. 65400611 45810215 16 378078 Türk 1478174 87 177.142 02 3776482 40 12.114.628 79 8107952 33 16110458 07 3300990 24 Sasısaı 23 1554923 76 37481 70 1934442 68 69.190 45 17.251.051 02 6574802 73 91.200031 99 ——— UMUM! MUDUR MUAMMER ERİŞ Kapital İhtiyarlar Fevkalide üriyatlar Kanuni ve wizami iktiyatlar Muhabir bankalar Mevduat İranda cari hesaplar Preavili cari hesaplar Vadeli mevduat Tasarruf tevdint Varsin Bir aya kadar vadeli bir seneye kada vadeli Bir seneden fazla vadeli Tediye emirleri Bale maktek yi elif alacaklılar Maral bezeyi Donanma tahvili seneri ar Türk vi Türk Liraağ 000.000 00 1.030.000,00 1.660.000,90 2890009 00 711.788 62 20.535.314,72 1220907148 212001484 3aa24401 “" 16.000072.58 16437177 1.010,380,58 135.973,79 1482.10 1607.017,38 31 birinci Kânun 1934 Kâr ve Zarar hesabı Zimmet GENEL MASRAFLAR Maaşlar ve ücretler Tün masrafları O» Veri ve harçlar Sair masraflar Verilen faizler Amortismanlar Safi kâr KASA Banknot 1148711900 Altın 155170 Utaklık 21.604, Benebi paralar 9741974 muhabir basikalar muhabir bankalar ESHAM VE TAHVILAT CÜZDANI İn kote olanlar sada kote olmayanlar İAVANSLAR Eshamı ve tahsilât mwk, avanalar Borsada kote olanlar 204650,14 b Borsada kote olmayanlar o 31577073 ve venaik emu vx mukabili aw lenen Si BÖRÇLU CARI HESAPLAR Aşık kredi Kefalet mukabili kendiler SAİR MUHTELİF BORÇLULAR Muhtelif borçlular Muhtelif hesaplar Türk Lirası Türk Lirası 13513.585,40 94042042 38. 719,78 BAS6.17235 20.310,06 BASLEALAZ 368234732 670.429,87 13.565 708,28 Bin binaları Diğer gayrimenkuller ilk tesi, masrafı bakiyesi eri dolayı bardinlar 10 HESAPLAR < İlel senetleri üpdüm Muhabir cüzdanı BATLOZAA6 1.708.09709 müsün hesaplar Muht “ lerinde bu malları birkaç pe halıya sattıklarını da m ntimlilik ” Devletin o gümrük ve diğer koruma tedbirlerile himaye ettiği ulusal sanayi- in satış fiatlerini kontrol ve tanzim et- kese yer tabii ve haklı bulmalıdır. Devlet, Sanayimizin maliyet fiatinde tama - emen ârizi olan bir fazlalık yoktur deni- lemez. İlk kuruluş zamanlarına mahsus olan bu fazlalıkları kaldırmak, rasyonel çalışma ile maliyet fintlerimizi en aşağı hadlere indirmek, fabrikülarımızın de- vamlı ülküsü olmalıdır. metimiz de bunun takibi ve elde si için, teşkilât yapmış bulunmaktadır. yi aslan tan ml yi veya denizaşırı ülkeler'n damping fi- setlerine, hattâ normal maliyet fiatlerine Esasen hükü- edilme- 488102195 1683.740,78. mi e ig im inebileceğini de enik / doğruluk borcudur, isal paranın sağlamlığı ve art Türk Lirası 2070.83 37 Türk örn MATSLTIA 57 1877142 02 1776482 40 12.114828 79 G1orasz 3 16.419488 07 3.300.990 24 GA3ISAN 23 1554923 78 3744681 70 1904442 68 60.190 45 17.251061 02 Gsİ4s02 73 > 91.269.031 9 — beli parasmın sağı arttermıştar. Paramızın dei tilerarı ökonomik tartlara ve rate dayandığı için; ülke ökonomik duru munun İleride, büsbütün iyiliğe gitmesi sağlamlığı daim: bien paramazin tacaktır. 1934 yılında para piyasasındaki istekle |- rin arttığını görüyoruz. rTumun iyileşmesile para iht ınmamış temettü ve kuponlağ Memurin tekaüt sandığı 751.051 04 Taksil senetleri mudü “488102185 Muhtelif nâzım hesapları 1093.78078 6574802 78 Kör 675.705 94 Cirolarımız 456454873 i 260 031 99 MU! Tekirdağı Saylavı Trabzon Saylavı Şakir Kesebir Hasan Saka Matlâp Türk Lirası Türk Liram Alınan faizler 2.671.002,16 Alınan komisyonlar 401.248,$1 316258087 Mubtslif kürler 114375 21 Banka hizmetleri mukabili alınan ücret ve isyanlar 520101 05 Kambiye kâr 13R 03 19 Esham ve takvildi cüzdanı ve iştiraklerden kâr 784516 72 Sigortadan kâr 37009 79 Geçen yıldan kalan kâr 1544 65 KEDER İbrazında cari hesaplar Preavili cari hesaplar Vadeli mevduat Tasarruf tevdiatı deriz Bir aya kadar vadeli ydan bir seneye kadar vadeli Ba Dk Ga çoğa Tahsil senetleri müdileri Muhtelif slzım besaplar 1934 yılı tevziat bakiyesi Cirolarımız. ğı ve is du. Türkiye İş Bankası, 1 Ikinci kânun 1935 Bilânçosu Pasif Türk Lirası Türk Liraar 5.000.000 00 1.020.000,90 1.519000,0 284500009 213788 52 20535.314,72 12.269071,48 Zaz004m2 34924401 12 16.009072,56 1SA37I7I 1.610,380,58 35.07379 140358210, 166701735 17.251.051 02 4.881.021,08 160378078 574802 73 4585 94 456454875
