10 Nisan 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

© TARİHİ TEFRİKA: 7 | “ İttihat ve Terakki! «BAHAEDDİN ŞAKIR BEYİN BIRAKTIĞI VESİIKALARA GORE) İ ve Bahaeddin Şakir Bey Hemen m İttihat ve Terakki Cemiyeti nasıl doğdu? ! Bize bugünkü büyük tefrikamı- z İl zı yazmağa sebep | olacak kadar İS “| bir çok vesikalar bırakarak bir er- i; meni kurşunile Berlinde şehit edi- len Dokto: Bahatt'n Şakir Bey İs- tanbul Trp fakültesinden mezun malümatlı bir doktordu. Daha genç yaşında iken Askeri Tıbbiye mek- tebine iki mühim ders için muallim | muavini olmuştu. O esnada Veli- aht Yusuf İzzettin Efendi hususi bir tabip aradığından dektor Ba- hattin Şakir Beye kendisine dok- | tor olmasını teklif etmiş ve doktor. | da, Abdülhamit devrinde böyle bir Bözilenin pek tehlikeli; bie gep'o- | lacağını bildiği halde bu teklifi ke “| Bu tefrikada rol alan şahsiyetler i * larında komünist şefler olduğu hal- ii W İ in bul etmişti. Çünkü müstakbel Pa- dişahı meşrutiyete hazırlamak is- tiyordu. Fakat doktor Bahattin Şak'r B. Yusuf İzzettin Efe: in hususi tabipliğinde uzun müddet kalama- mış, 1903 senesinde tevkif edile- rek Erzincana nefiyedilmişti. Dok- tor Bahattin Şakir Bey menfada bir müddet kaldıktan sonra oradan firar etmiş ve nihayet o da Paris- teki arkadaşlarına iltihak eylemiş- ti. Doktor Baha Bey Pariste Te- râkke ve İttihat cemiyetinin muha- bere memurluğu vazifesini deruhte etmişti. Cemiyet namına yapılan | muhaberatı hemen daima kendisi imzalardı. Meşrutiyetin — ilânından sonra Doktor Bahattin Şakir Bey de d'- ğer arkadaşlarile beraber Selâni- ğe giderek orada , Osmanlı Hürri- yet Cemiyetine iltihak etmiş ve ye- miden doğan (İttihat ve Terâkki) cemiyet" tarafından İstanbula gön derilen heyeti mebuseye dahil ola ” rak İstanbula gelmişti. Tefrikamızın esasını teşkil eden vesikaların neşrine başlamadan ev vel karilerimize takdim edilmeleri lâzımgelen zevat şimdilik yukarı- da saydığımız kimselerden ibaret- tir. Bundan sonra Abdülhamidin Paristeki İtt hat ve Terâkki cemi- İİ) nin nasıl dağıldığını ve (İttihat ve İ Terâkk') cemiyetine inkılâp etti- ğini sirasile anlatmağa başlayaca- ğız. Öbür tarafta: Cenevre ir taraftan Ahmet Riza Bey ile ik kere Abdalkemit idaresine karşı neşriyatla meşgul olurlarken diğer taraftan da İstan- buldan Mısıra kaçan ve oradan Ce- nevreye giden Murat Bey de Ce- nevvede “Mizan,, gazetesini neşre- diyordu. Tabii o Zamanlar Cenev- rede bulunan bütün Türk gençleri onun etrafına toplanmışlardı. Tu- # nalı Hilmi Bey de (gece gündüz ii İ i i Murat Beyin yanından ayrılmıyor. du Yazılarımızın başında Abdülha- midin sureti mahsuzada Avrupaya ar genç Türkle- çalışmış olduğunu ri kandırmağa yazmıştık. Bu teşebbüslerin birin. | cisi 1896 senesinde yapılmıştı. O zaman Abdülhamit en ziyade i- #mat ettiği serhafiye Ahmet Celâ- lettin Paşayı genç Türkleri sustur- mak vazifesile Avrupaya gönder- misti. Ahmet Çelâlettin Paşadan © ileride sık sık bahsedeceğiz, çünkü onun bir müddet sonra genç Türk: İere iltihak ettiğini o ve Mısırdan Celâl Bey İzmite gidiyor Kâğıt fabrikası orada te kısa bir zaman sonra şehrimize gelerek fabrikanın yerini tayin ede cekleri haber verilmektedir. Kuv- vetle dolaşan rivayetlere göre iki bin işçinin çalışacağı kâğıt fabrika- sının Kilez deresi o nâmile maruf mahalde inşası ihtimal dahilinde- dir, Fabrikanın yapılması bu yıl i- çinde bitecek, 935 senesinden itiba- Ten faaliyete geçmiş bulunacaktır. Şehrimizde" kurulacak kâğıt fabri- kası bütün memleketin ihtiyacına cevap verebilecek bir mükemmeli- yelte olacaktır. Fabrikanın inşası | funalı Hilmi Bey larını neşredeceğiz. Pas senesinde Ahmet Celâlet- tin Paşa memuriyeti mahsusa ile Avrupaya gönderildiği zaman doğ- wu Fransanın (Contrexöville) şeh- rine gitmiş ve oradan Cenevrede bulunan. Murat Beye bir mektup İ göndererek kendisile konuşmak is- tediğini bildirmişti. Murat Bey Ahmet Celâlettin Pa- şanm ne maksatla Avrupaya gel- miş olduğunu biliyordu. Onun için Cenevrede bulunan Türkleri, içti- maa davet ederek vaziyeti on'ara- anlatmış ve gidip Celâlettin Paşa ile konuşmasının muvafık olup ol- mayacağını onlara sorumştu Bu içtimada Muat Beyin arkadaşları Abdülhamit namına Ahmet Celâ- lettin Paşa | tarafından söylenen | sözlere inanılmamasını, meşrutiyet ilân edilmedikçe Türkiyeye avdet edilmiyeceğinin kat'i surette anla- tılmasını Murat Beye tavsiye et- mişler ve ancak bu tarzda hareket edeceğine dair vait verd 'ği takdir- de gidip ile konuşabileceğini söylemişlerdi. Nr dağıtmak için yaptığı teşeb- | Bunun e Bey kal ii ve bu teşebbüsler neticesin- | kıp (Contrexöville)e gitmiş ve ora- me ve Terâkli) cemiyeti | de Ahmet Celâlett'n Paşa ile mü- lâkat etmişti. Bu mülâkatta neler konuşulmuştu? Orasını Murat Bey- le Ahmet Celâlettin Paşa biliiler. rar Cenevreye avdet etiği zaman müteheyyiç bulunuyordu. Sa- bırsızlıkla bekliyen arkadaşları Murat Beyin geri döndüğünü ha- ber alır alaz derhal toplanmışlar ve Murat Beyden izahat istem” lerdi. Murat heyecanını gü zaptetmeğe muvaffak olan dam tavrile arkadaşlarına demişti ki: — Evlâtlar, Ahmet Celâlettin Paşa ile konuştum. Bu mülâkat ne- ticesinde paşa bana ateşten bir | gömlek g'ydirmiş oldu. Ben bu i atamazsam çayır, 2 Taskeikam Biz burada bu İundukça ve hürriyet ( fikirlerini neşre çalıştıkça Türkiyede bizim yözümüzden bir çok £ gençler ve mektep talebesi menfalarda bin tür lü mah:umiyetler ve ez'yetler için- de mahvolmakta, bir kısmı da ha- pishanelerde çürümektedir. Bizim Avrupada yaptığımız heşriyat bun- dan başka hiç bir semere vermiyor. Ahmet Celâlettin Paşanm fikrine nazaran başka b'r semere vermesi- nin de imkânı yoktur. — Bitmedi — Silâhsızlanma Konfetans bürosu bugün içtima edecek İinulatak CENEVRE, 9. A.A. — M. Hen- “e derson, dün ve bugün, yarmki salı Bi ZMİT. (Milliyet) —— Sümer | günü saat on altıda toplanacak o- ek Kurulacak olan | lan silahları bırakma konferanar İİ het fabrikanın yerisi tayin İS) | bürosunun içtima hazirliklerile Umum Müdürü Nural Esat B.| “Hann malin M. Mas in mü il irlik- z le lord Eden ancak yarın sabah geleceklerdir. Grandi - Henderson mülâkatı yük elçisi M. Grandi, silahları bı- rakma konferansı ile bu konferan. 81 10 nisan tarihinde vukubulacak içtimai hakkında M. Henderson ile dün uzun uzadiye görüşmüştür. tarifi kabil olmıyan engin seyinç uyandırmıtır. Celâl Beye parlak bir istikbal merasimi yapılacaktır. Parise yazmış olduğu bir çok mek- | Fransadaki tasarruf meselesi Polis kuvveti bin kadar tezahürcüyü dağıttı Hadise esnasında iki polis yaralandı LİONVİL, 9 (A. A.) — En sol | cenahtan bin kadar tezahürcü, baş- de ilerilerken, polislerle karşılaş- mışlardır. Yüzlerce tevkifat yapılmıştır. Bu! arada vaz'fesinden çı o lan sabık Belediye Reisi M, Friç te vardır. Birçok tezahürcülerde yasak si- lâhlar vardı ve komiserliğe hücum ederek zaptetmek istiyorlardı. Po- lisler havaya ateş etmek mecbu yetinde kalmışlardır. Suvari »oli ler de kahvelere girerek öte beriyi kıran tezahürcüleri dağıtmışlardır. İki polis yaralanmıştır. | Eski muharipler PARİS, 9(A. A.) — Başvekil M. Doumergue, eski muhariplerin murahhaslarile görüşerek, bütçe- yi hulusu niyetle tevzin edebilmek için kendilerinden arzularile bir fe- dakârlik beklediğini söylemiştir.Bu | hususta bir uzlaşma hasıl olacak gi- bidir. Eski muharipler idare heye- ti kat'i kararmı vermek üzeredir. Memurların ve mütekaitle'in cevabı PARİS, 9 (A. A.) — Dün ak- M. Daladiyer 6 şubat vekayiini | Anlatıyor Sabık başvekile göre hadi-| seleri faşistler çıkarmışlar Staviski rezaletinin o meydana çikmasından sonra Fransız efkür: umumiyesinde şiddetli bir heyecan başgöstermiş ve bu işte bir takım meb'usların bulunması efkârı da- ha ziyade tehyiç etmişti. Bunun ü- zerine Pariste nümayişler yapılmış ve halk Palais de Bourbon namile maruf olan Mecl'se hücum etmis- ti. O zaman iktidar <> mevkiinde Bulunan M. Daladier Orange'da Radicel - Socialiste kongresinde a- hiren bir nutuk söyliyerek © bunu Faşist teşkilâtının yaptığını bildir. miştir. Bu hususta aldığımız telgrafta ezcümle deniliyor ki: Eski Başvekil, ilk ateşin tezahür- cüler tarafından açıldığını iddia et- miş, hükümetin hiçbir vakit ateş rini müdafaa için ateş etmişler. ir. . M. Daladier bu hadiselerin mesu- liyetini © tek başına üzerine aldi. ğını ilâve etmiş, ve muntazam birer kadro halinde teşekkül etmiş olan Faşistlerin disiplinli bir surette çe- kilerek meydanı, karşıklığa gele rek sürüklenmiş olan diğer tezahür cülerle, meraklılara bıraktıklarını ve kurbanların çoğunun bunlar ta- rafından verildiğini söylemişti; Eski Başvekil, hükümet tar, dan bu hareket boğulduktan sonra, sükünun iadesi için istifa ettiğini bildirmişitr. Radikal - Sosyalistler, hatibi detle alkışlamışlar ve “eski başve- kile tam itimatlarını tekrarlıyan ve faşizm aleyhine hitap eden,, bir ka rar almışlardır. Orak Çekiç 1 mayısta 25 milyon Alman bunu taşıyacak BERLİN, 9 (A. A.) — Havas Ajansı bildiriyor: 1 mayıs günü 25 milyon Alman çekiç ile orak işaretlerini — taşıya- caklardır. Bu işaretler milli iş bay- ramı üçüncü imparatorluk Oo resmi propaganda teşkilâtı o tarafından sattırılmaktadır. Filhakia bu iki işa ret artık Nazi'ler tarafından fesat şam gazeteleri hükümetin mömur- lara yaptığı hitaba sendikalar birli- ği ve umum mütekaitler eemiyeti- nin verdikleri cevabı neşr ve tahlil etmektedirler. Mütekaitler bütçe muvazenesi- nin tesisine fedakârlıklar yapmak suretile iştiraki hiç bir zaman red- | detmiş değillerdir. Esasen tekaüdi- yelerin tekrar tanzimi işinde geç kalmak yüzünden 1934 senesi içi 450 milyon miktarında bir tasarruf yapılmıştır. Cevapta şunlar vardır: Bu ilk fedakârlıktan başka, emir: | nameler 500 milyon daha istemek- tedir. Bu suretle mütekaitler, te- kaüdiyelerinin yüzde yirimisinden fazla fedakârlığa — katlanmış ola- caklardır. Buna mukabil memurlar dan yüzde beşten yüzde ona kadar oynayan bir fedakârlıkla yardım et meleri istenmektedir. — Bu miktar 630 milyondur ki, verilen yedi mil- İ yar maaşat üzerinden hesap edilin- ce vasati yüzde sekiz eder, başka bu yardım, memu: vakkattır. Halbuki mütekaitler için daimidir. Amerika Ermenileri Kanlı, bıçaklı Arbede çıkardılar Buna sebep Ermeni papa- zının katledilmesidir $ kago'daki Ermeni papazı Leon Tüyan geçen kânunvevvelde kili. vede bir ayin yapılırken 4 Ermeni tarafından pıçakla katlolunmuştu. Katiller kargaşalık esnasında kay- bolajak kaçmışlar ve buhadise Şi- kago Ermenileri arasında büyük dedikodulara | sebeb'yet vermişti. O zamandan beri katiller henüz bulunamamıştır. Dün gelen telg- raflara nazaran Şikago Ermenile- ri biribi.ler'ne geçmişlerdir: BOSTON, 9 (A, A.) — Ermeni kilisesine mentüp rakip nin üzerine atarak dövüşmüşlerdir. Rakipler, ellerinde pıçaklarla sokakta karşılaşmışlardır. İçlerin- den 9 kişi yaralanmıştır. Mühim polis kuvvetleri birçok tevkifat yaparak sükünu iade etmiş lerdir. Bir polisin kulağı kopmuş- tur, ŞIKAGO, 9(A.A.) — Bura Ermenileri de ayni sebepten dolayı çarpışmışlardır. 4 kadın, üç erkek yaralanmış, hastahaneye kaldırıl- mışlardır. 4 kadın, bir erkek tevkif edilmiştir. Alman bütçesinde Silâhlar faslı İngiliz hariciye nazırının avamkamarasında beyanatı LONDRA, 9 (A .A.) — Avam Kamarası paskalya tatillerinden sonra bugün toplanmıştır. Harici- ye Nazırı M. Con Saymon, Alman bütçesinde silâhlar faslındaki mü- him tezayüdün maksadını öğren- mek için derhal tedbirler alıp alma- dığı ve bu gibi tezayüdün Versay muahedesini ihlâl caip © etmediği sualine cevabında, 23 martta res- men neşrolunan Alman rakamları- nı zikrederek demiştir ki: “Bu meseleyi İngili ciddiyetle nazarı itibara almıştır. Berlindeki sefirimize bu bapta Al- man hükümetinden izahat alması- çıkarıcı mahiyette telâkki edilmek- ten çıkmıştır. Esasen çekiç ile ora- ğın ortasmda Göte'nin başı ve altın da, pençelerinde gamalı haç tutan Nazi kartalı vardır. Fölkişe Beobahter gazetesi, bu işareti yapmakla, Almanyanın “ka! fa işleyicilerile el işçileri arasında birliği ifade” etmek istediğini yaz- | maktadır. © Arzıhal encümeni ANKARA, 9 (Milliyet) — Mec liste arzuhal encümeninin ilgası i- | gin bir cereyan vardır, kında da izahat isteyip istemediği sualine cevaben de bu nutkun me- sele ile hiç bir alâkası olmadığı mü- taleasında bulunduğunu söylemiş- tir, iri li Türkiye - Çin ANKARA, 9 (A: A.) — 4 nisan- da Ankarada Çin ile Türkiye ara- sında aktolunan dostluk muahedesi münasebetile Çin Hariciye Nazırı M. Vang Çıngvay ile Hariciye Ve- kili Tevfik Rüştü Bey o arasında telgraflar teati olunmuştur. Trabzonda mühim bir deniz kazası Vesta vapuru sisten karaya oturdu! Geminin kurtarıldığı bildiriliyor TRABZON, 9. A.A. — Sabahleyin başlayan ve havayı denizi sa ran sis yüzünden Loit kumpanyasının Vesta vapuru saat 9-10 arasın- da karaya oturmuştur. Geminin oturduğu yer şehrin şarkında ve ya: | rım saat mesafede sahile on metre yakınlığındadır. Vapur taşlık üzer'ne bindirmiştir. Limanda bulunan Ege vapuru derhal ka- za mahâline gidetek kurtarma ameliyesine başlamıştır. Vali ve erkâ- nı hükümet liman şirketi vesaiti ile vapurun oturduğu mahale giderek | kurtarma ameliyesine nezaret etmektedirler, B'nlerce halk ve kayık- cılar vapurun tahliyesine yardım ediyorlar, Ümit azdır. TRABZON, 9. A.A. — Vesta vapuru saat 14 te Ege tarafından kurtarılmış ve her iki vapur şimdi limana gelmiştir. Vesta'yı kurtar- mak için Ege dört saat kadar uğraşmaştır. İlk asılışta o halatların biri kopmuş ikincide yavaş yavaş Vesla açılmağa, kumsaldan kurtulmağa “Hududa mucavir mınta- | başlamıştır. Liman şirketinin vesaiti doğru çekilmeğe başlamıştır. çok işe yaramıştır. Sis ufuklara Askeri mektepler talebeleri hak- kında yeni ANKARA, 9 (Telefonla) — Askeri bir kanun mektepler talebelerinden muhtelif sebeplerle ayrılmak isteye nlerin devletçe yapılan bilcümle mas rafları ödemek aşrtile çekilmelerine 1683 numaralı kanun ile müsaade edilmişti. Bunlardan Harbiye, Tıbbiye ve buna muadil mekteplerde bur lunanlı ın orda kadrolarına alınacağı ve vücutlarından en istifade edi leceği bir zamanda o kanundan istifade si ayrıldıkları görülmüş buna mâni olmak için Milli Müdafaa Vel ti mevcut kanunun 21 inci maddesine şu fıkranın ilâvesini teklif etmiştir: Askeri mektepler talebesinden istifa etmek isteyenlerin devletçe ya | pılan bilcümle mektep masrafını ödemek şartile istifaları kabul olu - nur. Ancak bu talebelerin tekaüt hakları başladıktan sonra mektep mas | raflarını vererek istifaları kabul edilemez., Hükümet bu lâyihayı yakında Meclise verecektir. Adliye yangını davası; iki hademe dün tahliye edildi - IZMIT, 9 (Milliyet) — Istanbul Adliye yangını davasına bugün devam edilmiştir. Kapıcı Ahmet Efendi hasta olduğundan bugün * kü celsede hazır bulunmamıştır. 'Baş hademe Mehmet ve odacı Ahmet Efendinin vekilleri müekkil- lerinin tahliye edilmesini talep etti. Heyeti hâkime bu talebi kabul &de- rek her ikisinin de gayri mevkuf olarak mühakemelerine devam edil - mesine karar vermiştir Müddeiumumi levazım mümeyyizinin tevkilini istemişse de hevet bu talebi reddet miştir. Diğer 8 şahidin dinlenilmesi için muhakeme 25 nisana bırakılmıştır. Yol paralarının tahsili için ANKARA, 9 (Telefonla) — Nafia veköleti şose ve köprüler ka “) nununun İİ inci maddesinin değiş tirilmesi hakkında bir kanun lâyihe- sı hazırlamıştır. Bu lâyihaya göre resmi dairelerle bilümum müessese - lerde çalışanlardan şimdiye kadar tahsildarlar vasıtasile tahsil edilmek te olan yol paralarının, müesseselerce mart ve ağustos aylarında olmak üzere senede iki defa maaşlarından idareler veznelerine yatırılması der piş olunmaktadır, Fırka grupu bugün toplanıyor | ANKARA, 9 (Telefonla) — Yarın toplanacak olan fırka grupun *| kararlarının Meclis tarafından bozu »| lap bozulmayacağı meselesi görüşülecektir. i .Sovyetlerle kredi mukavelesi ANKARA, 9 (Milliyet) — Hariciye encümeni Sovyetlerle imzala nan Kredi mukavelenamesini müza kere ve kabul edilmiştir. Encümen | de Bulgarlarla yapılan ticaret itilâfnamesi de kabul edilmiştir. | Hususi idarelerdeki baytarlar ANKARA, 9 (Telefonla) — Ziraat vekâleti belediyece hususi i * darelerdeki baylârların tayin, azil ve terfi ve tecziyelerinin Ziraat ve- kâletince yapılması hakkında bir kanun lâyihası hazırlamıştır. da Devlet Şürası deavi dairesi Petrol arama ve ANKARA, 9 (Telefonla) — Petrol arama ve işletme idaresine yar dım olarak 200 bin lira daha verilmesi i ü ü ni Bütçe encümeni kabul etmiştir. Heyeti vekilede müzakereler ANKARA, 9 (Telefonla) — Heyeti Vekile Ismet Paşanin riyase"| tinde toplandı. Müazkerat geç vakte kalarda silâh satışı ANKARA, 9 (Telefonla) — Dabiliye Vekâleti hududa mücavir mıntakalarda memnu olmıyan silâh satışmın menedilmesini o muvafık görmüş ve inhisarlar varidatma bu memnuiyetin ne e kadar müessir olacağını alâkadar vekâlet- lerden sormuştur. Hikmet ve Rana Beyler Ankarada ANKARA, 9 (Milliyet) — Güm rük ve İnbisarlar Vekili Rana Bey ile Maarif Vekili Hikmet Bey bu- gün İstanbuldan geldiler. e. Trakya müfettişliği başmüşaviri ANKARA, 9 (Milli ya müfettişliği başmüşaviri Şükrü Bey İstanbula hareket etmiştir. Samsundaki komünistler | eği eye beyanname dağıtmakta: lu komünistlerin muhakeme: R Parlak Ahmet dört sene, Ali üç se- ne dört aya mahküm oldu, kesilmek suretile tahsili ve ew işletme idaresi hakkındaki hükümetin teklifi, kadar devam etmiştir. Muamele vergisi ANKARA, 9 (Telefonla) — Muhtelit encümen muamele v: lâyihasını görüştü. Lâyihada baz£ tediller yapı r. Kaymakamlar hakkın d8. ANKARA, 9 (Telefonla) — hiliye Vekâleti yeni tayin ve Yiş edilecek kaymakamlar için kararname hazırlamıştır. Amerikada | Yüz harp gemisi Manevra yapıyor. SAN - DİEGO (Kaliforniya) Manevradan sonra Nev - York sularına gidecek ve yıs ayı sonlarma doğru Hİ nehri üzerinde M. Roosevelt'in © nünde bir geçit resmi yapacaktı”