2 Şubat 1932 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

SALI 2 ŞUBAT 1932 6 nc sene, No, 2149 NUSHASI $ KURUŞTUR Bugünkü kontie- ransın mânası! Tahdidi teslihat konferan- » bugün altmış dört devlet müurahhaslarının iştirakile sa- bık İngiliz Hariciye nazırı Mr. Arthur Henderson'un riyaseti altında içtima edecektir. Kon- feransm içtimaile, Cemiyeti Ak Yam tarafından teslihatın tah- didi yolunda tesis tarihinden beri sarfedilen messi yeni ve ehemmiyetli bir safhaya gir mektedir. Bu mesainin “uzun bir tarihi vardır: Cemiyeti Akvam misakını .imza eden devletler, misakım sekizinci maddesile şunu taah- şunu kabul ediyorlar ki, sulhun ida- mesi, silâhların milli selâmet ve em- niyet ile telif kabul edecek asgari bir hadde indirmekle mümkündür. Meclis her devletin coğrafi vaziye- tini nazarı itibara alarak silâhların tahdidi için projeler | hazırlayacak- tir. Bu projeler her on senede bir tetkik ve tashih edilecektir.” Cemiyeti Akvam misakının bu maddesinden maada Ver- #ailles sulh muahede beşinci kısmının mukaddemesi de tah- didi teslihata temas ediyor. Bu mukaddemede deniliyor ki, “Umumü bir tahdidi teslihata mukaddeme teşkil etmek için Al manya şu askeri ve bahri tabdide- tı kabal ediyor.,, Bu sulh muahedelerile Al- Wanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan silâhlarm tah- didi hakkımdaki kuyudu kabul &imiş bulunuyorlar. Alman or- dusu 100,000, Avusturya ordu 3u 30,000, Bulgar ordusu evve lâ 20,000 fakat bilâhara 35,000 Macar ordusu da 35; ola- eketlerde mecbur ga edilmiş, tankların kullanıl | mıyacağı ve pılmıyacağı, muahedeye derce Almanya'nın babri şu olarak tesbit edil dilmişi miştir: Beheri (10) bin tonu tec” Vüz etmemek üzere 6 zırhlı, 6 hafif kruvazör, 12 muhrip Ve 12 torpido. Mecmu bahriye kuvveti de 15 bini tecavüz etmi Yecektir, Tahdidi teslihat bak | kındaki bu ahkâm, mağlüp dev letler hakkında itilâf devletle Tinin askeri heyetleri tarafın dan tatbik edildikten sonra, mü | rakabe vazifesi Cemiyeti Akva | ma intikal etti. Mağlüp devletlerden gayri devletlerin — silâhlarını tahdit İşine iki yoldan gi 1 — Cemiyeti Akvam kad- tosunun haricindeki mesai ki, deniz silâhlarınn (tehdidine münhasır kalmıştır. Ve ancak büyük deniz devletleri. arasın da müzakere ve mukaveleler- den ibarettir, 2 — Cemiyeti Akvam kadro dahilindeki > mesai ki, daha şümullüdür. Birinci teşebbüs evvelâ 1921 senesinde Waşington ri tahdidi teslihat mukavelesile neticelenmiştir. Bu mı le ile beş büyük deniz devleti, Bü yük harp gemilerinin hacim- lerini ve her devletin sahip ola €ağı tonaj miktarını tesbit et- miştir. Bu mukaveleye göre, Amerika ile İngiltere 5, Japon Ya 3 veF'ransa ile İtalya da 1,67 nispetinde büyük harp gemi- ne sahip olacaklardı. Bu mukaveleden sonra İngiltere ve Amerika 35 er bin tonilâto hacmindeki gemilerinin adedi- Bi 15 e, Japonya 9 a, Fransa ile İtalya da 5 e indirmişlerdir. İkinci bahri tahdidi teslihat mukavelesi de kruvazörler ve tahtelbahirlerin tahdidi hakkın Londra bahri tahdidi teslihat mukavelesine göre, 6,1 pusluk topları hâmil kruvazör mevin- den Amerikanın 180,000 ton, İngilterenin 146,800 ton ve ponyanın da 108,000 ton harp gemileri olacaktır. 61 pusluk- tan aşağı yani daha küçük top- ları taşıyan Ki devlet arasmda dilmiştir: Çikan 192,000, Japonya 100, 450 tonilâto. T. orpidolar 000 ton Amerika, 150,000 ton İngiltere ve 105,500 Japonya. Tahtelbahirler 52,700 Amerika, 52,700 İngiltere ve 52,700 Ja mya, Ein Cemiyeti Akvam kadro- su baricinde bahri silâhların tahdidine matuf mesainin neti- cesi bunlardan ibarettir Ce yeti Akvam kadrosu dahi ki fanliyete gelince; denileib ki bu, Lokarno muahedelerinin imzasından sonra tesis edilen tehdidi teslihat ihzarat komis- şöyle taksim 6- Cemiyete usya ihzari komis Teşrinisani ak ettiği gi- 1928 de iş- lamıştı. İ yan Sovyet Rus yonun faali 1927 mele bi, Türkiye de Ma: ide ei simi İhzari tahdidi tes lihat komisyonu altı içtima ak- tetmiştir. Könunuevvel 1930 ta rihinde yapılan 8on içtimada da beş senelik mesaisinin hulâsası- nı uzun bi rapor halinde tesbit işti içtimalarma bu- etmiştir. İşte içtima! p gün başlıyan tahdidi teslihat konferansının £ müzakerelerine bu müsvedde zemin teşkil ede- cektir. İhzari tahdidi teslihat kon- feransının beş senelik mesaisi- ni tetkik etmek ve bu içtima- lardaki entrikaları anlatmak bu sütunlara sığar iş değildir. Ancak silâhlarm tahdidinden ziyade devletlerin yekdiğerine karşı askeri faikiyet temini maksadına matuf olan bu mü- zakereler neticesinde tebellür eden esaslı ihtilâf noktaları şunlardır: 1 Evvelâ askerlerin mik- tarı tahdit edilirken, kim asker telâkki edilecek? İhtiyat asker- leri de hesaba katılacak mı; yoksa yalnız filen silâh altında bulunan askerler mi tahdidata tâbi olacak? Bu nokta çok mü- himdir. Çünkü Almanyada mec buri askerlik olmadığından veVersailles muahedesile ücret li askerlerin hizmeti 12 sene o- larak tesbit edildiğinden talim ve terbiye görmüş askerlerin aiktarı daima sabit kalır. Di- ğer taraftan Fransada askerlik mecburi olduğundan ve kısa kı- sa hizmetlerle va terhis a ek ihtiyat sınıflarına geçece rm bu smıflar tahdi- data tâbi tutulmazlarsa, mem- Dn külliyetli miktarda ta- lim ve terbiye vo askerle- il nması tabiidir. rin bulu: sile 2 — Silâhlar m t ken, hangi esas takip € Doğrudan doğruya silâhların cinsi ve adedi mi tahdit edile cek, yoksa bütçelerde bu bu- il sertodilecek mel miktarı tayin edilmek suretile mi tahdidat temin edi ecek? Yoksa başka bir usul mü takip edilecek. Be noktalara beraber daha bir çok esaslı meselelerde alâ- kadar devletler ayrı ayrı ihtira- zi kayıtlar dermeyan etmişler- dir. Binaenaleyh tanzim edilen müsvedde baştan aşağı tekrar da idi ve 1930 senesinde Lon- drada imzalanmıştır. Arcak mukaveleye İtalya ile Fran *a iştirak etmediklerinden, yal tuz İngiltere, Amerika ve Ja- Ponya arasında kalmış Yani aşington mukavelesi gibi beş taraflı değil, üç taraflı olmuş- tur. Fransa ile İtalyanın mu- kaveleye «iştirak edememeleri, talyanın, büyük harp gemile- Tinde olduğu gibi, bu smıf harp gemileri inşasında Fransa ile glüsavat istemesi idi, Üç taraflı müzakere edilecek. Bir defa bu esaslar kararlaştıktan sonradır ki, her devletin vaziyetine göre silâhların tahdidatına başlana- bilecek. Ancak devletler bir taraftan teslihatın tahdidi için müzake- İer yaparken, diğer taraftan da harbi unmumiden beri si âh. larını artırmakta devam etmiş- lerdir. O kadar ki, bugün Av- rupa devletleri ile Amerika ve Japonya harbi umumiden evvel kine nisbetle silâh için (4 57 rel Ja-| ruvazörler de Üç | Amerika 143,000, İn | 150,-| Başvekil İsmet Pş. Hz. Dahiliye Vekili Şükrü Kaya B. ile birlikte dün sabah sant 10 u 5 geçe Haydar- paşa'ya muvasalet eden trenle An kara'dan şehrimize gelmişler, istas- yonda B. M. M. Reisi Kâzım Pş. Hz, ile Reisicümhur Hz. namma Serya-| ver Rüsuhi B. Mecliş ikinci reisi Ha san (Trabzon), Sıhhat Vekili Dr, Re fik, meb'uslardan Kılıç Ali, Cevat Abbas, Salih B. ler, Kolordu K. rü Naili Pş., Vali "Muhittin, Polis Müdürü Ali Riza B. ler ve diğer bir Mecliste Istanbul umumi meclisi dün saat 12,45 de reis vekili Necip Beyin ri- fazla para sarfetmektedirler. Bu vesile ile devletlerin harp: | ten evvel ve 1930 senesinde si- | lâh için sarfettikleri paranın miktarını gösteren atideki cet- vel dikkate şayandır, Rakamlar milyon İngiliz lirasıdır. Hüğpten evvel 1930 İngiltere “4 96.0 Fransa G0 94.0 Almanya 70 35.1 İtalya 25 53.6 Rusya 76 189 Amerika 67 MSA Japonya 07 480 Yekün 3764 — 5800 Bu cetvel gösteriyor ki harp ten evvel senede 376 milyon İn giliz lirası sarfeden devletler, bugün, 590 milyon İngiliz lira- #x sarfetmektedirler, Ve * içle- ETEM Sahip ve ekmek EEE Siirt Meb'usu MAHMUT Umumi Neşriyat ve Yazı Müdürü İZZET Ismet Paşa Haydarpaşa istasyonundan çıkıyorlar. , ı Başvekil ve Dahiliye vekili dün geldiler Doğruca saraya giderek Gazi Hz. İ sadi münaseba- İşekkül edecek Gazi Hz. Reisicümhur Hz. dü Dol mabahçe sarayındaki daire: Bulgaristanla Ticaretimiz Telkikat yapmak üzere iki komis- yon teşkil ediliyor Bulgaristan B-şvekili M. Muşanof'un Ankarayı ziyareti esnasmda (iki memleket ikti- Uunm bir kat daha takviyesi mevzuu bahsol muş ve bu hu. susta Ankara ve Sofya da te- komisyonlar tarafından tet. tarafından kabul edildiler Başvekilin avdeti muhtemel. gok zevat tarafından istikbal edil. mişlerdir. Başvekilimizle birlikte Ka lemi mahsus M. Vedi B. de gelmiş- tür. Şükrü Kaya B; e de Kalemi mah sus M. Ekrem B, refakat etmekte- dir. İsmet Pş. Hz, vagondan inerek müstakbilinin ayrt ayrı ellerini sk mışlar, Kâzem Pe, Hiz, ile birlikte istasyondan çıkarak Sakarya motö- rile doğruca Dolmabahçe sarayına (Devamı & ıncı sahifede) Dün içtima eden Şehir Meclisinde aza milzakeratı dinliyor. . hararet yükseliyor? Meclisi idare azalığından çıkarı- lanların tahsisatı da ötekilerine mi ilâve edilmiş?. Şehir meclisi toplandı yasetinde şubat devresi birinci içti- (Devamı 6 1ncr sehifede) a m m rinden yalnız Almanya —o da muahede ile mecbur olduğu in — harpten evvelki zamana nisbetle masraflarını azaltmış- tır. Devletler sulhten bahsedi- silâhlanıyorlar. devlet- yorlar; Fal Fransa başta, bir lerin tezi, evvelâ ra tahdidi teslihattır. Bir kısım devletler de tahdidi teslikatın emniyetten evvel gel 6: lüyorlar, Be; batın geçirdiği istihalelere gö- re, bu yumurta tavuk hikâyesi nin taraftarlarından bazan ri, bazan diğeri heklr gibi gö- rünüyor. Şimdiki beynelmilel vaziyet ise, evvelâ emniyet, son ra tahdidi teslihat taraftarları- na azami derecede müsaittir. Ahmet ŞÜKRÜ ! yeni romanını İmisyon İktisat Vekâleti tarafın dan teşkil edilerek bugünlerde tetkikatma başlıyacaktır. Sof- ya'daki komisyon töşekkül et- miş ve işini bitirmiştir. Bu komisyonlar Türkiye'den Bul; ana ve Bulgaristandan Ti ye'ye ihraç edilebilecek mevadı tesbit edecekler ve bu büsusta her iki memleket müs- tahsillerinin doğrudan doğruya Türkiye ve Bulgaristan ile mu- ameleye girişebilmeleri | dabir ittihaz İkara ve Sofya' komisyon- İlar işlerini bitirdikten sonra, İ her iki komisyon Ankara veya Sofya'da müştereken toplana- rak iki memleket iktısadi müna sebatının takviyesi için ittihaz edilecek tedbirleri tevhit ede- ceklerdir. Vısır maliyesi KAHİRE, 1 (A.A) — Matbuat İ mümessillerine 1932 — 1933 bütçe- si hakkında izahat veren Sıtla P. 43, Mesir'ın mali vaziyetinin şayanı İ memnuniyet olmakta berdevam bu- İ unduğunu ehemmiyetle kaydetmiş- | tir. Bütçenin muvazenesi temin edil miş, fakat tasasruf ve tenkihat yapıl mıştır. İstikbal için bir ihtiyat tedbi- ri olmak üzere, Srtlı Paşa, bir pa- tente pulu veya otomobillere bir re- sim vaz'ı suretile pek zaruri olan ye ni varidat membaları ihdası için dev- etlerin muvafakatini talep ede- cektir, Asarı atikaya ait mühim bir keşif ROMA, 1 (A.A.) — Gaze- telerin verdikleri bir habere gö re birkaç balıkçı Anzioda sahil- de otuz metre uzakta denizden bir heykel çıkarmışlardır. Gayet güzel bir san'at eseri olan bu heykelin eski zamanlar de belâgat ve ticaret ilâhı adde dilen Mercure'a ait olduğu zan- nedilmektedir. Roma abideleri müdürü bu keşiften haberdar edilmiştir. Perşembe günü Etem İzzet Beyin neşre başlıyor: Müellifin en muvaffak eserlerinden biridir. mabahçe sarayın Balkın korfcransı O5 inci konseyi dün sabah ve öğleden sonra birer celse aktederek me- saisine hitam vermiştir. Konsey evvelki gün Balkan devletleri tebaasının tabi ola- cakları rejim komitesi halinde toplanarak bir proje hazırlamış tır. Bu proje Bükreşte toplana- cak 3 üncü Balkan konferansın da müzakere edilecektir. | Konseyin dünkü içtimada Balkan misakı komitesi halin İde vaki olmuş ve akşam © geç vakte kadar cereyan eden müza İkerat neticesinde, bir e Balkan misakı projesi tanzim edilmiş- tir. Bu proje'ye Yunan heyeti murahhasası azasından M. İs- piropulos'un hazırlamış olduğu müsvedde esas ittihaz edilmiş- tir, Sabah celsesinde projenin heyeti umumiyesi üzerinde mü zakerat cereyan etmiş, bu hu- (Devamı 6 mer sahifede) Kadir gecesi Ayasofyada okunacak Türkçe Kuranı Kerim tilâvetinin balk üzerinde yaptığı tesir gün geç- tikçe artmakta, balk her gün hafızla ra müracaatla Türkçe Kuran aku. maları için ricalarda bulunmaktadır. Bu cereyan taşradada fazlalaş- mıştır, İzmirde, Selânikli Hafız Ö | mer Bey; Cuma günü Cuma nama- zından evvel İzmirde Hisar camiin. de ilk defa olarak Türkçe kuran oku Dün mesaisini bitiren konferanstan bir intiba. , Konferans meclisi mesaisini bitirdi Murahhaslar şerefine akşam Dol- da ziyafet verildi Murahhasların bir kısmı bugün gidiyor Dün akşamki Ziyafet Gazi Hz. murahhas- laza iltifat ettiler Balkan mur ine dün akş rahhasa İl mabahçe sarayında bir ziya et verilmiştir Gazi Hı. ziyafeti şerefi iirmişler ve murahhasla ayrı ayrı iltifat buyurmuşlar İl ir. Ziyafette hazır bulunan İl Başvekil İsmet Pş. da mu İ cahhaslarla görüşmüşlerdir Geç vakıta kadar samimi | bir hava içinde devam eder. ziyafette İstanbul gazetele- ri başmuharrirleri de .hazır İİ bulunmuslardır. Türkçe Mevlüt ve Kur'an radyo vas sasile her tarafta dinlenebilecektir. Camide bu hususta tertibat alınmaktadır. Heryerdetürkçe kuran gittikçe umumileşiyor Kuşadasında da ilk defa olarak türkçe ezan okundu ve heyecanla dinlendi muştur. Gazeteler; Cuma nüshalarım da keyfiyeti yazmış oldukları içim cami, Türkçe Kur'an dinlemek is tiyen meraklı vatandaşlarla dolmuş, ayni kesafette kadın da toplanmıştı. (Camiin iç ve dışında iğne atacak yer kalmamıştır. Hafız Ömür Bey Suznak makamı üzerine surei Fatihadan forahnal (Devamı 6 iner sahifede)