13 Aralık 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

MILLIYET ÇARŞAMBA 13 KANUNUFVVEL 1933 Afet Hf.nin konferansı (Başı 1 İnci sahifede) Fakat cemiyetin çalışmasıyle yakın alandıkça, anlıyordum ki, 0, “Memleketin, zaruri yiyecek ve giye- © ek ihtiyaçlarından dolayı, harice muh- Maç olmamak için sanayi kurulma: Bi, milli sermaynin biriktirilmesini arttırılmasını istiyordu. Yüksek ce- Miyetin düşündükleri, yalnız, bundan baret değildi, o Türkiye Cümhuriyo- bin, Türk istiklâlinin tam kale ha- ine gelmesini, büyük ve ağır sanayi Memleketi olmasiyle, mümkün ola- Sağın anlamış bulunuyordu. İşte, cemiyet bu yüksek yurt vo Millet duygularını milete tel #iyor. Hakil jl di. Çünkü yeni Türkiye devletinin ve li rejimin kuruluşuna o kadar bu Yurt, cihanın serbestçe alış verişine a- $ık bir pazar yeri idi. Açık Fazla ma! çıkarmak, hariçten faz- İs para getirmek işine gelen memle- ketler bu açık pazardan istedikl. #ibi istifade ediyorlardı. Bu müste: İskeci memleketlerin bundan mem- Bun olduklarına şaşılmaz. Fakat ça #lacak ve hayret edilecek cihet şu- ir ki, o zaman memleketin da bulunan Osmanlı idareciler bu temin, daha doğrusu bu ikti zebzübün Tından, şahsi keyflerini ve zevklerini #emin ediyorlardı, memlekette tehak ümlerni tatbik ve icra vasıtalarını, bu sistemde buluyorlardı. Buna mu- il memlekette, oturan ve oturmı- Yan ve bilhassa Türk dostu geçinen #enebiler, bu sistem sayesinde, mcım- bütün servet kaynakların el- geçiriyorlar, milletin kol kud- Petine istihsal kuvvetine hakim olu- Yorlar, memlekette hemen hemen Rümrüksüz stokları lüzumlu, lüzum- Yorlardı. Çıkardıkları, Türk ailele- Finin asırlardan beri, yalnız bir ser- vet diye değil, bir hatıra olarak sak- liyabildikleri her şeye şamildi. Osmanlı idaresinde. Hanımlar, Efendiler, | Türk mileti, Osmanlı devletinin İ; daresinde, dediğim gibi, dahili ve ha- Yici olmak üzre, iki türlü ezici ve | Yıpratıcı, amil elinde her gün biraz | Saha zebun ve fakir fakat, her ğün biraz daha çalışmıya mecbur bir esir gib idi. Türk köylüsü, çifçisi, amel zami say ve kuvvet sârfiyle as; Ti hayatını kazanmıya mecbur edili. | Yordu. Bu hayat seviyesi ancak, ! İümden kurtulmıya yardım edecek bir | hayat seviyesinden başak bir şey de- didi. Bir milletin siyasi ve mskeri istik- lâlini kurtarmaya ve korumaya ne kadar mecbur olduğunu anlamak mü himdir. Bunun için kanuni Süleyma- he getirmek kâfidir. Ni Anadoluya 1919 a kadar Zir: #wemleket denirdi. Fakat onun, birgün buğday anbarları olan Anksrasına, onyasına, Eskişehirine, Afyonuna yiyecek ekmeğin unu Romanyada: e Amerikadan gelirdi Türkün en çok kullandığı elbise, Çamaşır, yatak takımı, yorganın pa- | Muğuna ve hırkasınm astarma kadar, | bu pamuk memleketi olan diğer baş- | ka memleketlerden gelirdi. Bu çifci memleketi, #apanın'a de- mir ve çivisine varmcıya kadar bü- fön ziraat aletlerini dışardan geli meye mecbur bir vaziyette | birakı muş Türk ülkesi bol bol yün, emsalsiz tiftik ve ipek yetiştirdöi halde, türk €n basit bir abayı, baş örtüsünü al il ğı ve Yüksek kabiliyet Ha'buki arkadaşlar, © Türkün bu #on esaslara tekaddüm eden tarihine ıkılırsa, orada apaçık bir sureti, rülür kı, Türk her işte olduğu gül ikisct eleminde de en yük-ek kebi- le temayüz etmiş bir varlıktır. Wp sanayii fikir ve iuyatını do- Ewan Türkler olduğu artik reddo- tarihi, ilmi bir harekettir. dejenere olma- ası Cümbhuriyet devrine kadar çe kilmiş aldu. Ha , efendiler, o medeniyetin Yeni eserlerine hürmet ve intibak lâ - Zumdır. İktesadiyatın inkişafı için Bir memlekette iktısadiyatın inki- $af edebilmesi için iktisadi terbi mevcudiyeti lâzımdır. Bu ter dern olmalıdır. Bu terbiyed. le gören münevver unsurlar yetiş- tirmek esastır. Diyebilirim ki, yakın zamana kadar karşısında kaldığımız müşküllerin başlıca sebebi: Teknik noksanı ve serma) sizliğiyle beraber iktısadi ri Ni idir. Bunlar bertaraf edilince, iktısadi hareketimiz derhal ba; Min milletimizin iktısat terbiyesini yi seltmek hususundaki hizmetini bü - Yük memnuniyetle kaydedebiliriz. Cemiyet kurulduğu zaman mem - leket, paramızm henüz istikrar bul - Mamış olması yüzünden çok ıstırap is Şinde idi, malürmdur ki, parada Yar olmayınca iktisadi hayat dai Barşi içinde kalır, paranın m a tikrarr için Başvekil Paşa Hazretlerinin izah buyurdukları gibi bütçenin ciddi ol. İ lar, işlerin birleştirilmesi itibariyle, el | hette azalır, zorluklar daha kolay ön- zamanda ticaret ve tediyelerimiz de müvazeneli olmalıdır. Ticaret müvazenesi Fakat, milli iktısat hayasında çok kuvvetli ve kıymetli bir amil vardır ki, o da halkın devlet tedbirlerine kar şı emniyeti olmasıdır. Demiştik ki, büt çe tevazünü esastır, bunu devlet ya - par, fakat ticaret muvazenesini temin etmek münhasıran devletin elinde de ğildir, bu hususta devlete milli faali- &ytlerin de yardımı lâzımdır. Bunda millet vazifesini yapabil - mek için fertlerin iktısadi terbiye ile mücehhez olması lâzımdır, bu terbiye icabıdır ki, fertler yerli malla - ra rağbet Oeder ve kalite itibariyle dun olsa bile mutlaka yer - Ti malı kullanmak karar ve azminde | Hariç maldan müstağni kal in o malın aynını ve daha sini memlekette yapmaya çalışır. Halkımızın umumiyetie seferber ola- rak üzerinde yürüdüğü bu iktısadi yol- .Cümhuriyet hükümetimizin isabette çiz- diği izdir. Bu yol üzerinde ne kadar muvaffak olduğumuzun ufak bir nişane i söyliyebilirim çünkü bu hepimizin iğimiz veya kolaylıkla öğrenebilece- gimiz bir şeydir. Memlekette pamuk, yün, şeker, en sanayini vücuda getirmek sure! caret muvazenemiz temin edilmiştir. diye muvazenemiz için de kuvvetli ted- birler alındığını memnuniyetle öğreniyo ruz. Tasarruf üzerinde konuşurken, hatr- ra gelen bir noktaya işaret etmek iste rim. Tasarruf denince, bundan (sadece para biriktirmek manasını çıkaranlar da vardır. Meseleyi yalnız bu zaviyeden yö renler ve söyliyenler, parasmı küple top rağa gömenlerden farksız gibidir. Çok istihsal Tasarruftan maksat, her vakit kazan- dığından fazla sarfetmemek © ve fakat, fazla sarfetmek için, mutlâka çok İ: sal yoluna gitmektir, ve bir küçük mu tarda olsa da, toplanan sermayeler milli ikisadiyatın tekâmülüne hizmet etmeli | dirler. Ferdin kendi menfaati de hunda- dır. Ergani istikrazt Milli tasarrufun mahiyetini anlamak i- çin en yakın ve taze bir misali derhal söy lemeliyim. Ergani dahili istikraz tahvil- leri... yurttaşlar, bu tahvilleri almakla tasarruf ettikleri paralarını, bir defa, kendileri için çok kârlı ve emin bir işe yattırmış oluyorlar. “Fakat human ön. ba değerli olan cihet büyük milli vazi- fe yapmış bulunuyonar. 5. a leketin büyük bir servet kaynağı işle necek, bundan bütün memleket, millet, devlei, iktisadi kalkınmada çok kuvvet” | lenecektir. Ve bunun neticesinde fertler de yine kazanacaklardır. Yurttaşların, tasarruf ettikleri paralar, küçük, büyük, sermaye halinde milli iktisadın ilerleme sine bu yolda yardım ederse ancak © za man tasarruflan maksut olan gaye mii. | letçe anlaşılmış sayılabilir Kooperatifleşme Burada, tasarrufun en eyi vasıtaların dan biri olan kooperatifleşmeyi de ener miyetle hatırlatmalıyım. “İktisadi faal yetlerin her birinde, Uek tek çalışan yurt taşlarımız, teşebi ini bütün masraf larını yalnız başlarına yapmaya ve bir çok zorluğu yalnız başlarına ayrı ayrı ön Jemeye, ve yenmeye mecburdurlar. Hal- aki leşmede bu ayrı masraf- lenir ve ezilir. Hatta tek başıma çalışıl. dığı zaman gayri mümkün olan verimli işler, bu sayı â alınır. k yabancıların uyandır. ifade ettikleri müzir reka üphesiz set çeker. Koopera- kadar genişlerse, kooperati- i o kadar çok ve milletin ilti- | kalkınması da o kadar kolay ve ça- buk olur. Fakat daima hatırda tutmak lâzımdır ki, iktisat bakımından, milletin €n büyük ve en kudretli kooperatifi,bü- m gelirini, amme hizmetine veren ve tün yurttaşların daimi ve hakiki sa sı olduğu ve bunun için inilletin öz malı gan millet kooperatifi, devlettir. Mili iktisat faaliyetlerini, izahma çalıştığ gibi teşkilatlandırmak ve lama mek, şüpbesiz, milletin, bilgisinin yük- #elmesine ve yaşamasının di i en büyük amildir. Kredi Hanımlar, efendiler, , İstihsalin «ticaretin, sermaye ve kre diye ihtiyacı malürdur. Memleketimiz. do küçük tasarruflar milli kredi hacmını arttırmaktadır. B nemle inkişafına, bir hizmet ifa eylemektedir. Hanımlar, efendiler, Milli küldürümüzü yükseltmek azmin- deyiz bilirsiniz ki, kültür bir bütündür iktisaş & ütü geni; iktisadiyat bu bütünün mühim ve geniş türlü faaliyetleri gözümüzün önünde der hal sıralazır: Zirantta, sanayide, ticaret. pilin işlerinde, Bu faaliyetlerin hex “Yurdumuzu dünyanın en mamar memleketleri seviyesine çıkarmak, mil letimizi en geniş refah vasıta ve kay naklarına sahip kılmaktır.” Bu sözler, bilirsiniz ki, büyük şefi mizindir, |, Gösterilen bu hedefe varmak istatik bir iktisat değil, dinamik iktisat yapmak lâzımdır. Demek istiyo- rum İd, milletimiz istihsal, tasarruf kuy- vetini istinlâlk ve mübadele kabiliyetle rile birlikte arttırmalıdır ve bunları mü temadiyen inkişaf ettirmelidir. Bu tak- dirde biz Türkler hem kendimiz için ve hem dünya için daha çok faydalı olu» ruz. Bir millet zaman için bir zaman a felâketlere uğrayal Mam cısı ve en tehlikeli; tihsal ve müba- dele yapamadığı zamanlardır. , İktisat hayatında yepyeni şartlar ise tiyen ve yepyeri bir fı kilan yeni bir devre; ak it. büyüklerimiz göstermektedir. Türkiye- de yeni istihsal ufkunun sanayi oldu- ğuna artık şüphemiz kalmamıştır. Sanayi, cnuvaffakıyeti için istihlâk ve tasarrufa istinat edebilmelidir. Kadının vazifesi İstihlâk ve tasarrufta en büyü zife kadına düşer. Çünkü istihlâkin ço- ğu aile hayatında olur. Gi Yemek, içmek, giymek, musild din- lemek, tiyatro ve sinemaya ğitmek bü- tün bunlara kadın nrüessir olur ve ol- malıdır ve kadının arkadaşı erkek te sile kooperasyonunu tutmalıdır. Kadın, Türkiyede milli fabrikayı öşletmeğe ve yaşatmaya azmetmezse, sanayi yürüye” mez, ikhısadi hayatın her şubesinde ol- duğu gibi sanayi hayatında göz önün- de tutulacak esaslı âmiller istihlâkle be- rabor tasarruftur. mes'ul odur. Mill dan dolayı mes'ul tutulan Türk kadın- ları vardır, Osmanlı dewlinde imparator. luk inhitata sürüklenirken kadınların ikkatsizliği yüzünden Türk silelerinin en elim vaziyetlere düştük- erir öğrenmek için terih bile okuma- ya lüzum yoktur, Henüz yaşayan ve söylenen canlı şahitler vardır. 5 Tarihte, bilirsiniz, bir esnaf cemi. yeti devri vardır, bu devirde zirsatin en büyük İstihsal yükü memleketimizde rinde idi. yiyecek ve giyecek şeylerin mühim kısmını kadınlar yapar. dı ve ev tezgâhları devrinde de halıcı- İıkta, dokumacılıkla ve zirai maddeleri satabilecek bale getirmekte en, büyük vazifeyi kadılar yapmıştır. z Türk milleti ün bu devirlerde ik- tısat sahasmda verim olan, müreffeh yar şayan bir vaziyette olduğu halde Avru- pada inkişaf eden sanayi tarzını zama nında almamış olması yüzünden felâket. lerin en büyüğüne uğradı, Cümhuriyetin hizmeti .Cümhuriyetimizin milletimize olan en büyük hizmeti de Türiyeyi en aşa- ğı 150 yıl geri bırakan ve asırlarca bi riltirilmiş bütün milli servetimizi, ta mamile tüketen bu gecikmeyi derhal telifiye kalkışmış olmasıdır. Sanayi rejimi Arkadaşlar, Cihanın, bügünkü iktisat ve | terakki şartları içinde, aruk ev sanayii rejimine dönmiye imkân yoktur. Binaenaleyh gi- ri bu sanayi devrinde kadınım vazifesi eski devirlerden daha çok ve da ha mühimdir. Bu gün, fabrikada amele, kimyazer kadınlar | gö) Cümhuriyetinin m ın çalışma payi erkekten az kis bazı noktalardan fazla Hanımlar, efendiler, Eskidi işten değil dişten ar- tar — derlerdi. Bizim anladığımız tasar- - ruf ve sermaye hem işten hem de dişten artar, evvelâ işimizi arttırmak mecburi" : nilletin faaliyetleri melidir. İş dediğim zeman bütün millet ferltreinin milli iktisadiyatta, elele ve- rerek çalışmasını kastediyorum. Fakat diş doğrudan doğruya ferdin bilhassa ai lenin meşgul olması lâzım gelen iltisa- di meseledir. Hiç bir vakıt ailemizi ve çocuklarımızı iyi geyinmekten, maktan menetmeyi düşünecek değ Bilhassa Türk ferdi ve Türk ailesi için tnedeniyetin bugün sıhhat rahat ve gü- zellik itibarile, bulabildiği, her vasıtayi cami mesken, ve bayat şartlarında yaşa mayı tatmin etmek, büyük milli ülküle- rim ir, Bu demek değildir ki, biz Türk fer di ve Türk nilesi, dünyanın binbir mode- Hanımlar, Efendiler, Bilirsiniz, İngilterede bilhassa pavuk- lu ve yünlü sanayi vardır. Orada ipekli sanayi, Fransada olduğu kadar yükselme miştir. İngiliz kadınları ipekli kumaşın yerini tutacak pamuklu © ve yünlü ku- maş geyiyorlar. Daha güzel, daha ucuz olsa dahi ecnebi mali almıyorlar ve bun da milli bir gurur | duyuyorlar. Buna benzer misaller, diğer medeni inemleket- lerin kadınlarında da görülmektedir. İktisat ve tasarruf © cemiyetinin bu noktadan memleketimizde aldığı türlü tedbirler, ve kıymetli teşebbüsler şükra- na lâyiktir. Bu sayede, Türk kadınmın, © medeni ve şvurlu dünya hemşirelerinden aslâ geri kalmıyacağına şüphe edilmemelidir. Büyük şefin on yıl evel söylelikleri! Hanımlar, efendiler, Son söz olarak büyük şefin Afyonka- rahisar, Dumlupinar meydan muharebesi nin ilk yıl dönümi münasebetiyle, çal köyünden bundan on yıl evvel söylediği mutuktan bir kaç cümleyi hatırlatmama imüsaadenizi rica ederim : “ Milletimiz burada tesit ettiğimiz büyük zaferden daha büyük bir zafer pe- şindedir. O zaferin idraki milletimizin il tisadi sahadaki muvafakiyetlerile enüm- «ün olacaktir. Bilirsiniz ki, iktisaden zayif bir millet fakır ve sefaletten kurtulamaz, Kuvvet li bir medeniyete refah ve saadete kavur şamaz. İçtimai ve siyasi felâketlerden ya kasını kurtaramaz. memleketin idaresim- deki muvaffakiyet te iktisadiyattaki mük tesebat derecesile mütenasip olur, Hiç bir medeni devlet yoktur ki, ordu ve donanmasından evvel, iktisadı: şünmüş olmasın. Memleket ve istikiği müdafaası için vücudu lâzm olan bü- yük kuvvetler ve vasıtalar iktisadiyatın inbişat ve inkişafı ile mükemmel olabi. İtizar Mündericatımızın fazlalığı dolayısile Radyo sahifesini yarma tehir ettik. O- kuyucularımızdan özür dileriz. İsmet Pş. Hz. nin nutku (Başı 1 inci sahifede) buslar, vekâletler erkânı ve kalabalık bir halk bu toplantıda hazır bulunu- yordu. Merasime kız lisesi talebesi ta rafından söylenen İstiklâl marşile baş lanmış ve bunu takiben Başvekil İş - met Paşa Hazretleri aşağıdaki nutku söylemişlerdir: Muhterem hanmmlar, efendiler ve beyefendiler, Milli İktisat ve Yerli Mallar hafta- sm açarken bu içtimaları bidayette düşünmeye ve bir usul olarak tesis et meye sebep olan mevzua doğrudan doğruya temas edeceğim. Biliyorsunuz ki, Milli Tasarruf ve İktisat hareketi m kıymeti üzerinde bü- eti telaşâ veren büyük bir hâdise üzerine temas etmiştik. Geçen bayramdan sonra bir sene zarfında aran kuvvetle istikrarını ve umumiyetle manevi ve maddi kıyme- tini isbat etmekte göstermiş olduğu - muz muvaffakıyeti sözlerime başla - mak için güzel bir vesile addedeceğim Mi Her şeyden evvel arkadaşlar, fen- ni olarak milli paramızın kıymetin - deki sağlamlığı gösteren âmilleri ay - rı ayrı mütalea etmek isterim. Milli paranın kıymı muhafaza etmek için başlıca olan milli mübadele bu sene geçen seneden daha namüs: i ü Yani harici tcaretimizde ve beynelmilel mübade lede bu sene geçen sene gibi hattâ di yebilirim ki geçen seneden bir az da- ha müsait vaziyetteyiz. Bütçe müvazenesi Arkadaşlar, milli paranın kıymeti üzerinde bütçe müvazenesi bilhassa nazarı diki almacak âmüllerden biridir. Bütçe müvazenesini geçen sene bütçe variyatını ne tahmin etmiştek tamamile istihsal etmek suretile ha - kikö olarak temin ettik. Bu sene tah- min ettiğimiz varidatı tamamen istih- sal edip emtiyeceğimizi bilmiyoruz. Hattâ belki de gelecek sene için bazı tedbirler almaya lüzum (görülecektir. Ve gelecek sene bülçe müvazenesini temin etmek için büyük meclisin ba: zı tedbirler mülalea etmesi icap ede. cektir. Bu hususta henüz hiç bir ka - rar vermemiş olmak ve teşhis koyma miş bulunmakla beraber hakikati ol - duğu gibi millete söylemek için, ma- liye, varidat cetvellerini olduğu gibi neşretmeye başlamıştır. Bütçe müvazenesinde, bu ayn i a gelecek ayın varidatı da ları riyazi katiyetle ölçülemez. Ve a- sıl mesele ba değildir. Mesel iyasetin bütçe müvazenesini hu - sasi bir mesele addedip etmediğini ve eğer bir, tedbir icap ederse, o tedbiri ittihaz etmek için mademki tahmine müstenittir, Biraz aşağı ve biraz yu - erilmesini menetmek, ik bütçe mü sem kendimi o açığın seyrine kaptır- mıyacağımı ve bu hususta bir teşhis koymuştur, yahut bütçe müvazenesi i çin icap eden tedbirlere aklınm erdi ği tedbirlere, aklı erse de iktidarı var dır veya yoktur işte bu noktalardan münakaşa edilmeye lâyıktır. Müşkülât yok Arkadaşlar, bu kısa mula- hazayı, münakaşayı yaptıktan sonra size söylerim, ki bütçe müvazenesini bu sene idare et- mek için kendimizi iktiham o- lunmıyacak müşkülât karşısm- da görmiyorum. İcap eder- se tedbir alacağız ve bu sene- nin gösterdiği zaruretlere gö- re gelecek sene bütçesini haki- ki ve ciddi bir müvazeneye is- tinat ederek vücuda getirmek için icap eden her tedbiri kati kararla behemehal (alacağız. (Alkışlar). Milli paranm kıymetine müessir olan amillerden, büt- çe müvazenesi meselesini böy- le size huzurunuzda söyler- ken bütün millet karşısmda ol duğu gibi açık yürekle ve fa- kat kati kararla izah edebil mek ve bütün dünyaya karşı milli paranın kıymetini ne ka- dar sağlam bir zihniyete ve ne kadar küdretli bir israra bağ- k olduğunu tebarüz ettirmek lâzımdır. Alin stoku Arkadaşlar, cümhuriyet o merkez bankasının altın stoka bilârçolarını muntazaman takip edenler bilirler mütemadiyen artmaktadır. Tecssüsün den beri geçen iki sene zarfında cüm huriyet merkez bankası ayrıca bir mil yondan fazla altın idhar etmiştir. Bir milyon altın dediğim zaman bir mil - yon Türk lirasına muadil halis altı - Bı murat ediyorum. Bütün bu tecrü- be senelerinde umumi bir mii sat, milli beynelmilel ticaret devam e mekte iken cümhuriyet merkez ban- kası altın stokunun artmakta devam etmesini milli iktısat denilen bünye - nin sağlam olduğuna ve umumiyetle mübadele edilmekte devam (ettiğine mukni ve maddi bir misaldir. Arkadaşlar, bir çok memleketler de bi ilelerle altın biriktiril ir. tımla mütenasip ve hattâ daha fazla olarak biriktirmek © suretile memlekette gerek hususi ticaret ha - yatından ve gerek devlet bütçesinden borç mukabili altın biriktirmek zihni ile hareket edenler de vardır. | kasının altın biriktirdi i söylediğim zaman buna cesaretle ve memnuni - yetle ilâve edebilirim ki, gerek mem- leketin hususi ticaret hayatında ve ge rek umumi bütçede harice döviz borç ları biriktirmiş ve sırlına ayrıca bir borç yüklemek vaziyeti hemen hiç yok denecek kadar ehemmiyetsizdir. » alkışlar - yani döviz borcu biriktirmi yerek cümhuriyet Merkez bankasının atın stokunun arttığını görüyoruz. Emniyet Arkadaşlar, milli paranın istikra- Yı işin en mühim âmillerden birisi em nuncu yılında, cümhuriyetin kudreti - ni bütün dünyaya teslim ettirecek sağ Jamlık kudret ve yüksek ve ileri bir zihniyet gösterdik. Demek istiyorum ki, dahili emniyet ve istikrar itibari- le Türkiye ile mükayese edilebilecek pek az bahtiyar memleket vardır, de meye hakkımız vardır. İnkılâbin, cümhuriyetin kanunları ve esasları memleketin her köşesinde bü- | tün kudretile işlemektedir. Yalnız bu kadar değil memleketin her köşesinde bütün vatandaşlar her türlü tezahüratı benimsenerek , mal edinerek ve sevile- rek işlemektedir. Türkiyenin siyasi emniyeti (Bravo sesleri alkışlar) emniyet âmi- inden bahsederken harici emniyetten de övünerek iftiharla bahsetmeliyim: Tür- kiyenin siyasi emniyeti noletai mazarn- dan beynelmilel vaziyeti pek çok memle- kotlere maalesef nasip olmayan Hiktedir. (Alkışlar) beynelmilel emniyetli münasebet gibi büt niyetin hayrine yardım edecek bir siya- setteyiz. Bütün milletler için bunu temenni edecek surette iyi yürekli ve geniş yü- rekliyiz (alkışlar). Amma, ayretlerimizin sami. mi bir mükâfatı olarak kendimizden bah- sederken diyebiliriz ki, bir çok millet- lerden daha evvel komşularımızla ve dünya ile olan münası imi; bir zeminde kumaş ve sağlamlaştırmış bir vaziyetteyiz. Bir memleket ki dahilde ve hariçte yakın bir sarsmtıya maruz olmanın en az bir ihtimali karşısındadır orada ber türlü inkişafta mücssir olan paranın bu memleketin kudreti gibi sağ- İsm bir temele istinat ettiği kabul olu- malıdır. (Alkışlar,) Huzurunuzda kısaca müta- lea ettiğim amiller zihniyetler ve kararlar bütün dünyanm en büyük paraları türlü türlü sar- sıntılara maruz olduğu zaman- larda milli paramızm niçin sağ lam, sarsılmaz (bir haldeen kuvvetli bir para olarak elimiz- de bulunduğunu izah eder, Asılsz haberler r, şüphe yok ki mi ği bütün bu mali ve iktisadi tedbirlerle beraber onla - rın başında esasen devletin siyasetin « de ve hükümetin icraatınde esas olan bir karar, birinci derecede bir âmil - dir, Bu karar milli paranm kıy- metini her ne behasma olursa olsun ne şart ile olursa olsun behemehal muhafaza etınek- tir, Dört sene evvel. bu kararla başlı" yarak hareket ettik. e Bugün şüphe - siz dört sene evvelkinden daha sağ - lam olarak milli para kıymetini mu: hafaza etme dedikodu - lar, türlü sözler, fazla para çıkara « biliriz, kâğıt para çıkaracağız, para- nin kiymetini azaltacağız gibi söz « ler, bunlar hep vahi sözler asılsız ha- berlerden ve dedikodulardan ibaret - tir, » alkışlar - Kıymetini muhafazada tamamile muvaffak olduğumuz ve © #aalı bir tarzda bu kadar israr ve inat la tuttuğumuz millii parayı boyalı ve yaldızlı mülâhazalara asla sarsıntıya maruz bırakmıyacağız. Milli paranın kıymeti Arkadaşlar Cümhuriyet hükü- metinin milli iktisat meselelerinde başlıca kudretlerinden birisi ken- di karar ve mülâhazası haricinde milli parann kiymeti gibi nazik bir mevzu üzerinde tesadüli, olması- na imkân bırakmamasıdır. İmkân bırakmyacak kadar kudretli ve u- zağı görür bir halde olmasıdır. (Bravo seleri alkışlar), Vaziyeti görüyoruz, icap eden her tedbiri milet meclisi hükümetlerinin al mağa iktidarları mutl e muhak » kaklır. Bu kanaatle yorum, bu kudret kuvvet, resanet âmillerini zik retmekten maksadım biz esas siya - set olarak bir şeye karar v: tesadüfi şeraitin milli paranın kıyme- ti üzerinde her hangi bir sarsıntı yap masına imkân olmadığını söylemek i- çindir. Şeraite hâkimiz, bu kararı mu hafaza etmekteyiz ve iki cümle ile de mek istiyorum ki: — Milli para şimdiye kadar ol- duğu gibi kuvvetini muhafaza edecektir. Kiymetini arttırmıyacağız ve kıyme- tini düşürmiyecdGiz. (Alkışlar) Beynelmilel konferanslarda Bu sene zarfında büyük beynelmi- lel konferanslar oldu. Londra konfe- ransı, bütün dünyanın ümitlerle bağ Jandığı bu O devletlerin kendi hususi şartlarına göre ittihaz ettikleri hareketlerin han in doğru olduğunu münakaşa ©- decek değiliz. Biz kendi noktai naza Fımızdan istikrarı muhafaza etmek ka yiz. Ve bunu takip edeceğiz, bunu mu | bafaza etmeye ve takip etmeye kud- retimiz vardır. - alkışlar - Cebinde Türk paraları olanlar Arkadaşlar, görüyorsunuz ki, dünyanm en büyük para- ları bütün bu sarsmtılar karşı- sında isteyerek veya istemiye- rek bu sarsıntılara maruz kal- dığı zamanlar Türk parası ta- sarruf edenler ve cebinde türk paraları taşıyanlar (bahtiyar bir vaziyette devam ettiler, Bu cümhuriyetin kudreti olduğu kadar, milli iktisadın o bünyesindeki sağlamlığının da ifadesidir. İktısadi mevzua girildiği zaman bilhassa mil Ji paradan bahsolunurken beynelmi, Jel ücaret birinci derecede nazarı dile kati celbeder. Beynelmilel | ticarette bizim siyasetimiz mümkün olduğu ka dar geniş mikyasta mübadeleyi te - demiyecek surette a- serif bir o vaziyeti Ode vam ettirmemize imkân yoktur. Sene lerden beri bu siyaseti takip ediyoruz. Son zamanlarda klearing denilen ay- nile mübadele usulü ie karşukı tica - ri müvazeneyi temin etmeye çaştık. Bu yolda bazı devletler münasebatı « mızdan fazla ümit alacak derecede neticeler kazandık. Bazılarile de mü- nasebatımız daha dün olmakla be - raber o inkişaf © ümidi cek haller göstermektedir. Herhalde ticari münasebette bü - müsavi mikdarda omübadeleyi temin ih £ ettirmek arzusu ile müte » hassis oldukça, / biribirimizle kolay anlaşmaktayız. Ticari münasebeti de vam ettirmekte kolay olacak esas, ti caret münasebetlerinin (esas olduğu kadar karşılıklı ve geniş mikyasta tu tah i ü tuğumuz şey mümkün olduğu kadar alışverişin fazla olmasıdır. Milli iktisat Arkadaşlar, bu noktadan milli ik- tsat için esas, milli tasarruf ve ikti - satta kanantkârlık, masraf mütema diyen ve mümkün olduğu kadar zaltacak bir surette değil | bilâkis mümkün olduğu kadar çok kudretle, fakat müvazene dahilinde mübadele münasebetini temin edebilmek suretin de telâkki olunmalı nazardan cümhuriyet hıza, ayattaki siyasetini dinamik ve aktif olarak mütalca etmeli. Bir defa, gerek milli para ve ge « rek iktısat bakımından kendimizi mü 'dafaa edemiyecek vaziyette bulun » maktan çıktıktan başka cağımı bütün tedbirleri hergün, he: ret ve istihsalâtımızı arttığı bir isti « kamette bulunmaktayız. Bir terbiye Arkadaşlar, milli iktsat ve tasar- ruf cemiyeti bu noktai nazardan en mühim ve en faydalı bir müessedir. Milli ve iktısadi tasarruf bir zihniyet- tir, bir terbiye: bir harekettir, bir siyasettir, Milli tasarruf dediğimiz za man bunu, mümkün olduğu kadar aa yiyerek, mümkün olduğu kadar pa - ra biriktirmek gibi dar bir omanada kullanmak ve göstermek doğru değil- ir. Milli tasarruf vatandaşın kuvvetin- den, sihhatindtn, aklından, mevcudiye- #nden tasarruf etmesidir. Yani her han &i bir kuvvetini sakınarak tamamen yö rinde ve iyi bir tarzda kullanmak için arzulu olmasıdır. Tenbel olmak zihni“ yeti, terbiyesi milli tasarrufun aleyhin- Çalışkan olmak lâzımdır. Çalıştığı mikyasta fayda ala- mamak milli tasadduf zihniye tinin aleyhindedir. Sarfedilen gayretler tam ve daha çok ve- rimli olmalıdır. Milli tasarruf, biriktirilen paranın her hangi bir yerde hapsolunmasının te- mamen zıddıdır. Daha büyük bir iş için daha büyük vasıta- lar, daha büyük kuvvetler lâ- zımdır. En büyük iş asıl tesis olunacak bu terbiyedir ki cemiyetin yükselmesine ve ilerilemesine medar olur. Türk tandaşı, Türk milleti ve Türk vatan içinde, kendi mesuliyetini müdrik ola, ık surette yetişmedikçe, milletimi « zin lâyik olduğu ve behemahal istih» sale mecbur olduğu yüksek hedefe var manın kudret ve kuvvetini ve yüksel hedefinin azametini kendi şahsi men- faati ile beraber, fakat ondan üstü tutaark düşünecektir, rımıza vereceğimiz terbiyenin istika < imeti bu olacaktır. Milli tasarruf ve iktisat zihniyetini, bir milliterbi; ili siyaset olmalıdır. Milli fikrini ilk vasıta, hepimizin ilk fesi ve herkesin anayabileceği tatbik şekli olmak üzere, yerli mal « larının istihlâki suretinde anlıyoruz. Milli iktmat fikri hakikatta milli kud retin çoğalması fikrini uyandırmış - tır. Milli kudretin çoğalması işini, ça lışmakta, bilgide ve her türlü istihsal yolarında en yeni vesaiti kulanmak - ta aarmalıyız. daha çok isti zirai veya amai sahada şimdiye kadar yapılma» mış olan bir çok istihsal mevzularma yeniden yapmak suretiyle milli kud «