10 Ekim 1932 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

hangilerini biri de gündelik gazetelerde Dil bilir? köşesinde kiki bir yardım teşkil edebilir. Misal olarak bir muharriı yazıyoruz. bakkında kısa telli tabirlerin Türk lâhikaları mektupların kısa olmasıdır. rın da yardımını isteyeceğiz. » Senelerce evvel ilk adım ola- rak Arap ve Acem kaideleri- ni atmağa başladığımız zaman, © tuhaf bir yazı türediği Mi kat yabancı terkipleri: cemil » failleri, mef'ulleri tercüme eden bir osmanlıca... “Nazarı dikka- ti calip buldum” yerine “dikkat * nazarmı celbeder buldum” di- yorduk, Çünkü kafamızda ter- kiple. Arap ve Acem kalıpları ile düşünüyorduk. Bu osmanlr- ca bozmasının, kafasında fran- sızca veya almanca düşünenle- rin frenk bozması türkçesin- den farkı yoktu. “Hakkımdaki teveccühatı ne cibenizin bekasını rica ede- rim” cümlesi ne kadar osman- İica ise, “hakkımdaki necip te- “. lerinizin bekasını dile- rim” cümlesi de o kadar os- manlıcadır. Bugün bazı yeni yazılarda gördüğümüz sakatlık, bu ilin- ci osmanlıcaya da yalnız kelime karşılığı bulunarak türkçe ya- zılıyor. sanılmasıdır. Yukarıki ü “hak” , “necip' “beka” kelimelerinin > de öz türkçe karşılığı bulun- makla, gene başka bir türlü 08- manlıca elde edilmiş olur. “Tahliye talebinin mâbema- hal olduğuna karar verildi” is- eğinin yersiz olduğuna söz ke- * sildi” diyen memur, tam me- celle osmanlıcasmın içindedir. Osmanlıcanın kaidelerini at- : mak o kadar güç değildi. Ben Sual “ Hasan Hayri” imzası ile aldığımız mektupta soruluyor: mükâleme, beya- kelimelerine kar şılık istiyorum., b Devlet dili © — Diğer bir kariimizin devlet d deki kelimelerin türkçeleş- Duc d'Aoste, Lon- draya gidiyor LE BOURGET, 9(AA.) — Lon Almanlar bira sar- fiyatını azaltmışlar BERLİN, 9 (A.A.) — Wolf€ a- jansından: Eşypt'in altınları PLYMOUTH, SCALA) — Ar- büglü, mağruk Egypt vapuru hazi- | mesinin bir kısmını teşkil eden 701 bin İngiliz lirası kıymetinde altın ile buraya gelmiştir. Şimdiye kadar bu vapurdan çi karınlan alter mikdarı 750.000 lira- ga baliğ olmuştur. Kurultay tarafmdaa e olunan son takririn maddelerinden işlerine behi meydandadır: Kurultaya nasl her “Türk âza olabiliyorsa, şimdi- ki Dil cemiyetine de her Türk yardım edecektir. Bu yardım nasıl ola- “Milliyet” bugünden itibaren bir « Dil köşesi » açıyor. Bu Dil yarttaşın kelimeler, istılahlar ve lâhikalar hakkındaki tekliflerini. münakaşalarını, sual cevaplarını neşredeceğiz. sesi” ndeki yazılar bir araya toplandıktan sonra, dil cemiyetine ha- iz, bazı karilerimizle görüşmüştür. Bun “Dil köşesi” nde sanlarından bir kelime ile tercüme edemeyip cümlelest İÜ) olacağı hakkında fikirler neşretmek isteyoruz. Karilerimizin suallerini neşrederken, (© lerimizden istemiş olacağız. Ayrıca memleketin belli baçir lisancıla- Türkçeleştirmek değil, Türkleştirmek.. Ecnebi kelimeler yerin i koyabiliriz? Bunun se “Dil kö- çok kelimeler, lar, sonra da bil ifler, münu ile kelimeleştirilmesi nasıl mümkün İlk şart gönderilen cevaplarını da yine kari- .. sekiz on senedir pek kılişe olan larından başka hiç bir yabancı terkip, cemi, fail mef'ul kul- landığımı bilmiyorum. Fakat şunu hatırlarım, ki ilk zaman- larda cümlelerim hep terkipli düşer. bunları kâğıt üzerinde tersine çevirirdim. Uzun müd- det sonra ise terkipli bir satır yazmak istediğim vakit bile muvaffak olamadığımı görüyo- rum, Şimdi yolun hem en verimli, hem de en çetin yerindeyiz. Öyle bir yazımız olacak, ki. o- | kunurken. onda öz zevk, hasta İ olmayan zevk. hiç bir yabancı- lık, yalnız kaide ve kelime ya- bancılığı değil, ifade yabancılr- | ğı da sezilmeyecek. Bu, kâğıt üstünde değil, ka- fa içinde olup bitecek bir şey- dir. Bütün mefhum ve mazmun kılişelerinden kur- tularak düşünebilmek, yazıyı türkçeleştirmek değil, eğer böy le denebilirse. Türkleştirmek: İşte asıl zor san'at! Eğer bugün tam bir ügati- miz olup ta gazetelerimizdeki, kitaplarrmızdaki her kelimenin karşılığını bulabilsek,- hiç ya- bancı kaidesiz ve kelimesiz. hep sini öz türk“eye çevirebilsek. ne olur bilir misiniz? Hem tatsız olur, hem'de gene kimse anla- maz! HARİCİ HABERLER Almanyada Hayret! Avusturya Almanya nın hukuk müsava- tını istemiyor mu? BERLİN, 9 A.A. — Havas A-| jansı muhabirinden: Avusturya”. | nm Cenevre'deki daimi murahha- se M. Von Pfluegel, M. Paul Bon- cour'a müracaat ederek Alman- ya'nın teslihat sahasında hukuk müsavatıma dair olan noktai naza rma Avusturya'nın iştirak etme | mekte olduğunu söylemiş olduğu suretindeki haber, Alman siyasi mehafilinde büyük bir hayret u- Yaşasın Mançurya Ml a Büyük bir nümayiş yapıldı TOKİO, 9 AJA. — Rengo Ajan sından: Tchanf-Tchoun'dan bildi- riliyor: Mançuri'nin Japonya ta emiydr i Başvekil M. Teheng-Sissou i le kabine arkadaşları ve birçok resmi zevat bul mümayişte hazır bulunmuşlardır. Bu nümayişe iki o memleketin bayraklarını sallıyan ve marşlar söylüyen Japon ve Mançuri mek- tepleri talebesi de iştirak etmiş- bu haberin tevlit ettiği elim iye reisi M. Tehin, M bar ancak kısmen tahfif edel sarp ri icra o meelisi reisi M, Henry mal ir telgrafnamesini oku iy ei birçok ein teb- Filvaki Berlin'deki Avusturya elçisi, dün akşam Alman hariciye nazırına Fransız gazetelerinin bu hususa dair vermiş olduğu haber a asılsız olduğunu söylemiş- dilmiştir. bunda Japonya müstes na olmak üzere ecnebi memleket lerden Mançuri'nin şimdiki vazi- yetini daha iyi görmesini bilme- İeri ve yeni Mançuri devletini he- men tanımaları talep edilmekte- dir, Bu karar sureti, 30 dan fazla memlekete telgrafla bildirilmiş- “a, Pfluegel'in vazifesinin ali istikraz munhasıran Avusturya hakkında M. Paul Boncour ile gö- rüşmekten ve mumail Avas- turya'nın askeri sahada müsavata taraftar olduğumu söylemekten İ- baret olduğu söylenmektedir. Alman siyasi yn M. von Pfluegel ile M. Paul Boncour'un beyanatlarınm hiç bir suretle A— ilemi Pouyi, telgrafında Man- Alman siyasetinden uzaklaşması- Bı acı bir lisanla kaydetmektedir. ler, çari'yi memleket” haline getirmek müm- kün olduğuna ifade eylemekte- dir. Mumaileyh, halktan Alman siyasi möhafilinde wer- gup bir zat olan Avusturya'nın Berlin sefiri M. Frank'ın geri ça- ğmrilması ile Avusturya'nın müs takbel Paris sefiri e söyle” nilen M. von Pfiuegel'in hatt: ha- reketi arasında bir münasebet gö- rülmektedir. Nasyonalist matbuat, M. von| Pfhuegel'in hukuk müsavatı mese- lesinde in siyasetine M. Schnee, Mançuri me- selesinden bahsediyor BERLİN, 9 A.A. — Almanya'- nın sabık müstemlekât valilerin den ve İytton komisyonu azasın- dan M. Schnes, uzak (o şerk'taki son seyahatine ait intibalarından bahsetmi hükümetinin muhalif harekette bulunmuş oldu ve yazmaktadır. M. von Pfuezel'in bilir ve | kilâtm uzun müddet devam ede- seriyetinin yeni va SANTİAGO DE CHİLİ 9 A.A. meselesine | Çinden ayrılmasında mündemiç- irçok sebeplerden © dolayı, Çi nyal ü i hik inden v. mur Columbia komisyonu Perou'ya Dil inkılâbı, ne bir sarf, de bir lügat inkılâbıdır: En ta kafa inkilâbıdır.. Falih RIFKI ne En baş » rim”, küçükten büyüğe ham ederim” yerine “dilerim' demeğe bemen başlanmaşını söylüyor. Teklif ve kelimelor Ö. F.imzası ile aldığımız mektuptan: Tek'ifler Lâhika — ek Prefixe — önek — ön — ek Surfixe -— ardek — art—ek Hinterland — içel Kelimeler Kran — Hattıbalâ Sapak — Yolun sapılan yeri. Çatak — Dik hattı içtima: Paris'te Briand için abide dikilecek PARIS, 9 (AA) — Kanlı bir arbede PORTO RİO, 9 (A.A) — Hu- macao şehrinde polislerle milli mu- hafızlar arasında zuhur eden bir or bedede 4 polis ile mahalli münddesir mizi telef olmuş, di kn vâsl Komisyon azası iktilâfın halli ar- susunda olduklarını söylemişlerdir. Yeni bir Nutuk daha! Herriot gene sulh ve emnü selâmetten bahsetti KEMBS, (Yukarı Rhin) 9 A. | A.) — Rhin üzerindeki o büyük tan Japonya'nın Mançuri'de pek büyük mer vardır. Muha- seret ya'nın bilhassa sevkülceyşi nokta: nazarından emniyeti, bu mesele- de Japonya için o mühim bir rol oynamaktadır. —— Marsilyada grev MARSILYA, 9 (AA) çıkan bir ihtilâf dolayısile mü- tib ie çemide umumi servi a. polar greve devama karar vermiş- e hakem tekliflerini reddet- bütün | sini bu gayeye tevcih etme- tedir, iştir. 'Mumaileyh, Mançuri'deki müş Marşa Gil alkan ee “Mançuri devleti- taraftar olmadıkları inkâr edi- ri memleket arasmda o musli- Letitia ZE ve iii an i Mançuri meselesinin halli müm- mere ün değildir. Başlıca müşkil, Mançuri'nin miyetin. pek ğer gelecektir. MELE diğer rar — Me sajeri Maritim ile Angkor gemisi mürettebatı arasmda ve dün akşam yapılan bir Hoover Teklifi Vaşhington ve Lon- dra muahedelerini nasıl değiştiriyor? LONDRA, ŞA.A.—M. Nor. man Davis'in ziyareti münasebeti- le M. Hoover'in teklifinin Vaşing ton ve Londra muahedenamelerin de ne gibi değişiklikler © vücude aydetmek den Vügingtce mnalindeni öneli: ce büyük harp gemilerinin adedi üçte bir nisbetinde tenzil oluna- caktır.. Hoover teklifi İngiltere, Ame- rika ve Japonya hakkında Lon- dra muahedenamesile hacimleri iş olan gemilerin ha- nisbe- tinde indirecektir. Yalnız atideki Tahtelbahir hacimleri yekünu üşte bir netibetine indirilecek ve hiç bir memlekette tahtelbahir hacimleri yekünu 35,000 tonu geç miyecektir. Bu da mezkür muahe- denameyi imzalamış olan 3 devle- tin üçte birden biraz fazla tenki- ktir. 8 pusluk toplarla mücehhez © kruvazörler hacmi yekümu 150,000 tonu geç» miyecektir. Bundan İngiltere bi- raz müstefit olacaktır. o Çünkü Londra © muahedesi mucibince, 146,000 tona maliktir , Japonya ile Amerika'nın aley- hindedi ü bunların malik İ oldukları hacimler yekünu müte- | | 180,000 ve 208,400 ton- ur. Norman Davis'in Londra'da gi- rişeceği müzakerelerin © esasları bunlardır. İM. Henderson'a bir telgrafı VİYANA; 9 ALA. — Beynelmi- el harp malülleri sabık muharip- ler konfederasyonu reisi federal meclis aza: andeiss, tahdidi teslibat konferansı reisi M. Henderson'a buğün aşağıdaki telgrafı çekmi “12 memleketin 14 milyondan ibaret sabrk muharipleri, tahdidi teslihat konferansının o yeniden toplanması için her çareye | baş sansi için 1 pek fazla vurulması sizden tal m il ep ve bu e klar | Lonferansın bütün dünyayı mem- nun edecek bir neticeye vâsl ol- ması için mümkün kılma- nızı istirham derler.” M. Henderson'un uğuru PARİS, 9 A. A. — Herriot - Henderson mülâkatı, her iki dev- let adamının mülâkattan sonraki neşelerine bakılırsa, pek samimi olmuştur. Bir fotograf muhabirinin mag- nizyomu yanımadığından M. Hon- derson M. Herriot'ya rıtanız islak?" demiştir. ğur diye daima üzerinde taşıdığı ufak cep kruvazörünü son derece ciddiyetle bü- tün silâhların çapı, bünun çapını geçmemelidir.” demiştir. 5Sler yerine 8ler mi? Konferansın Ce- nevrede top- lanması muhtemel BERLİN, SAA. — Franan hü- a e ME e ei se arile ve gerek komşu. kor, hâlâ rıhtımda. | mehafilinde hiç te hayret tevlit se ler ime e ne rr ent gar örer sonraya lina a Geçenlerde bir notamızda söy- di sın toplanma mahallini (o intihap ledik, Armupa'aın ve <ihanım ikti; Denizde müsademe | meselesini bir prensip meselesi di çelik ye ilme bizim ebİİ LONDRA, 9 (AA) — 1527 bon | Yapmaması muhtemeldir. Fransa' bir zi ve iyet sa. | luk Charente dün sabah pa eğ ae e erer yi an milletin Zal) Deği LA ten | bul edeceği zanmolumuyor. Man: faemdeki , vapuru | mafi iamkpam a ber mizi teşrik etmeği çok arzu ede- e aminler ek < ber ayni zamanda tahdidi teali- riz. Bütün milletlerin dikkatlerinin temerküz etmiş olduğu korkunç | mekte olan bir İngiliz gemisi, t Bir mesele mevzuu bahistir. rente'nin mürettebatını Male al itema, D maştar, ah Fran Gele tihdidi temi | Folkestone'dan bildirildiğine £ö- hatın ve sulhün tensikine müteal- Tik bir plân hazırlamaktadır. İcap eden mütalealar alındıktan ve bu | leri mütalealar , müzakere 6- konferansı divanma tevdi edile- cektir. Bizim istediğimiz şey, usuli bir | Bu gemi, Manche için bir tehlike #ddedilmekte. Denizde tayyare enkazı ROMA, 9 (A.A. — Bir İngiliz vapurunun kaptanı Ceneve açıkla- rında bir tayyare enkazı, bilhassa | Yine bir takım itilâflar istiyo” ruz. Fakat bu itilâflar, samimi ve halisane olmalıdır. Siyasetimizin başka kanunu yoktur. her yerde bizim hüsni mil bir kanat parçası bulmuştur. Bidayette American Nurse ismin deki Okyanos tayyaresinin enkazı milistlerin sulh sahasında biribir. | zannedilmişse de bu tayyarenin da- lerine yaklaşmalarına medar ol. | ha ziya: barde re ok hâli | masama ihtimal siyah, kırmızı ve mavi bir diski hir) | hat konferansı bürosunun veya komisyonlarının içtima etmelerini | istiyecektir, zira, hukuk müsava- ti meselesi | halledilmedikçe bu eransım mesaisine, bilvasta İ bir şekilde dahi olsa, iştirak eder | tavrını almak arzu etmemektedir. lacağı meselesine gelince ya, bu meselede İngiltere'nin da- vetnamesini 6sâ5 olarak kabul et- mektedir. Bu davetnamede ismi zikredilen © devletler | İngiltere, Fransa, Almanya, Italya ve ica- bında Amerika'dır. Kendilerinden bahsedilmiş olan meselesi hakkında doğrudan doğ- İ ruya yapılan müzakerelere işti: rak etmemişlerdir. M. Neüretk, ba derleiliği kam feransa davet edildikleri takdir. de Almanya'nın da diğer devlet- in ve i Avusturya, Maca ristan, Bulgaristan ve ihtimal Rus Müteakiben M. Henderson, U- | X£ Olimpiyadın ilk neti- celeri anlaşıldı Puvan hesabile beş millet arasında dördüncü geldik! ATİNA, 9 (Hususi) — Bugün Balkan olimpiyatları müsa bakası, 20 bin seyirci huzurunda yapılmıştır. Neticeler şunlardır:” 100 metre sür'at müsabakası — Birinci Frangudis (Yunan) ikinci Mandikes (Yunan). üçüncü Semih (Türk) 800 metre sür'at müsabakası: Birinci Leon Pasi (Yunan): ikinci İstavrinos. 10.000 metre mukavemet müsabakası — Birinci Manos (Y& nan), ikinci Panayit (Romen) Yüksek atlama müsabakası — Birinci Papanikolao (Yunan) i i (Haydar) kazanmışlardır. Birinci © Nikolao (1,80), ikin” liği kazanan Haydar 1.75 atlamışlardır. Bayrak koşusu (400) metrelik — Birinci Yunan, ikinci Re” manya, üçüncü Sırbistan, dördüncü Türkiye. Neticede birinciliği Yunanistan (38) sayı ile, ikinciliği Rer manya 20 sayı ile. üçüncülüğü Yugoslavya (18), dördüncülüğü Türkiye 10 sayı, beşinciliği Bulgaristan 3 sayı ile almışlardır. Izmirde komünistlerin muhakemesi İZMİR, 9 (Hususi) — Evvelce askeri mahkemece muhtelif cezalara mahküm edilen, fakat askeri temyiz divanından nakzef adliyeye geçen beş erkek, bir kadın komünistin ilk muhakemesi" De ağır cezada bugün başlandı. Mazmunlar isticvaplarmda ilk tahkikat ifadelerini cebir gördüklerini iddia ederek inkâr ettiler. Mahkeme şahitleri dinledi. Duruşma ayın on sekizine kaldı. Hisse senetlerinin bedelleri ANKARA. 9 (Telefonla) — Cümhuriyet Merkez bankasi nın vilâyetlerde satılan hisse senetlerinin bedellerini vermeyen lerden bu paraların faizi ile beraber aranması tasavvur edil mektedir, Yeni bütçe tetkikatı başladı ANKARA, 9 (Telefonla) — Maliye vekâleti 1932 - 1933 bütçe tetkikatma başlamıştır. M. Muşanof Cenevreden döndü CENEVRE, 9 (A.A.) — Anadolu Ajansının hususi mub8 biri bildiriyor: Bulgar Başvekili M. Muşanof, Hariciye vekilimi Zi ziyaret ederek veda etmiştir. M. Muşanof. Cenevreden Sof yaya hareket etmiş ve istasyonda heyeti murahhasamız erkân tarafmdan teşyi edilmişti Pr. TE Bauer (Başı 1 inci sahitede) ğu halde 4 sesipden beri, fahri derisi bulunduğu Gülhane hastane- sine gitmiştir. Bugün de hastaneyi ziyaret edecek ve Tıp Fakültesinde son seneler zarfında bütün tetkikat tanı f İktisat Vekili Celâl Biln, Ankaraya vardığı zaman fotoj” daf muhabirimiz tarafından alınan resimleri